ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ VE ARABULUCULUK

ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM
YÖNTEMLERİ VE ARABULUCULUK
Avukat Uzm.Arabulucu Dursun

Avukat U.Arabulucu Dursun Yassıkaya 2
• Günümüzde bilim ve teknikte hızlı gelişmeler
yaşanmakta, insanlar arasındaki iletişim ve
etkileşim hızla artmaktadır.
• Buna paralel olarak, insanlar arasındaki
ekonomik ve sosyal ilişkiler de gelişim
göstermekte ve çeşitlilik arz etmektedir.
• Söz konusu hızlı değişim ve gelişim, bir çok yeni
sorunu da beraberinde getirmiştir.
• Bu durumun bir sonucu olarak da hukuki
uyuşmazlıkların çözümünde yeni arayışlar
başlamıştır.
• Uzlaşma suretiyle uyuşmazlıkların çözümü, son
yıllarda pek çok ülkenin kanun koyucusunu
meşgul etmektedir.
• Bunun nedeni, bu ülkelerde yargı yükünün ve
yargı giderlerinin giderek artması, bunun
sonucunda yargının yavaş işleyişi ve bunların
getirdiği olumsuzlukların çözümüne yönelik
arayışlardır.
ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ

2005-2015 TÜRKİYE’de DAVA SAYILARI
Avukat U.Arabulucu Dursun Yassıkaya

2005-2015 MAHKEMELERDE ORTALAMA DAVA
GÖRÜLME SÜRELERİ

5
• Uyuşmazlık, “hak” olarak hukuk düzenince
korunan mevcut bir menfaatin ihlâli veya
menfaat dengesinin bozulması şeklinde
ortaya çıkmaktadır.
• Sosyal barışın korunması ve toplum
düzenin ayakta kalabilmesi için bu
dengenin yeniden kurulması
gerekmektedir.
• Söz konusu denge, değişik uyuşmazlık
çözüm yöntemleri ile yeniden kurulmaya
çalışılır.
UYUŞMAZLIK NEDİR?

6
• Uyuşmazlıkları çözüme kavuşturma
işlevi, esas olarak devlete ait bir
görevdir.
• Bununla birlikte, uyuşmazlık içine
düşmüş olan taraflar, aralarındaki
uyuşmazlığı çeşitli yöntemlerle
çözüme kavuşturabilirler.
• Bu yöntemler, sürecin ne kadar
resmiyet taşıdığı, tarafların süreç
içerisindeki etkinliği, üçüncü kişilerin
süreç boyunca üstlendiği işlev ve
süreç sonunda hazırlanan anlaşmanın
hukuki niteliği gibi birtakım kıstaslar
ile birbirlerinden ayrılırlar.
UYUŞMAZLIKLARI ÇÖZÜME KAVUŞTURMA İŞLEVİ
KİMİN GÖREVİDİR?

• Uyuşmazlığı ortadan kaldırmak ve
dengeyi yeniden kurmak için gerek
hukukçular gerekse halk arasında
ilk akla gelen çözüm yolu yargı
organlarına başvurmaktır.
• Oysa yargı organlarına başvuru
yolu tek yöntem olmadığı gibi,
aslında en son başvurulması
gereken yöntemdir.
• Yargı organlarına başvuru yoluyla
uyuşmazlık çözümünün psikolojik,
sosyal ve ekonomik yönden
maliyeti oldukça yüksektir
UYUŞMAZLIKLARIMIZIN ÇÖZMÜ KONSUNDA
AKLIMIZA GELEN İLK YOL NEDİR?

8
• Yargı organlarına başvurulması ile birlikte,
uyuşmazlık sadece taraflar arasında cereyan
eden bir sorun olmaktan çıkıp yargı organlarını
da içine alan üçlü bir ilişkiye dönüşecektir.
• Söz konusu yöntemde, sıkı şekilde düzenlenmiş
yargılama kuralları devreye girecek, tarafların
karşılıklı mücadelesi başlayacak, tarafların
uyuşmazlık üzerindeki hâkimiyeti azalacak,
ortaya çıkacak karar kural olarak yargı
organının tasarrufunda olacak ve taraflar
sonucu önceden tam olarak kestirilemeyen bir
yargısal çözüm ihtimali ile karşı karşıya
kalacaktır.
• Bunun yanında, sürekli çekişme hâlinde olan
taraflar arasındaki ilişki, tekrar onarılamayacak
derecede bozulabilecektir.
YARGI ORGANLARINA BAŞVURULMASI TARAFLARI NE
TÜR BİR SÜRECİN İÇİNE SOKAR?

9
• Uyuşmazlıkların yargı organları önünde
çözülmesi yolunun adeta alternatifsiz bir
yolmuş gibi sunulması ve işletilmesinde, sosyal
yapı, temel eğitim de dahil olmak üzere hukuk
eğitimdeki anlayış ve bu yolun alternatiflerinin
neler olabileceği konusunda yeterli bilginin
verilmemiş olması önemli rol oynamaktadır.
• “Bir uyuşmazlıkta, en kötü sulh en iyi davadan
daha iyidir.” hukuki özdeyişinden hareketle
söylenebilir ki hukukçuların ve özellikle de
avukatların, kendi önlerine gelen bir
uyuşmazlıkta, hemen yargı organlarına
başvurmayı tavsiye etmek veya yargı
organlarına başvurulmuşsa bu süreci
sürdürmek yerine, öncelikle anlaşma ve
uzlaşmayı teşvik etmeleri daha yararlı
olacaktır.
UYUŞMAZLIKLARIN YARGI ORGANLARI ÖNÜNDE
ÇÖZÜLMESİNİN ALTERNATİFİ YOKMUŞ GİBİ
DÜŞÜNÜLMESİNİN NEDENİ NEDİR?

10
• Bu noktada, taraflara, aralarında çıkan
uyuşmazlığa sebep olduğuna inandıkları
karşı tarafı, halk diliyle, “mahkemelerde
süründürmek” düşüncesinin bir bakış
açısı sorunu olduğu, hukukumuzda dava
sisteminin “iki taraf” sistemi üzerine
kurulduğu ve bu nedenle dava yolu ile
uyuşmazlığı mahkemelere taşımanın
karşı taraf için olduğu kadar kendileri için
de psikolojik, sosyal ve ekonomik
bakımdan oldukça yüksek maliyetli
olacağı açık bir biçimde ifade edilmelidir.
• Bu sayede, tarafların sahip olduğu “öç
alma duygusu” hafifletilerek, toplum
düzeninin korunmasına ve sosyal barışa
katkı sağlanabilir.
TARAFLARIN UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMÜNE BAKIŞ AÇISI ÖNEMLİ MİDİR?

11
• Bir uyuşmazlık söz konusu olduğunda, en ideal
olan, tarafların karşılıklı olarak görüşmeleri ve
anlaşarak uyuşmazlığı sonlandırmalarıdır.
• Ancak, bu durumun her zaman
gerçekleşebileceğini beklemek iyimser bir yaklaşım
olur. Zira, aralarında uyuşmazlık bulunan tarafların
doğrudan bir araya gelmesi ve görüşmeler
sırasında masada kalmayı becerebilmeleri, çoğu
zaman ve daha çok psikolojik nedenlerle oldukça
zordur.
• Taraflar eğer yargılama yapılarak uyuşmazlığın
çözümü yoluna gitmek isterlerse, ya devlet
yargısını ya da tahkim yolunu tercih edeceklerdir.
• Her iki yolda da yargılama yapılacak, yargılama
başladıktan sonra tarafların rolü ve etkinliği
azalacaktır. Bu durumda, taraflar çoğu kez gerçek
ilgilerinden, yararlarından uzaklaşacaklar ve
aralarındaki uyuşmazlık daha da derinleşecektir.
BİR UYUŞMAZLIĞIN EN İDEAL ÇÖZÜM YOLU NEDİR?

“İletişim” sözcüğü, İngilizce “communication” sözcüğünün karşılığı olarak
kullanılmakta ve “insanlar arasında anlamları ortak kılma süreci” olarak
anlamlandırılmaktadır.
İletişim, “bireylerin görüş, bilgi, haber, tutum, duygu, istek ve becerilerini
çeşitli kanallarla bir başkasına aktarma ve paylaşma süreci” olarak
tanımlanabilir.
İLETİŞİM

Her söylenen duyuluyor anlamına
gelmez.
Her duyulan dinleniliyor anlamına
gelmez,
Her dinlenilen anlaşılıyor anlamına
gelmez.
Her anlaşılan da doğru anlaşılıyor
anlamına gelmez.
İLETİŞİM SÜRECİNİN TEMEL DÜSTURU

Sen Dili
Sen Dili: “Sen dili” kullanıldığında dinleyici
kendisini yargılanmış ve suçlanmış hisseder.
Konuşmacının kendisi hakkında iyi şeyler
düşünmediği kanısına varır. Sen dili kullanılarak
gönderilen mesajlar yargılayıcı, eleştirici,
suçlayıcı türden anlamlar içerdiği için dinleyiciyi
savunmaya iter. Dinleyici, etkilenmek ya da
değişmek yerine, kendi görüşünü katı bir
biçimde sürdürmeye yönelir.
21
SEN DİLİ-BEN DİLİ

Ben Dili: “Ben dili” kullanan konuşmacı,
dinleyiciye kendi kaygılarını içeren mesajlar
iletir. Dinleyici, ben diliyle yollanan mesajı
aldığında, kendi davranışlarının karşı taraf
üzerinde bırakmış olduğu olumsuz etkileri
öğrenmektedir. Ben diliyle yollanan mesajlar
açıktır. Birey kendi duygu ve isteklerini,
karşısındaki kişiyi tehdit etmeden
bildirmektedir. Dinleyiciye, onun isteklerini
yapmak isteyip istemediğiyle ilgili karar verme
fırsatı sağlar.
22
SEN DİLİ-BEN DİLİ

a) Karşınızdaki kişinin belirli bir davranışını ifade
ediniz.
........................ zaman
........................ için
........................ yaptığında
b) Duygu ifade ediniz.
c) Çünkü ...................... (Yaşamınızdaki etkisini
belirtiniz.)
Örnek;
1.Beni dinlemediğiniz zaman,
2.Kendimi engellenmiş hissediyorum.
3.Çünkü söyleyeceğim şey önemli ve sizin
duymanızı istiyorum.
BEN DİLİ NASIL OLUŞTURULUR?

 Ben dili kullanabilmek yaşanan duruma bağlıdır.
 Ben dili kullanarak yollanan mesajlarda sıra değişebilir.
Bazen de yollanan mesaj içerisinde tüm aşamalar yer
almayabilir.
 Unutulmaması gereken en önemli nokta ben dili
mesajlarında odakta olan karşıdaki dinleyici değil,
bireyin kendisidir.
 Dinleyiciyi yargılamak yerine, konuşmacı kendi istek ve
duygularını vurgular.
 Aynı zamanda konuşmacı kendi duygu, düşünce ve
davranışlarının sorumluluğunu da üstlenmiş olur.

İletişim alanındaki farkındalık, sözlü iletişim
işaretlerine ek olarak sözsüz iletişim işaretlerini
de doğru bir şekilde değerlendirebilmeyi
içermektedir.
İletişim sürecinde anlamlandırma otomatik
olarak, yani düşünmeden gerçekleşir.
İnsanlar genellikle diğerlerinin
davranışlarını nasıl yorumladıkları konusunda
bilgi sahibi değillerdir. Bu husus, sözsüz iletişim
alanında daha da belirginleşir.
SÖZSÜZ İLETİŞİM

Karşımızdaki kişiye yönelik
nedensiz görülen bir sempati,
antipati, kuşku, güvensizlik hissi
vb. duygular, genellikle bu istem
dışı yapılan beden dili
değerlendirmeleri sonucunda
oluşur.
26

Sözsüz iletişimin genel iletişim içerisindeki oranını saptamak amacıyla
gerçekleştirilen araştırmalar, ilginç sonuçlar ortaya koymuştur.
Bu alandaki en ünlü çalışmada Mehrabian ve Ferris (1967) insanlar arası
iletişimde;
beden dilinin % 60,
ses tonunun % 30 ve
kelimelerin % 10
civarında bir etkiye sahip olduğunu tespit etmişlerdir.

“Duyguları tahlilde sözsüz sinyallerin
değerlendirilmesi çok daha etkilidir, çünkü bu
sinyaller sözlü sinyallerden daha fazla bilgi
aktarmaktadırlar”.
Bunun en önemli nedeni, insanların gönderdikleri
sözlü iletişim sinyallerini kontrol ederek karşı
tarafı yanıltabilmesidir.
Diğer taraftan sözsüz iletişimle iletilen istem dışı
sinyallerin (gözbebeklerinin büyüyüp küçülmesi,
yanakların kızarması, anlık mikro duygu aktarımı
vb.) kontrolü oldukça zor olduğu için, bu sinyaller
“gerçek duyguları” daha net yansıtır.
28

Yapılan çalışmalar, iş dünyasının nerdeyse her alanında işlerinde
en iyi olarak nitelendirilen insanların (en iyi yöneticiler, en iyi
öğretmenler, en iyi satış elemanları vb.), sözsüz iletişim
sinyallerini okuma ve doğru sinyalleri yollama konusunda bir
yeteneğe sahip olduklarını göstermiştir.

Beden dili konusunda acemi olan
birisinin yapabileceği en büyük hata
tek bir hareketi diğer hareket veya
durumlardan bağımsız olarak
yorumlamaktır.
Tüm diğer diller gibi beden dili de
sözcükler, cümleler ve noktalama
işaretlerinden oluşur.
Her bir hareket tek bir sözcük gibidir
ve birden fazla anlamı olabilir.
Bir sözcüğün tam anlamı ancak onu
diğer sözcüklerle birlikte bir cümlede
kullanıldığında anlaşılabilir.
Hareketler de cümleler halindedirler
ve bu şekilde kaçınılmaz olarak bir
kişinin davranış veya duyguları
hakkında ipuçlarını yansıtırlar.

UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLLARI
Yargılama Yapılarak
Uyuşmazlık Çözümü
Yargılama Yapılmadan
Uyuşmazlık Çözümü
Devlet
Yargısı
(Mahkeme))
Tahkim
Yargısı
(Hakem))
Doğrudan
Tarafların
Anlaşması
Arabulucu
veya
Uzlaştırıcı

ÇATIŞMANIN
KAYNAĞI
SINIRLI
KAYNAKLAR
-Zaman
-Para
-Mal
KARŞILANMAMIŞ
TEMEL
GEREKSİNİMLER
•Ait olma
•Güçlü olma
•Özgürlük
•Eğlenme
REKSİNİ
FARKLI
DEĞERLER
- İnançlar
- Öncelikler
- İlkeler
ÇATIŞMA

ÇATIŞMA
Kaçma
- Çekilme
- İnkar
- Görmezlikten
Gelme
Kavga Etme
- Tehdit
- Saldırı
- Öfke
Problem
Çözme
- Anlayış
- Saygı
- Çözüm
ÇÇATIŞMAYA
GÖSTERİLEN
TEPKİLER
Kaybet/Kaybet Kaybet/Kazan Kazan/Kazan
Kaybet/Kazan Kaybet/Kaybet Kazan/Kazan

35
• Alternatif uyuşmazlık çözüm
yöntemlerinde uyuşmazlığı yaratan
taraflar, yine kendi kendilerine
uyuşmazlığı sonlandırabilmekte ve
çözüme katkı sağlayabilmektedirler.
• Bu bağlamda, arabuluculuk yönteminde,
doğrudan görüşmelerin taraflar
üzerinde yarattığı olumlu sonuçlar ile
tarafların çözüm sürecinde daha etkin
olabilmesinin getirdiği olumlu sonuçlar
bir potada eritilmektedir.
• Taraflar, bir üçüncü kişinin yardımıyla;
ancak, yine kendi inisiyatifleri ile
aralarındaki uyuşmazlığı
çözebilmektedirler.
ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİNİN
FARKI NEDİR?

36
• Geleneksel anlamda alternatif
uyuşmazlık çözüm yolları, tüm kültür ve
uygarlıklarda yüzyıllardır
uygulanmaktadır.
• Ancak, profesyonel anlamda, Anglo-
Sakson kökenli bir kurum olarak ortaya
çıkmış ve son dönemde Kıta Avrupası
ülkelerinde de hızla işlerlik kazanmaya
ve uygulama alanı bulmaya başlamıştır.
ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ YENİ
BİR BULUŞMUDUR?

37
• Alternatif uyuşmazlık çözüm yolları ile
ilgili genel bir tanım yapmak gerekirse,
“bağımsız, tarafsız ve objektif bir üçüncü
kişinin, aralarında uyuşmazlık bulunan
tarafları bir araya getirerek,
• ortaklaşa bir çözüm bulmaları konusunda
iletişim kurmalarını sağladığı,
• aralarındaki uyuşmazlığı ya kendi
kendilerine çözmeleri için onlara yardımcı
olduğu ya da somut olayın özelliklerine
göre onlara üzerinde fikir birliğine
varabilecekleri çözüm önerileri sunduğu,
• devlet mahkemelerinde gerçekleşen
yargılamaya göre seçimlik bir yol olarak
uygulama alanı bulan uyuşmazlık çözüm
yolları bütünüdür” denilebilir.
AUÇ YÖNTEMLERİNİN GENEL BİR TANIMI NASIL
YAPILABİLİR?

38
• Alternatif uyuşmazlık çözüm
yöntemlerinin diğer karakteristik
özellikleri ise:
• Tamamen gönüllülük esasına göre
işlerlik kazanması,
• Sürecin yürütülmesinde gizliliğin
esas olması,
• Süreç sonunda bağlayıcı olmayan
tavsiyelerde bulunulması,
• Süreç sonunda uzlaşma
sağlanamaması hâlinde yargıya
başvuru hakkının korunuyor
olmasıdır.
AUÇ YÖNTEMLERİNİN DİĞER KARATERİSTİK
ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

39
• Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri,
yargısal sistemin yerine ikame edilmeye
çalışılan veya onunla rekabet hâlinde olan bir
çözümler süreci değildir.
• Söz konusu yöntemlerin asıl amacı, küçük çapta
olan ve kamu düzenini ilgilendirmeyen
uyuşmazlıkların, adli bir soruna dönüşmeden
çözümünü gerçekleştirmektir.
• Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri ile
taraflar uzlaştırma sürecine dahil olmakta,
kendi iradeleriyle uzlaşarak menfaatlerini
dengelemekte ve haklarına ulaşmaktadırlar.
• Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri bu
yönüyle, devletin, yargı yetkisi dışında
uyuşmazlıkların çözümü konusunda
vatandaşlarına sunduğu bir imkândır.
AUÇ YÖNTEMLERİ YARGISAL SİSTEMİN YERİNE İKAME
EDİLMEYE ÇALIŞILAN BİR ÇÖZÜM SÜRECİ MİDİR?

40
• Türk kamu düzenine aykırılık oluşturmadığı sürece, alternatif uyuşmazlık
çözüm yöntemlerinin hukukumuzda uygulanmasına herhangi bir engel
bulunmamaktadır.
• Türk hukukunda, temel noktaları ve ilkeleri bakımından farklılıklar
taşımalarına rağmen, AUÇ yöntemi olarak değerlendirilebilecek çeşitli
düzenlemeler mevcuttur.
• Örneğin medeni usul hukukunda (HMK m. 137/I; m. 313-315 ve m. 407-
444), toplu iş hukukunda (TSGLK m. 22, 23 ve 34/I), avukatlık hukukunda
(Av. K. m. 35/A ve m. 95/II, b. 5), tüketici hukukunda (TKHK m. 66-72) aile
hukukunda (4787 sayılı Kanun m. 7), iş hukukunda (5521 sayılı Kanun m.
7), 442 sayılı Köy Kanunu’nda (Köy K. m. 53), 6326 sayılı Petrol Kanunu’nda
(Petrol K. m. 26), 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda (VUK Ek Madde 1-12),
idare hukukunda (659 sayılı KHK) ve hatta kamu düzeninin korunması
düşüncesinin en yoğun hissedildiği ceza hukuku alanında dahi (CMK m.
253-255) alternatif uyuşmazlık çözüm yolu olarak değerlendirilebilecek
birtakım düzenlemelere yer verilmiştir.
TÜRK HUKUKUNDA AUÇ YÖNTEMİ OLARAK
NİTELENDİRİLEBİLECEK DÜZENLEMELER VAR MIDIR?

• Aralarında uyuşmazlık bulunan taraflar, yargısal
yollara veya alternatif uyuşmazlık çözüm
yollarına başvurmak konusunda tam bir
serbestiye sahiptir.
• Uyuşmazlığın çözümü için alternatif bir çözüm
yönteminin kararlaştırılmış olması, devletin
mutlak yargılama yetkisini ortadan kaldırmadığı
gibi; alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi ile
ilgili bir kayıt, diğer tarafa kural olarak herhangi
bir itiraz hakkı vermez.
• Bununla beraber, tarafların, devlet
mahkemelerinde görülen “yargılama” yerine,
alternatif bir uyuşmazlık çözüm yolu tercih
etmeleri, kendilerine birtakım avantajlar
getirebilir.
AUÇ YÖNTEMİ İLE İLGİLİ BİR KAYIT DİĞER TARAFA
İTİRAZ HAKKI VERİR Mİ?

42
• Taraflar uyuşmazlık çözüm sürecine doğrudan doğruya
katılırlar ve özellikle sonucun elde edilmesinde egemendirler,
• Uyuşmazlık çözüm sürecinde gizlilik ilkesi geçerli olduğu için,
taraflar arasındaki ilişkiler zarar görmeden gelecekte de
devam edebilir,
• Uyuşmazlıklar daha az giderle ve daha seri bir şekilde çözüme
kavuşturulur,
• Tarafların haklılığından ziyade aralarındaki menfaatler
dengesinin tekrar kurulması gözetilir; bir başka ifadeyle,
geçmişi değil geleceği gözeten bir anlayış hakimdir,
• Her iki tarafın da tatmin edilmesini amaçlayan bir anlayış
egemendir (kazan-kazan),
• Daha esnek ve daha ılımlı bir süreç olması dolayısıyla daha
yaratıcı çözümler ortaya konulabilir,
• Uyuşmazlık konusu, uzman kişilerce incelenebilir ve
değerlendirilebilir.
AUÇ YÖNTEMLERİNİN MAHKEMEDE CERYAN EDEN
YARGILAMAYA GÖRE OLUMLU YÖNLERİ NELERDİR?

• Tüm bu olumlu yönlerinin dışında, elbette AUÇ yolları bakımından
birtakım olumsuz durumlar da söz konusu olabilir.
• Örneğin, tarafların herhangi birinde uzlaşmaya varmak konusunda
genel bir isteksizlik olması durumunda, süreç işlerlik
kazanamayacaktır.
• Yine, taraflar arasında mali veya hukuki bir eşitsizliğin olması
durumu, sürecin olumlu bir şekilde işlemesini ve her iki tarafın da
memnun olacağı bir çözüme ulaşılmasını engelleyecektir.
• Ayrıca, çözüm sürecine katkı sağlayacak olan üçüncü kişilerin
bağımsızlığındaki, tarafsızlığındaki ve kalitesindeki yetersizlik, AUÇ
yollarının kendisinden beklenen olumlu etkiyi yaratmasını
engelleyebilir.
• Son olarak söylemek gerekir ki AUÇ yolları, kamu düzeninden
sayılmayan ve tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri
işlerden kaynaklanan uyuşmazlıklarda işlerlik kazanan bir çözümler
süreci olduğu için, işlevinin sınırlı kalması durumu ortaya
çıkmaktadır. 43
AUÇ YÖNTEMLERİNİN OLUMSUZ YÖNLERİ DE VAR MIDIR ?

47
• Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri sınırlı
değildir.
• Her ülke kendi sosyal, ekonomik ve hukuki
gerçeklerini gözeterek, bu yöntemlerden
birini tercih edebileceği gibi, bunlardan
birkaçını bir araya getirmek suretiyle karma
yöntemler de oluşturabilir veya söz konusu
yöntemler dışında başka yöntemler de
geliştirebilir.
• AUÇ yöntemlerinin belli başlı olanları,
müzakere, tarafsız ön değerlendirme,
vakıaların tespiti, kısa duruşma, uzlaştırma ve
arabuluculuktur.
• Arabuluculuk ve uzlaştırma yöntemleri,
alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri
içerisinde en yaygın ve başarılı olarak
uygulanılanlarıdır.
AUÇ YÖNTEMLERİ NELERDİR?

48
• Arabuluculuk, uyuşmazlık içine düşmüş
olan tarafları konuşmak ve
müzakerelerde bulunmak amacıyla bir
araya getiren,
• birbirlerini anlamalarını ve bu suretle
“kendi çözümlerini kendilerinin
üretmelerini sağlamak” için aralarındaki
iletişimi kolaylaştıran,
• uzmanlık eğitimi almış,
• tümüyle bağımsız, tarafsız ve objektif bir
konumda bulunan üçüncü kişinin katkısı
ya da katılımıyla yürütülen,
• gönüllü, bir başka ifadeyle ihtiyarî olarak
işlerlik kazanan bir uyuşmazlık çözme
yöntemidir.
ARABULUCULUK YÖNTEMİ

ARAÇLARI ETKİLİ VE DOĞRU KULLANMAK

• Yargının iş yükünün oldukça fazla olduğu ülkemiz bakımından da
alternatif uyuşmazlık çözüm yollarının değerlendirilmesi ve uygulama
alanı bulması yerinde olacaktır.
• Söz konusu yöntemler ile çözüm bulabilecek uyuşmazlıklar tespit
edilir ve bu yöntemler kullanılarak çözüme kavuşturulabilirse, hem
yargının iş yükü azalacak hem de sosyal barış korunmuş olacaktır.
• Bunun için de toplumdaki sosyal anlayışın, eğitim sürecinin ve
kültürel alt yapının buna uygun hale getirilmesi ve bu doğrultuda
çalışmalar yapılması gerekmektedir.
• Söz konusu yöntemlere başvurulmasının getireceği yararlar, çeşitli
propaganda araçları ile topluma anlatılmalı (örneğin, su sorununda,
aile planlaması konusunda ve AİDS konusunda olduğu gibi) ve
toplumda bir uzlaşma bilinci oluşturulmaya çalışılmalıdır.
BİZİM ÜLKEMİZ BAKIMINDAN DA AUÇ YÖNTEMLERİNİN
UYGULAMA ALANI BULMASI YERİNDE Mİ?

52
• Alternatif uyuşmazlık çözümü, aslında yargı sistemi ile rekabet içinde olmadığı
gibi, amaç yargıyı ortadan kaldırmak da değildir.
• Devlete ait olan yargı yetkisinin mutlak egemenliğine zarar vermeden
uyuşmazlıkların daha basit ve hızlı çözümü amaçlanmaktadır.
• Burada üzerinde durulması gereken bir konu da alternatif uyuşmazlık çözüm
yöntemlerinin asla sihirli bir değnek olmadığıdır.
• Arabuluculuk kurumuna da gerekenden fazla sorumluluk yüklenilmemelidir.
• Söz konusu yöntemler yargı ile birlikte yürüyen ve sadece ona yardımcı olabilecek
yöntemlerdir.
• Yargı sistemimizin sorunları böylesine basit bir yönteme işlerlik kazandırılması ile
çözülebilecek nitelikte ve nicelikte değildir.
AUÇ YÖNTEMLERİ HER DERDE DEVA MIDIR?

HUKUK UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK
KANUNU
1. Bölüm1. Bölüm : Amaç, Kapsam ve Tanımlar: Amaç, Kapsam ve Tanımlar
2. Bölüm2. Bölüm : Arabuluculuğa İlişkin Temel İlkeler: Arabuluculuğa İlişkin Temel İlkeler
3. Bölüm3. Bölüm : Arabulucuların Hak ve Yükümlülükleri: Arabulucuların Hak ve Yükümlülükleri
4. Bölüm4. Bölüm : Arabuluculuk Faaliyeti: Arabuluculuk Faaliyeti
5. Bölüm5. Bölüm : Arabulucular Sicili: Arabulucular Sicili
6. Bölüm6. Bölüm : Arabuluculuk Eğitimi ve Eğitim Kuruluşları: Arabuluculuk Eğitimi ve Eğitim Kuruluşları
7. Bölüm7. Bölüm : Kuruluş ve Görevler: Kuruluş ve Görevler
8. Bölüm8. Bölüm : Ceza Hükümleri: Ceza Hükümleri
9. Bölüm9. Bölüm : Son ve Geçici Hükümler: Son ve Geçici Hükümler

• Arabuluculuk, yabancılık unsuru
taşıyanlar da dahil olmak üzere
ancak tarafların üzerinde
serbestçe tasarruf
edebilecekleri iş veya
işlemlerden doğan özel hukuk
uyuşmazlıklarında uygulanır. Şu
kadar ki, aile içi şiddet iddiasını
içeren uyuşmazlıklar
arabuluculuğa elverişli değildir
(m. 1/II).
UYGULAMA ALANI

• Avukat-Arabulucu;
Avukat,uyuşmazlık taraflarından
birini temsil eder;onun hak ve
menfaatlerinin korunmasına
yardımcı olur; dolayısıyla
taraflıdır. Arabulucu ise
uyuşmazlığın çözümüne yardımcı
olur, tarafı temsil etmez, bilakis
tarafsızdır. Avukat hukuki bilgili
ile taraflara hizmet sunarken
arabulucu, tarafa hukuki açıdan
görüş vermez, yol göstermez,
ARABULUCULUĞUN DİĞER MESLEKLERDEN FARKI

• Arabulucu-Hakem; Hakem, tahkim sürecinde
tarafsız olmalı ve yargılamayı idare etmelidir.
Arabulucu, yargılama yapmak ve hüküm vermek
değil,tarafların üzerinde anlaşabilecekleri ortak
bir çözüm bulmalarına yardım etmektir.
Arabuluculuk yargılama değildir. Arabulucu
Tahkim sonunda nihai ve tarafları bağlayıcı bir
karar gibi vermez. Süreci yürütür.
• Hakim-Uzlaştırıcı arasında ki farklar.
ARABULUCULUĞUN DİĞER MESLEKLERDEN FARKI

• Uyuşmazlık; bir veya daha fazla kişinin
istekleri, çıkarları, değerleri, inançları,
sınırlı bir kaynağın paylaşımında ki
görüşleri veya ihtiyaçları faklı
olduğunda veya çeliştiğinde, ortaya
anlaşmalık çıkması veya gerginlik
yaşanması durumudur. (Moore, 2003)
• Hukuk Bilimi açısından bakıldığında;
çatışmanın tarafı olan kişinin karşı
taraftan bu doğrultuda bir talepte
bulunmaması haline çatışma,
uyuşmazlık boyutunda kalacaktır.
ÇATIŞMA VE UYUŞMAZLIK FARKI

• Uyuşmazlığın çatışmaya
dönüşmesi, karşı tarafa yapılacak
talep sonunda olacaktır ve bunun
neticesine anlaşmazlık hukukun ilgi
alanına girecektir. Zira uyuşmazlık,
anlaşmazlığın aleniyet kazandığı
bir aşamadır ve ancak bu
aşamadan sonra müzakere,
arabuluculuk veya üçüncü bir
kişinin kararı ile giderilebilmesi
mümkün olur.
• Özetle uyuşmalık çatışmanın ilk
kademesi olduğu kabul edilebilir.
ÇATIŞMA VE UYUŞMAZLIK FARKI

• Her iki tarafın da kazanmasını esas alan ve
çatışma çözüm sürecinin temelini oluşturan
kazan-kazan yaklaşımının altında, esas itibarıyla
ihtiyaçlar, menfaatler bulunmaktadır.
Uyuşmazlıkta sadece bir tarafın kazanabileceğini
öngören ve bu nedenle kendi payını artırmayı
esas alan kazan-kaybet yaklaşımını altında ise
genellikle pozisyonlar yatmaktadır. Bir
uyuşmazlık, ancak tarafların ihtiyaçlar açısından
ortak menfaati sağlandığında çözülebilir.
Tarafların menfaatlerinin sağlanması ise
pozisyonlarının veya ihtiyaçlarının tatmin
edilmesi ile mümkündür.Ancak, ihtiyaçlar
pozisyonlara kıyasla daha somuttur bu nedenle
pozisyonlara odaklanmak,pek üretken değildir.
Çok zaman alır, daha az tatmin sağlar ve
menfaati ihmal edebilir.
POZİSYONLAR VE İHTİYAÇLAR ARASINDAKİ
FARKLILIKLAR

• Taraflar, arabulucuya
başvurmak, süreci devam
ettirmek, sonuçlandırmak ve bu
süreçten vazgeçmek konusunda
serbesttirler (m. 3/I).
• Taraflar, gerek arabulucuya
başvururken gerekse tüm süreç
boyunca eşit haklara sahiptirler
(m. 3/II).
İRADİ OLMA VE EŞİTLİK

…Anayasa’nın 141. maddesine göre davaların en az giderle ve
mümkün olan süratle sonuçlandırılması yargının görevidir. Bu görevin
ağır iş yükü altında yerine getirilmesi zorlaştıkça, yargının iş yükünün
azaltılması, adalete erişimin kolaylaştırılması ve usul ekonomisi gibi
çeşitli nedenlerle yargıya ilişkin anayasal kuralların etkililiğinin
sağlanması bakımından gerekli görülmesi durumunda uyuşmazlıkların
çözümü için alternatif yöntemlerin yaşama geçirilmesi, yasama
organının takdir yetkisi içindedir. Alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına
başvuru zorunluluğu, bu yollar sırf kişilerin hak aramalarını
imkânsız hâle getirmek amacıyla oluşturulmuş etkisiz ve sonuçsuz
yöntemler olmadığı sürece hak arama özgürlüğüne aykırı kabul
edilemez…
(İptal Ret: Anayasa Mahkemesi’nin 10.7.2013 tarihli ve E. 2012/94, K.
2013/89 sayılı Kararı ile).
ZORUNLU ARABULUCULUĞUN ANAYASA’YA
AYKIRILIĞI

• Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça
arabulucu, arabuluculuk faaliyeti
çerçevesinde kendisine sunulan veya diğer
bir şekilde elde ettiği bilgi ve belgeler ile
diğer kayıtları gizli tutmakla yükümlüdür
(m. 4/I).
• Aksi kararlaştırılmadıkça taraflar ve
görüşmelere katılan diğer kişiler de bu
konudaki gizliliğe uymak zorundadırlar (m.
4/II).
GİZLİLİK

• Gizliliğe aykırı hareket ederek bir
kişinin hukuken korunan menfaatinin
zarar görmesine neden olan kişi altı
aya kadar hapis cezası ile
cezalandırılır. (m. 33/I).
• Bu suçların soruşturulması ve
kovuşturulması şikâyete bağlıdır (m.
33/II).
CEZA HÜKÜMLERİ

• Taraflar, arabulucu veya arabuluculuğa katılanlar da dahil üçüncü bir
kişi, uyuşmazlıkla ilgili olarak hukuk davası açıldığında yahut tahkim
yoluna başvurulduğunda, beyan veya belgenin şekline bakılmaksızın,
aşağıdaki beyan ve belgeleri delil olarak ileri süremez ve bunlar
hakkında tanıklık yapamaz (m. 5/I, II).
a) Taraflarca yapılan arabuluculuk daveti veya bir tarafın arabuluculuk
faaliyetine katılma isteği
b)Uyuşmazlığın arabuluculuk yolu ile sona erdirilmesi için taraflarca ileri
sürülen görüşler ve teklifler
c) Arabuluculuk faaliyeti esnasında, taraflarca ileri sürülen öneriler veya
herhangi bir vakıanın veya iddianın kabulü
ç) Sadece arabuluculuk faaliyeti dolayısıyla hazırlanan belgeler
BEYAN VE BELGELERİN KULLANILAMAMASI

• Arabuluculuğun konusuyla ilgili olup olmadığına bakılmaksızın, belirtilen
bilgilerin açıklanması, mahkeme, hakem veya herhangi bir idarî makam
tarafından istenemez. Bu beyan veya belgeler, delil olarak sunulmuş olsa
dahi hükme esas alınamaz (m. 5/III, IV).
• Ancak, söz konusu bilgiler bir kanun hükmü tarafından emredildiği veya
arabuluculuk süreci sonunda varılan anlaşmanın uygulanması ve icrası için
gerekli olduğu ölçüde açıklanabilir (m. 5/III).
• Belirtilen sınırlamalar saklı kalmak koşuluyla, hukuk davası ve tahkimde
ileri sürülebilen deliller, sadece arabuluculukta sunulmaları sebebiyle
kabul edilemeyecek deliller haline gelmez (m. 5/V).
BEYAN VE BELGELERİN KULLANILAMAMASI

• Sicile kayıtlı olan arabulucular, arabulucu
unvanı ve bu unvanın sağladığı yetkileri
kullanma hakkına sahiptir (m. 6/I).
• Arabulucu, arabuluculuk faaliyeti
sırasında bu unvanını belirtmek
zorundadır (m. 6/II).
• Daire Başkanlığı, arabulucuların
uzmanlık alanlarını ve uzmanlığa ilişkin
usul ve esasları belirlemeye yetkilidir (m.
6/III).
• Arabulucu yapmış olduğu faaliyet
karşılığı ücret ve masrafları isteme
hakkına sahiptir. Arabulucu, ücret ve
masraflar için avans da talep edebilir (m.
7/I).
ARABULUCULARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

• Tarafların rızası
• Arabuluculuk süreci sonunda
varılan anlaşmanın uygulanması ve
icrası
• Kanuna uygun bir biçimde
yapılmış anlaşma metninin
hukuken geçerli olması, icrasının
mümkün olduğu anlamına gelmez.
• Arabulucunun Hukuki Teminatının
olmaması-Bu durum üst,ev, ofis,
araç aranmamasının yasada
düzenlememiş olması şeklinde
özetlenebilir.
GİZLİLİĞİN İHLALİ

Arabuluculuk Çalışma Toplantısı Arabuluculukla İlgili Güncel Sorunlar,
Beklentiler Ve Önerileri Sonuç Raporunda; arabulucunun bir kamu görevlisi
niteliğinde olduğu, özellikle, Türk Ceza Kanunu kapsamında kamu görevlisi
olarak değerlendirilmesi gerektiği noktasında bir tereddüt bulunmadığı
sonucuna varılmıştır. TCK kapsamında bir kamu görevlisi olarak kabul edilen,
Arabulucunun gerçekleştirdiği faaliyet sırasında suç teşkil eden bir fiilden
haberdar olması halinde, bunu bildirmek konusunda, takdir yetkisine sahip
olduğu kabul edilmelidir. Bu noktada, üstün menfaat kavramından hareket
edilmesi, bir diğer söyleyişle, üstün yahut kamusal menfaat gibi kavramların sınır
olarak kabul edilmesi uygun
olacaktır.http://www.adb.adalet.gov.tr/duyurular/2015/Ocak/eskisehir_rapor/e
skisehir_raporu.pdf
Bu noktada, kamuda yürütülen arabuluculuk faaliyetine katılan kamu
personelinin bir yıllık süreçte sorumluluğu ortadan kaldıran düzenlemesi sicile
kayıtlı arabulucular için mümkün değildir. İhtiyari ve kamu personeli olmayan
arabulucunun sorumluluğunu genel zamanaşımına tabii kılmaktır. Bu durum
arabulucunun hukuki teminata ihtiyacını arttırmaktadır. Lakin bir düzenleme
bulunmamaktadır. Arabuluculuğun sağlıklı yürütülmesi amacıyla hukuki teminat
düzenlenmelidir.
ARABULUCUNUN HUKUKİ TEMİNATI

ARABULUCULARIN HAK VE YÜKÜMLÜKLERİ

 Arabulucu görevini özenle, tarafsız bir biçimde ve
şahsen yerine getirir (m. 9/I).
 Arabulucu olarak görevlendirilen kimse,
tarafsızlığından şüphe edilmesini gerektirecek
önemli hâl ve şartların varlığı hâlinde, bu hususta
tarafları bilgilendirmekle yükümlüdür. Bu
açıklamaya rağmen taraflar, arabulucudan birlikte
talep ederlerse, arabulucu bu görevi üstlenebilir
yahut üstlenmiş olduğu görevi sürdürebilir.
(m.9/II).
 Arabulucu, taraflar arasında eşitliği gözetmekle
yükümlüdür (m. 9/III).
 Arabulucu, bu sıfatla görev yaptığı uyuşmazlıkla
ilgili olarak açılan davada, daha sonra taraflardan
birinin avukatı olarak görev üstlenemez (m. 9/IV).

(8.8) Taraflardan biri süreci, ihtilaflı
konuları ve uzlaşma seçeneklerini
kavramakta güçlük çekerse veya
arabuluculuğa katılmakta zorlanırsa,
arabulucu, böyle bir durumdaki
tarafın anlama, katılma veya kendi
kararını verme kapasitesine uygun
olacak şekilde yapılması gerekli
imkân ve durumları araştırmalı,
gerekli değişiklik veya ayarlamaları
yapmalı, hatta gerekiyorsa
arabuluculuğu bitirmelidir.
8) ARABULUCULUK SÜRECİNİN NİTELİĞİ, GÖREVİN ÖZENLE
İFASI VE TARAFLARLA İLETİŞİM KURMA KURALI

• Aktif Dinleme; Birçok temel yeteneği
kapsamına alan genel bir beceridir. Bu
beceri kapsamına arabulucu, uygun açık ve
kapalı uçlu) sorularla hikayelemeyi başlatır,
uygun sorularla meselenin derine inme ve
açığa kavuşturma yapar; özetleme,
odaklanma, sözsüz iletişim ve davranış
modelleme, empati, duyguların
yönetilmesi, yansıtma ve amaçlı sessizlik
gibi yöntemlerin tamamını aynı anda
uygular. Bu çoklu faaliyetler etkin dinleme
olarak ifade edilir.
ARABULUCUNUN SAHİP OLMASI GEREKEN BECERİLER

• Sözsüz İletişim; arabuluculuğun
yapıldığı yer, tarafların oturma üzeni,
jestler,mimikler sözsüz iletişimin bir
parçasıdır.
• Özetleme;
• Tarafın anlaşıldığını teyit edilebilir,
• Dinleyici, tarafı duyup anladığını
gösterir,
• Önemli konulara yoğunlaşma sağlanır,
• Taraflara söylediklerini değiştire
imkanı verir,
• Düzensiz şekilde ortay konulmuş
iadelerin düzeltilmesi imkanı verir,
zaman kazandırır.

• Yeniden Çerçeveleme; Çerçevelenen
ifade,hakaret, öfke gibi unsurlardan arındırılarak
sadece soruna odaklanmalıdır. Arabulucu, bu ve
toplumsal cinsiyet farklıklarından dolayı ortaya
çıkabilecek yanlış anlaşılmaları dikkate almalıdır.
• Yeniden Çerçevelemenin temel amaçları;
öfkenin tırmanmasını engellemek ve duyguları
sakinleştirmek,
• Tarafları pozisyondan menfaatlere doğru
hareketlendirmek,
• Uyuşmazlığı çözülebilir sorunlar olarak tarif
etmek,
• Düşüncenin geçmişten geleceği taşınmasını
sağlamak,
• Mümkünse ortak hedefler geliştirmek veya
ödün takası yaptırmak

• Soru Sorma : Arabulucu soru sormak suretiyle
düşüncelerin hareket geçirilmesi ve taraflarda
şüphe uyandırılarak çözüm seçeneklerinin
daha iyi değerlendirilmesi sağlanabilir.
• Kapalı uçlu sorular cevabı sadece EVET HAYIR,
KATILIYORUM, KATILMIYORUM şeklindedir,
• Yarı kapalı uçlu sorular,kapalı uçlu sorulara
BAŞKA veya DİĞER gibi açık uçlu seçeneğin
eklenmesi ile sorulabilen,
• Açık uçlu sorular, NE,NİÇİN,NEEN, NASIL,
NEREDE, HANGİ, NE ZAMAN gibi sorulardır.
• Basit ve kısa soru sorulması, en uygun
yaklaşımdır.

• Arabulucuların iş elde etmek için reklam
sayılabilecek her türlü teşebbüs ve harekette
bulunmaları ve özellikle tabelalarında ve
basılı kâğıtlarında arabulucu, avukat ve
akademik unvanlarından başka sıfat
kullanmaları yasaktır (m. 10).
• Arabulucu, arabuluculuk faaliyetinin
başında, tarafları arabuluculuğun esasları,
süreci ve sonuçları hakkında gerektiği gibi
aydınlatmakla yükümlüdür (m. 11).
• Arabuluculardan sicile kayıtlarında giriş
aidatı ve her yıl için yıllık aidat alınır (m.
12/I).
• Giriş aidatı ve yıllık aidatlar genel bütçeye
gelir kaydedilir (m. 12/I).

• Arabulucuya dava açılmadan önce veya davanın
görülmesi sırasında başvurulabilir. Mahkeme de
tarafları arabulucuya başvurmak konusunda aydınlatıp,
teşvik edebilir (m. 13/I).
• Aksi kararlaştırılmamışsa taraflardan birinin
arabulucuya başvuru teklifine otuz gün içinde olumlu
cevap verilmez ise bu teklif reddedilmiş sayılır (m.
13/II).
• Arabuluculuk ücretini karşılamak için adli yardıma
ihtiyaç duyan taraf, arabuluculuk bürosunun bulunduğu
yerdeki sulh hukuk mahkemesinin kararıyla adli
yardımdan yararlanabilir. Bu konuda 12/1/2011 tarihli
ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 334 ila
340 ıncı maddeleri kıyasen uygulanır (m. 13/III).
• Başka bir usul kararlaştırılmamışsa, arabulucu veya
arabulucular taraflarca seçilir (m. 14).
ARABULUCULUK FAALİYETİ

• Arabulucu, seçildikten sonra tarafları en kısa sürede ilk
toplantıya davet eder (m. 15/I).
• Taraflar, emredici hukuk kurallarına aykırı olmamak kaydıyla
arabuluculuk usulünü serbestçe kararlaştırabilirler (m. 15/II).
• Taraflarca kararlaştırılmamışsa arabulucu; uyuşmazlığın
niteliğini, tarafların isteklerini ve uyuşmazlığın hızlı bir şekilde
çözümlenmesi için gereken usul ve esasları göz önüne alarak
arabuluculuk faaliyetini yürütür (m. 15/III).
• Niteliği gereği yargısal bir yetkinin kullanımı olarak sadece
hâkim tarafından yapılabilecek işlemler arabulucu tarafından
yapılamaz (m. 15/IV).
• Dava açıldıktan sonra tarafların birlikte arabulucuya
başvuracaklarını beyan etmeleri hâlinde yargılama,
mahkemece üç ayı geçmemek üzere ertelenir. Bu süre,
tarafların birlikte başvurusu üzerine üç aya kadar uzatılabilir
(m. 15/V).

• Taraflar arabuluculuk müzakerelerine bizzat, kanuni temsilcileri
veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. Uyuşmazlığın çözümüne
katkı sağlayabilecek uzman kişiler de müzakerelerde hazır
bulundurulabilir. (m. 15/VI).
• Tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde
arabulucu bir çözüm önerisinde bulunabilir (m. 15/VII).
• Arabuluculuk müzakerelerinde idareyi, üst yönetici tarafından
belirlenen iki üye ile hukuk birimi amiri veya onun belirleyeceği bir
avukat ya da hukuk müşavirinden oluşan komisyon temsil eder.
Komisyon, arabuluculuk müzakereleri sonunda gerekçeli bir rapor
düzenler ve beş yıl boyunca saklar (m. 15/VIII).
• Komisyon üyelerinin arabuluculuk faaliyeti kapsamında yaptıkları
işler ve aldıkları kararlar sebebiyle açılacak tazminat davaları,
ancak Devlet aleyhine açılabilir. Devlet ödediği tazminattan dolayı
görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle görevini
kötüye kullanan üyelere ödeme tarihinden itibaren bir yıl içinde
rücu eder (m. 15/IX).

• Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve
esaslar Bakanlıkça yürürlüğe konulan
yönetmelikle düzenlenir (m. 15/X).
• Arabulucu, sürecin yürütülmesi sırasında,
taraflara hukuki tavsiyelerde bulunamaz; bir
çözüm önerisi ya da öneriler kataloğu
geliştirip, bunu onlara empoze edemeyeceği
gibi, müzakereler sırasında geliştirilen bir
çözüm önerisi üzerinde anlaşmaya varmaları
için de onları zorlayamaz. Ancak, taraflardan
birisinin, uyuşmazlığın çözümü bağlamında,
sunmuş olduğu bir önerinin, arabulucu
tarafından, diğer tarafa iletilmesi ve onun bu
konudaki beyanının alınması bu kapsamda
mütalaa edilemez (Yönetmelik m. 19/V).

• Arabuluculuk süreci, dava açılmadan önce arabulucuya
başvuru hâlinde, tarafların ilk toplantıya davet edilmeleri
ve taraflarla arabulucu arasında sürecin devam ettirilmesi
konusunda anlaşmaya varılıp bu durumun bir tutanakla
belgelendirildiği tarihten itibaren işlemeye başlar (m.
16/I).
• Dava açılmasından sonra arabulucuya başvuru hâlinde ise
bu süreç, mahkemenin tarafları arabuluculuğa davetinin
taraflarca kabul edilmesi veya tarafların arabulucuya
başvurma konusunda anlaşmaya vardıklarını duruşma
dışında mahkemeye yazılı olarak beyan ettikleri ya da
duruşmada bu beyanlarının tutanağa geçirildiği tarihten
itibaren işlemeye başlar (m. 16/I).
• Arabuluculuk sürecinin başlamasından sona ermesine
kadar geçirilen süre, zamanaşımı ve hak düşürücü
sürelerin hesaplanmasında dikkate alınmaz (m. 16/II).

• Madde 326; Yargılama giderlerinden
sorumluluk;
• Kanunda yazılı haller dışında,
yargılama giderlerini, aleyhine
hüküm verilen taraftan alınmasına
karar verilir.
• Dava da iki taraftan her biri kısmen
haklı çıkarsa, mahkeme, yargılama
giderlerini tarafların haklılık oranına
göre paylaştırır
• Aleyhine hüküm verilenler birden
fala ise mahkeme yargılama
giderlerini, bunlar arasında
paylaştırabileceği gibi, müteselsilen
sorumlu tutulmalarına da karar
verebilir.
HMK 326-329 MADDE

• Madde 327-Dürüstlük kuralına aykırılık
sebebiyle yargılama giderlerinden
sorumluluk:
• Gereksiz yere davanın uzamasına, veya
gider yapılmasına sebebiyet vermiş olan
taraf, davada lehine karar verilmiş olsa
bile,karar ve ilam harcı dışına kalan
yargılama giderlerinin tamamına veya
bir kısmını ödemeye mahkum edilebilir.
HMK 326-329 MADDE

• Madde 329-Kötüniyetle veya haksız dava
açılmasının sonuçları;
• Kötüniyetli davalı veya hiçbir hakkı
olmadığı halde dava açan taraf,yargılama
giderlerinden başka,diğer tarafın vekiliyle
aralarında kararlaştırılan vekalet ücretinin
tamamı veya bir kısmını ödemeye
mahkum edilebilir.
• Kötüniyet sahibi davalı veya hiçbir hakkı
olmadığı halde dava açan taraf,bundan
başka Beşyüz TL en Beşbin TL ye kadar
disiplin para cezası ile mahkum edilebilir.
Bu hallere vekil sebebiyet vermiş ise
disiplin para cezası vekil hakkına
uygulanır.Avukat U.Arabulucu Dursun Yassıkaya
HMK 326-329 MADDE

• Arabulucu tarafından düzenlenecek bu belge, arabulucu,
taraflar, kanuni temsilcileri veya avukatlarınca imzalanır.
Belge taraflar, kanuni temsilcileri veya avukatlarınca
imzalanmazsa, sebebi belirtilmek suretiyle sadece
arabulucu tarafından imzalanır (m. 17/II).
• Arabuluculuk faaliyeti sonunda düzenlenen tutanağa,
faaliyetin sonuçlanması dışında hangi hususların
yazılacağına taraflar karar verir. Arabulucu, bu tutanak ve
sonuçları konusunda taraflara gerekli açıklamaları yapar
(m. 17/III).
• Arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi hâlinde, arabulucu,
bu faaliyete ilişkin kendisine yapılan bildirimi, tevdi edilen
ve elinde bulunan belgeleri, ikinci fıkraya göre düzenlenen
tutanağı beş yıl süre ile saklamak zorundadır. Arabulucu,
arabuluculuk faaliyeti sonunda düzenlediği son tutanağın
bir örneğini arabuluculuk faaliyetinin sona ermesinden
itibaren bir ay içinde Genel Müdürlüğe gönderir (m.
17/IV).

• Arabuluculuk faaliyeti sonunda varılan anlaşmanın kapsamı
taraflarca belirlenir, anlaşma belgesi düzenlenmesi halinde
bu belge taraflar ve arabulucu tarafından imzalanır (m.
18/I).
• Taraflar arabuluculuk faaliyeti sonunda bir anlaşmaya
varırlarsa, bu anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin
şerh verilmesini talep edebilirler.
• Dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmuşsa,
anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi,
arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesinden
mahkemeden talep edilebilir.
• Davanın görülmesi sırasında arabuluculuğa başvurulması
durumunda ise anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh
verilmesi, davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir.
• Bu şerhi içeren anlaşma, ilam niteliğinde belge sayılır (m.
18/II).
TARAFLARIN ANLAŞMASI

• İcra edilebilirlik şerhinin verilmesi, çekişmesiz yargı
işidir ve buna ilişkin inceleme dosya üzerinden
yapılır.
• Ancak arabuluculuğa elverişli olan aile hukukuna
ilişkin uyuşmazlıklarda inceleme duruşmalı olarak
yapılır.
• Bu incelemenin kapsamı anlaşmanın içeriğinin
arabuluculuğa ve cebri icraya elverişli olup
olmadığı hususlarıyla sınırlıdır.
• Anlaşma belgesine icra edilebilirlik şerhi verilmesi
için mahkemeye yapılacak olan başvuru ile bunun
üzerine verilecek kararlara karşı ilgili tarafından
istinaf yoluna gidilmesi hâlinde, maktu harç alınır.
• Taraflar anlaşma belgesini icra edilebilirlik şerhi
verdirmeden başka bir resmî işlemde kullanmak
isterlerse, damga vergisi de maktu olarak alınır (m.
18/III).

• Taraflar ve avukatları ile arabulucunun
birlikte imzaladıkları anlaşma belgesi,
icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın
ilam niteliğinde belge sayılır (m.
18/IV).
• Arabuluculuk faaliyeti sonunda
anlaşmaya varılması hâlinde, üzerinde
anlaşılan hususlar hakkında taraflarca
dava açılamaz (m. 18/V).

İLÂM İLE İLÂM NİTELİĞİNDE BELGE ARASINDAKİ FARKLAR
İLÂM İLÂM NİTELİĞİNDE BELGE
Mahkeme hükümlerinin taraflardan her birine
verilen mühürlü ve onaylı suretine ilâm denir.
Bir belgenin ilâm niteliğinde olup olmadığı,
kanun koyucu tarafından belirlenir. Bu belgeler,
her yönleri ile değil, sadece icra edilebilirlik ve
icra gücü bakımından ilâmlarla aynı hukuki
rejime tâbi tutulmuştur.
Mahkeme ilâmları maddi anlamda kesin hüküm
oluşturur.
İlâm niteliğinde belgeler maddi anlamda kesin
hüküm oluşturmaz.
Mahkeme ilâmlarının irade fesadı (hata, hile,
tehdit) sebepleri ile iptali istenemez; ancak,
kanun yoluna başvurulabilir.
İlâm niteliğinde belgelere karşı kanun yoluna
gidilemez; ancak, koşulları varsa irade fesadı
(hata, hile, tehdit) sebepleri ile iptali istenebilir.
Mahkeme ilâmlarının tespit ettiği alacağa karşı
olarak menfi tespit davası açılamaz.
İlâm niteliğinde belge bir adi senede
dayanıyorsa, hukuki niteliği itibariyle bir menfi
tespit davası olan sahtelik davası açılarak, HMK
m. 209 uyarınca, ilâmlı icra takibi
durdurulabilir.
İlâma bağlı bir para alacağı bakımından ihtiyati
haciz talebinde bulunabilmek için teminat
gösterilmesi zorunluluğu yoktur.
İlâm niteliğinde belgeye bağlı bir para alacağı
bakımından ihtiyati haciz talebinde
bulunabilmek için teminat gösterilmesinin
gerekip gerekmediğini mahkeme takdir eder.
Türkiye’de mutad meskeni olmayan Türk
vatandaşının, ilâma bağlı bir alacak için ilâmlı
icra takibi yapması hâlinde, HMK m. 84
uyarınca, davalı tarafın muhtemel yargılama
giderlerini karşılayacak uygun bir teminat
göstermesi gerekmez.
Türkiye’de mutad meskeni olmayan Türk
vatandaşının, ilâm niteliğinde belgeye bağlı bir
alacağı için ilâmlı icra takibi yapması hâlinde,
HMK m. 84 uyarınca, davalı tarafın muhtemel
yargılama giderlerini karşılayacak uygun bir
teminat göstermesi gerekir.
Yargılamanın iadesi sebebi bir mahkeme
ilâmına dayanıyorsa, yargılamanın iadesi
talebinde bulunan kimseden teminat
alınmaksızın iade talebini inceleyen mahkemece
icranın durdurulması kararı verilebilir.
Yargılamanın iadesi sebebi bir ilâm niteliğinde
belgeye dayanıyorsa, yargılamanın iadesi
talebinde bulunan kimseden ancak teminat
alınmak şartıyla iade talebini inceleyen
mahkemece icranın durdurulması kararı
verilebilir.
İlâmlar, kural olarak, kesinleşmelerinden
itibaren 10 yıllık zamanaşımına tâbidir.
Kayıtsız şartsız para borcu ikrarını içeren
düzenleme biçimindeki noter senetleri, senedin
içermiş olduğu alacağın niteliğine göre, TBK ve
TTK’nun zamanaşımına ilişkin genel
hükümlerine tâbidir.

İLÂM İLE İLÂM NİTELİĞİNDE BELGE ARASINDAKİ
ORTAK NOKTALAR
Alacaklı, Türkiye’deki herhangi bir yer icra dairesinden takip
başlatabilir.
İcra müdürü, takip talebi ile birlikte verilen belgenin ilâm veya ilâm
niteliğinde bir belge olup olmadığını re’sen (kendiliğinden) inceler.
Borçlunun, icra emrine itiraz ederek takibi durdurma hak ve yetkisi
yoktur.
İlâmlar (kesinleşmelerinden itibaren) ve ilâm niteliğinde belgeler
(kayıtsız şartsız para borcu ikrarını içeren düzenleme biçimindeki
noter senetleri hariç) 10 yıllık zamanaşımına tâbidir.

ARABULUCULAR SİCİLİ

• Daire Başkanlığı, sicile kayıtlı arabulucuları, görev yapmak istedikleri adli
yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonlarına göre listeler ve listeleri
ilgili komisyon başkanlıklarına gönderir. Bir arabulucu, en fazla üç
komisyon listesine kaydolabilir (m. 20/IV).
• Daire Başkanlığı, arabuluculuk için aranan koşulları taşımadığı hâlde sicile
kaydedilen veya daha sonra bu koşulları kaybeden arabulucunun kaydını
siler (m. 21/I).
• Daire Başkanlığı, bu Kanunun öngördüğü yükümlülükleri yerine
getirmediğini tespit ettiği arabulucuyu yazılı olarak uyarır; bu uyarıya
uyulmaması hâlinde arabulucunun savunmasını aldıktan sonra, gerekirse
adının sicilden silinmesini Kuruldan talep eder (m. 21/II).
• Arabulucu da arabulucular sicilinden kaydının silinmesini her zaman
isteyebilir (m. 21/III).
ARABULUCULAR SİCİLİ

Arabuluculuk eğitimi, hukuk fakültesinin
tamamlanmasından sonra alınan, arabuluculuk
faaliyetinin yürütülmesiyle ilgili temel bilgileri, iletişim
teknikleri, müzakere ve uyuşmazlık çözüm yöntemleri
ve davranış psikolojisi ile yönetmelikte gösterilecek
olan diğer teorik ve pratik bilgileri içeren eğitimi ifade
eder (m. 22).
Arabuluculuk eğitimi, bünyesinde hukuk fakültesi
bulunan üniversitelerin hukuk fakülteleri, Türkiye
Barolar Birliği ve Türkiye Adalet Akademisi tarafından
verilir. Bu kuruluşlar Bakanlıktan izin alarak eğitim
verebilirler. İzin verilen eğitim kuruluşlarının listesi
elektronik ortamda yayımlanır (m. 23/I).
EĞİTİM VE EĞİTİM KURULUŞLARI

Eğitim kuruluşları, eğitimlerini
başarıyla tamamlayan kişilere
arabuluculuk eğitimini
tamamladıklarına dair bir belge verir
(m. 25).
Gereken hallerde eğitim kuruluşuna
verilmiş olan izin, Bakanlığın talebi
üzerine Kurul tarafından iptal edilir
(m. 27).
EĞİTİM VE EĞİTİM KURULUŞLARI

• Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel
Müdürlüğü bünyesinde, arabuluculuk
hizmetlerini düzenli ve verimli olarak
yürütmek ve Kanunda belirtilen diğer
görevleri yerine getirmek amacıyla
Arabuluculuk Daire Başkanlığı kurulur (m.
28/I).
• Arabuluculuk hizmetlerine ilişkin olarak
Kanunda belirtilen görevleri yerine getirmek
üzere, Bakanlık bünyesinde Arabuluculuk
Kurulu oluşturulur (m. 28/II).
• Kurulun üyeleri 31. maddede, görevleri ise
32. maddede sayılmıştır.
• Avusturya ve Slovakya örneğine
benzemektedir.
KURULUŞ VE TEŞKİLAT

• Arabuluculuğa başvuranları bilgilendirmek,
arabulucuları görevlendirmek ve kanunla
verilen diğer görevleri yerine getirmek üzere
Bakanlık tarafından uygun görülen adliyelerde
arabuluculuk büroları kurulur. Adli yargı ilk
derece mahkemesi adalet komisyonu
tarafından, münhasıran bu bürolarda çalışmak
üzere bir yazı işleri müdürü ile yeteri kadar
personel görevlendirilir. Arabuluculuk büroları,
Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından
belirlenen sulh hukuk hâkiminin gözetim ve
denetimi altında görev yapar. Arabuluculuk
bürosu kurulmayan yerlerde bu büroların
görevi, adli yargı ilk derece mahkemesi adalet
komisyonunca görevlendirilen sulh hukuk
mahkemesi yazı işleri müdürlüğü tarafından
ilgili hâkimin gözetim ve denetimi altında
yerine getirilir.(m. 28/III).

• Kurul aşağıdaki üyelerden oluşur (m. 31/I):
• a) Hukuk İşleri Genel Müdürü.
• b) Daire Başkanı.
• c) Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından hukuk mahkemelerinde
görev yapmakta olan birinci sınıfa ayrılmış hâkimler arasından
seçilecek iki hâkim.
• ç) Türkiye Barolar Birliğinden üç temsilci.
• d) Türkiye Noterler Birliğinden bir temsilci.
• e) Yükseköğretim Kurulu tarafından seçilen özel hukuk alanından bir
öğretim üyesi.
• f) Adalet Bakanı tarafından seçilecek üç arabulucu.
• g) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden bir temsilci.
• ğ) Kendisine mensup işçi sayısı en çok olan üç işçi sendikaları
konfederasyonunca seçilecek birer temsilci.
• h) En çok işveren mensubu olan işveren sendikaları
konfederasyonunca seçilecek bir temsilci.
• ı) Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonundan bir temsilci.
• i) Türkiye Adalet Akademisi Eğitim Merkezi Başkanı.

• Ülkemizde henüz uzlaşma kültürü oluşmadı.
• Arabuluculuk yargı yetkisinin devridir.
• Bu şekilde şeriat tehlikesi artacak, bu modern kadılıktır.
• Ülkede çok hukukluluk gündeme gelecektir.
• Avukatlık mesleğine olumsuz etki getirecek.
• Sadece hukukçular tarafından arabuluculuk yapılması
zorunludur.
• Bizde avukatlar dahi sınava girmeksizin avukat olabiliyor,
arabulucular için sınav zorunluluğu doğru değil.
• Mahkemelerin arabuluculuğu teşviki hâkimler
bakımından ihsas-ı rey teşkil eder.
• Mahkemelerin arabuluculuğu teşviki mahkemelerin
önüne gelen davaları başından atması için bir sebep
teşkil eder.
• Tahkim ve Av. K. m. 35/A varken bu düzenlemeye gerek
yok.
TASARIYA YÖNETİLEN ELEŞTİRİLER

7036 SAYILI İŞ MAHKEMELERİ7036 SAYILI İŞ MAHKEMELERİ
KANUNU ÇERÇEVESİNDEKANUNU ÇERÇEVESİNDE
ARABULUCULUKARABULUCULUK

• - Kanuna, bireysel veya toplu iş
sözleşmesine dayanan işçi veya
işveren alacağı ve tazminatı ile işe
iade talebiyle açılan davalarda,
arabulucuya başvuruluş olması
dava şartıdır.
• -Davacı, arabuluculuk faaliyeti
sonunda anlaşmaya varılamadığına
ilişkin son tutanağın aslını veya
arabulucu tarafından onaylanmış
bir örneğini dava dilekçesine
eklemek zorundadır.
7036 SAYILI İŞ MAHKEMELERİ KANUNU

• İşçilik alacakları ile işe iade
dışında arabulucuya
başvurmak zorunluluğu var
mı?
• İş kazası veya meslek
hastalığından kaynaklanan
maddi ve manevi tazminat
ile bunlarla ilgili tespit,
itiraz ve rücu davaları
hakkına birinci fıkra
uygulanmaz.

• Hangi Arabuluculuk
Bürosuna Başvurulmalı
• Başvuru karşı tarafın,karşı
taraf birden fazla ise
bunlardan birinin yerleşim
yerindeki veya işin
yapıldığı yerdeki
arabuluculuk bürosuna,
arabuluculuk bürosu
kurulmayan yerlerde ise
görevlendirilen (Sulh
Hukuk Mah.) yazı işleri
müdürlüğüne yapılır.

• Arabulucu nasıl belirleniyor?
• Arabulucu,komisyon
başkanlıklarına bildirilen
listeden büro tarafından
belirlenir. Ancak tarafların
listede yer alan herhangi bir
arabulucu üzerinde
anlaşmaları halinde bu
arabulucu görevlendirilir.
• Başvuran tüm iletişim
bilgilerini büroya verir. Bu bir
yükümlülük…

• Yetkili Arabuluculuk Bürosu Neresi?
• Arabulucu, görevlendirmeyi yapan
büronun yetkili olup olmadığını
kendiliğinden dikkate alamaz.Karşı
taraf en geç ilk toplantıda, yerleşim
yeri ve işin yapıldığı yere ilişkin
belgelerini sunmak suretiyle
arabuluculuk yetkisine itiraz edebilir.
• Sulh Hukuk Mah. Yetkiye ilişkin kararı
kesin.Yetki itirazının reddi halinde
aynı arabulucu yeniden
görevlendirilir ve süreler yeni
görevlendirme ile başlar.Yetki itirazı
kabul edildi, bir haftalık sürede
arabulucuya müracaat yapmak
zorunda.

• Taraflardan birinin geçerli bir mazeret
göstermeksizin ilk toplantıya
katılmaması sebebiyle arabuluculuk
faaliyetinin sona ermesi durumunda
toplantıya katılmayan taraf, son
tutanakta belirtilir ve bu taraf davada
kısmen veya tamamen haklı çıksa bile
yargılama giderinin tamamından
sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf
lehine vekalet ücretine hükmedilmez.
HMK 329 *

• Ücret düzenlemesi, aksi sabit olmadığı
takdirde taraflarca eşit ödeniyor.
• İşe iade talebiyle yapılan
görüşmelerde tarafların anlaşmaları
durumunda, arabulucuya ödenecek
ücretin belirlenmesinde işçiye işe
başlatılmaması halinde ödenecek
tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı
süre için ödenecek ücret ve diğer
haklarının toplamı, Tarifenin ikinci
Kısmı uyarınca üzerinde anlaşılan
miktar olarak kabul edilir.

• Hak düşürücü ve zamanaşımı
süreleri büroya başvuru ile son
tutanak tarihi arasında işlemez.
• Arabuluculuk görüşmelerine,
taraflar bizzat, kanuni temsilcileri,
avukatları veya işverenin yazılı
belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da
görüşmelerde işvereni temsil
edebilir ve son tutanağı
imzalayabilir.
• Arabuluculuk görüşmeleri
taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça
bağlı olunan komisyon yetki
alanında yürütülür.

• İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih
bildiriminde sebep gösterilmediği
veya gösterilen sebebin geçerli bir
sebep olmadığı iddiası ile fesih
bildiriminin tebliği tarihinden itibaren
BİR AY İÇİNDE İŞE İADE TALEBİYLE,
arabulucuya başvurmak
zorundadır.Madde 11.
• Anlaşamama halinde, İKİ HAFTA
İÇİNDE özel hakeme gidilebileceği
gibi, İŞ MAHKEMESİNDE DE DAVA
AÇILABİLİR.

• 4857 Sayılı K.(Madde 21 - İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı
mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde
işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en
az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur.
Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması
halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler. Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı
süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir. İşçi işe
başlatılırsa, peşin olarak ödenen bildirim süresine ait ücret ile kıdem tazminatı, yukarıdaki
fıkra hükümlerine göre yapılacak ödemeden mahsup edilir. İşe başlatılmayan işçiye bildirim
süresi verilmemiş veya bildirim süresine ait ücret peşin ödenmemişse, bu sürelere ait ücret
tutarı ayrıca ödenir. İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren
on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu süre
içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren
sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur. ) Arabuluculuk faaliyeti sonunda
tarafların, işçinin işe başlatılması konusunda anlaşmaları halinde, işe
başlatma tarihini,ücret ve diğer hakların parasal miktarını, işçinin işe
başlatılmaması durumunda ikinci fıkrada düzenlenen tazminatın parasal
miktarını belirlemek zorunludur. Yoksa anlaşma yok…

• Taraflar anlaşamadı veya karşı
tarafa ulaşılamaması, karşı tarafın
toplantıya gelmemesi halinde ilk iki
saatlik ücret tutarı Adalet
Bakanlığı tarafından
ödenir.Yargılama giderinden
sayılıyor… Haksız çıkan öder.
• Yönetmelikte ihtiyari
arabuluculukta başvuru ücreti
alınması öngörülüyor. Ancak
yargılama gideri sayılmıyor.
• İşe iade davalarında asıl-alt işveren
ilişkisi varsa arabuluculuk
görüşmelerine birlikte katılmaları
ve iradelerinin birbirine uygun
olması gerekiyor.

• Taraflar çözüm üretemediklerinin
ortaya çıkması halinde çözüm önerisi
de getirebilir. (Md.15)
• Arabuluculuk ücretini karşılamak için
adli yardıma ihtiyaç duyan
taraf,arabuluculuk bürosunun
bulunduğu yerdeki Sulh Hukuk Mah.
Kararıla adli yardımdan yararlanabilir.
HMK 334-340
• Kamuda da arabuluculuk mümkün…
Komisyon üyeleri yasal korumaya
sahip.

Kiralık işçilerin yüzde 52’si üç aydan kısa süreli çalışıyor. Bu yüzden kiralık geçici
işçiler permanantly temporary (daimi geçici)olarak da anılıyor. Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan “Özel İstihdam Büroları Aracılığı İle
Geçici İş İlişkisi” Çalışma Meclisi Hazırlık Toplantısı Raporu (2013) kiralık
işçilerin diğer işçilere göre oldukça dezavantajlı koşullarda çalıştıklarını göz önüne
seriyor. Rapor, pek çok ülkede, mevzuatta “eşit muamele” ilkesi benimsenmiş olsa da
büro çalışanlarının aynı işi yapan emsal çalışanlarla kıyaslandığı zaman daha kötü
şartlarda çalışma koşullarına sahip olduklarını belirtiyor.
Kiralık işçilik uygulamasının iş güvencesini azalttığı bir gerçek.
Kiralık işçilik taşerondan daha kötü bir uygulama. Çünkü asıl işverenin yükümlülüğü yok.
Alt işveren (taşeron) ilişkisinde asıl işveren, alt işverenin isçilerine karşı o işyeri ile ilgili
olarak kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş
sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumlu iken kiralık
işçilikte böyle bir sorumluluk yok. Kiralık işçilik çalışma hayatında en alttakiler demek.
ÖZEL İSTİHDAM BÜROLARI

• Özel İstihdam Büroları aracılığı ile geçici iş ilişkisi
kurulabilecek haller:
• a) İşçinin askerlik hizmeti halinde, yıllık izinle iş başında
olmadığı, hastalık ve doğum izni gibi dönemlerde ve iş
sözleşmesinin askıda kaldığı diğer hallerde,
• b) Mevsimlik tarım işlerinde,
• c) Ev hizmetlerinde,
• d) İşletmenin günlük işlerinden sayılmayan ve aralıklı
olarak gördürülen işlerde,
• e) İş sağlığı ve güvenliği bakımından acil olan işlerde
veya üretimi önemli ölçüde etkileyen zorlayıcı
nedenlerin ortaya çıkması halinde,
• f) İşletmenin iş hacminin öngörülemeyen ölçüde
artması halinde,
• g) Dönemsellik arz eden iş artışları olması durumunda.
KİRALIK İŞÇİ NERELERDE İSTİHDAM EDİLECEK

• • İşçinin askerlik hizmeti, yıllık izinle iş başında olmadığı, hastalık ve doğum
izni gibi dönemlerin ve iş sözleşmesinin askıda kaldığı hallerin devam
etmesi koşulu ile uzatma yapılabilir.
• • Mevsimlik tarım işleri ve ev hizmetlerinde geçici iş ilişkisi; herhangi bir
süre sınırlaması olmaksızın kurulabilir.
• • Yukarıdaki (d), (e) ve (f) bentlerinde sayılan hallerde geçici iş ilişkisi en
fazla 4 ay süreyle kurulabilir ve toplamda 8 ayı geçmemek üzere iki kere
yenilenebilir.
• • Yukarıda (g) bendinde sayılan hallerde geçici iş ilişkisi en fazla 4 ay
süreyle kurulabilir ve bu süre uzatılamaz.
• Belirtilen sürelerin dolmasına rağmen geçici iş ilişkisinin devam etmesi
halinde, geçici işçi çalıştıran işveren ile işçi arasında sözleşmenin sona erme
tarihinden itibaren belirsiz süreli iş sözleşmesi kurulmuş sayılır.
GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİNİN SÜRESİ VE UZATMA KOŞULLARI

• • İş Kanunu’nun 29. maddesi uyarınca toplu işçi çıkarılan işyerlerinde sekiz ay süresince, kamu
kurum ve kuruluşlarında ve yer altında maden çıkarılan işyerlerinde geçici iş ilişkisi kurulamaz.
• • Geçici işçi çalıştıran işveren, grev ve lokavtın uygulanması sırasında 6356 sayılı Sendikalar ve
Toplu İş Sözleşmesi Kanunu m. 65 hükümleri saklı kalmak kaydıyla geçici iş ilişkisiyle işçi
çalıştıramaz.
• • İşletmenin ortalama mal ve hizmet üretim kapasitesinin geçici iş ilişkisi kurulmasını
gerektirecek ölçüde ve öngörülemeyen şekilde artması halinde kurulan geçici iş ilişkilerinde;
geçici iş ilişkisi ile çalıştırılan işçi sayısı, işyerinde çalıştırılan işçi sayısının dörtte birini geçemez.
Ancak, on ve daha az işçi çalıştırılan işyerlerinde beş işçiye kadar geçici iş ilişkisi kurulabilir. İşçi
sayısının tespitinde, kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate
alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür. Geçici işçi sağlama sözleşmesi ile çalışan işçi,
engelli çalıştırma yükümlülüğü açısından ÖİB ve geçici işçi çalıştıran işverenin işçi sayısına dahil
edilmez.
• • Geçici işçi çalıştıran işveren, iş sözleşmesi feshedilen işçisini fesih tarihinden itibaren altı ay
geçmeden geçici iş ilişkisi kapsamında çalıştıramaz.
• • Geçici işçinin, geçici işçiyi çalıştıran işverenin işyerindeki çalışma süresince temel çalışma
koşulları, bu işçilerin aynı işveren tarafından aynı iş için doğrudan istihdamı halinde sağlanacak
koşulların altında olamaz.
• • Geçici işçi çalıştıran işveren, kurulan geçici iş ilişkisinin sona erdiği tarihten itibaren aynı iş
için altı ay geçmedikçe yeniden geçici işçi çalıştıramaz.
GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİNİN KURULMASINA DAİR DİĞER
SINIRLAMALAR

• Özel istihdam bürosu aracılığıyla geçici iş ilişkisi, geçici işçi ile iş sözleşmesi,
geçici işçi çalıştıran işveren ile geçici işçi sağlama sözleşmesi yapmak
suretiyle yazılı olarak kurulur. Özel istihdam bürosu ile geçici işçi çalıştıran
işveren arasında yapılacak geçici işçi sağlama sözleşmesinde; sözleşmenin
başlangıç ve bitiş tarihi, işin niteliği, özel istihdam bürosunun hizmet
bedeli, varsa geçici işçi çalıştıran işverenin ve özel istihdam bürosunun özel
yükümlülükleri yer alır. Geçici işçinin, Türkiye İş Kurumundan veya bir
başka özel istihdam bürosundan hizmet almasını ya da iş görme edimini
yerine getirdikten sonra geçici işçi olarak çalıştığı işveren veya farklı bir
işverenin işyerinde çalışmasını engelleyen hükümler konulamaz. Geçici işçi
ile yapılacak iş sözleşmesinde, işçinin ne kadar süre içerisinde işe
çağrılmazsa haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebileceği belirtilir. Bu süre
üç ayı geçemez.
GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİNDE İŞVEREN ÖZEL İSTİHDAM
BÜROSUDUR

• MADDE 23 – (1) İşçi kuruluşunda yönetici olduğu için çalıştığı işyerinden ayrılan
işçinin iş sözleşmesi askıda kalır. Yönetici dilerse işten ayrıldığı tarihte iş
sözleşmesini bildirim süresine uymaksızın veya sözleşme süresinin bitimini
beklemeksizin fesheder ve kıdem tazminatına hak kazanır. Yönetici, yöneticilik
süresi içerisinde iş sözleşmesini feshederse kıdem tazminatı fesih tarihindeki emsal
ücret üzerinden hesaplanır.
• (2) İş sözleşmesi askıya alınan yönetici; sendikanın tüzel kişiliğinin sona ermesi,
seçime girmemek, yeniden seçilmemek veya kendi isteği ile çekilmek suretiyle
görevinin sona ermesi hâlinde, sona erme tarihinden itibaren bir ay içinde ayrıldığı
işyerinde işe başlatılmak üzere işverene başvurabilir. İşveren, talep tarihinden
itibaren bir ay içinde bu kişileri o andaki şartlarla eski işlerine veya eski işlerine
uygun bir diğer işe başlatmak zorundadır. Bu kişiler süresi içinde işe başlatılmadığı
takdirde, iş sözleşmeleri işverence feshedilmiş sayılır.
• (3) Yukarıda sayılan nedenler dışında yöneticilik görevi sona eren sendika
yöneticisine ise başvuruları hâlinde işveren tarafından kıdem tazminatı ödenir.
Ödenecek tazminatın hesabında, işyerinde çalışılmış süreler göz önünde
bulundurulur ve fesih anında emsalleri için geçerli olan ücret ve diğer hakları esas
alınır. İşçinin iş kanunlarından doğan hakları saklıdır.
İŞÇİ KURULUŞU YÖNETİCİLİĞİNİN GÜVENCESİ

MADDE 24 – (1) İşveren, işyeri sendika temsilcilerinin iş sözleşmelerini haklı bir neden
olmadıkça ve nedenini yazılı olarak açık ve kesin şekilde belirtmedikçe feshedemez.
Fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde, temsilci veya üyesi bulunduğu
sendika dava açabilir.
(2) Dava basit yargılama usulüne göre sonuçlandırılır. (Değişik cümle: 12/10/2017-
7036/31 md.) Mahkemece verilen karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde
bölge adliye mahkemesi kesin olarak karar verir.
(3) Temsilcinin işe iadesine karar verilirse fesih geçersiz sayılarak temsilcilik süresini
aşmamak kaydıyla fesih tarihi ile kararın kesinleşme tarihi arasındaki ücret ve diğer
hakları ödenir. Kararın kesinleşmesinden itibaren altı iş günü içinde temsilcinin işe
başvurması şartıyla, altı iş günü içinde işe başlatılmaması hâlinde, iş ilişkisinin devam
ettiği kabul edilerek ücreti ve diğer hakları temsilcilik süresince ödenmeye devam edilir.
Bu hüküm yeniden temsilciliğe atanma hâlinde de uygulanır.
(4) İşveren, yazılı rızası olmadıkça işyeri sendika temsilcisinin işyerini değiştiremez veya
işinde esaslı tarzda değişiklik yapamaz. Aksi hâlde değişiklik geçersiz sayılır.
(5) Bu madde hükümleri işyerinde çalışmaya devam eden yöneticiler hakkında da
uygulanır
İŞÇİ SENDİKA TEMSİLCİLİĞİNİN GÜVENCESİ

MADDE 25 – (1) İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir
sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye
olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamaz. (2) İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle
sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya
çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz. Ücret, ikramiye, prim ve paraya
ilişkin sosyal yardım konularında toplu iş sözleşmesi hükümleri saklıdır. (3) İşçiler, sendikaya üye
olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi
kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten
çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz. (4) İşverenin (fesih dışında) (1) yukarıdaki fıkralara
aykırı hareket etmesi hâlinde işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata
hükmedilir. (1) (5) Sendikal bir nedenle iş sözleşmesinin feshi halinde işçi, 4857 sayılı Kanunun (…)
(2), 20 ve 21 inci madde hükümlerine göre dava açma hakkına sahiptir. İş sözleşmesinin sendikal
nedenle feshedildiğinin tespit edilmesi hâlinde, 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre işçinin
başvurusu, işverenin işe başlatması veya başlatmaması şartına bağlı olmaksızın sendikal
tazminata karar verilir. Ancak işçinin işe başlatılmaması hâlinde, ayrıca 4857 sayılı Kanunun 21 inci
maddesinin birinci fıkrasında belirtilen tazminata hükmedilmez. İşçinin 4857 sayılı Kanunun
yukarıdaki hükümlerine göre dava açmaması ayrıca sendikal tazminat talebini engellemez. (2) (6) İş
sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak davada, feshin nedenini ispat
yükümlülüğü işverene aittir. Feshin işverenin ileri sürdüğü nedene dayanmadığını iddia eden işçi,
feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yükümlüdür. (7) Fesih dışında işverenin sendikal
ayrımcılık yaptığı iddiasını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak işçi sendikal ayrımcılık yapıldığını
güçlü biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren davranışının nedenini ispat etmekle
yükümlü olur. (8) Yukarıdaki hükümlere aykırı olan toplu iş sözleşmesi ve iş sözleşmesi hükümleri
geçersizdir. (9) İşçinin iş kanunları ve diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır.
SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN GÜVENCESİ

• Arabuluculuk;
• Tarafların Anlaşması,
• Tarafların Anlaşamaması,
• Tarafların birinin süreçten çekilmesi,
• Arabulucunun sürecin sürdürülmesinin
faydalı olmayacağının tespiti
• İle sona erer.

düzenlenen tutanağa, faaliyetin
sonuçlanması dışında hangi
hususların yazılacağına taraflar
karar verir.
• Tarafların anlaşması sonucunda
icra edilebilirlik şerhi Sulh
Hukuk Mah. İstenebilir.
Avukatları var ise Av. K. 35
Mad. Gereğince ilam
hükmünde belge sayılıyor. İcra
edilebilirlik şerhine gerek yok.

• Davanın görülmesi sırasında
arabuluculuk ile uzlaşıldı ise,
davanın görüldüğü mahkemede
icra edilebilirlik şerhi verir.
• Süreç çekişmesiz yargı işi olup,
inceleme dosya üzerinden
yapılır. Anca aile hukukuna
ilişkin uyuşmazlıklarda inceleme
duruşmalı olarak yapılır.
anlaşmaya varılması halinde,
üzerinde anlaşılan hususlar
hakkına dava açılamaz.

İş Mahkemeleri alanına giren uyuşmalıklar;
-İşe iade davalarında,
-İşçilik alacaklarından kaynaklı tüm davalarda,
(meslek hastalığı, iş kazasına ilişkin tespit ve
tazminat davalarında ihtiyari)
Aile Mahkemeleri alanına giren uyuşmazlıklar;
-Katkı Payı Davaları,
-Mal rejimi Tasfiyesine ilişkin davalar,
-Eşler arasındaki eşya davaları,
-Yoksulluk nafakasının artırımına ilişkindavalar.
HANGİ ALANLARDA ARABULUCULUK

• Asliye Hukuk Mahkemeleri alanına giren
uyuşmazlıklar;
• -Alacak davaları,
• -İsdirdat ve menfi tespit davaları,
• -Tapu İptal ve Tescil davaları,
• -Kat Karşılığı İnş.Söz. Doğan uyuşmazlıklar,
• -Tazminat davaları,
• -Trafik kazasından kaynaklı tazminat davaları,
• -Ecrimisil ve haksız işgal nedeni ile tahliye
davaları,
• -Marka hukukuna ilişkin davalar,
• -İpoteğin fekki davaları,

• Sulh Hukuk Mahkemeleri alanına giren
uyuşmazlıklar;
• -Kira alacağı ve tahliye davaları,
• -İzale-i Şuyu davaları,
• Tüketici Mahkemelerinde görülen
uyuşmazlıklar;
• -Eksik ifa, Ayıplı mal ve hizmetten
kaynaklı uyuşmazlıklar
• İcra Mahkemeleri;
• -Alacak-borç ilişkisinden kaynaklı davalar,

• Ticaret Mahkemeleri;
• -Ticari ilişkiden kaynaklı
alacak davaları,
• -Sigorta şirketinin taraf
olduğu trafik kazalarına
ilişkin davalar,
• -Ticari ortaklıklardan
kaynaklı bir kısım davalar,
• Ticari nitelikli Eser
sözleşmesi, ticari
sözleşmelerden kaynaklı
davalar,

Teşekkür Ederim
Avukat Uzm.Arabulucu Dursun Yassıkaya

ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ VE ARABULUCULUK

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ VE ARABULUCULUK

Similar to ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ VE ARABULUCULUK (20)

ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ VE ARABULUCULUK

Editor's Notes