Alle ontwikkelingen in de bouwconjunctuur: woningbouw, utiliteitsbouw en economie. Cijfers en prognose.

1. Buildsight®-bijeenkomst
11 juni 2014
Landgoed Groenhoven,
Bruchem
Buildsight b.v.
Michel van Eekert

2. 11-7-2014 211-7-2014 2
Inhoud presentatie
Buildsight® Nieuwbouwprognose 2014-II
• Bouwconjunctuur
• Woningbouw
• Utiliteitsbouw
• Lezing Thijs Luijkx
– Watkostdebouwvaneenhuurwoning

3. Nieuwbouwprognoses
Buildsight® 2014-II
“Sinterklaas komt dit jaar
gewoon op 5 december”

4. Conjuncturele ontwikkelingen
• In eerste kwartaal 2014 is de NL economie
gekrompen met 1,4 % k-o-k en 0,5 % j-o-j:
– Consumptie en investeringen krimpen
– Export, industriële productie en bouwproductie groeien
wel
• Vrees voor deflatie leidt tot maatregelen ECB:
– Verlaging rentetarieven (depositorente negatief!)
– 400 mrd euro voor kredietverstrekking private sector
11-7-2014 4

5. Conjuncturele ontwikkelingen
• Krachtig herstel consumentenvertrouwen
– Vooral economisch klimaat wordt beter beoordeeld
– Koopbereidheid verbetert ook, maar blijft achter
• Producentenvertrouwen stabiel rond 0-punt
• PMI blijft wijzen op groei industrie
• Oprichting NII voor beleggingen in projecten op
het vlak van infrastructuur, onderwijs, zorg,
woningbouw, MKB
11-7-2014 5

6. Conjuncturele ontwikkelingen
• Voorzichtig herstel detailhandel en horeca
• Werkloosheid loopt nog op
• Prognoses voor 2014 naar beneden bijgesteld
• Onzekerheid over kredietverlening, balansen van
banken en vraag (door lage inflatie)
• Woningmarkt trekt aan: eerste stijging PBK in 5
jaar (0,1 %)
11-7-2014 6

7. Conjuncturele ontwikkelingen
11-7-2014 7
BNP OESO
ABN
AMRO
Rabobank CPB EC DNB
2013 -0,8 -0,8 -0,8 -0,8 -0,8 -0,8
2014 1,0 0,5 0,5 0,75 1,2 0,2
2015 1,3 1,5 1,5 1,25 1,4 1,6
datum 13-5 28-5 4-6 18-3 5-5 10-6

8. 11-7-2014 88
Conjuncturele ontwikkelingen
Vertrouwensindicatoren
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
2007
januari
2007 juli 2008
januari
2008 juli 2009
januari
2009 juli 2010
januari
2010 juli 2011
januari
2011 juli 2012
januari
2012 juli 2013
januari
2013 juli
consumenten (links; saldo) producenten (rechts; %)
Bron: CBS
Producentenvertrouwen mei 2014: 0,7
Consumentenvertrouwen mei 2014: -1

9. 11-7-2014 9
Conjuncturele ontwikkelingen
ontwikkeling BBP
Bron: CBS
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
2009 Q1 2009 Q3 2010 Q1 2010 Q3 2011 Q1 2011 Q3 2012 Q1 2012 Q3 2013-Q1 2013-Q3
BBP tov jaar eerder (%) bouwproductie tov jaar eerder (%) bouwproductie (%; k-o-k)
8,8 % t.o.v. zelfde periode jaar eerder
-0,5 % t.o.v. zelfde periode jaar eerder

10. 11-7-2014 10
Conjuncturele ontwikkelingen
faillissementen; maandelijks vrts. jaartotaal (index 2007=100)
Bron: CBS
0
50
100
150
200
250
300
2007december
2008februari
2008april
2008juni
2008augustus
2008oktober
2008december
2009februari
2009april
2009juni
2009augustus
2009oktober
2009december
2010februari
2010april
2010juni
2010augustus
2010oktober
2010december
2011februari
2011april
2011juni
2011augustus
2011oktober
2011december
2012februari
2012april
2012juni
2012augustus**
2012oktober**
2012december**
2013februari**
2013april**
2013juni**
2013augustus**
2013oktober**
2013december**
2014februari**
2014april*
Bedrijfsactiviteiten totaal Bouwnijverheid

11. 11-7-2014 1111-7-2014 11
Ontwikkeling
bouwconjunctuur

12. Ontwikkelingen bouwconjunctuur
• Groei bouwproductie in q1 door milde winter
• Bouwomzet alleen in januari duidelijk hoger dan
jaar eerder
• Nieuwbouw blijft achter
• Herstel van vergunningverlening woningbouw en
utiliteitsbouw in q1
11-7-2014 12

13. Ontwikkelingen bouwconjunctuur
• Bedrijfsinvesteringen en koopwoningmarkt
ontwikkelen zich positief
• Architecten meer nieuwe opdrachten voor woningbouw en
renovatie utiliteitsgebouwen in het laatste kwartaal 2012
• Conjunctuurmeting bouwnijverheid (aannemers) EIB niet
meer verschenen sinds maart (over januari)
11-7-2014 13

14. Ontwikkelingen bouwconjunctuur
11-7-2014 14
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
100
120
140
Bouwsom nieuwe nieuwbouwopdrachten architecten
(index 2010 = 100)
Woningen nieuwbouw (%; j-o-j)
Utilteitsgebouwen Nieuwbouw (%; j-o-
j)
Woningen Nieuwbouw
Bron: CBS

15. Ontwikkelingen bouwconjunctuur
11-7-2014 15
-90
-70
-50
-30
-10
10
30
50
70
90
110
130
150
Bouwsom nieuwe Niet nieuwbouwopdrachten architecten
(index 2010 = 100)
Woningen Niet nieuwbouw (%; j-o-j)
Utiliteitsgebouwen Niet nieuwbouw (%; j-o-
j)
Woningen Niet nieuwbouw
Bron: CBS

16. 11-7-2014 1616
Ontwikkelingen bouwconjunctuur
orderportefeuilles (in maanden productie; linker as) en %-aannemers met stagnatie
a.g.v. gebrek aan orders (gemarkeerd; rechter as) mei 2010 – januari 2014
Bron: EIB
5
5,25
5,5
5,75
6
6,25
6,5
6,75
7
m
ei-10
jul-10sep-10
nov-10
jan-11
m
rt-11
m
ei-11
jul-11sep-11
nov-11
jan-12
m
rt-12
m
ei-12
jul-12
sep-12
nov-12
jan-13
m
rt-13
m
ei-13
jul-13
sep-13
nov-13
jan-14
25%
30%
35%
40%
45%
50%
55%
60%
65%
woningbouw utiliteitsbouw woningbouw utiliteitsbouw

17. Bouwvergunningen woningbouw
(waarde in mln. euro; 12 mnd. vrts.)
11-7-2014 17
0
200
400
600
800
1.000
1.200
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
9.000
10.000
Nieuwbouw (linker as) Overige werkzaamheden (rechter as)
Bron: CBS

18. Bouwvergunningen utiliteitsbouw
(waarde in mln. euro; 12 mnd. vrts.)
11-7-2014 18
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
Nieuwbouw (linker as) Overige werkzaamheden (rechter as)
Bron: CBS

19. Woningnieuwbouw

20. Woningnieuwbouw
• Herstel woningmarkt zet zich voort
– Vooral aantal verkopen neemt dit jaar toe (+34 % 1e 4
maanden)
– Prijsstijging in april
– Meer nieuwbouw verkocht: laatste kwartaal het beste
kwartaal van 2013 (eengezins, meergezins daalt)
– Herstel vergunningverlening beperkt zich tot koopsector
(+68 %) en bouwers voor de markt (+105 %; ook 86 % meer
huurwoningen door bvdm; regio noord blijft achter)
11-7-2014 20

21. Woningnieuwbouw
• Herstel gedreven door:
– Lage en dalende hypotheekrente (door toenemende concurrentie
institutionele beleggers (uit het buitenland) en verzekeraars), lage prijzen,
aanzienlijk aanbod, forse huurstijgingen
• Huursector op de schop:
– Afbakening taken woningcorporaties en toezicht erop
– Huurgrens sociale huur bevroren
– Parl. enquête woningcorporaties
– Herziening Woningwet
11-7-2014 21

22. Woningnieuwbouw
• Woningmarkt als beleggingsmarkt interessanter
(Vestia verkocht in 1 keer bijna 7.000 woningen)
• Echter:
– Aanscherping EPC naar 0,4 per 2015 (hogere
bouwkosten) en differentiatie Rc’s
– Dure bouwgrond (geen lage BTW)
– Nog altijd slechts 28.200 woningen vergund op
jaarbasis
11-7-2014 22

23. 11-7-2014 23
Woningmarkt
bestaande woningen: woningprijzen (index 2010=100),
maandelijks vrts. jaartotaal # verkochte woningen
Bron: CBS en Kadaster, t/m april 2014
84
87
90
93
96
99
102
2010
december
2011 april 2011
augustus
2011
december
2012 april 2012
augustus
2012
december
2013 april 2013
augustus
2013
december
2014 april
100.000
105.000
110.000
115.000
120.000
125.000
130.000
Prijsindex bestaande koopwoningen Aantal verkochte woningen
Overdrachtsbelasting
Nieuwe hypotheekregels

24. 11-7-2014 24
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
jan-06m
ei-06sep-06
jan-07m
ei-07sep-07
jan-08m
ei-08sep-08
jan-09m
ei-09sep-09
jan-10m
ei-10sep-10
jan-11m
ei-11sep-11
jan-12m
ei-12sep-12
jan-13m
ei-13sep-13
jan-14
Andere particuliere opdrachtgevers
Overheid en woningcorporaties
Bouwers voor de markt
Bouwvergunningen
12 mnd. voortschrijdend naar type opdrachtgever (aantal woningen)
Bron: CBS; t/m maart 2014
66.549
3.892
6.299
18,009
Totaal: 28.200

25. Vergunningen
Bouwers voor de markt
(12 maanden voortschrijdend)
11-7-2014 25
Bron: CBS; t/m maart 2014
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
45.000
aantal huurwoningen aantal koopwoningen

26. Vergunningen
Overheid en woningcorporaties
(12 maanden voortschrijdend)
11-7-2014 26
Bron: CBS; t/m maart 2014
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
aantal huurwoningen aantal koopwoningen

27. Vergunningen
Andere particuliere opdrachtgevers
(12 maanden voortschrijdend)
11-7-2014 27
Bron: CBS; t/m maart 2014
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
9.000
aantal huurwoningen aantal koopwoningen

28. 11-7-2014 2811-7-2014 28
Bouwvergunningen
naar type opdrachtgever
Aantal vergunde woningen eerste drie maanden
2012 2013 2014
Bouwers voor de
markt
3.683 2.467 5.049
Overheid en
woningcorporaties
3.263 2.150 1.504
Andere particuliere
opdrachtgevers
1.037 913 993
Totaal 7.983 5.530 7.546
Bron: CBS

29. 11-7-2014 2911-7-2014 29
Bouwvergunningen
naar type opdrachtgever
Index 2011=100 Aantal vergunde woningen eerste drie maanden
2012 2013 2014
Bouwers voor de
markt
100 67 137
Overheid en
woningcorporaties
100 66 46
Andere particuliere
opdrachtgevers
100 88 96
Totaal 100 69 95
Bron: CBS

30. 11-7-2014 30
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
4.000
huur
koop
Woningbouwvergunningen
(aantal woningen, 12 mnd. vrts.; regio Noord)

31. 11-7-2014 31
Woningbouwvergunningen
(aantal woningen, 12 mnd. vrts.; regio Oost)
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
huur
koop

32. 11-7-2014 32
Woningbouwvergunningen
(aantal woningen, 12 mnd. vrts.; regio West)
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
huur
koop

33. 11-7-2014 33
Woningbouwvergunningen
(aantal woningen, 12 mnd. vrts.; regio Zuid)
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
huur
koop

34. 11-7-2014 3411-7-2014 34
Woningnieuwbouwproductie
(aantal woningen) 2005-2016
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
70.000
80.000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
34.500
prognose 2014-II
prognose 2014-I
2005 gereedmeldingen CBS; 2006-2013 raming productie Buildsight®, 2014-2016 prognose Buildsight®

35. 11-7-2014 3511-7-2014 35
Woningnieuwbouwproductie
naar woningtype (aantal woningen) 2005-2016
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
45.000
50.000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
eengezins meergezins
2005 gereedmeldingen CBS; 2006-2013 raming productie Buildsight®, 2014-2016 prognose Buildsight®
30% meergezins
44% meergezins

36. 11-7-2014 3611-7-2014 36
Woningnieuwbouwproductie
naar huur/koop (aantal woningen) 2005 - 2016
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
huur koop
2005 gereedmeldingen CBS; 2006-2013 raming productie Buildsight®, 2014-2016 prognose Buildsight®
25% huur 40% huur

37. 11-7-2014 37
Woningbouw
2006 - 2015: ontwikkeling vloeroppervlak
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
prognose 2014-II prognose 2014-I
In m2 * 1.000

38. Utiliteitsnieuwbouw

39. Utiliteitsnieuwbouw
• Herstel vergunningverlening eerste kwartaal bij
meeste gebouwsoorten (behalve scholen)
• Zorg en onderwijs op dieptepunt met
vergunningen (geen ruimte voor groei)
• Door afschaffing melkquotum per 1/4/2015 meer
melkveestallen gebouwd en in aanbouw
• Vergunningen voor kantoren dal voorbij, maar
geen ruimte voor groei
11-7-2014 39

40. Utiliteitsnieuwbouw
• Toenemende bedrijfsinvesteringen leiden voor
sommige gebouwsoorten weer tot groei (stallen
en hallen en loodsen)
• Scholen en zorg steeds meer afhankelijk van
woningbouw
11-7-2014 40

41. 11-7-2014 41
Bouwvergunningen utiliteitsbouw
waarde 12-maanden voorts. (index: 2008=100; CBS)

42. 11-7-2014 42
Kantoren
2008 – 2016 ontwikkeling vloeroppervlak
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
prognose 2014-II prognose 2014-I
In m2 * 1.000

43. 11-7-2014 43
Hallen en loodsen
2008 - 2016: ontwikkeling vloeroppervlak
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
prognose 2014-II prognose 2014-I
In m2 * 1.000

44. 11-7-2014 44
Bedrijfshallen met kantoor
2008 - 2016: ontwikkeling vloeroppervlak
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
prognose 2014-II prognose 2014-II
In m2 * 1.000

45. 11-7-2014 45
Agrarische sector
2008 – 2016 ontwikkeling vloeroppervlak
(schuren en stallen)
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
prognose 2014-II prognose 2014-I
In m2 * 1.000

46. 11-7-2014 46
Onderwijssector (Scholen)
2008 - 2016: ontwikkeling vloeroppervlak
0
100
200
300
400
500
600
700
800
prognose 2014-II prognose 2014-I
In m2 * 1.000

47. 11-7-2014 47
Zorgsector
2008 – 2016 ontwikkeling vloeroppervlak
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
prognose 2014-II prognose 2014-I
In m2 * 1.000

48. 11-7-2014 48
Utiliteitsbouwproductie
2011 – 2015 verandering t.o.v. vorig jaar
Vaste prijzen
2012 2013 2014 2015 2016
Hallen en loodsen 1% -18% 8,5% 18% 15%
Kantoren -18% -22% -25% -9,5% -3%
Bedrijfshal met kantoor -2% -14% 4% 9% 6%
Schuren en stallen 2% -5% -1% 1% -3%
Scholen -1% 4% -7% -8% -3%
Gezondheidszorg -14% -13% -9% -20% -6%
Totaal Buildsight®
-7% -12% -5% -2% 2%

49. Einde presentatie
• Bedankt voor uw aandacht!
• Vragen?
11-7-2014 49