2. 2
1. Kosztorys szacunkowy
Proces projektowania sieci to nie tylko stworzenie założeń do budowy okablo-
wania, instalacji określonych urządzeń czy oprogramowania. Zanim inwestor zdecyduje
o wyborze projektu do realizacji, musi poznać koszty, z jakimi wiąże się jego wdrożenie.
Częstym wstępem do jakichkolwiek rozmów są niezobowiązujące zapytania mające za
zadanie zgrubne przedstawienie możliwych kosztów. Wyobraźmy sobie sytuację: dzwo-
ni telefon w firmie informatycznej XYZ. Pan, który znajduje się po drugiej stronie przed-
stawia się, jako asystent ważnego prezesa i dzwoni z zapytaniem, ile może kosztować
wykonanie sieci dla 50 komputerów + 3 serwery, wszystko w budynku biurowym o po-
wierzchni 600m2. Każdy projektant w takim momencie ucieka od odpowiedzi jak może
nie znając budynku, uwarunkowań, technologii, ale prezesi mają to do siebie, że chcą
wiedzieć już. W tym momencie, na podstawie takich szczątkowych danych, projektant
przypomina sobie zrealizowane podobne inwestycje i podając duży margines błędu
określa szacunkowy koszt takiej inwestycji. Szacunek to podanie raczej rzędu wielkości,
niż konkretnej kwoty, przedziału, a nie przybliżonej ceny. Niepodparty wiedzą o tym
konkretnym budynku projektant odpowiedział, że cena takiej inwestycji to między 60
a 65 tysięcy złotych. Na tej podstawie pan prezes ocenił, że chciałby poznać bardziej
szczegółowo podstawy takiej wyceny i poprosił asystenta o przesłanie zapytania ofer-
towego do wspomnianej firmy projektowej. W tym momencie powstanie dokument, któ-
ry będzie wstępnym założeniem do przyszłego budżetu inwestycji.
2. Kosztorys ofertowy
Przygotowujemy się do sporządzenia kosztorysu ofertowego. Czy na tym etapie
jesteśmy w stanie przewidzieć wszystkie niezbędne materiały i inne nakłady, jakie będą
niezbędne do wykonania tej inwestycji? Oczywiście, nie. Kosztorys ofertowy w wielu
przypadkach będzie bazował nadal na niepełnych danych przekazanych od inwestora.
Dobrze jest, jeżeli sporządzający kosztorys może zapoznać się z miejscem inwestycji.
W trakcie wizji lokalnej dobrze jest sporządzić dokumentację fotograficzną przyszłego
miejsca inwestycji. Pozwoli ona bliżej ocenić sporządzającym ofertę zakresu prac, jaki
będzie niezbędny do wykonania zakładanego zadania. W przypadku zmian dokonanych
w budynku, między ofertowaniem a kosztorysem inwestycyjnym, będzie on podstawą
do zmiany wysokości naliczenia poszczególnych prac. Zdarzają się jednak przypadki,
kiedy bazując nadal na niepełnej wiedzy przekazanej przez przyszłego zleceniodawcę,
musimy określić z większą precyzją koszty planowanej inwestycji. Należy wtedy odpo-
wiedzieć na pytanie: „Czy kosztorys ofertowy jest dokumentem wiążącym?”. Z prawnego
punktu widzenia jest raczej wstępem do dalszych ustaleń, negocjacji. Często przedsta-
wione zgubne wyliczenia opatrywane są stosownymi klauzulami odnośnie odstępstw od
kosztów rzeczywistych. Tylko po wykonaniu inwestycji można wyliczyć koszty całkowi-
te. Odstępstwa wynikają często ze zmiany technologii lub ilości wbudowanych materia-
łów. Z jakich elementów składa się wycena inwestycji? Przykładów wyliczeń można zna-
leźć wiele, my posłużymy się jednym z dostępnych wzorów.
CK = M + Kz + R + S + Kp + Z + Po
Cena kosztorysowa jest sumą:
M – materiałów do wykonania inwestycji,
Kz – kosztów zakupu materiałów (transport, załadunek),
R – robocizny, czyli kosztów pracy związanych z instalacją materiałów,
S – kosztów pracy sprzętu (amortyzacja, energia, koszty zużywanych elementów),
3. 3
Kp – kosztów pośrednich (inne koszty związane z inwestycją, wywóz śmieci, usługi
ochrony, sprzątania na miejscu inwestycji),
Z – zysku,
Po – podatków, w tym podatek VAT.
Jak widać, wyliczana cena końcowa zależy od wielu czynników. Nie doszacowanie
lub przeszacowanie niektórych składników może odbić się na cenie końcowej. Częstym
błędem początkujących kosztorysantów jest niedoszacowanie np. kosztów pośrednich.
Brak doświadczenia w realizacji inwestycji sprawia, że nie przewidują wszystkich do-
datkowych kosztów związanych z prowadzeniem prac. Tylko odpowiednia praktyka
podczas realizacji inwestycji pozwoli przyszłemu kosztorysantowi przewidzieć elemen-
ty, które pozornie nie są związane z prowadzeniem inwestycji. Często zapominaną pozy-
cją są koszty związane z recyklingiem. Przepisy związane z ochroną środowiska wymu-
szają na inwestorach odpowiednie składowanie i utylizację, w szczególności materiałów
niebezpiecznych. Odpady powstałe podczas procesów budowlanych należy segregować
i przekazać do firmy zajmującej się ich specjalistyczną utylizacją. Sporządzając kosztorys
ofertowy należy pamiętać o określeniu trwałości tej wyceny. Rynki informatyczne, po-
dobnie jak inne branże bazujące na importowanym sprzęcie, zależne są mocno od kur-
sów walut i dostępności określonych produktów na rynku. Sporządzając kosztorys bazu-
jemy na cenach i asortymencie dostępnym w dniu stworzenia wyceny. Rynek urządzeń
informatycznych jest mocno zdominowany przez produkty z dalekiego wschodu, dlatego
elementy wywodzą się często od jednego dystrybutora. Pojawienie się braków określo-
nego asortymentu na rynku często mocno komplikuje procesy inwestycyjne i wprowa-
dza duże opóźnienia. Występując z ofertą, należy upewnić się, czy proponowane kom-
ponenty są dostępne w odpowiedniej ilości na rodzimym rynku. Gdyby inwestor nie
otrzymał oferty ograniczonej czasowo, mógłby próbować wymagać od nas podanej ceny
w zmienionych warunkach rynkowych. Oczywiście biorąc pod uwagę, że jest to tylko
oferta, a nie ostateczna wycena, nie jesteśmy zobowiązani do podpisania umowy
z uwzględnieniem tych cen. Wiele inwestycji prowadzonych jest na podstawie prawa
zamówień publicznych, co wymusza na oferentach stosowanie określonego szablonu
kosztorysu ofertowego. Przedstawione oferty muszą zawierać się w określonych „ra-
mach”. Jakiekolwiek odstępstwo może spowodować odrzucenie oferty z przyczyn for-
malnych.
Rysunek 7.1 Kosztorys ofertowy – wzór
Źródło: http://powiatopole.bip.lublin.pl/upload/pliki/ogloszenia/przetargi/zal_53_kosztorys_ofert.pdf
4. 4
Celem takiego działania jest ujednolicenie ofert i ułatwienie porównania dla ogło-
szenia wyników przetargu, zapytania. Ograniczenie zakresu pól wymusza niejednokrot-
nie wycenę, w skład której będą wchodziły dodatkowe czynności, które inwestor zawarł
w jednym punkcie. Koszty pośrednie związane z pracami muszą być wówczas zawarte
w innych pozycjach, np. związanych z robocizną, zaś koszty zakupu dopisywane są czę-
sto do ceny materiałów. W ten sposób stworzone pozycje często odbiegają od kosztów
rzeczywistych, co może być mylnie interpretowane, jako zawyżanie cen. Co dalej, jeżeli
klient przystaje na nasze warunki? Przystępujemy do sporządzenia projektu, na pod-
stawie którego zostanie sporządzona najbardziej wiarygodna wycena – kosztorys pro-
jektowy. Po wykonaniu ostatecznego projektu, na podstawie zawartych w nim materia-
łów, określamy nakłady, jakie musimy ponieść na zakup niezbędnych elementów do
wykonania inwestycji. Tu pojawia się pierwszy haczyk. Co z materiałami, których nie
zużyjemy lub zostaną uszkodzone podczas montażu? Nie ma prostej odpowiedzi na to
pytanie. Większość projektantów przewiduje zapasy materiałowe, które wynikają
z norm i ich wartość dolicza do kosztów inwestycji. Czy rozliczają się z zaoszczędzonych
materiałów? Niektórzy inwestorzy źle rozumieją pojęcie zaoszczędzonych materiałów.
Mimo występowania różnic materiałowych np. przy układaniu kabli, uznają, że ilość
wbudowana jest tą, która jest w projekcie. Jeżeli instalujemy kabel światłowodowy
o długości łącznej 1000 m, zamawiamy z zapasem np. 1020 m. Podczas instalacji nie na-
trafiliśmy na żadne nieprzewidziane trudności, trasa kabla przebiegła zgodnie z planem
i zużyliśmy planowane w projekcie 1000m. Decyzja o pozostałych 20 m powinna pozo-
stać po stronie inwestora. Jeżeli uzna, że nie wykorzysta tego materiału i zadecyduje
o pozostawieniu go wykonawcy, należy zastosować się do jego decyzji. Jeżeli stwierdzi
przydatność materiałów przy innych inwestycjach, powinien otrzymać cały pozostały
kabel. Myślę, że takie zachowanie podniesie wiarygodność naszej firmy, a zamawiający,
z którym skrupulatnie rozliczamy się z materiału, nie będzie się czuł oszukany. Należy
oczywiście uważać tworząc zamówienia, aby zapasy nie były zbyt wygórowane, bo mo-
żemy spotkać się z zarzutem niegospodarności. Przy inwestycjach związanych z kablami
światłowodowymi często pozostający nadmiar przeznaczany jest na zwiększenie zapasu
na wypadek możliwej awarii. Dodatkowe metry nawijane są na stojaki zapasów kablo-
wych, będących integralnym elementem takich sieci. Kolejnym elementem, który podle-
ga wycenie, jest tzw. robocizna. Ile będzie kosztowała instalacja okablowania, montaż
szaf, instalacja i konfiguracja urządzeń? Wyceny sporządzane przez różne firmy opiewa-
ją na odmienne kwoty, co wynika z różnych stawek godzinowych oraz szacunkowych
godzin potrzebnych na wykonanie prac. O ile na stawkę godzinową firmy nie mamy
wpływu, o tyle czas potrzebny na wykonanie określonych prac został określony w Kata-
logu Nakładów Rzeczowych, w skrócie KNR. Posługując się tymi katalogami określamy
zakres oraz znormalizowany czas przewidziany na daną czynność.
a. Kosztorys prac z wykorzystaniem KNR
Cóż to takiego jest KNR i do czego należy go stosować? W przypadku niewielkich
inwestycji, wyceny podlegają negocjacjom między wykonawcą i inwestorem. Kluczo-
wym elementem jest osiągnięcie porozumienia i satysfakcja obu stron. Przy dużych in-
westycjach najczęściej jest kilku konkurujących oferentów do realizacji zadania. Wycena
nakładów pracy odbywa się wówczas na podstawie norm, w celu ujednolicenia zakresu
czynności niezbędnych do wykonania określonych inwestycji. Firmy konkurujące ze
sobą, odnosząc się do tego samego zakresu prac, mogą wyróżniać się stawką za godzinę
pracy lub redukując koszty pośrednie i inne czynniki wpływające na ostateczną wycenę
(np. koszty zakupu). W jaki sposób sporządza się kosztorys z wykorzystaniem KNR-ów?
5. 5
Załóżmy określony zakres czynności, np. instalacja koryt kablowych metalowych nad
sufitem podwieszanym pod okablowanie strukturalne. Korzystając z normy KNR 5-08
określamy zakres czynności.
lp. norma zakres czynności ilość jednostka
1 KNR 0508 0802-0100
Mechaniczne wykonanie ślepych
otworów w cegle o głębokości do
8 cm i średnicy do 10mm
50 szt.
2 KNR 0508 0809-0100
Osadzenie kołków plastikowych
rozporowych w ścianie lub sty-
ropianie
50 szt.
3
KNR-W 0508 0705-
0700
Montaż przez przykręcenie do
gotowych otworów korytek ka-
blowych BAKS 100x42
200 m
4
KNR-W 0508 0705-
0900
Przykręcanie pokryw do korytek
kablowych BAKS 100x42
200 m
Tabela 7.1 Fragment kosztorysu na podstawie KNR
Źródło: materiały własne
Jak widać na powyższym przykładzie, zakres wykonywanych czynności jest roz-
pisywany szczegółowo, co odzwierciedla faktyczną ilość prac, ale również wskazuje na
technologię wykonania. Pominięcie lub dopisanie pozycji przy opisywaniu określonych
robót może świadczyć o nieprzestrzeganiu technologii wykonania lub braku wiedzy me-
rytorycznej w projektowanym zakresie. Tak rozpisany zakres obowiązków wykonawcy
pozwala ocenić inwestorowi nakłady pracy, jakie są niezbędne do wykonania określo-
nego zadania.
Rysunek 7.2 Przedmiar do kosztorysu
Źródło: http://www.bip.wiszniamala.pl/file4webcm/6288/Przedmiar
6. 6
Na rysunku 7.2 przedstawiony jest fragment przedmiaru do kosztorysu inwe-
storskiego. Tu również na podstawie m.in. KNR 5-08 wyszczególniono wszystkie prace
niezbędne do wykonania konstrukcji do układania sieci komputerowej. Zasadą jest, że
w przedmiarach lub kosztorysach inwestorskich staramy się, aby poszczególne etapy
prac związane z określonym zakresem czynności tak, jak na podanym przykładzie, były
opisywane w jednym bloku. Ułatwia to ocenienie nakładów na poszczególne etapy in-
westycji, jak również umożliwia wydzielenie niektórych etapów w celu np. powierzenia
podwykonawcom. Przy dużych inwestycjach praktykowane jest również odbieranie
etapów prac, tzw. odbiory cząstkowe, które mają pozwolić na lepsze zarządzanie inwe-
stycją. Konsekwencją odbiorów są często płatności, które pozwalają uniknąć zatorów
płatniczych i zwiększają płynność finansową firm uczestniczących w zadaniu. Nakłady
poniesione na zakupy wbudowywanych elementów niejednokrotnie znacznie obciążają
konto wykonawcy, co może prowadzić do przejściowych problemów firmy. Oprócz kata-
logów ogólnych, którymi posługują się kosztorysanci, na rynku funkcjonują również ka-
talogi branżowe związane np. z określoną technologią dostarczaną przez liczące się
podmioty rynkowe. Stworzone nietypowe rozwiązanie oferowane na szeroką skalę, jako
nowy standard, jest opisywane w katalogu z uwzględnieniem wszystkich czynności, nie-
zbędnych do jego wykonania. Przykładem może być katalog KNR EM opracowany przez
firmę EMITER sp. z o.o., dotyczący technologii związanej z okablowaniem strukturalnym
EmiterNet.
Rysunek 7.3 Katalog Nakładów Rzeczowych KNR EM-01
Źródło: http://www.emiter.net.pl/upload/files/download/KNR_EMITER-v1.pdf
W katalogu tym znajdziemy wyszczególniony pełen zakres prac związanych z in-
stalacją okablowania EmiterNet. Czynności związane z instalacją elementów nietypo-
wych, nie stosowanych dotychczas w innych rozwiązaniach, są szczegółowo rozpisane
wraz z przewidzianymi normami czasu pracy na poszczególne zadania. Na tej podstawie
możemy również oszacować łączny czas na wykonanie określonej grupy zadań niezbęd-
nych do wykonania pełnej instalacji. Podmioty korzystające z rozwiązania firmy Emi-
terNet mogą konkurować na rynku oferując wykonanie zgodne z przewidzianą w kata-
7. 7
logu technologią. Pełen katalog KNR EM jest dostępny na stronie firmy EMITER pod ad-
resem:
http://www.emiter.net.pl/upload/files/download/KNR_EMITER-v1.pdf
Jak widać na powyższych przykładach, kosztorysowanie inwestycji nie jest czyn-
nością prostą. Oprócz znajomości technologii i zakresu czynności, jakie są niezbędne do
osiągnięcia celu, trzeba też posiadać wiedzę z zakresu prawa i norm budowlanych. Sto-
sowanie się do obowiązujących przepisów jest obowiązkiem każdego projektanta i rea-
lizatora inwestycji. Tylko wykonanie zgodnie z normą zapewni właściwą jakość i trwa-
łość wykonanych prac. Nie może oczywiście zabraknąć wiedzy i umiejętności technicz-
nych szczególnie potrzebnych przy trudnościach, jakie można napotkać przy realizacji
inwestycji. Instalatorzy podczas realizowania założeń projektowych zgłaszają sytuacje
nietypowe, które w skrajnych przypadkach mogą doprowadzić do zatrzymania inwesty-
cji. Staramy się zawsze przewidzieć wszystkie niesprzyjające okoliczności i ograniczyć
do minimum ich skutki. Praktycy, którzy wykonali już odpowiednio dużo prac, powiedzą
jednak: „Nie ma inwestycji bez niespodzianek”. Mniejsze, większe, ale zawsze zdarzają
się jakieś nieprzewidziane sytuacje, z których trzeba będzie wybrnąć podczas realizacji.
Fachowość wykonawców ułatwia znacznie przeprowadzenie inwestycji, ale to na pro-
jektancie często spoczywa odpowiedzialność za końcowy sukces. Odpowiednia ilość wy-
konanych inwestycji pozwala przygotować się do różnych trudności zarówno sprzęto-
wo, jak i technologicznie. Umiejętność przewidywania pozwoli na odpowiednie przygo-
towanie logistyczne do zaistniałych utrudnień i takie zaplanowanie pozostałych prac,
aby w minimalnym stopniu został zakłócony proces inwestycyjny. Kiedy odstępstwa są
duże, wykonawcy powinni je konsultować z inwestorem. Znaczna zmiana projektu wy-
maga czasami nowych pozwoleń i nowego rozpoczęcia przerwanej inwestycji.
b. Inne elementy uwzględniane do wyceny
Podczas projektowania dużych inwestycji sieciowych często zachodzi konieczność
wykonania dodatkowych prac niezwiązanych bezpośrednio z siecią. Adaptacja pomiesz-
czeń, instalacje elektryczne, klimatyzacja, zabezpieczenie przeciwpożarowe to tylko nie-
które elementy, które mogą okazać się niezbędne do całościowego wykonania inwesty-
cji. Często zdarza się, że inwestor ogłasza jeden przetarg całościowy na wykonanie
wszystkich robót. W takim wypadku należy posiłkować się specjalistami z innych branż,
którzy w naszym imieniu podejmą się określonego zakresu czynności. Przy bardzo du-
żych inwestycjach często zawiązywane są konsorcja, które dysponując odpowiednim
potencjałem, wspólnie realizują wytyczony przez zadanie cel. Po realizacji inwestycji
często każda z firm wraca do swoich pierwotnych zajęć. Jakie jeszcze trudności można
spotkać podczas projektowania i realizacji? Nie ma możliwości ich wyceny. Może posłu-
żę się jednym przykładem z moich doświadczeń:
Zlecenie – instalacja sieci komputerowej;
Inwestor – instytucja państwowa;
Cel: wybudowanie sieci dla 30 komputerów;
Technologia – natynkowa w korytach plastikowych;
Problem – w miejscu inwestycji zleceniodawca wskazuje miejsce na szafę teleinforma-
tyczną, w którym aktualnie stoi stary sejf; waga kilkaset kilogramów; pierwsze piętro;
8. 8
Na pytanie: Kto ma się zająć usunięciem sejfu? – inwestor wskazuje wykonawcę.
W powyższym przypadku należało przewidzieć odpowiednią ekipę ludzi ze
sprzętem, który umożliwi przemieszczenie sejfu i przetransportowanie do samochodu,
a następnie wywiezienie do utylizacji. Zadanie okazało się dosyć trudne, szczególnie
problem pierwszego piętra. Rozwiązaniem okazało się skorzystanie z usług dźwigowych
i „wyjęcie” sejfu przez okno. Koszty całej operacji podniosły cenę inwestycji o ok. 30%.
Jak widać problemy, z jakimi można się zetknąć podczas projektowania i realiza-
cji inwestycji często daleko wykraczają poza zakres prac montersko-instalatorskich.
Umiejętności logistyczne i baza współpracowników z różnych branż jest bardzo przy-
datna w momencie, kiedy inwestorzy przerzucą ciężar niewygodnych zadań dodatko-
wych na wykonawcę, w tym przypadku sieci komputerowej. W niektórych przypadkach
występuje konieczność poszerzenia zakresu prac o czynności dodatkowe, które wynikły
w trakcie inwestycji. Często trudne lub niemożliwe do przewidzenia sytuacje, kiedy to
trzeba porozumieć się z inwestorem na temat rozszerzenia zakresu prac. A co z koszto-
rysem inwestorskim? W takim przypadku, jeżeli dojdzie do porozumienia i zlecenio-
dawca rozszerzy umowę o dodatkowe działania, jesteśmy zobowiązani wykonać kosz-
torys powykonawczy. Uwzględnimy w nim zmiany w stosunku do pierwotnie zakłada-
nych prac i kosztów. Dokument ten jest niezbędny do prawidłowego księgowego rozli-
czenia inwestycji. Co w przypadku, kiedy zlecenie jest wynikiem wygranego przetargu?
W takim przypadku najczęściej pojawia się dodatkowe zapytanie ofertowe dotyczące
prac dodatkowych lub jeśli ich zakres jest duży, ogłaszany jest dodatkowy przetarg.
W każdym przypadku nie należy również zapomnieć o wprowadzeniu stosownych
zmian w dokumentacji projektowej, jeżeli w wyniku naszych działań odstąpiliśmy od
założeń projektu. Zleceniodawca każdorazowo powinien przekazać swoją „wolę” w for-
mie pisemnej wykonawcy.
Zachęcam do zapoznania się z kilkoma przedmiarami i kosztorysami inwestor-
skimi celem poznania charakterystyki takich dokumentów. W ramach ćwiczenia należy
przeprowadzić symulowane zlecenie na wykonanie sieci komputerowej w swojej szkole.
Pozyskujemy plany budowlane pomieszczeń, które będą służyły do sporządzenia obmia-
ru. Ustalając z nauczycielem zakres prac, tworzymy dokument specyfikacji wymagań.
Rozmowa z „inwestorem” ma dostarczyć niezbędnych informacji do sporządzenia pro-
jektu i kosztorysu inwestorskiego. Wszelkie ustalenia dotyczące przebiegu tras kablo-
wych, zastosowanej techniki montażu oraz posadowienia elementów sieci muszą zna-
leźć odzwierciedlenie w projektowanej sieci. Dokumentacja fotograficzna sporządzona
podczas wizji pomieszczeń pomoże zaplanować prace, a w przypadku niedomówień
ustalić stanowisko inwestora i projektanta na załączonych zdjęciach. Wzorując się na
gotowych projektach i stosując dostępne katalogi KNR przeprowadź możliwie komplet-
ny proces projektowo-kosztorysowy. Ocena końcowa projektu zostanie wykonana przez
nauczyciela prowadzącego.
9. 9
Bibliografia:
1. B. Halska, P. Bensel (2013) Kwalifikacja E.13. Projektowanie lokalnych sieci kom-
puterowych i administrowanie sieciami. Podręcznik do nauki zawodu technik in-
formatyk. Część 2. Gliwice: Helion
2. R. Pawlak (2011) Okablowanie strukturalne sieci – Teoria i praktyka. Gliwice: He-
lion
