5. EVL
ER M ES İ
1- FESİH: Akit esnasında vuku bulan veya sonradan
meydana gelen bir eksiklik veya bozukluk sebebiyle
evlilik akdini bozmaktan ibarettir.
2- TEFRİK: Eşlerden birinin veya velinin mahkemeye
başvurması üzerine hâkimin boşanmaya hükmetmesi
demektir.
3- TALAK: Nikâh akdini bir takım özel lafızlarla hemen
ya da daha sonraki bir zamanda ortadan kaldırmaktır.
6. TA LA K Ç E ŞİTLE R İ
1-RİC’İ TALAK: Kocaya boşadığı hanımına
iddeti içerisinde yeni bir nikâh akdine gerek
olmadan dönme imkânı veren talâktır.
Talâkın ric'i olabilmesinin şartları şunlardır:
a-Boşanan hanımla fiilen evlilik hayatının
yaşanmış olması.
b- Sarih lafızla boşamak
c- Erkeğin üçüncü talâk hakkını kullanmamış
olması.
7. 2-BAİN TALAK:
A-BEYNUNET-İ SUĞRA: Yeni bir mehir ve yeni bir
nikâh akdi olmadıkça evliliğe tekrar dönüş
imkânı bırakmayan boşama şeklidir.
B-BEYNUNET-İ KÜBRA: Talakın, üçe tamamlanıp
başkasıyla evlenmeden eski kocasına dönme
imkânı olmayan şeklidir.
8. :SÜNNİ TALAK-3
A-AHSEN TALAK: Erkeğin hanımını, zevcî
ilişkinin gerçekleşmediği temizlik (tuhur)
döneminde bir talâkla boşamasıdır.
B-HASEN TALAK: Erkeğin hanımını, zevcî
ilişkinin gerçekleşmediği üç temizlik
döneminde, ayrı ayrı üç defa boşaması
anlamındadır.
9. :BİD‘İ TALAK -4
Kur'an ve sünnete aykırı olan boşama şekillerinin
tümüdür.
Hanefî, Malikî, Hanbelî ve günümüz İslâm hukukçuları,
bid'î talâk şekillerini söyle sıralamışlardır:
a- Hayız ve nifas halindeki kadını boşamak
b- Cinsel ilişkinin gerçekleştiği temizlikte boşamak
c- Üç talâk hakkının üçünü birden kullanmak suretiyle
boşamak.
Ancak Şafiî mezhebi, yukarıda zikrettiğimiz ilk iki şarta
katılmakla beraber üçüncü şart olan üç talâk hakkının
üçünün de birden kullanılmasının bid'at olduğunu kabul
etmemiş, onu da sünnî talâk içerisinde mütalaa
etmişlerdir.
11. ÜÇ TALAK MESELESİ
ÜÇ TALÂKIN YAPILIŞ ŞEKLİ:
Burada üç talâktan kastedilen bir lafızla veya
bir mecliste üç talâkın birden verilmesidir. Bu
da, ya aynı anda "sen üç talâkla boşsun"(enti
tâlikun selâsen) demek gibi "üç" lafzını
kullanmakla veya "sen boşsun" (enti tâlikun)
sözünü aynı anda üç defa tekrar etmekle
gerçekleşir.
12. ÜÇ TALAK”IN ŞEKİLLERİ”
I- Duhulden önce II- Duhulden sonra
Bir lafızla üç talak -1 2- Aynı anda ayrı lafızlarla Aynı temizlik süresinde -3
üç talak farklı zamanlarda üç talak
A- Sarih lafızla üç talak A- Sarih lafızla üç talak A- Sarih lafızla üç talak
B- Kinevi lafızla üç talak B- Kinevi lafızla üç talak B- Kinevi lafızla üç talak
C- Yazıyla veya işaretle üç C- Yazıyla veya işaretle üç C- Yazıyla veya işaretle üç
talak talak talak
Bir şarta bağlayarak* Bir şarta bağlayarak* Bir şarta bağlayarak*
*Bir zamana izafe ederek *Bir zamana izafe ederek *Bir zamana izafe ederek
Bir talak kastederek* Bir talak kastederek* Bir talak kastederek*
Talak kastetmeyerek* Talak kastetmeyerek* Talak kastetmeyerek*
13. ÜÇ TALAKIN HÜKMÜYLE İLGİLİ
GÖRÜŞLER
1-Bir lafızda söylenilen üç talakla üç talak meydana
gelir.
2- Bir lafızda söylenilen üç talakla bir ric‘i talak
meydana gelir.
3- Bir defada verilen üç talak, zifaftan önce tek (bain)
zifaftan sonra üç talaktır.
4- Bid'i talak olduğu için geçersizdir.
5- Kinevi lafızla yapılan üç talak.
6- Şarta veya zamana bağlı yapılan üç talak.
7-Tek temizlik süresinde ayrı ayrı yapılan üç talak .
8-Üç talak kastetmeksizin te'kid için yapılan üç talak.
14. Bir lafızda söylenilen üç talakla üç talak” -1
:meydana gelir” diyenler ve delilleri
Bu Cumhurun görüşüdür.
Delilleri:
-''Talâk ikidir, (sonrası) ya iyilikle tutmak, ya da
güzellikle serbest bırakmaktır.”[1]
-"Ey Peygamber! Kadınları boşadığınızda onları
iddetleri içerisinde boşayınız. Kim ki Allah'ın
sınırlarını çiğneyip aşarsa kendi nefsine zulmetmiş
olur"[2]
[1]
Bakara, 2/229.
[2]
Talâk, 65/1.
15. Sehl b. Saa'd'ın (ö. 91/710) rivayetine göre Uveymir el-Aclûnî
(Ahu Beni Aclan) Rasûlullah'a (sav) gelerek, kendi hanımı
hakkında mülâanede bulunduktan sonra: "Yâ Rasûlellah! Ben
artık bu kadını nikâhımda tutarsam yalancı konumuna düşerim"
demiş ve Rasûlullah (sav) kendisine emretmediği halde hanımını
üç talakla boşamıştı.[1]
- Abdullah ibn Ömer: “Ya Rasûlallah! şâyet ben hanımımı üç
talâkla boşasaydım ona tekrar dönebilir miydim ?” deyince:
“Hayır, o zaman hanımın senden kesin olarak ayrılırdı ve bir de
günah olurdu" buyurdu.[2]
Sahabe uygulaması böyledir.
- Bu konuda icma vardır. Uygulama tarih boyunca genellikle bu
hükme göre şekil almıştır.
[1]
Buhârî, Talâk, 31, 34, 35. Hudud, 43. ; Müslim,Lian, 9, 12; Nesai, Talak, 36, 37. Ebu Davud, Talak,10.
[2] Ebu Davud, Talak, 9, 10, 13. Tirmizi, Talak, 3.
16. Bir lafızda söylenilen üç talakla bir ric‘i talak” -2
:meydana gelir” diyenler ve delilleri
Bu görüş, sahabelerden Abdurrahman b. Avf (ö.31/651), İbn
Abbas (ö.68/687), Ali b. Ebi Talip, İbn. Mes'ud, tabiînden; Tâvus
(ö.106/724), İbn İshak (ö.276/889), sonraki âlimlerden de İbn
Temiyye (ö. 728/1328), İbn Kayyım el-Cevziyye (ö.751/1350) ve
Sevkani'ye (ö.1250/1844) aittir. Ayrıca muasır âlimlerden;
Muhammed Abduh (ö.1323/1905), Muhammed Resid Rıza
(ö.1354/1935), Muhammed Ebû Zehra (ö.1394/1974), da bu
görüşü benimsemişlerdir.
Delilleri:
“
Ey Peygamber! Kadınları boşamak istediğinizde onları temizlik
halinde boşayın ve iddeti sayın. Rabbiniz olan Allah‘a karşı
gelmekten sakının… Boşanan kadınlar iddetlerinin sonuna
varınca onları güzelce tutun yahut onlardan güzelce ayrılın."[1]
[1]Talâk, 65/1,2.
[1]Talâk, 65/1,2.
17. -''Talâk ikidir, (sonrası) ya iyilikle tutmak, ya da güzellikle serbest bırakmaktır.”[1]
İki defa olan bir şeyin, birincisi gerçekleşmeden diğerinin gerçekleşmesi mümkün
değildir. Dolayısıyla bu ayet, meşru bir boşamanın teker teker olduğunu gösterir.
Zira âyetteki “Merrateyn / iki defadır” sözü, iki ayrı defa demektir.
İbn Abbas‘tan yapılan bir rivâyete göre; Rukâne, karısını bir mecliste üç talâkla
boşamıştı. Bilahare buna çok üzülüp, durumu Rasûlullah'a (sav) anlattı. Rasûlullah
(sav) ona; “Nasıl boşadın?” diye sorunca o da; “Bir mecliste üç talâk ile” diye cevap
verdi. Bunun üzerine Rasûlullah (sav): “Bu bir talâk sayılır. Dilersen hanımına geri
dön” buyurmuştur.[2]
[1] Bakara, 2/229.
18. Tâvus kanalıyla İbn Abbas‘tan rivâyet olunduğuna
göre İbn Abbas söyle demiştir: "Rasûlullah'ın (sav)
zamanında, Hz. Ebû Bekr' (r.a.)'in hilafeti
zamanında ve Hz. Ömer (r.a.)'in hilafetinin de ilk iki
senesinde üç talâk bir sayılırdı. Sonra tek lafızda
verilen talâkın artması üzerine Hz. Ömer (r.a.),
insanlar daha evvel teennî/temkin ile davrandıkları
bir meselede acelecilik yapmaya başladılar. Bunu
onların aleyhine geçerli saysak diye temenni etti ve
sonra da geçerli saydı.[1]
[1]
Müslim, Talâk, 2, H.no:1472; Nesaî, Talâk, 145.
19. Bir Defada Verilen Üç Talak, Zifaftan Önce Tek )Bain(,” -3
:Zifaftan Sonra Üç Talaktır” diyenler ve delilleri
Bu görüşü benimseyenler, İbn Abbas, İshak b. Rahuye (ö.238/853), Atâ
(135/752), Tâvus (ö.106/723), Hasan'ül Basri (ö.110/728) ve Said b.Cübeyr
(ö.95/714) gibi müçtehitlerdir.
DELİLLERİ:
Tavus kanalıyla yapılan rivâyete göre, "Ebû's Sahbâ adında bir adam İbn
Abbas'a çok soru sorardı. Bir gün İbn Abbas'a: 'Sen, Rasûlullah (sav) ile
Hz.Ebû Bekr'in hilafeti ve Hz. Ömer (r.a.)'in halifeliğinin ilk yıllarında, bir
adamın karısını ilişkide bulunmadan (bir defada) üç talâkla boşarsa bu talâkı
bir saydıklarını biliyor musun?' deyince, İbn Abbas:“Evet, bir adam zifaftan
önce karısını üç talâkla boşarsa, bu bir talâk sayılırdı. Fakat Hz. Ömer (r.a.),
insanların talâkları peş peşe yaptıklarını görünce onların aleyhine olarak
üçünü de geçerli saydı” cevabını verdi."[1]
[1]
Ebû Dâvûd, Talâk, 10, H.no:2199.
20. Bid'i talak olduğu için geçersizdir”” -4
:diyenler ve delilleri
Şia, Mutezile, Zahiriye, İbn Teymiye, İbn Kayyım ve
Ebu Zehra bu görüştedirler.
DELİLLERİ:
- Allah(cc): "Ey Peygamber! Kadınları boşayacağınız zaman,
temizlik dönemlerinde boşayın"[1]
- Peygamberimiz (sav): "Kim bizim yolumuz üzere olmayan
bir iş yaparsa o iş reddedilir"[2] buyurmuştur.
[1]
Talak, 65/1.
[2]
Müslim, Kitabü'l-Ekdiye, 8.
21. :Kinevi lafızla yapılan üç talak -5
Kinevi lafızla yapılan boşama bain sayıldığından
bir lafızda üç talak bile söylese sadece birincisi
geçerlidir. Çünkü kadın zevcelikten çıktığı için
diğer talaklar mahalline izafe edilmemiştir.
Hanefiler, kinevi lafız ve karinetü’l-hâl talaka
delalet ediyorsa niyete bakmaksızın talakı bain
sayarlar.
Şafii ve Malikiler ise; boşayanın talaka niyeti
bulunmadıkça kinevi lafızlarla yapılan boşamayı
talak saymazlar.
22. Şarta veya zamana bağlı yapılan -6
: üç talak
Tek seferde üç talak söyleyip her birini bir şarta
veya bir zamana bağlayarak yapılan
boşamaların tümü geçerlidir.
Dört mezhebe göre; şarta veya zamana bağlı
olarak yapılan boşama, mümkün ve geçerlidir.
Zâhiriye, İmâmiye, İbn Teymiye, İbn Kayyım bu
tür boşamayı yemin niteliğinde görüp geçerli
saymamışlardır.
23. Tek temizlik süresinde -7
ayrı ayrı yapılan
üç talak
Boşadıktan sonra, her seferinde dönerek tekrar
boşamaların tümü geçerlidir.
Mesela; bir kimse karısının elini şehvetle tutup
"boş ol, boş ol, boş ol" derse, üç talak geçerli
olur. Çünkü kadının elini şehvetle tutması her
bir talak vaki olduğunda ric'at edip yeniden
boşadığını gösterir.
24. Üç talak kastetmeksizin yapılan-8
: üç talak
-Bu, ya te‘kit için ya da haber vermek için yapılmış olabilir.
- Boşayanın niyetine bakılır. Bir talak kastetmişse bir, üç
talak kastetmişse üç talak olur.
- Rukane b. Abdullah, karısını talak-ı elbette ile boşadı ve
durumu Peygamberimize haber vererek şöyle dedi: “Vallahi
ben sözümle sadece bir talakı kastettim.”
Peygamberimiz: “Allah adına söyle bir talak mı kastettin?”
“Evet vallahi bir talak kastettim” dedi.
Böylece Rukane karısını bir ric'i talakla boşamış oldu. Hz.
Ömer zamanında ikinci, Hz. Osman zamanında da üçüncü
kez boşadı.[1]
[1]
Ebu Davud, Talak, 10, 14, 40. Tirmizi, Talak, 2. İbn Mace, Talak,19.
25. :Sonuç
Günümüz İslam ülkelerinde uygulama:
1917 tarihli Osmanlı hukuku aile kararnamesi 117. maddede
kocanın üç boşama hakkı bulunduğu ve üçü de kullanılınca
kesin ayrılığın meydana geleceği belirtilmiştir.
Mısır, Suriye, Ürdün, Lübnan ve Türkiye'de DİYK tek lafızla
yapılan üç boşamayı bir boşama saymışlardır.
Riyad da toplanan fetva komisyonu bir defada yapılan üç
boşamayı üç olarak kabul eden çoğunluğun görüşünü esas
almıştır.
Şimdi de üç talak konusunda en önemli iki görüşün delil ve
maksatlarını inceleyelim.
26. :Üç sayanlara göre delil ve makasıd
Ayet, hadis, sahabe uygulaması ve icma
Tek seferde üç talak yapıp haddi aşanı cezalandırma
Bu harekete ağır sonuç yükleyerek insanları
sakındırma
Böyle bir şeye maruz kalan kadını bunu yapandan
kurtarma
27. :Tek sayanlara göre delil ve makasıd
Ayet, hadis ve Peygamberimiz (sav)'in uygulaması
Evlilik bağının devamını sağlama amacıyla boşayana
fırsat tanıma
Üç boşama hakkının verilişi, iddet ve ric'at hikmetini
ortadan kaldırmama
Boşanmanın zararlarını önleme ve hulle gibi
uygulamaların önünü kesme
28. Bize göre; Tek lafızla üç boşamayı bir bain talak sayarak hem üç
hem de tek sayanların maksatlarını karşılamış oluruz. Yani:
Üç boşama hakkının veriliş amacı iddet ve ric'at hikmeti
ortadan kalkmamış olur.
Boşayana bir hak daha verirken, boşanana nikâh hakkı vererek
zulümden koruruz.
Boşanmak istemeyenlere çıkış yolu bırakarak boşanmanın olası
zararları ve hulle gibi uygulamaların önünü keseriz.
Bu uygulamayı yapıp haddi aşanı da yeni bir nikâha zorlayarak
cezalandırmış oluruz.
Ayrıca; tek boşama sayanların delilleri delilimiz olmakla birlikte
kinevi lafızla, teşdit ve taz'if lafızlarıyla yapılan boşamanın bain
sayılması da dayanağımız olmaktadır.
