1. Stedebouw & Architectuur
24 Bouw & Zorg INTERVIEW
ZES VRAGEN OVER
zijn hier al actief mee bezig om zo een goede concur-
“HET GROOTSTE PROBLEEM MET rentiepositie op te bouwen in de vrije zorgmarkt. Op
DE GRIJZE GOLF IS NIET HET UITRE- basis van onze eigen adviesopdrachten verwachten
wij in de komende jaren een inhaalslag van investe-
KENEN VAN DE OMVANG VAN DEZE ringen in zorgvastgoed.
GROEP, MAAR DE INSCHATTING VAN Wij maken ons wel zorgen over deze door zorginstel-
lingen geplande investeringen. Alle nieuwe projecten
DE STEEDS MAAR TOENEMENDE zullen de nu al oververhitte bouwsector nog meer
ZORGBEHOEFTE PER INDIVIDU.” aanjagen. De werkvoorraad in de bouwnijverheid
wordt momenteel geschat op een recordhoogte circa
8,4 maanden. Dit kan ertoe leiden dat zorginstellin-
Ir. Dennis A.E. Christmas MMC en drs. gen noodzakelijke investeringen moeten uitgestellen
Gertjan te Hoonte, Twynstra Gudde advi- of dat de kosten van de huisvesting in de totale prijs
seurs en managers. van de zorg zullen toenemen.
Het is natuurlijk een totaal ander soort tekortkoming,
maar er dreigt een tekort aan realisatiecapaciteit.
1. Kunt u kwantificeren wat over een aantal jaren ook de realisatie van woningen die geschikt zijn voor
nodig is om de grijze golf te accommoderen? het leveren van zorg. Ruimtelijke ordeningsprocedu- 4. In welk opzicht veranderen woonwijken en
res, milieuwetgeving en moeizame onderhandelingen woningen. Wat voor voorzieningen zijn nodig in de
Het grootste probleem met de grijze golf is niet het tussen betrokken partijen zijn hier debet aan. Voor de wijk, welke wijzigingen ondergaan woningen? Wat
uitrekenen van de omvang van deze groep, maar de bouw van woningen voor ouderen met zorgbehoefte zijn wat u betreft belangrijkste aandachtspunten
inschatting van de steeds maar toenemende zorg- is veel te weinig aandacht. voor architecten en stedenbouwers?
behoefte per individu. Voor de curatieve zorg zien Het gaat er om aantrekkelijke levensloopbestendige
we bijvoorbeeld een toename van aantal ingrepen woningen te ontwikkelen. Wij constateren dat een Stedenbouwers en architecten zullen in alle wijken
per patiënt. Ook neemt de behoefte aan langdurige aantal grotere projectontwikkelaars, soms samen met waarbij zij betrokken zijn bewust moeten zijn van de
zorg sterk toe. Mensen hebben een steeds grotere le- zorginstellingen initiatieven proberen te ontwikkelen aanwezigheid van zorg in ons dagelijks leven. Niet
vensverwachting, maar zijn in de laatste fase van hun op dit gebied. Twynstra Gudde participeert in dit soort langer zal het merendeel van de zorg worden ver-
leven wel vaker en ernstiger ziek. De vraag is dus: innovaties door onze kennis op het gebied van zorg- leend op afgelegen bosrijke locaties, in solitaire zorg-
welke zorgvraag is er in de toekomst en welk soort processen en bouw in te brengen. Deze ontwikkeling gebouwen of op ziekenhuislocaties.
huisvesting is daarvoor nodig? Daarbij kijken wij heel kan leiden tot een inhaalslag. Het is daarvoor noodza-
goed naar de ontwikkelingen in de maatschappij. kelijk dat gemeenten en provincies ook bewust wor- Zorg wordt een onderdeel van de wijk. Als we willen
den van de urgentie van het probleem. dat mensen niet meer hoeven te verhuizen als ze door
Voor de curatieve zorg wordt een deel van de groei- leeftijd een zorgvraag ontwikkelen, dan zullen wonin-
ende zorgvraag opgevangen door efficiëntere werk- Zolang er nog mensen op vierpersoonskamers ‘wo- gen in de basis geschikt moeten of geschikt te ma-
processen in het ziekenhuis en het verkorten van de nen’ in verpleeghuizen kunnen we niet zeggen dat we ken moeten zijn om verantwoord zorg in te kunnen
ligduur, een ander deel door investeringen in betere klaar zijn. Dat betekent dus een dubbele opgave, een leveren. Met het inbouwen van domotica in woningen
ziekenhuizen. Ook verwachten wij nieuwe toetreders grote uitbreiding van geschikte woningen voor zorg en zorgcentra in wijken kan de zorg heel dicht bij de
die kleinere (gespecialiseerde) ziekenhuizen zullen en een vervanging van de bestaande capaciteit die zorgklant worden gebracht.
opstarten in concurrentie met de huidige zorginstel- niet meer voldoet aan de eisen van onze tijd.
lingen. In bestaande wijken zullen stedenbouwers bewust
3. In welke sectoren van de zorgbouw ziet u op moeten zijn van de spaarzame kansen die leegko-
In de care zal de zorg steeds vaker worden geleverd termijn tekortkomingen ontstaan? mende locaties bieden om de zorgvoorzieningen in
in de woning van de cliënt. Het is echter bekend dat de wijk te brengen. Om mensen op hun eigen plek
mensen liever niet meer verhuizen als ze een zorg- Het meest urgente probleem zit niet zozeer in instel- te kunnen houden zal zorgaanbod in de wijk moeten
vraag hebben ontwikkeld. Helaas zijn de huidige lingsplaatsen, maar in kwaliteit van de woningen en ontstaan.
woningen van de grijze golf meestal niet geschikt om zorggebouwen. De huidige generaties in Nederland
zorg en ondersteuning te bieden. De uitdaging is dus zijn bijna allemaal opgegroeid in perioden van voor- Het integreren van zorg moet een aandachtpunt zijn
om deze babyboomers te verleiden naar een geschikt spoed, economische groei en vrijheid. De recente van de eerste planologische schets tot en met de
type woning te verhuizen, nog vóórdat er een zorg- wijzigingen in de zorgwetgeving brengt deze vrijheid uitvoering. Dit kan worden gerealiseerd door in een
vraag is. ` steeds meer richting de zorg. De patiënt mag zelf vroegtijdig stadium alle belanghebbenden te betrek-
kiezen hoe de zorg eruit moet zien en zal dus ook ken bij dergelijke ontwikkelingen. Dit kan leiden tot
2. Ligt Nederland op schema om de grijze golf te gaan kiezen. De patiënt of cliënt gaat zich gedragen oeverloos polderen over de precieze randvoorwaar-
huisvesten? als zorgklant. den en wensen. Voor gebiedsontwikkeling met zorg is
het beter te kiezen voor een PPS-constructie, waarin
Nee, want de bouwproductie van de reguliere wo- De kwalitatieve tekortkomingen vragen om investe- alle partijen kennis en middelen inbrengen om samen
ningbouw is al jaren gestagneerd. Daarmee stagneert ringen in nieuwe, betere gebouwen. Zorginstellingen een toekomstgericht resultaat te behalen.
BZVT8.indd 24 10-01-2008 10:19:39

2. Stedebouw & Architectuur
Bouw & Zorg 25
GRIJZE GOLF
SKOÂTTERWALD
5. Vraagt zorgbouw om een ander type actoren een optimale balans worden gevonden tussen prijs,
dan de reguliere bouw? Voor welke spelers ziet kwaliteit en exploiteerbaarheid.
u een belangrijke rol weggelegd? Vindt u dat de
rijksoverheid een sturende rol moet vervullen? Een van de voordelen van het LBC is dat toekomstige
flexibiliteit wordt meegenomen in het contract tussen KOW Architectuur in Den Haag ontwierp in opdracht
De invloed van de rijksoverheid in de zorgbouw zal in bouwer en zorginstelling of gemeente. Bij het realise- van Corporatieholding Friesland het MultiFunctioneel
de komende jaren sterk afnemen. Dit is een stimulans ren van huisvesting voor de sterk toegenomen zorg- Centrum Skoâtterwald, gelegen in de gelijknamige
voor de sector. Het aanbod kan beter worden afge- behoefte speelt namelijk een probleem: De doelgroep nieuwbouwwijk in Heerenveen. De wijk moet uitgroeien
stemd op de vraag van de cliënt en de keuzevrijheid waar we ons op richten zal eerst heel sterk groeien tot een woongebied voor 2.500 huishoudens, met veel
zal toenemen. Veel zorginstellingen moeten nog wel en daarna weer inkrimpen. Het is lastig om dat te be- recreatie- en groenvoorzieningen. Het MFC bevindt zich
erg wennen aan deze nieuwe verantwoordelijkheid en noemen, maar voor de lange termijn is de babyboom- op een eiland van twee hectare midden in de wijk. “Het
zoeken naar partners die een deel van de vastgoe- generatie niet alleen een groeiprobleem, maar vooral ontwerp ziet eruit als een grote uitgeholde boomstam –
drisico’s willen overnemen. Daar liggen kansen voor ook een vraagstuk van krimp. Bij het ontwikkelen van binnendiameter van circa 40 meter – met aftakkingen en
beleggers en ontwikkelaars. huisvesting moet dus rekening worden gehouden dat bladerdaken. In de aftakkingen van de vier verdiepingen
de huisvesting na ongeveer 10 à 15 jaar weer flexibel hoge boomstam zijn twee basisscholen, een kinderdag-
Specifiek kijkend naar de ouderenzorg zal de op- kan worden aangepast aan de behoefte en doelgroe- verblijf, een buitenschoolse opvang, een peuterspeel-
gave niet zozeer bij de zorginstellingen liggen, maar pen van dat moment. zaal en dagbesteding gevestigd,” zegt architect ir. Hans
vooral bij corporaties en het beleidsterrein van VROM. Als deze gedachte wordt afgezet tegen de huidige Kaashoek. Mensen en kinderen wonen en leven op dit
Scheiden van wonen en zorg betekent een terugkeer individualisering van de maatschappij en het steeds eiland door elkaar heen. Jong en oud, gezond en minder
van de zorginstelling naar de zorg en het ontstaan kleiner worden van huishoudens is het ontwikkelen gezond. Voor ouderen komt er een zorginstelling. Het
van een vraag op het gebied van Ruimtelijke Orde- van levensloop bestendige kleinere wooneenheden eiland is een combinatie van wonen en werken. “KOW
ning en woningbouw. Om dit proces een impuls te van groot belang. Het leveren van zorg kan vanuit
geven zullen overheden ook hier meer moeten gaan zorgcentra ‘om de hoek’ waar het zorgaanbod op ie-
samenwerken met projectontwikkelaars. der moment eenvoudig kan worden aangepast aan
de behoefte van de zorgvragers.
Elk mens heeft ooit zorg nodig en het is dus niet lo-
gisch om de zorg alleen in de sociale woningbouw De ‘gewenste’ levensduur van gebouwen is al snel
op te lossen. Een toenemend aanbod van kwalitatief 40 tot 50 jaar. Dit overtreft de problematiek van de
goede huurwoningen in de vrije sector is een onder- babyboom. Het is dus van groot belang om oplos-
deel van de oplossing. Op dit moment zien wij dat bij- singen te creëren die zowel een antwoord geven op
voorbeeld brancheverenigingen, patiëntenplatforms de zorgvraag van de grijze golf als een waardevaste
of onderzoeksstichtingen voor specifieke aandoenin- investering voor lange termijn.
gen dit veld instappen. won deze Europese aanbesteding op de kleinschalig-
Samen met ontwikkelaars proberen zij voor de eigen heid, de menselijke maat in de voorstellen en het gebruik
specifieke doelgroep geschikte oplossingen te ma- van het landschap. Het is de zorgzame samenleving in
ken. het klein, zoals de gemeente Heerenveen voor ogen
stond.” Het gebouw accommodeert een veelzijdig pro-
6. Twynstra Gudde en TNO zijn bezig met het gramma: 2 basisscholen, dagopvang, dagbesteding,
ontwikkelen van innovatie realisatieconcepten, wijksteunpunt, 24 psychogeriatrische zorgeenheden, 28
zoals het Living Building Concept. Hoe speelt het levensloopbestendige appartementen, supermarkt, wij-
Living Building Concept hierin een rol? kinfo, grand café, gymzaal, tienerruimte en wijkbeheer.
Totale oppervlakte: circa 13.000 vierkante meter BVO.
Met TNO werken wij aan een keuze model voor het
bouwproces. Het LBC maakt onderdeel uit van dit
model. Met dit keuzemodel kunnen wij initiatiefnemers
laten ontdekken welke realisatiestrategie het beste
past bij hun unieke opgave, de cultuur van de organi-
satie en de randvoorwaarden.
Het Living Building Concept is een integrale realisa-
tiestrategie waarbij opdrachtgever en bouwconsorti-
um samen toekomstbestendige huisvesting ontwikke-
len. In het Programma van Eisen worden de wensen,
eisen en toekomstscenario’s vastgelegd. De bouwer
probeert hierop een zo goed mogelijk antwoord te ge-
ven. Door het project samen uit te werken kan hierbij
BZVT8.indd 25 10-01-2008 10:19:39