SlideShare a Scribd company logo
1 of 20
Download to read offline
Innowacje finansowe
RAPORT 2019
Badanie postaw i opinii Polaków
EKONOMIA WSPÓŁDZIELENIA
I SŁUGI SUBSKRYPCYJNE
2
Metodologia badania
Charakterystyka próby
Metoda badania
badanie internetowe CAWI z wykorzystaniem internetowego
panelu badawczego. Zrealizowano łącznie 1109 wywiadów
na reprezentatywnej próbie ogólnopolskiej. Średni czas
wypełniania ankiety – ok 15 minut.
Próba badawcza
Polacy w wieku 18-65 lat. Próba reprezentatywna ze względu
na wiek, płeć, województwo i wielkość miejsca zamieszkania.
Do analizy wykorzystane następujące podgrupy:
Płeć: Kobieta / mężczyzna
Wiek: grupa młodsza 18-45 lat, grupa starsza 46-65 lat
Miejsce zamieszkania: wieś, małe lub średnie miasto
(do 99 tys. mieszkańców), duże miasto (powyżej 100 tys.
mieszkańców).
38%
13%
20%
18%
12%
14%
20%
16%
18%
32%
Płeć
N=1109
kobieta
wieś
wieś 18-24 25-34 35-44 45-54 55
i więcej
lat
małe
miasto
do 20
tys.
mieszk.
średnie
miasto
od 20
do 99
tys.
mieszk.
duże
miasto
od 100
do 500
tys.
mieszk.
wielkie
miasto
powyżej
500 tys.
mieszk.
miasto
52%
38%
62%
48%
mężczyzna
Miejsce zamieszkania Wiek
3
09. Ekonomia współdzielenia
i usługi subskrypcyjne
4
52. Czy słyszał(a) Pan(i) o niżej wymienionych serwisach internetowych.
Proszę zaznaczyć te o których Pan(i) słyszał(a).
53. Czy korzystał(a) Pan(i) z któregoś z tych serwisów? Proszę zaznaczyć
te z których Pan(i) korzystał(a).
Znajomość serwisów społecznościowych oraz liczba ich
użytkowników od trzech lat utrzymuje się na podobnym
poziomie.
N=1109
2017
2018
2019
56%
14%
59%
8%
19%
4%
21%
2%
19%
1%
62%
17%
28%
6%
10%
3%
63%
12%
24%
5%
13%
2%
wspólnych przejazdów
(np. BlaBla Car)
wspólnych przejazdów
(np. BlaBla Car)
czy słyszał?
czy korzystał?
wynajmu noclegu w
prywatnych mieszkaniach (np.
Airbnb)
wynajmu noclegu w
prywatnych mieszkaniach
(np. Airbnb)
finansowania społecznościowego
(crowdfunding)
finansowania społecznościowego
(crowdfunding)
2016
5
mężczyzna
kobieta
62% 22%
64% 25%
wspólnych przejazdów
(np. BlaBla Car)
wspólnych przejazdów
(np. BlaBla Car)
wspólnych przejazdów
(np. BlaBla Car)
wynajmu noclegu w prywatnych
mieszkaniach (np. Airbnb)
wynajmu noclegu w prywatnych
mieszkaniach (np. Airbnb)
wynajmu noclegu w prywatnych
mieszkaniach (np. Airbnb)
młodsza grupa
starsza grupa
60%
67%
26%
22%
9%
17%
finansowania społecznościowego
(crowdfunding)
finansowania społecznościowego
(crowdfunding)
wieś
małe i średnie miasto
duże miasto
30%
24%
19%
15%
15%
10%
68%
64%
59%
N=110952. Czy słyszał(a) Pan(i) o niżej wymienionych serwisach internetowych.
Proszę zaznaczyć te o których Pan(i) słyszał(a).
Młodsze osoby i mieszkańcy największych miast lepiej
niż pozostali znają serwisy do organizowania wspólnych
przejazdów, w miastach bardziej popularne są też serwisy
wynajmu noclegów w mieszkaniach prywatnych.
6
N=110954. Czy zgadza się Pan(i) z tezą że wynajmowanie/wypożyczanie
przedmiotów jest lepsze niż ich kupowanie?
55. Czy zdarzyło się Pani(u) korzystać z wynajmu/wypożyczenia
następujących dóbr:
2017
2018
2019
33%
41%
35%
62%
49%
57%
5%
10%
8%
to zależy o jakich przedmiotach
/ dobrach mówimy
nie, wolę mieć rzeczy
na własność
tak, zdecydowanie
książki / filmy
rower łodzie / jachty hulajnogi żadne z powyższych
mieszkanie samochód / motor
38%
40%
32%3%
6%
4%
5%
15%
11%
17%
11%
14%
17%
19%
19%
26%
45%
38%
47%
Co dziesiąty badany zgadza się z tezą, że wynajmowanie
/wypożyczanie przedmiotów jest lepsze niż ich kupowanie.
Ponad połowa respondentów uzależnia odpowiedź od
konkretnego przypadku, a co trzeci woli jednak posiadać
przedmioty na własność. Najczęściej wypożyczamy książki
lub wynajmujemy mieszkania i środki transportu. W 2019
roku spadł odsetek osób deklarujących, że nie wypożycza-
ją żadnych przedmiotów.
7
nie, wolę mieć rzeczy na
własność
to zależy o jakich przedmiotach
/ dobrach mówimy
tak, zdecydowanie
nie, wolę mieć rzeczy na
własność
to zależy o jakich przedmiotach
/ dobrach mówimy
tak, zdecydowanie
N=110954. Czy zgadza się Pan(i) z tezą że wynajmowanie/wypożyczanie
przedmiotów jest lepsze niż ich kupowanie?
38%
33%
52%
61%
10%
5%
nie, wolę mieć rzeczy na
własność
to zależy o jakich przedmiotach
/ dobrach mówimy
tak, zdecydowanie
41%
30%
54%
60%
5%
10%
31%
38%
36%
62%
54%
56%
7%
9%
7%
mężczyzna
kobieta
młodsza grupa
starsza grupa
wieś
małe i średnie miasto
duże miasto
Kobiety częściej niż mężczyźni wypożyczają książki, Ci zaś częściej
niż Panie wynajmują pojazdy. Osoby z młodszej grupy wiekowej
częściej niż starsze wynajmują mieszkania. Podobnie mieszkańcy
największych miast.
Mężczyźni oraz osoby młodsze w większym stopniu niż pozo-
stali zgadzają się z tezą, że wypożyczanie lub wynajmowanie
dóbr jest lepsze niż ich kupowanie.
8
N=110955. Czy zdarzyło się Pani(u) korzystać z wynajmu/wypożyczenia
następujących dóbr:
mężczyzna
kobieta
młodsza grupa
starsza grupa
wieś
małe i średnie miasto
duże miasto
33%
31%
żadne z powyższych
żadne z powyższych
żadne z powyższych
6%
1%
hulajnogi
hulajnogi
hulajnogi
8%
2%
łodzi / jachtu
łodzi / jachtu
łodzi / jachtu
19%
15%
samochodu / motoru
samochodu / motoru
samochodu / motoru
20%
14%
roweru
roweru
roweru
26%
26%
mieszkania
mieszkania
mieszkania
38%
54%
książek / filmów
książek / filmów
książek / filmów
39%
25%
2%
5%
4%
6%
15%
19%
15%
19%
18%
34%
49%
45%
29%
32%
34%
2%
3%
4%
5%
5%
4%
20%
16%
15%
13%
18%
19%
33%
22%
23%
50%
43%
47%
9
N=110956. Czy korzysta Pan(i) z poniższych usług internetowych opłacanych w formie
abonamentu (kupuje się dany produkt lub usługę przez określony czas od tego
samego dostawcy w zamian, za co płaci się comiesięczny/roczny abonament).
Proszę zaznaczyć te z których Pan(i) korzystał(a).
62%
54%
51%
nie korzystam z żadnej interne-
towej usługi abonamentowej
2%
4%
1%
inne
6%
Dostęp do platformy
e-learningowej
(np. kursy językowe)
6%
rozszerzone wersje
aplikacji sportowych
(np. Endomondo, Strava)
3%
7%
8%
serwis z e-bookami
6%
9%
10%
dostęp do prasy
online
13%
gry online
5%
4%
13%
dostęp do muzyki
(np. Tidal, Spotify)
9%
9%
18%
oprogramowanie
(np. Office 365, programy
antywirusowe)
11%
11%
25%
dostęp do filmów, se-
riali (np. Netflix, IPLA,
Kinoplex)
Internetowe serwisy subskrypcyjne zyskują na popularno-
ści. W ostatnim roku wzrosła liczba użytkowników serwisów
filmowych, muzycznych, czy tych oferujących dostęp do gier
komputerowych. Coraz popularniejsze staje się kupowanie
oprogramowania i dostęp do prasy czy książek w modelu sub-
skrypcyjnym. Maleje liczba osób deklarujących że z takich serwi-
sów w ogóle nie korzysta.
2017
2018
2019
10
N=110957. A czy korzysta Pan(i) z poniższych usług nieinternetowych opłacanych w formie
abonamentu (kupuje się dany produkt lub usługę przez określony czas od tego
samego dostawcy w zamian, za co płaci się comiesięczny/roczny abonament).
Proszę zaznaczyć te z których Pan(i) korzystał(a).
Nieinternetowe usługi subskrypcyjne nie rozwijają się tak
dynamicznie jak te dostępne online. W porównaniu z rokiem
ubiegłym na popularności zyskały jedynie kluby fitness. Wskaź-
nik osób deklarujących, że z takowych usług w ogóle nie korzy-
sta wzrósł do poziomu 67%.
2017
2018
2019
62%
54%
67%
Nie korzystam z żadnej nieinter-
netowej usługi abonamentowej
2%
4%
2%
inna
2%
2%
3%
dieta pudełkowa
3%
2%
4%
pudełka z książkami
3%
1%
4%
pudełka z kosmetykami
/ odzieżą
3%
4%
6%
kino w abonamencie
5%
8%
8%
prasa tradycyjna
(dostarczana pocztą)
7%
5%
11%
wstęp do klubu
fitness
9%
13%
13%
opieka medyczna
11
N=47162. Dlaczego nie korzysta Pan(i) z usług abonamentowych/subskrypcyjnych?
10%
5%
7%
nie wiem / trudno
powiedzieć
nie wiem /
trudno powiedzieć
18%
11%
11%
nie wiem / trudno
powiedzieć
nie wiem /
trudno powiedzieć
8%
11%
19%
nie chcę otrzymywać
niepotrzebnych
produktów/usług
nie chcę otrzymywać
niepotrzebnych
produktów/usług
10%
28%
20%
nie znam tego typu usług
nie znam tego typu usług
23%
22%
31%
nie chcę niepotrzebnie
wydawać pieniędzy
nie chcę niepotrzebnie
wydawać pieniędzy
51%
42%
57%
nie mam takiej potrzeby
nie mam takiej potrzeby
2017
2018
2019
8%
6%
10%
11%
15%
21%
23%
36%
24%
19%
46%
65%
mężczyzna
kobieta
Ponad połowa osób nie korzystających z usług subskrypcyjnych,
uważa że nie ma takiej potrzeby, prawie co trzeci z nich nie chce
niepotrzebnie wydawać pieniędzy a co piąty w ogóle nie zna
tego typu usług. Tyle samo osób nie chce otrzymywać niepo-
trzebnych produktów lub usług.
12
Kobiety oraz osoby za starszej grupy wiekowej częściej niż po-
zostali nie odczuwają potrzeby korzystania z usług subskrypcyj-
nych. Panie i osoby z największych miast nie chcą niepotrzeb-
nie wydawać pieniędzy a osoby starsze nie chcą otrzymywać
niepotrzebnych przedmiotów lub usług.
nie wiem / trudno
powiedzieć
nie wiem / Trudno
powiedzieć
nie chcę otrzymywać
niepotrzebnych
produktów/usług
nie znam tego typu usługnie chcę niepotrzebnie
wydawać pieniędzy
nie mam takiej potrzeby
6%
8%
8%
15%
20%
20%
23%
11%
33%
28%
63%
48%
nie wiem / trudno
powiedzieć
nie wiem / trudno
powiedzieć
nie chcę otrzymywać
niepotrzebnych
produktów/usług
nie znam tego typu usługnie chcę niepotrzebnie
wydawać pieniędzy
nie mam takiej potrzeby
7%
8%
6%
15%
10%
9%
17%
23%
17%
20%
21%
20%
37%
27%
30%
63%
62%
51%
młodsza grupa
starsza grupa
wieś
małe i średnie miasto
duże miasto
13
12%
17%
17%
polecenie znajomego/
kogoś z rodziny
polecenie znajomego/
kogoś z rodziny
17%
14%
15%
jest to coś nowego
jest to coś nowego
14%
15%
22%
mam dostęp do unikalnych
produktów/usług
mam dostęp do unikalnych
produktów/usług
17%
16%
28%
łatwość płacenia
łatwość płacenia
30%
30%
33%
to jest tańsze od płacenia
każdorazowego
to jest tańsze od płacenia
każdorazowego
33%
37%
38%
łatwość korzystania
łatwość korzystania
47%
40%
44%
wygoda
wygoda
N=63858. Co zdecydowało, że korzysta Pan(i) z usług w modelu
abonamentowym/subskrypcyjnym?
2017
2018
2019
16%
19%
10%
21%
23%
22%
26%
31%
39%
36%
27%
40%
43%
45% mężczyzna
kobieta
Wygoda i łatwość korzystania to najważniejsze przyczyny
korzystania z usług w modelu subskrypcyjnym. Czynniki, które
najbardziej zyskały na znaczeniu w 2019 roku to łatwość płace-
nia oraz dostęp do unikalnych produktów lub usług.
14
46%
43%
12%
17%
19%
16%
26%
20%
28%
28%
30%
35%
38%
37%
27%
19%
22%
14%
19%
18%
15%
14%
16%
30%
28%
27%
34%
29%
36%
38%
41%
34%
46%
47%
40%
młodsza grupa
starsza grupa
wieś
małe i średnie miasto
duże miasto
polecenie znajomego/
kogoś z rodziny
polecenie znajomego/
kogoś z rodziny
jest to coś nowego
jest to coś nowego
mam dostęp do unikalnych
produktów/usług
mam dostęp do unikalnych
produktów/usług
łatwość płacenia
łatwość płacenia
to jest tańsze od płacenia
każdorazowego
to jest tańsze od płacenia
każdorazowego
łatwość korzystania
łatwość korzystania
wygoda
wygoda
Kobiety w większym stopniu niż mężczyźni cenią sobie usługi
subskrypcyjne za ich cenę, którą uznają za niższą od płacenia
jednorazowego oraz za innowacyjność tych usług.
15
N=1109
N=638
N=290
59. Czy widzi Pan(i) jakieś zagrożenia związane z korzystaniem
z usług w modelu abonamentowym/subskrypcyjnym?
61. W jaki sposób opłaca Pan/i co miesiąc usługi subskrypcyjne?
53. Jakie to zagrożenia?
2017
2018
2019
2017
2018
2019
2017
2018
2019
67%
69%
74%
nie
33%
31%
26%
tak
41%
34%
38%
niepotrzebnie wydaję
pieniądze
1%
5%
3%
inne
32%
33%
50%
brak kontroli nad finansami
47%
52%
58%
niebezpieczeństwo otrzy-
mywania niepotrzebnych
produktów/usług
22%
płatności BLIK
16%
21%
23%
płatności kartą kredytową
58%
59%
41%
samodzielnie wykonuję przelewy
Respondenci widzą coraz mniej zagrożeń związanych z usługami
subskrypcyjnymi. Do najczęściej wymienianych należą: niebezpie-
czeństwo otrzymywania niepotrzebnych produktów i usług, brak
pełnej kontroli nad finansami oraz niepotrzebne wydatki.
16
3%
2%
4%
inne
13%
11%
8%
poprzez doliczenie kwoty do
rachunku telefonicznego/RTV
poprzez doliczenie kwoty do
rachunku telefonicznego/RTV
8%
płatności Apple Pay
płatności Apple Pay
10%
płatności Google Pay
płatności Google Pay
24%
21%
18%
poprzez operatorów płatności
takich jak PayU, Blue Media
poprzez operatorów płatności
takich jak PayU, Blue Media
21%
płatności PayPal
poprzez PayPalpłatności BLIK
płatności kartą kredytową
samodzielnie wykonuję
przelewy
9%
6%
5%
10%
8%
13%
27%
18%
17%
19%
21%
21%
21%
24%
38%
45%
mężczyzna
kobieta
Choć samodzielnie przelewy nadal są najpopularniejszą meto-
dą płacenia za usługi subskrypcyjne to w porównaniu do roku
ubiegłego znacząco straciły na znaczeniu. Bardzo popularne są
płatności kartą, BLIK, PayPal a także płatności dokonywane przez
operatorów płatności takich jak PayU czy Blue Media. Warto
zwrócić uwagę na niezłe wyniki systemów płatności Google Pay
i Apple Pay.
17
8%
8%
7%
8%
6%
13%
17%
19%
22%
20%
24%
21%
20%
24%
46%
37%
poprzez doliczenie kwoty do
rachunku telefonicznego/RTV
poprzez doliczenie
kwoty do rachunku
telefonicznego/RTV
płatności Apple Pay
płatności Apple Pay
płatności Google Pay
płatności Google Pay
poprzez operatorów płatności
takich jak PayU, Blue Media
poprzez operatorów płatności
takich jak PayU, Blue Media
poprzez PayPal
poprzez PayPal
płatności BLIK
płatności BLIK
płatności kartą
kredytową
płatności kartą
kredytową
samodzielnie wykonuję
przelewy
samodzielnie wykonuję
przelewy
młodsza grupa
starsza grupa
wieś
małe i średnie miasto
duże miasto
8%
8%
7%
9%
10%
12%
11%
7%
4%
19%
21%
23%
25%
26%
18%
23%
14%
18%
25%
19%
23%
37%
43%
43%
18
Ekonomia współdzielenia i usługi subskrypcyjne
Wyniki badania nakreślają nam obraz polskiego użytkownika, który
jeszcze testuje i sprawdza, które rozwiązania ekonomii współdzie-
lenia są dla niego wygodne i opłacalne. Widzimy, że coraz chętniej
korzysta z wynajmu mieszkań czy pojazdów takich jak samocho-
dy, skutery, rowery (a w ostatnim roku hulajnogi) lub posiadania
dostępu do książek i filmów. W korzystaniu z usług współdzielo-
nych coraz większą rolę odgrywa subskrypcyjny model płatności.
Użytkownicy chcą, aby wszelkie formalności związane z dostępem
do wartości były maksymalnie przezroczyste i niejako odbywały się
„w tle”. Stąd rosnąca popularność abonamentów, dzięki którym
można cieszyć się z samego użytkowania bez myślenia o płatno-
ściach.
Przyszłość współdzielenia będzie mocno zależała od tego, czy
młode pokolenie, które wg raportu najłatwiej rezygnuje z posia-
dania, pozostanie wierne tej idei w przyszłości. Na przykładzie
współdzielonej mobilności - czyli korzystania z takich rozwiązań
jak carsharing - możemy stwierdzić, iż jest o co zabiegać. Doświad-
czenia rozwiniętych rynków pokazują, iż mieszkańcy korzystający
z pojazdów współdzielonych rzadziej korzystają z własnych samo-
chodów, a także rezygnują z zakupu nowych pojazdów, co pozy-
tywnie wpływa na przestrzeń miejską. Ekonomia współdzielenie to
tak naprawdę lepsze wykorzystanie istniejących zasobów, dlatego
jej dalszy rozwój leży w interesie wielu grup społecznych.
Milena Rokiczan-Kwapisz
Współtwórczyni
take&drive
komentarz ekspercki
19
Ekonomia współdzielenia i usługi subskrypcyjne
Trzeba być bardzo naiwnym, aby myśleć, że konsumpcja dóbr
materialnych będzie trwała wiecznie. W zachodniej Europie wiele
rzeczy przestało być nawet towarem luksusowym. Posiadanie
samochodu zaczyna być oznaką niskiego poziomu świadomości
obywatela. Ta tendencja jest tak mocna, że wszystkie wiodące
grupy motoryzacyjne zaczęły zmieniać swoje strategie przyszłego
rozwoju. W niedługim czasie nie będzie można kupić detalicznie
do użytku własnego samochodu. Jedyną formą będzie subskryp-
cja na użytkowanie “unitów mobilnych”. Czasy, w których przyj-
dzie nam żyć to czasy, kiedy bogatym będzie ten, który najmniej
posiada.
Zuzanna Skalska
Founding Partner
360Inspiration
Współtwórczyni Futures
Thinking Group
komentarz ekspercki
Ekonomia współdzielenia i usługi subskrypcyjne

More Related Content

Similar to Ekonomia współdzielenia i usługi subskrypcyjne

E-commerce: jak polscy internauci robią zakupy w sieci oraz co kupują?
E-commerce: jak polscy internauci robią zakupy w sieci oraz co kupują?E-commerce: jak polscy internauci robią zakupy w sieci oraz co kupują?
E-commerce: jak polscy internauci robią zakupy w sieci oraz co kupują?Polish Internet Research
 
Polacy na zakupach 5 filarów nowoczesnego handlu
Polacy na zakupach 5 filarów nowoczesnego handluPolacy na zakupach 5 filarów nowoczesnego handlu
Polacy na zakupach 5 filarów nowoczesnego handluPwC Polska
 
Internetowy Barometr Ing Finanse
Internetowy Barometr Ing FinanseInternetowy Barometr Ing Finanse
Internetowy Barometr Ing FinanseRafal
 
ShopCamp Łódź/ Albert Hupa (IRC) - Jak sprzedać swoje ciuchy w internecie? A...
ShopCamp Łódź/ Albert Hupa (IRC) - Jak sprzedać swoje ciuchy w internecie? A...ShopCamp Łódź/ Albert Hupa (IRC) - Jak sprzedać swoje ciuchy w internecie? A...
ShopCamp Łódź/ Albert Hupa (IRC) - Jak sprzedać swoje ciuchy w internecie? A...ecommerce poland expo
 
eCommerce Track - grudzień 2013
eCommerce Track - grudzień 2013eCommerce Track - grudzień 2013
eCommerce Track - grudzień 2013IRCenter
 
Barometr krakowski prezentacja dla rad dzielnic
Barometr krakowski prezentacja dla rad dzielnicBarometr krakowski prezentacja dla rad dzielnic
Barometr krakowski prezentacja dla rad dzielnicMadMuflon
 
Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?
Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?
Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?MobileVikings1
 
Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?
Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?
Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?AleksandraWitkowska91
 
XI Targi eHandlu - Przelewy24 - Jacek Kinecki
XI Targi eHandlu - Przelewy24 - Jacek KineckiXI Targi eHandlu - Przelewy24 - Jacek Kinecki
XI Targi eHandlu - Przelewy24 - Jacek Kineckiecommerce poland expo
 
Alber Hupa ircenter_Sytuacja obioru content cyfrowego_Power fo Content Market...
Alber Hupa ircenter_Sytuacja obioru content cyfrowego_Power fo Content Market...Alber Hupa ircenter_Sytuacja obioru content cyfrowego_Power fo Content Market...
Alber Hupa ircenter_Sytuacja obioru content cyfrowego_Power fo Content Market...Stowarzyszenie Content Marketing Polska
 
Internetowy Barometr Ing Technologie
Internetowy Barometr Ing TechnologieInternetowy Barometr Ing Technologie
Internetowy Barometr Ing TechnologieRafal
 
Zakupy odzieżowe w sieci
Zakupy odzieżowe w sieciZakupy odzieżowe w sieci
Zakupy odzieżowe w sieciCeneo
 
Internetowy Barometr Ing Życie i Spoleczeństwo
Internetowy Barometr Ing Życie i  SpoleczeństwoInternetowy Barometr Ing Życie i  Spoleczeństwo
Internetowy Barometr Ing Życie i SpoleczeństwoRafal
 
Koniec ery dwóch światów. Wpływ narzędzi cyfrowych na zakupy Polaków 2019
Koniec ery dwóch światów. Wpływ narzędzi cyfrowych na zakupy Polaków 2019Koniec ery dwóch światów. Wpływ narzędzi cyfrowych na zakupy Polaków 2019
Koniec ery dwóch światów. Wpływ narzędzi cyfrowych na zakupy Polaków 2019Deloitte Polska
 
Jak płacimy w internecie rachunki - raport Autopay by Blue Media
Jak płacimy w internecie rachunki - raport Autopay by Blue MediaJak płacimy w internecie rachunki - raport Autopay by Blue Media
Jak płacimy w internecie rachunki - raport Autopay by Blue MediaBlue Media
 
ORANGE, PLAY, PLUS, T-MOBILE - KTO JEST LIDEREM?
ORANGE, PLAY, PLUS, T-MOBILE - KTO JEST LIDEREM?ORANGE, PLAY, PLUS, T-MOBILE - KTO JEST LIDEREM?
ORANGE, PLAY, PLUS, T-MOBILE - KTO JEST LIDEREM?Sterta
 
Ankieta dla mieszkancow bo 2021 raport
Ankieta dla mieszkancow bo 2021 raportAnkieta dla mieszkancow bo 2021 raport
Ankieta dla mieszkancow bo 2021 raportgdanskpl
 

Similar to Ekonomia współdzielenia i usługi subskrypcyjne (20)

E-commerce: jak polscy internauci robią zakupy w sieci oraz co kupują?
E-commerce: jak polscy internauci robią zakupy w sieci oraz co kupują?E-commerce: jak polscy internauci robią zakupy w sieci oraz co kupują?
E-commerce: jak polscy internauci robią zakupy w sieci oraz co kupują?
 
Polacy na zakupach 5 filarów nowoczesnego handlu
Polacy na zakupach 5 filarów nowoczesnego handluPolacy na zakupach 5 filarów nowoczesnego handlu
Polacy na zakupach 5 filarów nowoczesnego handlu
 
Generation mobile 2014 - raport
Generation mobile 2014 - raportGeneration mobile 2014 - raport
Generation mobile 2014 - raport
 
Internetowy Barometr Ing Finanse
Internetowy Barometr Ing FinanseInternetowy Barometr Ing Finanse
Internetowy Barometr Ing Finanse
 
ShopCamp Łódź/ Albert Hupa (IRC) - Jak sprzedać swoje ciuchy w internecie? A...
ShopCamp Łódź/ Albert Hupa (IRC) - Jak sprzedać swoje ciuchy w internecie? A...ShopCamp Łódź/ Albert Hupa (IRC) - Jak sprzedać swoje ciuchy w internecie? A...
ShopCamp Łódź/ Albert Hupa (IRC) - Jak sprzedać swoje ciuchy w internecie? A...
 
eCommerce Track - grudzień 2013
eCommerce Track - grudzień 2013eCommerce Track - grudzień 2013
eCommerce Track - grudzień 2013
 
Barometr krakowski prezentacja dla rad dzielnic
Barometr krakowski prezentacja dla rad dzielnicBarometr krakowski prezentacja dla rad dzielnic
Barometr krakowski prezentacja dla rad dzielnic
 
Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?
Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?
Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?
 
Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?
Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?
Jak wrocławscy seniorzy korzystają z internetu?
 
XI Targi eHandlu - Przelewy24 - Jacek Kinecki
XI Targi eHandlu - Przelewy24 - Jacek KineckiXI Targi eHandlu - Przelewy24 - Jacek Kinecki
XI Targi eHandlu - Przelewy24 - Jacek Kinecki
 
Sprawozdanie
SprawozdanieSprawozdanie
Sprawozdanie
 
Mikromomenty ze smartfonem
Mikromomenty ze smartfonemMikromomenty ze smartfonem
Mikromomenty ze smartfonem
 
Alber Hupa ircenter_Sytuacja obioru content cyfrowego_Power fo Content Market...
Alber Hupa ircenter_Sytuacja obioru content cyfrowego_Power fo Content Market...Alber Hupa ircenter_Sytuacja obioru content cyfrowego_Power fo Content Market...
Alber Hupa ircenter_Sytuacja obioru content cyfrowego_Power fo Content Market...
 
Internetowy Barometr Ing Technologie
Internetowy Barometr Ing TechnologieInternetowy Barometr Ing Technologie
Internetowy Barometr Ing Technologie
 
Zakupy odzieżowe w sieci
Zakupy odzieżowe w sieciZakupy odzieżowe w sieci
Zakupy odzieżowe w sieci
 
Internetowy Barometr Ing Życie i Spoleczeństwo
Internetowy Barometr Ing Życie i  SpoleczeństwoInternetowy Barometr Ing Życie i  Spoleczeństwo
Internetowy Barometr Ing Życie i Spoleczeństwo
 
Koniec ery dwóch światów. Wpływ narzędzi cyfrowych na zakupy Polaków 2019
Koniec ery dwóch światów. Wpływ narzędzi cyfrowych na zakupy Polaków 2019Koniec ery dwóch światów. Wpływ narzędzi cyfrowych na zakupy Polaków 2019
Koniec ery dwóch światów. Wpływ narzędzi cyfrowych na zakupy Polaków 2019
 
Jak płacimy w internecie rachunki - raport Autopay by Blue Media
Jak płacimy w internecie rachunki - raport Autopay by Blue MediaJak płacimy w internecie rachunki - raport Autopay by Blue Media
Jak płacimy w internecie rachunki - raport Autopay by Blue Media
 
ORANGE, PLAY, PLUS, T-MOBILE - KTO JEST LIDEREM?
ORANGE, PLAY, PLUS, T-MOBILE - KTO JEST LIDEREM?ORANGE, PLAY, PLUS, T-MOBILE - KTO JEST LIDEREM?
ORANGE, PLAY, PLUS, T-MOBILE - KTO JEST LIDEREM?
 
Ankieta dla mieszkancow bo 2021 raport
Ankieta dla mieszkancow bo 2021 raportAnkieta dla mieszkancow bo 2021 raport
Ankieta dla mieszkancow bo 2021 raport
 

Ekonomia współdzielenia i usługi subskrypcyjne

  • 1. Innowacje finansowe RAPORT 2019 Badanie postaw i opinii Polaków EKONOMIA WSPÓŁDZIELENIA I SŁUGI SUBSKRYPCYJNE
  • 2. 2 Metodologia badania Charakterystyka próby Metoda badania badanie internetowe CAWI z wykorzystaniem internetowego panelu badawczego. Zrealizowano łącznie 1109 wywiadów na reprezentatywnej próbie ogólnopolskiej. Średni czas wypełniania ankiety – ok 15 minut. Próba badawcza Polacy w wieku 18-65 lat. Próba reprezentatywna ze względu na wiek, płeć, województwo i wielkość miejsca zamieszkania. Do analizy wykorzystane następujące podgrupy: Płeć: Kobieta / mężczyzna Wiek: grupa młodsza 18-45 lat, grupa starsza 46-65 lat Miejsce zamieszkania: wieś, małe lub średnie miasto (do 99 tys. mieszkańców), duże miasto (powyżej 100 tys. mieszkańców). 38% 13% 20% 18% 12% 14% 20% 16% 18% 32% Płeć N=1109 kobieta wieś wieś 18-24 25-34 35-44 45-54 55 i więcej lat małe miasto do 20 tys. mieszk. średnie miasto od 20 do 99 tys. mieszk. duże miasto od 100 do 500 tys. mieszk. wielkie miasto powyżej 500 tys. mieszk. miasto 52% 38% 62% 48% mężczyzna Miejsce zamieszkania Wiek
  • 3. 3 09. Ekonomia współdzielenia i usługi subskrypcyjne
  • 4. 4 52. Czy słyszał(a) Pan(i) o niżej wymienionych serwisach internetowych. Proszę zaznaczyć te o których Pan(i) słyszał(a). 53. Czy korzystał(a) Pan(i) z któregoś z tych serwisów? Proszę zaznaczyć te z których Pan(i) korzystał(a). Znajomość serwisów społecznościowych oraz liczba ich użytkowników od trzech lat utrzymuje się na podobnym poziomie. N=1109 2017 2018 2019 56% 14% 59% 8% 19% 4% 21% 2% 19% 1% 62% 17% 28% 6% 10% 3% 63% 12% 24% 5% 13% 2% wspólnych przejazdów (np. BlaBla Car) wspólnych przejazdów (np. BlaBla Car) czy słyszał? czy korzystał? wynajmu noclegu w prywatnych mieszkaniach (np. Airbnb) wynajmu noclegu w prywatnych mieszkaniach (np. Airbnb) finansowania społecznościowego (crowdfunding) finansowania społecznościowego (crowdfunding) 2016
  • 5. 5 mężczyzna kobieta 62% 22% 64% 25% wspólnych przejazdów (np. BlaBla Car) wspólnych przejazdów (np. BlaBla Car) wspólnych przejazdów (np. BlaBla Car) wynajmu noclegu w prywatnych mieszkaniach (np. Airbnb) wynajmu noclegu w prywatnych mieszkaniach (np. Airbnb) wynajmu noclegu w prywatnych mieszkaniach (np. Airbnb) młodsza grupa starsza grupa 60% 67% 26% 22% 9% 17% finansowania społecznościowego (crowdfunding) finansowania społecznościowego (crowdfunding) wieś małe i średnie miasto duże miasto 30% 24% 19% 15% 15% 10% 68% 64% 59% N=110952. Czy słyszał(a) Pan(i) o niżej wymienionych serwisach internetowych. Proszę zaznaczyć te o których Pan(i) słyszał(a). Młodsze osoby i mieszkańcy największych miast lepiej niż pozostali znają serwisy do organizowania wspólnych przejazdów, w miastach bardziej popularne są też serwisy wynajmu noclegów w mieszkaniach prywatnych.
  • 6. 6 N=110954. Czy zgadza się Pan(i) z tezą że wynajmowanie/wypożyczanie przedmiotów jest lepsze niż ich kupowanie? 55. Czy zdarzyło się Pani(u) korzystać z wynajmu/wypożyczenia następujących dóbr: 2017 2018 2019 33% 41% 35% 62% 49% 57% 5% 10% 8% to zależy o jakich przedmiotach / dobrach mówimy nie, wolę mieć rzeczy na własność tak, zdecydowanie książki / filmy rower łodzie / jachty hulajnogi żadne z powyższych mieszkanie samochód / motor 38% 40% 32%3% 6% 4% 5% 15% 11% 17% 11% 14% 17% 19% 19% 26% 45% 38% 47% Co dziesiąty badany zgadza się z tezą, że wynajmowanie /wypożyczanie przedmiotów jest lepsze niż ich kupowanie. Ponad połowa respondentów uzależnia odpowiedź od konkretnego przypadku, a co trzeci woli jednak posiadać przedmioty na własność. Najczęściej wypożyczamy książki lub wynajmujemy mieszkania i środki transportu. W 2019 roku spadł odsetek osób deklarujących, że nie wypożycza- ją żadnych przedmiotów.
  • 7. 7 nie, wolę mieć rzeczy na własność to zależy o jakich przedmiotach / dobrach mówimy tak, zdecydowanie nie, wolę mieć rzeczy na własność to zależy o jakich przedmiotach / dobrach mówimy tak, zdecydowanie N=110954. Czy zgadza się Pan(i) z tezą że wynajmowanie/wypożyczanie przedmiotów jest lepsze niż ich kupowanie? 38% 33% 52% 61% 10% 5% nie, wolę mieć rzeczy na własność to zależy o jakich przedmiotach / dobrach mówimy tak, zdecydowanie 41% 30% 54% 60% 5% 10% 31% 38% 36% 62% 54% 56% 7% 9% 7% mężczyzna kobieta młodsza grupa starsza grupa wieś małe i średnie miasto duże miasto Kobiety częściej niż mężczyźni wypożyczają książki, Ci zaś częściej niż Panie wynajmują pojazdy. Osoby z młodszej grupy wiekowej częściej niż starsze wynajmują mieszkania. Podobnie mieszkańcy największych miast. Mężczyźni oraz osoby młodsze w większym stopniu niż pozo- stali zgadzają się z tezą, że wypożyczanie lub wynajmowanie dóbr jest lepsze niż ich kupowanie.
  • 8. 8 N=110955. Czy zdarzyło się Pani(u) korzystać z wynajmu/wypożyczenia następujących dóbr: mężczyzna kobieta młodsza grupa starsza grupa wieś małe i średnie miasto duże miasto 33% 31% żadne z powyższych żadne z powyższych żadne z powyższych 6% 1% hulajnogi hulajnogi hulajnogi 8% 2% łodzi / jachtu łodzi / jachtu łodzi / jachtu 19% 15% samochodu / motoru samochodu / motoru samochodu / motoru 20% 14% roweru roweru roweru 26% 26% mieszkania mieszkania mieszkania 38% 54% książek / filmów książek / filmów książek / filmów 39% 25% 2% 5% 4% 6% 15% 19% 15% 19% 18% 34% 49% 45% 29% 32% 34% 2% 3% 4% 5% 5% 4% 20% 16% 15% 13% 18% 19% 33% 22% 23% 50% 43% 47%
  • 9. 9 N=110956. Czy korzysta Pan(i) z poniższych usług internetowych opłacanych w formie abonamentu (kupuje się dany produkt lub usługę przez określony czas od tego samego dostawcy w zamian, za co płaci się comiesięczny/roczny abonament). Proszę zaznaczyć te z których Pan(i) korzystał(a). 62% 54% 51% nie korzystam z żadnej interne- towej usługi abonamentowej 2% 4% 1% inne 6% Dostęp do platformy e-learningowej (np. kursy językowe) 6% rozszerzone wersje aplikacji sportowych (np. Endomondo, Strava) 3% 7% 8% serwis z e-bookami 6% 9% 10% dostęp do prasy online 13% gry online 5% 4% 13% dostęp do muzyki (np. Tidal, Spotify) 9% 9% 18% oprogramowanie (np. Office 365, programy antywirusowe) 11% 11% 25% dostęp do filmów, se- riali (np. Netflix, IPLA, Kinoplex) Internetowe serwisy subskrypcyjne zyskują na popularno- ści. W ostatnim roku wzrosła liczba użytkowników serwisów filmowych, muzycznych, czy tych oferujących dostęp do gier komputerowych. Coraz popularniejsze staje się kupowanie oprogramowania i dostęp do prasy czy książek w modelu sub- skrypcyjnym. Maleje liczba osób deklarujących że z takich serwi- sów w ogóle nie korzysta. 2017 2018 2019
  • 10. 10 N=110957. A czy korzysta Pan(i) z poniższych usług nieinternetowych opłacanych w formie abonamentu (kupuje się dany produkt lub usługę przez określony czas od tego samego dostawcy w zamian, za co płaci się comiesięczny/roczny abonament). Proszę zaznaczyć te z których Pan(i) korzystał(a). Nieinternetowe usługi subskrypcyjne nie rozwijają się tak dynamicznie jak te dostępne online. W porównaniu z rokiem ubiegłym na popularności zyskały jedynie kluby fitness. Wskaź- nik osób deklarujących, że z takowych usług w ogóle nie korzy- sta wzrósł do poziomu 67%. 2017 2018 2019 62% 54% 67% Nie korzystam z żadnej nieinter- netowej usługi abonamentowej 2% 4% 2% inna 2% 2% 3% dieta pudełkowa 3% 2% 4% pudełka z książkami 3% 1% 4% pudełka z kosmetykami / odzieżą 3% 4% 6% kino w abonamencie 5% 8% 8% prasa tradycyjna (dostarczana pocztą) 7% 5% 11% wstęp do klubu fitness 9% 13% 13% opieka medyczna
  • 11. 11 N=47162. Dlaczego nie korzysta Pan(i) z usług abonamentowych/subskrypcyjnych? 10% 5% 7% nie wiem / trudno powiedzieć nie wiem / trudno powiedzieć 18% 11% 11% nie wiem / trudno powiedzieć nie wiem / trudno powiedzieć 8% 11% 19% nie chcę otrzymywać niepotrzebnych produktów/usług nie chcę otrzymywać niepotrzebnych produktów/usług 10% 28% 20% nie znam tego typu usług nie znam tego typu usług 23% 22% 31% nie chcę niepotrzebnie wydawać pieniędzy nie chcę niepotrzebnie wydawać pieniędzy 51% 42% 57% nie mam takiej potrzeby nie mam takiej potrzeby 2017 2018 2019 8% 6% 10% 11% 15% 21% 23% 36% 24% 19% 46% 65% mężczyzna kobieta Ponad połowa osób nie korzystających z usług subskrypcyjnych, uważa że nie ma takiej potrzeby, prawie co trzeci z nich nie chce niepotrzebnie wydawać pieniędzy a co piąty w ogóle nie zna tego typu usług. Tyle samo osób nie chce otrzymywać niepo- trzebnych produktów lub usług.
  • 12. 12 Kobiety oraz osoby za starszej grupy wiekowej częściej niż po- zostali nie odczuwają potrzeby korzystania z usług subskrypcyj- nych. Panie i osoby z największych miast nie chcą niepotrzeb- nie wydawać pieniędzy a osoby starsze nie chcą otrzymywać niepotrzebnych przedmiotów lub usług. nie wiem / trudno powiedzieć nie wiem / Trudno powiedzieć nie chcę otrzymywać niepotrzebnych produktów/usług nie znam tego typu usługnie chcę niepotrzebnie wydawać pieniędzy nie mam takiej potrzeby 6% 8% 8% 15% 20% 20% 23% 11% 33% 28% 63% 48% nie wiem / trudno powiedzieć nie wiem / trudno powiedzieć nie chcę otrzymywać niepotrzebnych produktów/usług nie znam tego typu usługnie chcę niepotrzebnie wydawać pieniędzy nie mam takiej potrzeby 7% 8% 6% 15% 10% 9% 17% 23% 17% 20% 21% 20% 37% 27% 30% 63% 62% 51% młodsza grupa starsza grupa wieś małe i średnie miasto duże miasto
  • 13. 13 12% 17% 17% polecenie znajomego/ kogoś z rodziny polecenie znajomego/ kogoś z rodziny 17% 14% 15% jest to coś nowego jest to coś nowego 14% 15% 22% mam dostęp do unikalnych produktów/usług mam dostęp do unikalnych produktów/usług 17% 16% 28% łatwość płacenia łatwość płacenia 30% 30% 33% to jest tańsze od płacenia każdorazowego to jest tańsze od płacenia każdorazowego 33% 37% 38% łatwość korzystania łatwość korzystania 47% 40% 44% wygoda wygoda N=63858. Co zdecydowało, że korzysta Pan(i) z usług w modelu abonamentowym/subskrypcyjnym? 2017 2018 2019 16% 19% 10% 21% 23% 22% 26% 31% 39% 36% 27% 40% 43% 45% mężczyzna kobieta Wygoda i łatwość korzystania to najważniejsze przyczyny korzystania z usług w modelu subskrypcyjnym. Czynniki, które najbardziej zyskały na znaczeniu w 2019 roku to łatwość płace- nia oraz dostęp do unikalnych produktów lub usług.
  • 14. 14 46% 43% 12% 17% 19% 16% 26% 20% 28% 28% 30% 35% 38% 37% 27% 19% 22% 14% 19% 18% 15% 14% 16% 30% 28% 27% 34% 29% 36% 38% 41% 34% 46% 47% 40% młodsza grupa starsza grupa wieś małe i średnie miasto duże miasto polecenie znajomego/ kogoś z rodziny polecenie znajomego/ kogoś z rodziny jest to coś nowego jest to coś nowego mam dostęp do unikalnych produktów/usług mam dostęp do unikalnych produktów/usług łatwość płacenia łatwość płacenia to jest tańsze od płacenia każdorazowego to jest tańsze od płacenia każdorazowego łatwość korzystania łatwość korzystania wygoda wygoda Kobiety w większym stopniu niż mężczyźni cenią sobie usługi subskrypcyjne za ich cenę, którą uznają za niższą od płacenia jednorazowego oraz za innowacyjność tych usług.
  • 15. 15 N=1109 N=638 N=290 59. Czy widzi Pan(i) jakieś zagrożenia związane z korzystaniem z usług w modelu abonamentowym/subskrypcyjnym? 61. W jaki sposób opłaca Pan/i co miesiąc usługi subskrypcyjne? 53. Jakie to zagrożenia? 2017 2018 2019 2017 2018 2019 2017 2018 2019 67% 69% 74% nie 33% 31% 26% tak 41% 34% 38% niepotrzebnie wydaję pieniądze 1% 5% 3% inne 32% 33% 50% brak kontroli nad finansami 47% 52% 58% niebezpieczeństwo otrzy- mywania niepotrzebnych produktów/usług 22% płatności BLIK 16% 21% 23% płatności kartą kredytową 58% 59% 41% samodzielnie wykonuję przelewy Respondenci widzą coraz mniej zagrożeń związanych z usługami subskrypcyjnymi. Do najczęściej wymienianych należą: niebezpie- czeństwo otrzymywania niepotrzebnych produktów i usług, brak pełnej kontroli nad finansami oraz niepotrzebne wydatki.
  • 16. 16 3% 2% 4% inne 13% 11% 8% poprzez doliczenie kwoty do rachunku telefonicznego/RTV poprzez doliczenie kwoty do rachunku telefonicznego/RTV 8% płatności Apple Pay płatności Apple Pay 10% płatności Google Pay płatności Google Pay 24% 21% 18% poprzez operatorów płatności takich jak PayU, Blue Media poprzez operatorów płatności takich jak PayU, Blue Media 21% płatności PayPal poprzez PayPalpłatności BLIK płatności kartą kredytową samodzielnie wykonuję przelewy 9% 6% 5% 10% 8% 13% 27% 18% 17% 19% 21% 21% 21% 24% 38% 45% mężczyzna kobieta Choć samodzielnie przelewy nadal są najpopularniejszą meto- dą płacenia za usługi subskrypcyjne to w porównaniu do roku ubiegłego znacząco straciły na znaczeniu. Bardzo popularne są płatności kartą, BLIK, PayPal a także płatności dokonywane przez operatorów płatności takich jak PayU czy Blue Media. Warto zwrócić uwagę na niezłe wyniki systemów płatności Google Pay i Apple Pay.
  • 17. 17 8% 8% 7% 8% 6% 13% 17% 19% 22% 20% 24% 21% 20% 24% 46% 37% poprzez doliczenie kwoty do rachunku telefonicznego/RTV poprzez doliczenie kwoty do rachunku telefonicznego/RTV płatności Apple Pay płatności Apple Pay płatności Google Pay płatności Google Pay poprzez operatorów płatności takich jak PayU, Blue Media poprzez operatorów płatności takich jak PayU, Blue Media poprzez PayPal poprzez PayPal płatności BLIK płatności BLIK płatności kartą kredytową płatności kartą kredytową samodzielnie wykonuję przelewy samodzielnie wykonuję przelewy młodsza grupa starsza grupa wieś małe i średnie miasto duże miasto 8% 8% 7% 9% 10% 12% 11% 7% 4% 19% 21% 23% 25% 26% 18% 23% 14% 18% 25% 19% 23% 37% 43% 43%
  • 18. 18 Ekonomia współdzielenia i usługi subskrypcyjne Wyniki badania nakreślają nam obraz polskiego użytkownika, który jeszcze testuje i sprawdza, które rozwiązania ekonomii współdzie- lenia są dla niego wygodne i opłacalne. Widzimy, że coraz chętniej korzysta z wynajmu mieszkań czy pojazdów takich jak samocho- dy, skutery, rowery (a w ostatnim roku hulajnogi) lub posiadania dostępu do książek i filmów. W korzystaniu z usług współdzielo- nych coraz większą rolę odgrywa subskrypcyjny model płatności. Użytkownicy chcą, aby wszelkie formalności związane z dostępem do wartości były maksymalnie przezroczyste i niejako odbywały się „w tle”. Stąd rosnąca popularność abonamentów, dzięki którym można cieszyć się z samego użytkowania bez myślenia o płatno- ściach. Przyszłość współdzielenia będzie mocno zależała od tego, czy młode pokolenie, które wg raportu najłatwiej rezygnuje z posia- dania, pozostanie wierne tej idei w przyszłości. Na przykładzie współdzielonej mobilności - czyli korzystania z takich rozwiązań jak carsharing - możemy stwierdzić, iż jest o co zabiegać. Doświad- czenia rozwiniętych rynków pokazują, iż mieszkańcy korzystający z pojazdów współdzielonych rzadziej korzystają z własnych samo- chodów, a także rezygnują z zakupu nowych pojazdów, co pozy- tywnie wpływa na przestrzeń miejską. Ekonomia współdzielenie to tak naprawdę lepsze wykorzystanie istniejących zasobów, dlatego jej dalszy rozwój leży w interesie wielu grup społecznych. Milena Rokiczan-Kwapisz Współtwórczyni take&drive komentarz ekspercki
  • 19. 19 Ekonomia współdzielenia i usługi subskrypcyjne Trzeba być bardzo naiwnym, aby myśleć, że konsumpcja dóbr materialnych będzie trwała wiecznie. W zachodniej Europie wiele rzeczy przestało być nawet towarem luksusowym. Posiadanie samochodu zaczyna być oznaką niskiego poziomu świadomości obywatela. Ta tendencja jest tak mocna, że wszystkie wiodące grupy motoryzacyjne zaczęły zmieniać swoje strategie przyszłego rozwoju. W niedługim czasie nie będzie można kupić detalicznie do użytku własnego samochodu. Jedyną formą będzie subskryp- cja na użytkowanie “unitów mobilnych”. Czasy, w których przyj- dzie nam żyć to czasy, kiedy bogatym będzie ten, który najmniej posiada. Zuzanna Skalska Founding Partner 360Inspiration Współtwórczyni Futures Thinking Group komentarz ekspercki