1. ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΤΜΗΜΑ Φ.Π.Ψ
ΠΜΣ «Θεωρία, Πράξη και Αξιολόγηση του
Εκπαιδευτικού Έργου»
Γεωγραφία της Ευρώπης: Μια αξιοποίηση
των Νέων Τεχνολογιών
Ονοματεπώνυμο: Βαρυπάτη Εμμανουέλα
Α.Μ: 211019
Μάθημα: Νέες Τεχνολογίες και Ομαδοσυνεργατική Μάθηση
Καθηγητές: Αναστοπούλου Σταματίνα - Μακρή Κατερίνα

2. Περιεχόμενα: Σελίδα
 Θέμα σεναρίου ………………………………………………………………………………………… 2
 Θεωρητικό Πλαίσιο
- Το σκεπτικό του σεναρίου ………………………………………………………………………… 2
- Inquiry-Based Learning – Challenge-based Learning………………………………….. 2
- Μάθηση με χρήση Web 2.0 εργαλείων ………………………………………………….… 3
 Πλαίσιο εφαρμογής …………………………………………………………………………………… 6
- Στόχοι της δραστηριότητας ………………………………………………………………………. 8
 Ανάλυση της δραστηριότητας
- Φάση Πρώτη: Brainstorming – Εξοικείωση με τα εργαλεία Web 2.0 ……….. 9
- Φάση Δεύτερη: Διεξαγωγή Έρευνας ………………………………………………………… 11
- Φάση Τρίτη: Δημιουργία πρωτότυπης κατασκευής ………………………………… 13
Φύλλα Εργασίας ………………………………………………………………………………………….. 15
Βιβλιογραφία ………………………………………………………………………………………………. 21
2

3. Γεωγραφία της Ευρώπης: Μια αξιοποίηση των Νέων
Τεχνολογιών
Ποτάμια – Χώρες – Πρωτεύουσες – Γεωγραφικές Συντεταγμένες
Συγγραφέας: Βαρυπάτη Εμμανουέλα Α.Μ: 211019
Γνωστική περιοχή: Φυσική Γεωγραφία – Γεωγραφία Ευρώπης
Θέμα
Μελέτη των ποταμών της Ευρώπης και των γεωφυσικών χαρακτηριστικών τους μέσα από
αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο. Διερεύνηση των χωρών από τις οποίες περνάει
κάθε ποταμός και προσδιορισμός των γεωγραφικών συντεταγμένων (γεωγραφικό πλάτος,
γεωγραφικό μήκος) των πρωτευουσών τους με χρήση χαρτών.
Θεωρητικό Πλαίσιο
Το σκεπτικό του σεναρίου
Οι μαθητές, μέσα από το μάθημα της Γεωγραφίας, έχουν την ευκαιρία να μάθουν όχι μόνο
για τις χώρες της Ευρώπης, αλλά και για τα ποτάμια και τα διάφορα γεωφυσικά
χαρακτηριστικά που τα προσδιορίζουν. Θα κάνουν έρευνα για να δουν ποιες χώρες
διασχίζει το κάθε ποτάμι και ποια είναι η πρωτεύουσα της κάθε χώρας. Επίσης, θα μάθουν
χρησιμοποιώντας χάρτες, να προσδιορίζουν το γεωγραφικό στίγμα κάθε πρωτεύουσας. Για
την υλοποίηση του συγκεκριμένου σεναρίου, θα χρησιμοποιηθεί το διαδίκτυο για την
αναζήτηση πληροφοριών, διάφοροι γεωγραφικοί χάρτες και τα Web 2.0 εργαλεία LASAD
και PBWiki για σύγχρονη επικοινωνία και συνεργατική συγγραφή κειμένων αντίστοιχα.
Inquiry-Based Learning - Challenge-Based Learning
Το συγκεκριμένο σενάριο στηρίζεται στη μέθοδο του Inquiry-Based Learning και του
Challenge-Based Learning. Σκοπός τη εφαρμογής αυτών των δύο μεθόδων είναι να μάθουν
οι μαθητές πώς να μαθαίνουν μόνοι τους, διερευνώντας προβλήματα και θέματα που
αφορούν την καθημερινή τους ζωή. Ο εκπαιδευτικός, πρέπει να έχει σαν στόχο να διδάξει
τους μαθητές πώς να μαθαίνουν δρώντας σαν επιστήμονες.
To Challenge-based Learning είναι μια νέα μέθοδος διδασκαλίας η οποία αφορά
προβλήματα και θέματα της καθημερινής ζωής τα οποία ενδιαφέρουν τους μαθητές, έχουν
3

4. προσωπικό νόημα γι’ αυτούς και αφορούν την καθημερινότητά τους. Είναι προβλήματα
που θα συναντήσουν μεγαλώνοντας και θα κληθούν να τα αντιμετωπίσουν.
Η διερευνητική μάθηση, στηρίζεται στις απόψεις του Bruner, ο οποίος υποστήριζε ότι η
ενεργός συμμετοχή του μαθητή, είναι αυτή που θα τον βοηθήσει να ανακαλύψει τη γνώση
με θετικές συνέπειες ως την κατανόηση και τη διάρκειά της. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα
αυτής της θεωρίας είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών και ο παραγωγικός
διάλογος. Η συνεργασία των μαθητών σε μικρές ομάδες, η συζήτηση και ο πειραματισμός
σε συνεργασία με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας τους, η επεξεργασία των πληροφοριών και
η αποδοχή ή η απόρριψή τους, οδηγούν στην ανάπτυξη και καλλιέργεια της κριτικής
σκέψης. Τα μαθήματα των φυσικών επιστημών, προσφέρονται για διερευνητική μάθηση,
αφού μέσα από πειράματα και έρευνες, οι μαθητές μπορούν να αποκτήσουν την
επιστημονική γνώση που τους ενδιαφέρει. (Smyrnaiou & Dimitrakopoulou, 2007).
Μάθηση με χρήση Web 2.0 εργαλείων
Η χρήση εργαλείων Web 2.0 είναι πολύ χρήσιμη και εποικοδομητική στη μαθησιακή
διαδικασία. Τα εργαλεία Web 2.0 είναι μέσα τα οποία διευκολύνουν τις κοινωνικές επαφές
και την ανταλλαγή της πληροφορίας. Χρησιμοποιώντας αυτά τα εργαλεία, άτομα με κοινές
αναζητήσεις και ενδιαφέροντα, σχηματίζουν κοινότητες μέσα στις οποίες εκφράζουν τις
ιδέες και τις απόψεις τους για διάφορα θέματα. Οι χρήστες αυτών των εργαλείων
επικοινωνούν με διάφορους τρόπους, συμμετέχουν σε συζητήσεις, δημοσιεύουν και
μοιράζονται πληροφορίες με άλλα άτομα και μπορούν να παράγουν κοινό έργο.
Αυτή η διαδικασία επιτρέπει τη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων και επαφών, ενισχύει τον
διάλογο και βοηθά στην ανάπτυξη της κοινωνικότητας των ατόμων. Η συζήτηση μεταξύ των
μελών μιας ομάδας, μπορεί να είναι είτε σύγχρονη, είτε ασύγχρονη. Δεν χρειάζονται
ιδιαίτερες γνώσεις ηλεκτρονικών υπολογιστών για να χρησιμοποιεί κανείς ένα εργαλείο
Web 2.0 όπως blogs, wikis κτλ., και η δημιουργία ενός τέτοιου λογαριασμού δεν έχει
κανένα οικονομικό κόστος.
Σύμφωνα με τη θεωρία του Συνδετισμού (Connectivism), η μάθηση και η γνώση υπάρχουν
μέσα από τη διάσταση των απόψεων. Τα εργαλεία Web 2.0 συντελούν στη μάθηση, αφού
τα άτομα που τα χρησιμοποιούν συμμετέχουν σε ομάδες συζήτησης ενός θέματος και μέσα
από το διάλογο εμπλουτίζουν την προϋπάρχουσα γνώση τους. Η καλλιέργεια και η
4

5. διατήρηση των επαφών είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της συνέχειας της μάθησης.
Μέσα από αυτή την επαφή και τον διάλογο, το άτομο καλλιεργεί την κριτική σκέψη την
οποία χρησιμοποιεί για να λαμβάνει αποφάσεις και να επιλέγει την κατάλληλη γνώση.
Τα εργαλεία Web 2.0 που θα χρησιμοποιηθούν σε αυτή τη δραστηριότητα είναι το PBWiki
και το LASAD (Metafora platform), τα οποία είναι περιβάλλοντα που ενισχύουν τη
συνεργατική μάθηση, ενδυναμώνουν τη συνεργασία και γενικότερα διευκολύνουν τη
σύγχρονη, αλλά και ασύγχρονη συζήτηση πολλών ατόμων.
Στην περίπτωσή μας, αυτά τα δύο εργαλεία είναι πολύ χρήσιμα, αφού μέσω του LASAD οι
μαθητές, οι οποίοι θα είναι χωρισμένοι σε ομάδες των τεσσάρων, θα μπορούν να συζητούν
σύγχρονα για την επίλυση του θέματος που θα τους δίνεται κάθε φορά. Το LASAD περιέχει
πολλές διαφορετικές κάρτες με τα ονόματα: “Comment”, “Claim”, “Issue”, “Sharing
thoughts” κλπ., τις οποίες οι μαθητές, θα έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν με σκοπό
να εκφράσουν τα σχόλιά τους, τους ισχυρισμούς τους και τις ιδέες τους για το πώς πρέπει
να κινηθούν.
LASAD
Παράλληλα με την συζήτηση που θα πραγματοποιείται στο LASAD, οι μαθητές θα
μεταφέρονται στο PBWiki, όπου και πάλι θα πρέπει να συνεργαστούν για την δημιουργία
ενός κειμένου, στο οποίο θα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της μελέτης τους.
5

6. Η Αρχική σελίδα του PBWiki που έχει φτιαχτεί για τη δραστηριότητα
Επίσης, θα χρησιμοποιηθεί το εργαλείο Web 2.0, Tagxedo, στη φάση του Brainstorming,
στην αρχή της δραστηριότητας από τον εκπαιδευτικό. Στο εργαλείο αυτό, ο εκπαιδευτικός
θα δημιουργήσει σύννεφα με τα ονόματα των ποταμών της Ευρώπης που γνωρίζουν οι
μαθητές καθώς και με τα ονόματα των χωρών της Ευρώπης. Στην παρακάτω εικόνα
φαίνεται το σύννεφο λέξεων που μπορεί να δημιουργηθεί από τις απαντήσεις των μαθητών
στην ερώτηση: «Ποια ποτάμια της Ευρώπης γνωρίζετε;».
Το Web 2.0 εργαλείο Tagxedo
6

7. Είναι φανερό ότι σε αυτό το νοητικό στάδιο που βρίσκονται οι μαθητές, δίνουμε
περισσότερη έμφαση στη διαδικασία και στο να μάθουν να επικοινωνούν, να εκφράζουν τη
γνώμη τους και να σκέφτονται κριτικά, παρά στο τελικό αποτέλεσμα. Αυτό που μας
ενδιαφέρει είναι η καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για τον
21ο αιώνα.
Με τη χρήση τέτοιων εργαλείων στην εκπαιδευτική διαδικασία, ενθαρρύνεται η έκφραση
των «σιωπηλών» μαθητών που συνήθως δεν συμμετέχουν στην τάξη. Πίσω από το πέπλο
της ανωνυμίας ενθαρρύνονται στο να συμμετέχουν σε συζητήσεις με τους συμμαθητές
τους και πολλές φορές αυτά τα άτομα έχουν πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις, όμως
ντρέπονται να τις εκφράσουν δημόσια. Επίσης, τέτοια περιβάλλοντα, ενισχύουν και την
ανατροφοδότηση είτε από τον εκπαιδευτικό, είτε και από τους συνομηλίκους, διαδικασία
πολύ σημαντική για τη σωστή οικοδόμηση της γνώσης.
Πλαίσιο Εφαρμογής
Το σενάριο αυτό απευθύνεται σε μαθητές Β’ Γυμνασίου, δηλαδή σε παιδιά ηλικίας
δεκατριών με δεκατεσσάρων χρονών και αφορά τη μελέτη των ποταμών της Ευρώπης και
των γεωφυσικών χαρακτηριστικών τους, καθώς επίσης και τις χώρες της Ευρώπης, τις
πρωτεύουσές τους και τις γεωγραφικές συντεταγμένες τους. Προτεινόμενος χρόνος
υλοποίησης του συγκεκριμένου σεναρίου είναι 15 διδακτικές ώρες.
Η δραστηριότητες είναι απαραίτητο να διεξαχθούν στο εργαστήριο ηλεκτρονικών
υπολογιστών του σχολείου για να μπορέσουν οι μαθητές να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο
και τα εργαλεία Web2.0 που αναφέρθηκαν νωρίτερα. Για τη σχεδίαση και διδασκαλία του
μαθήματος θα ήταν χρήσιμο να υπάρξει συνεργασία και με τον καθηγητή πληροφορικής,
ώστε αυτός να αναλάβει μέρος της καθοδήγησης των μαθητών για την αντιμετώπιση
τεχνικών προβλημάτων που πιθανόν να εμφανιστούν στη χρήση του διαδικτύου.
Στην πρώτη φάση της δραστηριότητας, θα γίνει ένα Brainstorming με τη βοήθεια του Web
2.0 εργαλείου Tagxedo, για να διαπιστώσει ο εκπαιδευτικός, αλλά και οι ίδιοι οι μαθητές
ποια ποτάμια του Κόσμου και στη συνέχεια, πιο συγκεκριμένα, ποια ποτάμια της Ευρώπης
γνωρίζουν. Οι μαθητές, δεν είναι απαραίτητο να είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση αυτού
τους εργαλείου, αφού θα το χειριστεί μόνο ο εκπαιδευτικός.
7

8. Οι μαθητές, πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση Web2.0 εργαλείων. Θα
δημιουργήσουν ένα λογαριασμό στο PBWiki και με πρόσκληση από τον εκπαιδευτικό, θα
μπορούν να συμμετέχουν στον παραπάνω ιστότοπο, γράφοντας τα κείμενα και τις ιδέες
τους σχετικά με το θέμα που μελετούν κάθε φορά στο χώρο που δημιουργήθηκε για την
ομάδα τους (Ομάδα Α, Ομάδα Β, κλπ.). Ο συγκεκριμένος ιστότοπος θα είναι κλειστός και σε
αυτόν θα έχουν πρόσβαση μόνο οι μαθητές που συμμετέχουν στη συγκεκριμένη
δραστηριότητα και ο εκπαιδευτικός. Η διεύθυνση του PBWiki για την Γεωγραφία της
Ευρώπης είναι: http://geographyofeurope.pbworks.com/w/page/51035448/Αρχική
Όσον αφορά το LASAD, σε κάθε υποομάδα θα πρέπει να δοθεί ένας κωδικός από τον
εκπαιδευτικό ο οποίος θα επιτρέπει την είσοδο σε αυτό το εργαλείο και θα πρέπει να
δημιουργηθούν περιοχές συζητήσεων για την κάθε ομάδα, είτε από τον εκπαιδευτικό είτε
από τους μαθητές της ομάδας έτσι ώστε να μην μπερδεύονται οι ομάδες μεταξύ τους.
Οι μαθητές θα χωριστούν σε ομάδες των τεσσάρων ατόμων. Η κάθε ομάδα θα χωριστεί σε
δύο υποομάδες των δύο ατόμων. Οι μαθητές της κάθε υποομάδας θα κάθονται σε
διαφορετικό υπολογιστή σε μεγάλη απόσταση από τους μαθητές της υπόλοιπης ομάδας
έτσι ώστε να μην έχουν οπτική επαφή και να αποφευχθεί η συνομιλία με τα υπόλοιπα μέλη
της ομάδας τους. Αυτό γίνεται για να μάθουν να συνεργάζονται με τους συμμαθητές τους
με σκοπό την επίλυση μιας κοινής πρόκλησης, ανταλλάσσοντας μηνύματα και ιδέες μέσω
του LASAD. Επίσης, το γεγονός ότι θα κάθονται δύο δύο σε έναν υπολογιστή, θα βοηθήσει
στο να συμμετέχουν και οι δύο μαθητές στη διαδικασία, εκφράζοντας την άποψή τους και
μελετώντας την ορθότητα των σκέψεών τους μέσα από τη διερεύνηση στο διαδίκτυο.
Σε κάθε ομάδα θα οριστεί ένας συντονιστής, ο οποίος θα οργανώνει όλα τα κείμενα που
γράφονται στο PBWiki και θα συντάσσει ένα ενιαίο κείμενο. Ο συντονιστής θα αλλάζει σε
κάθε δραστηριότητα, έτσι ώστε όλα τα μέλη της ομάδας να περάσουν από αυτή τη θέση και
να αναλάβουν για λίγο την ευθύνη του συντονισμού και της καθοδήγησης της ομάδας τους.
Επίσης, οι ομάδες πρέπει να είναι ανομοιογενείς ως προς το φύλο, την κοινωνική
προέλευση, την επίδοση των μαθητών και τις σχέσεις μεταξύ των μελών, έτσι ώστε η
δραστηριότητα να μπορεί να διεξαχθεί ομαλά.
Ο εκπαιδευτικός έχει περισσότερο τον ρόλο του συντονιστή και όχι τόσο του καθοδηγητή.
Είναι υπεύθυνος για την οργάνωση της όλης δραστηριότητας και όχι μεταδότης της γνώσης.
8

9. Αφήνει τους μαθητές να δράσουν μόνοι τους για την επίλυση της εκάστοτε δραστηριότητας
και παρεμβαίνει μόνο όταν βλέπει ότι ξεφεύγουν από το θέμα που μελετάται ή
δυσκολεύονται, δίνοντάς τους περισσότερες και σαφέστερες οδηγίες για να συνεχίσουν και
πάλι μόνοι τους. Οργανώνει την πορεία διερεύνησης των μαθητών, όμως παράλληλα, τους
αφήνει να ενεργήσουν ελεύθερα, να κάνουν τις δικές τους επιλογές και να δημιουργήσουν
νοήματα για το θέμα που μελετούν. Με αυτό τον τρόπο, καλλιεργείται η αυτόνομη μάθηση
η οποία θα οδηγήσει αργότερα στην δια βίου μάθηση των συγκεκριμένων ατόμων.
Στόχοι της δραστηριότητας
Βασικός στόχος:
• Οι μαθητές να μάθουν να μελετούν/ διερευνούν ένα θέμα που αφορά αυτούς και
την καθημερινή τους ζωή, δρώντας σαν επιστήμονες, χωρίς να χρειάζονται τη
βοήθεια του εκπαιδευτικού (Inquiry-Based Learning – Διερευνητική Μάθηση).
 Παιδαγωγικοί στόχοι:
 Απόκτηση νέας γνώσης
 Μετασχηματισμός της προϋπάρχουσας γνώσης βάσει των νέων στοιχείων
 Ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων (π.χ. διάλογος)
 Συνεργασία – Ενθάρρυνση της ομαδικής δουλειάς
 Να μάθουν οι μαθητές να εκφράζουν την άποψή τους
 Εξαγωγή συμπερασμάτων
 Αυτενέργεια
 Ανάπτυξη ανώτερου επιπέδου νοητικές λειτουργίες, ικανότητες και δεξιότητες (π.χ.
κριτική και δημιουργική σκέψη, λύση προβλημάτων) –Δεξιότητες που απαιτούνται
για τον 21ο αιώνα
 Άσκηση στην παραγωγή γραπτού λόγου
 Ενίσχυση φυσικών και διανοητικών ικανοτήτων
 Χρήση επιστημονικής γλώσσας
 Μαθησιακοί στόχοι:
 Καλλιέργεια της ερευνητικής διάθεσης για θέματα που μας αφορούν
 Ενεργοποίηση ενδιαφέροντος για τα προβλήματα της καθημερινής ζωής – Επαφή
με την κοινωνική πραγματικότητα
9

10.  Αναγνώριση των ποταμών της Ευρώπης σε έναν γεωμορφολογικό χάρτη, των
χωρών που διασχίζει ο κάθε ποταμός και προσδιορισμός της πρωτεύουσάς τους.
 Εξοικείωση με τις έννοιες που περιγράφουν τα γεωφυσικά χαρακτηριστικά των
ποταμών: μήκος, λεκάνη απορροής, παροχή, εκβολές, δέλτα.
 Εξοικείωση και προσδιορισμός των γεωγραφικών συντεταγμένων των
πρωτευουσών της Ευρώπης με τη βοήθεια γεωγραφικού χάρτη.
 Στόχοι ως προς τις νέες τεχνολογίες:
 Εξοικείώση με τη διαδικασία μάθησης με χρήση εργαλείων Web2.0 (PBWiki, LASAD)
 Προώθηση της από απόσταση επικοινωνίας (π.χ. μέσω LASAD)
 Αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο
 Διαχείριση πληροφορίας
Παρακάτω, ακολουθεί η ανάλυση της δραστηριότητας, δηλαδή η διαδικασία εφαρμογής
της δραστηριότητας μέσα από την παρουσίαση των φάσεων εφαρμογής που περιλαμβάνει
το συγκεκριμένο σενάριο και η ανάλυση της αναμενόμενης διδακτικής και μαθησιακής
πορείας.
Ανάλυση της δραστηριότητας
Φάση Πρώτη: Brainstorming – Εξοικείωση με τα εργαλεία Web 2.0 (Προτεινόμενος χρόνος
2 διδακτικές ώρες)
Σε αυτή τη φάση, ο εκπαιδευτικός καθορίζει τη σύσταση της κάθε ομάδας (ανομοιογένεια
ως προς το φύλο, κοινωνική προέλευση, επίδοση, σχέσεις μεταξύ των μελών, δεξιότητες)
και ακολούθως ορίζεται ο συντονιστής κάθε ομάδας για την πρώτη δραστηριότητα, ο
οποίος θα είναι υπεύθυνος για τον συντονισμό των δραστηριοτήτων της ομάδας του.
Αρχικά, ο εκπαιδευτικός ενημερώνει τους μαθητές ότι θα μελετήσουν την Ευρώπη στο
μάθημα της Γεωγραφίας και πιο συγκεκριμένα τα ποτάμια και τις χώρες της Ευρώπης. Έτσι,
προσπαθεί να ανιχνεύσει τις προϋπάρχουσες γνώσεις των μαθητών όσον αφορά τα
ποτάμια και τις χώρες της Ευρώπης, χρησιμοποιώντας το Web 2.0 εργαλείο Tagxedo, στο
οποίο δημιουργεί σύννεφα λέξεων. Συγκεκριμένα, ο εκπαιδευτικός κάνει τις παρακάτω
ερωτήσεις:
o Ποια ποτάμια της Ευρώπης γνωρίζετε;
o Ποιες είναι οι χώρες της Ευρώπης;
10

11. και καταγράφει τις απαντήσεις των μαθητών στον χώρο συγγραφής λέξεων του Tagxedo.
Για παράδειγμα, το σύννεφο λέξεων που θα δημιουργηθεί από τις απαντήσεις που θα
δώσουν οι μαθητές στη δεύτερη ερώτηση είναι όπως το ακόλουθο:
Σύννεφο στο εργαλείο Tagxedo με τα ονόματα ευρωπαϊκών χωρών
Στη συνέχεια, για να εξοικειωθούν οι μαθητές με το LASAD και το PBWiki, τους δίνεται το
Φύλλο Εργασίας Α, όπου ζητείται από την κάθε ομάδα να βρει πληροφορίες (πληθυσμός,
θρησκεία, νόμισμα, έκταση, κλίμα κλπ.), στο διαδίκτυο, για κάποια Ευρωπαϊκή χώρα.
Οι μαθητές όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα θα είναι χωρισμένοι σε ομάδες των τεσσάρων
ατόμων. Κάθε ομάδα θα χωριστεί σε δύο υποομάδες οι οποίες θα αποτελούνται από δύο
άτομα έκαστη και αυτές οι δύο υποομάδες θα συζητούν μέσω του LASAD τα ευρήματά τους
και στη συνέχεια θα τα καταγράφουν στον χώρο συγγραφής της ομάδας τους στο PBWiki.
Ο εκπαιδευτικός κατά τη διάρκεια της όλης δραστηριότητας, προσπαθεί να παρατηρεί τις
κινήσεις της κάθε ομάδας και να παρεμβαίνει όπου αυτός θεωρεί ότι είναι απαραίτητο
καθώς και όταν βλέπει ότι κάποια ομάδα ξεφεύγει από το θέμα μελέτης. Επίσης,
παρακολουθεί τις απαντήσεις των ομάδων στο PBWiki. Στο τέλος της φάσης αυτής, κάνει
11

12. μια συζήτηση με όλες τις ομάδες και τους ζητά να παρουσιάσουν στους συμμαθητές τους
τα ευρήματά τους.
Φάση Δεύτερη: Διεξαγωγή Έρευνας (Προτεινόμενος χρόνος 7 διδακτικές ώρες)
Η δεύτερη φάση αποτελείται από τρία στάδια.
Σε αυτή τη φάση, οι μαθητές έχουν πλέον εξοικειωθεί με τα εργαλεία Web 2.0 που θα
χρησιμοποιήσουν, καθώς και με τη χρήση του διαδικτύου.
Στάδιο πρώτο: (Προτεινόμενος χρόνος 2 διδακτικές ώρες)
Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες των τεσσάρων, η σύσταση των οποίων έχει καθοριστεί
από τον εκπαιδευτικό στην προηγούμενη φάση του σεναρίου ξεκινούν τη διερεύνηση. Στη
συνέχεια, ορίζεται ο συντονιστής κάθε ομάδας για το πρώτο στάδιο αυτής της φάσης, ο
οποίος θα είναι υπεύθυνος για τον συντονισμό των δραστηριοτήτων της ομάδας του.
Δίνεται στους μαθητές το Φύλλο Εργασίας Β, σύμφωνα με το οποίο, πρέπει να
αναζητήσουν στο διαδίκτυο τις έννοιες: Λεκάνη απορροής, Μέση παροχή νερού και Δέλτα
ενός ποταμού. Ακολούθως, δίνεται στους μαθητές ένας πίνακας με διάφορες τιμές που
αφορούν το μήκος, τη λεκάνη απορροής και τη μέση παροχή νερού ενός ποταμού και
καλούνται να διασταυρώσουν την εγκυρότητα αυτών των τιμών μέσα από τη διερεύνηση
στο διαδίκτυο. Στη συνέχεια καλούνται να ταξινομήσουν τα ποτάμια για καθένα από τα
τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματα που δίνονται στον πίνακα, γράφοντας τον αύξοντα
αριθμό μέσα σε παρένθεση.
Οι μαθητές της κάθε υποομάδας, θα πρέπει να συζητούν μεταξύ τους, αλλά και με τα μέλη
της υπόλοιπης ομάδας μέσω του LASAD για να μπορέσουν να απαντήσουν συνεργατικά σε
όλες τις ερωτήσεις του Φύλλου Εργασίας. Στη συνέχεια, θα κληθούν να καταγράψουν τις
απαντήσεις τους στον χώρο συγγραφής της ομάδας τους στο PBWiki.
Ο εκπαιδευτικός κατά τη διάρκεια της όλης δραστηριότητας, προσπαθεί να παρατηρεί τις
κινήσεις της κάθε ομάδας και να παρεμβαίνει όπου αυτός θεωρεί ότι είναι απαραίτητο
καθώς και όταν βλέπει ότι κάποια ομάδα ξεφεύγει από το θέμα μελέτης. Επίσης,
παρακολουθεί τις απαντήσεις των ομάδων στο PBWiki. Στο τέλος του πρώτου σταδίου της
δεύτερης φάσης, κάνει μια συζήτηση με όλες τις ομάδες για να βεβαιωθεί ότι όλοι
12

13. βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο και ότι όλοι έχουν εξάγει τα σωστά συμπεράσματα για το θέμα
που μελετήθηκε.
Φάση Δεύτερη: Διεξαγωγή Έρευνας (Προτεινόμενος χρόνος 7 διδακτικές ώρες)
Στάδιο δεύτερο: (Προτεινόμενος χρόνος 2 διδακτικές ώρες)
Σε αυτό το στάδιο, θα δοθεί στους μαθητές το Φύλλο Εργασίας Γ. Οι μαθητές είναι και πάλι
χωρισμένοι σε ομάδες των τεσσάρων, η σύσταση των οποίων έχει καθοριστεί από τον
εκπαιδευτικό στην προηγούμενη φάση του σεναρίου. Στη συνέχεια, ορίζεται ο συντονιστής
κάθε ομάδας για το δεύτερο στάδιο αυτής της φάσης, ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για τον
συντονισμό των δραστηριοτήτων της ομάδας του.
Οι μαθητές, καλούνται μέσα από την αναζήτηση στο διαδίκτυο και με τη βοήθεια χαρτών
που θα τους δοθούν, να βρουν τις χώρες από τις οποίες διέρχεται ο κάθε ποταμός που
δίνεται στον πρώτο πίνακα του Φύλλου Εργασίας. Επίσης, σύμφωνα με το Φύλλο Εργασίας,
οι μαθητές θα πρέπει να συσχετίσουν το μέγεθος (μήκος και ποσότητα νερού) των ποταμών
αυτών με το ανάγλυφο και το κλίμα της κάθε χώρας την οποία διασχίζουν, ψάχνοντας και
πάλι πληροφορίες στο διαδίκτυο. Ακολούθως, καλούνται να καταγράψουν σε ένα δεύτερο
πίνακα που δίνεται στο Φύλλο Εργασίας την πρωτεύουσα κάθε μιας από τις χώρες που
κατέγραψαν, καθώς και το σημείο της Ευρώπης στο οποίο βρίσκεται η κάθε χώρα (Βορράς,
Νότος, Ανατολή, Δύση).
Όπως και στο προηγούμενο στάδιο, οι μαθητές της κάθε υποομάδας, θα πρέπει να
συζητούν μεταξύ τους, αλλά και με τα μέλη της υπόλοιπης ομάδας μέσω του LASAD για να
μπορέσουν να απαντήσουν συνεργατικά σε όλες τις ερωτήσεις του Φύλλου Εργασίας. Στη
συνέχεια, θα κληθούν να καταγράψουν τις απαντήσεις τους στον χώρο συγγραφής της
ομάδας τους στο PBWiki.
Ο εκπαιδευτικός κατά τη διάρκεια της όλης δραστηριότητας, προσπαθεί να παρατηρεί τις
κινήσεις της κάθε ομάδας και να παρεμβαίνει όπου αυτός θεωρεί ότι είναι απαραίτητο
καθώς και όταν βλέπει ότι κάποια ομάδα ξεφεύγει από το θέμα μελέτης. Επίσης,
παρακολουθεί τις απαντήσεις των ομάδων στο PBWiki. Στο τέλος του δεύτερου σταδίου της
δεύτερης φάσης, κάνει μια συζήτηση με όλες τις ομάδες για να βεβαιωθεί ότι όλοι
13

14. βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο και ότι όλοι έχουν εξάγει τα σωστά συμπεράσματα για το θέμα
που μελετήθηκε.
Φάση Δεύτερη: Διεξαγωγή Έρευνας (Προτεινόμενος χρόνος 7 διδακτικές ώρες)
Στάδιο τρίτο: (Προτεινόμενος χρόνος 3 διδακτικές ώρες)
Και σε αυτό το στάδιο οι μαθητές είναι χωρισμένοι σε ομάδες των τεσσάρων, η σύσταση
των οποίων έχει καθοριστεί από τον εκπαιδευτικό στην προηγούμενη φάση του σεναρίου.
Στη συνέχεια, ορίζεται ο συντονιστής κάθε ομάδας για το τρίτο στάδιο αυτής της φάσης, ο
οποίος θα είναι υπεύθυνος για τον συντονισμό των δραστηριοτήτων της ομάδας του και
ακολούθως δίνεται στους μαθητές το Φύλλο Εργασίας Δ.
Τώρα, οι μαθητές καλούνται να αναζητήσουν στο διαδίκτυο τις έννοιες Γεωγραφικές
συντεταγμένες και Γεωγραφικό στίγμα. Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας τους δύο χάρτες
που βρίσκονται στον φάκελο με όνομα Χάρτες, ο οποίος βρίσκεται στο PBWiki, καλούνται
να προσδιορίσουν τις γεωγραφικές συντεταγμένες (γεωγραφικό μήκος και γεωγραφικό
πλάτος) καθώς και το γεωγραφικό στίγμα των πρωτευουσών των χωρών της Ευρώπης που
κατέγραψαν στο προηγούμενο στάδιο αυτής της φάσης.
Οι μαθητές της κάθε υποομάδας, θα πρέπει να συζητούν μεταξύ τους, αλλά και με τα μέλη
της υπόλοιπης ομάδας μέσω του LASAD για να μπορέσουν να απαντήσουν συνεργατικά σε
όλες τις ερωτήσεις του Φύλλου Εργασίας. Στη συνέχεια, θα κληθούν να καταγράψουν τις
απαντήσεις τους στον χώρο συγγραφής της ομάδας τους στο PBWiki.
Ο εκπαιδευτικός κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας, προσπαθεί να παρατηρεί τις
κινήσεις της κάθε ομάδας και να παρεμβαίνει όπου αυτός θεωρεί ότι είναι απαραίτητο
καθώς και όταν βλέπει ότι κάποια ομάδα ξεφεύγει από το θέμα μελέτης. Επίσης,
παρακολουθεί τις απαντήσεις των ομάδων στο PBWiki. Στο τέλος του σταδίου αυτού της
δεύτερης φάσης, κάνει μια συζήτηση με όλες τις ομάδες για να βεβαιωθεί ότι όλοι
βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο και ότι όλοι έχουν εξάγει τα σωστά συμπεράσματα για το θέμα
που μελετήθηκε.
14

15. Φάση Τρίτη: Δημιουργία πρωτότυπης κατασκευής (Προτεινόμενος χρόνος 6 διδακτικές
ώρες)
Σε αυτή τη φάση δίνεται το Φύλλο Εργασίας Ε. Η κάθε ομάδα καλείται να δημιουργήσει μια
πρωτότυπη κατασκευή, κάποια χειροτεχνία, μια διαδραστική αφίσα, ένα video, ένα
website, ένα blog, μια ζωγραφιά, ένα τραγούδι ή ότι άλλο μπορούν να φανταστούν που να
έχει σχέση με το θέμα που μελετήθηκε κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας αυτής.
Ορίζεται και πάλι ένας συντονιστής για την κάθε ομάδα. Αυτή τη φορά θα ήταν καλό ο
συντονιστής να είναι ένα δημιουργικό άτομο με αρκετή φαντασία, το οποίο να μπορεί να
συντονίζει την ομάδα δίνοντας παράλληλα και πρωτότυπες ιδέες για τη δημιουργία μιας
ωραίας κατασκευής.
Η μαθητές σε αυτό το στάδιο θα είναι χωρισμένοι σε ομάδες των τεσσάρων, η σύσταση των
οποίων έχει καθοριστεί από τον εκπαιδευτικό στην προηγούμενη φάση του σεναρίου, όμως
θα κάθονται όλοι μαζί για να επικοινωνούν πρόσωπο με πρόσωπο και να μπορούν να
δημιουργήσουν την κατασκευή που θα φανταστούν. Στο τέλος της φάσης αυτής, θα
ανεβάσουν την κατασκευή αυτή (αν είναι video, website, blog κλπ.) στο PBWiki, στον
φάκελο με όνομα Δημιουργίες και θα την παρουσιάσουν στους συμμαθητές τους.
Ο εκπαιδευτικός σε αυτή τη φάση, θα συντονίζει της ομάδες έτσι ώστε να μην ξεφεύγουν
από τη δημιουργία μιας κατασκευής και θα βοηθάει τους μαθητές εάν του το ζητήσουν. Στη
συνέχεια ακολουθεί συζήτηση των μαθητών με τον εκπαιδευτικό για όλα τα θέματα που
μελετήθηκαν κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας, έτσι ώστε να διαπιστώσει ο
εκπαιδευτικός αν όλοι οι μαθητές έμειναν ικανοποιημένοι από την όλη διαδικασία και αν
έχουν συνειδητοποιήσει τη γνώση που αποκόμισαν.
Παρακάτω, δίνονται τα προτεινόμενα Φύλλα Εργασίας που δίνονται σε κάθε φάση.
15

16. Φύλλο Εργασίας Α
Φάση Πρώτη: Brainstorming – Εξοικείωση με τα λογισμικά
(Προτεινόμενος Χρόνος 2 διδακτικές ώρες)
Ονοματεπώνυμο:
Ομάδα:
Τμήμα:
Brainstorming:
o Ποια ποτάμια της Ευρώπης γνωρίζετε;
o Ποιες είναι οι χώρες της Ευρώπης;
Απαντήστε σε όλα τα παρακάτω ερωτήματα, στον χώρο συγγραφής της ομάδας σας στο
PBWiki. Αρχικά συζητήστε τα ευρήματά σας με την ομάδα σας στο LASAD και στη
συνέχεια καταγράψτε τα στο PBWiki.
Σε συνεργασία με τα μέλη της ομάδας σας, προσπαθήστε να βρείτε όσες πιο πολλές
πληροφορίες μπορείτε για κάποια Ευρωπαϊκή χώρα, όπως για παράδειγμα:
 Πληθυσμός
 Θρησκεία
 Έκταση
 Νόμισμα
 Κλίμα κλπ.
16

17. Φύλλο Εργασίας Β
Φάση Δεύτερη: Διεξαγωγή της Έρευνας (Προτεινόμενος Χρόνος 2 διδακτικές
ώρες)
Στάδιο Πρώτο
Ονοματεπώνυμο:
Ομάδα:
Τμήμα:
Απαντήστε σε όλα τα παρακάτω ερωτήματα, στον χώρο συγγραφής της ομάδας σας στο
PBWiki. Αρχικά συζητήστε τα ευρήματά σας με την ομάδα σας στο LASAD και στη
συνέχεια καταγράψτε τα στο PBWiki.
1) Αναζητήστε στο διαδίκτυο τις έννοιες:
 Λεκάνη απορροής
 Μέση παροχή νερού
 Δέλτα ενός ποταμού
2) α) Διασταυρώστε και ελέγξτε την εγκυρότητα των πληροφοριών που δίνονται για κάθε
ποταμό στον παρακάτω πίνακα. Διορθώστε πιθανά λάθη.
Ποταμός Μήκος (km) Λεκάνη απορροής (km2) Μέση παροχή νερού (m3/s)
Τάγος - Tagus 1.038 80.100 500
Ρήνος - Rhine 1.236 170.000 2.000
Έλβας - Elbe 1.091 148.268 711
Βιστούλας - Vistula 1.047 194.424 1.080
Δνείπερος - Dniepr 2.290 516.300 1.670
Βόλγας - Volga 3.692 1.380.000 8.060
Δούναβης - Danube 2.860 817.000 6.500
Πάδος - Po 652 74.000 1.540
Πετσόρα - Pechora 1.809 289.532 3.949
β) Στη συνέχεια ταξινομήστε τα ποτάμια, για καθένα από τα τρία χαρακτηριστικά
γνωρίσματα του πίνακα γράφοντας τον αύξοντα αριθμό μέσα σε παρένθεση.
17

18. Φύλλο Εργασίας Γ
Φάση Δεύτερη: Διεξαγωγή Έρευνας (Προτεινόμενος Χρόνος 2 διδακτικές
ώρες)
Στάδιο Δεύτερο
Ονοματεπώνυμο:
Ομάδα:
Τμήμα:
Απαντήστε σε όλα τα παρακάτω ερωτήματα, στον χώρο συγγραφής της ομάδας σας στο
PBWiki. Αρχικά συζητήστε τα ευρήματά σας με την ομάδα σας στο LASAD και στη
συνέχεια καταγράψτε τα στο PBWiki.
1) Καταγράψτε στον παρακάτω πίνακα τις χώρες από τις οποίες διέρχεται κάθε ένα από τα
ποτάμια που μελετήσατε στην προηγούμενη δραστηριότητα, χρησιμοποιώντας το
διαδίκτυο και τους χάρτες: Ποτάμια της Ευρώπης (Ctrl + κλικ για μετάβαση στους χάρτες).
Ποταμός Χώρες από τις οποίες διέρχεται ο ποταμός
Τάγος - Tagus
Ρήνος - Rhine
Έλβας - Elbe
Βιστούλας - Vistula
Δνείπερος - Dniepr
Βόλγας - Volga
Δούναβης - Danube
Πάδος - Po
Πετσόρα - Pechora
2) Αναζητήστε πληροφορίες στο διαδίκτυο και προσδιορίστε τη σχέση μεταξύ του μεγέθους
(μήκος και ποσότητα νερού) των ποταμών που δίνονται στον παραπάνω πίνακα, με το
ανάγλυφο και το κλίμα της κάθε χώρας την οποία διασχίζουν.
18

19. 3) Ποια είναι η πρωτεύουσα της κάθε χώρας που καταγράψατε παραπάνω; Σε ποιο σημείο
της Ευρώπης βρίσκεται η κάθε χώρα; (Βορράς, Νότος, Ανατολή, Δύση)
Συμπληρώστε τον πίνακα που ακολουθεί:
Χώρα Πρωτεύουσα Σημείο της Ευρώπης στο οποίο
βρίσκεται
Φύλλο Εργασίας Δ
Φάση Δεύτερη: Διεξαγωγή Έρευνας (Προτεινόμενος Χρόνος 3 διδακτικές
ώρες)
Στάδιο Τρίτο
19

20. Ονοματεπώνυμο:
Ομάδα:
Τμήμα:
Απαντήστε σε όλα τα παρακάτω ερωτήματα, στον χώρο συγγραφής της ομάδας σας στο
PBWiki. Αρχικά συζητήστε τα ευρήματά σας με την ομάδα σας στο LASAD και στη
συνέχεια καταγράψτε τα στο PBWiki.
1) Τι είναι οι γεωγραφικές συντεταγμένες; Γνωρίζεται ποιες είναι;
2) α) Αναζητήστε στο διαδίκτυο τον όρο γεωγραφικές συντεταγμένες και καταγράψτε τα
ευρήματά σας στο PBWiki.
β) Ποιες είναι οι δύο γεωγραφικές συντεταγμένες και τι προσδιορίζει η κάθε μια από
αυτές;
3) Τι είναι το γεωγραφικό στίγμα;
4) Με τη χρήση των δύο χαρτών που βρίσκονται στο PBWiki στον φάκελο με όνομα Χάρτες,
προσδιορίστε το γεωγραφικό στίγμα των πρωτευουσών των χωρών της Ευρώπης που
καταγράψατε στην προηγούμενη δραστηριότητα και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα.
Χώρα Πρωτεύουσα Γεωγραφικό Γεωγραφικό Γεωγραφικός
μήκος (λ) πλάτος (φ) στίγμα (φ,λ)
Φύλλο Εργασίας Ε
Φάση τρίτη: Δημιουργία πρωτότυπης κατασκευής (Προτεινόμενος
Χρόνος 3 διδακτικές ώρες)
Ονοματεπώνυμο:
Ομάδα:
20

21. Τμήμα:
Σε συνεργασία με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας σας, καλείστε να φτιάξετε ένα
κατασκεύασμα π.χ χειροτεχνία, video, website, blog, τραγούδι, ποίημα ή ό,τι άλλο
μπορείτε να σκεφτείτε, που να έχει σχέση με το θέμα που μελετήσατε, δηλαδή τα ποτάμια
της Ευρώπης, τις χώρες της Ευρώπης και τις πρωτεύουσές τους.
Το κατασκεύασμα που θα φτιάξετε, θα το παρουσιάσετε στους συμμαθητές σας και θα το
ανεβάστε στον φάκελο με όνομα Δημιουργίες που βρίσκεται στο PBWiki και θα φέρει το
όνομα της Ομάδας σας.
Βιβλιογραφία
Dillenbourg P. & Traum, D. (2006) Sharing solutions: persistence and grounding in multi-
modal collaborative problem solving. Journal of the Learning Sciences, 15 (1), pp. 121-151
Dillenbourg P. (1999) What do you mean by collaborative learning?. In P. Dillenbourg (Ed)
Collaborative-learning: Cognitive and Computational Approaches. (pp.1-19). Oxford: Elsevier
21

22. Garrison, D.R., 1997. Computer Conferencing: The Post-Industrial Age of Distance Education.
Open learning, 12(2), 3-11.
Johnson, Laurence F.; Smith, Rachel S.; Smythe, J. Troy; Varon, Rachel K. (2009). Challenge-
Based Learning: An Approach for Our Time. Austin, Texas: The New Media Consortium.
Rosen, E., 2007. The Culture of Collaboration 1st ed., Red Ape Publishing.
Siemens, G. (2004). Connectivism: A Learning Theory for the Digital Age.
www.elearnspace.org/Articles/connectivism.htm
Smyrnaiou Z. & Dimitracopoulou A., 2007. Ιnquiry learning using a technology-based
learning environment. In (Ed) C. Constantinou & Z. Zacharia, Computer Based Learning in
Sciences, Proceedings of 8th International Conference on Computer Based Learning (CBLIS),
31 June-6 July, Heraklion, Crete, pp. 90-100.
Κυνηγός Χρόνης (2010). Το Μάθημα της Διερεύνησης, Παιδαγωγική αξιοποίηση των
ψηφιακών τεχνολογιών για τη διδακτική των μαθηματικών, Από την έρευνα στη σχολική
τάξη. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
Μακρή, A. (2011). Εργαλεία Κοινωνικού Λογισμικού στην Εκπαίδευση. Πρόχειρες
σημειώσεις του μαθήματος «Εισαγωγή στις Σύγχρονες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση».
Σπυροπούλου – Κατσάνη Δήμητρα 2002, Διδακτικές και παιδαγωγικές προσεγγίσεις στις
Φυσικές Επιστήμες, Εκδόσεις τυπωθήτω.
Δικτυογραφία
http://digitalschool.minedu.gov.gr/
http://el.wikipedia.org/wiki/Ευρώπη/
http://users.sch.gr/sitsil/index.php?
option=com_content&task=view&id=169&Itemid=52 – Μεγάλα Ποτάμια της
Ευρώπης (Φύλλο Εργασίας Γ)
22