2. İŞLEVSELLİK (FUNKTIONALITÄT)
• İŞLEVSEL YAKLAŞIMLAR
Çeviribilim de işlevsel yaklaşımların ortak noktası çeviriyi dilbilimsel bir
işlem olarak gören kuramlardan ayrılarak, çeviriyi bir eylem, özellikle de
iletişimsel ve toplumsal bir eylem olarak gören bir bakış açısı sunmalarıdır.
İşlevsel yaklaşımlar arasında en fazla öne çıkan Alman çeviribilimci Hans
Vermeer’in Skopos kuramı, Holz-Mänttäri’nin Çeviri Eylemi Kuramı ve Katharina
Reiss’ın Metin Türleri ve İşlevleri üzerine yaptığı çalışmalar üzerine olmuştur.
Reiss, metin türü konusunda geliştirdiği yaklaşımla, işlevsel çeviribilimin
öncülerinden sayılmaktadır.
•
Cicero
Hieronymus W.Benjamin
Martin Luther
W.V.Humbold
E.Schleiermacher
Holz-Mänttäri
Hans Vermeer
Katharina Reiß
4. BİLGİLENDİRİCİ METİNLER (INFORMATIVE
TEXTE)
İçerik ve bilgilendirme ağırlıklı metinler, bir olayı ya da bir olgunun
anlatımını kapsar. Genellikle düz yazı şeklinde oluşturulmuş
metinlerdir.
Bu tür metinler, politik bir olayı yorumlarken okuru belli bir
noktaya çekmeyi amaçlar. Bu durumda bilgilendirme özelliği olan
bilgilendirici metin, etkileyici işlev yüklenmesiyle operatif metin
yapısını da kazanır (Reiss; 1993:18).
Bu gruba giren metinler, genellikle medya haberleri, yorumlar,
röportajlar, ticaret haberleri, kullanma kılavuzları, belgeler, ders
kitaplar, araştırma yazıları, teknik ve sosyal bilimlere özgü
metinlerdir.
5.
6. İŞLEVSEL METİNLER
(OPERATIVE TEXTE)
Alıcıya yönelik olan bu metinler alıcı adresi veya
kişiyi eyleme, bir reaksiyona yöneltmek amacını taşırlar.
Bir eyleme yönlendirme özelliği taşıdıklarından, söylem,
tarz ve biçim açısından etkilidirler. Dilin en etkili şekilde
kullanımı bu metinlerde gerçekleşir. İkna, tatmin edicilik
bu türlerde kendini gösterir. Bu grup metinler bir amacın,
bir planın, bir söylemin gerçekleştirilmesi için yazılır..
Bu metinlere, reklamlar, propagandalar, yorumlar
v.b. Yazılar örnek verilebilir.
7.
8. ANLATIMCI METİNLER
(EXPRESSIVE TEXTE)
Bu tür metinlerde metnin şekli kadar yazarın metin içeriğini nasıl
ifade ettiği de ön plandadır. Bunun yanında; söz dizimi, şekil, vurgulu
bu tip metinlerin karakteristik özelliklerindendir.
Stil, uyaklar/kafiyeler, karşılaştırmalı ve betimleyici/tasvirli
konuşma tarzları, atasözleri, özdeyişler bu metinlerin içeriklerini
oluştururlar. Ses uyumları sadece şiirler için geçerli değildir, düz
yazılar içinde ses uyumu söz konusudur.
Bu grup metinler, şekil ağırlıklı yazın metinlerin tüm özelliklerini
taşırlar. Kısa öyküler, hikayeler, fıkralar, sahne oyunları, romanlar ve
tüm şiir çeşitleri vurgulu metinleri oluşturur.
9. ÇOK ARAÇLI METİNLER
(AUDIO-MEDIALE TEXTE)
Daha önce açıklamaya çalıştığımız bilgi vurgulu, içerik ve şekil
vurgulu metinlerin her türlü medya araçlarıyla iletilmesi ve eyleme
konulmasıdır.
İletişim amaçlı olduğu sürece metnin genel işlevini yürüttüğü
her ortamda, dil dışı ‘yayın’ araçlarından faydalanılabilir. Dolayısıyla her
türlü metin bu alanda işlenebilir.
Bir radyo yayınında verilen oyunda sadece ses ve dil ön
plandadır ancak bu oyunun televizyonda veya sahnede ortaya
konulmasında diğer faktörlerde (Mimik, görüntü, hareketler ve renkler)
devreye girer.
