Günümüzde sıkça kullanmakta olduğumuz sürdürülebilirlik kavramı ve sürdürülebilirliğin kentsel dönüşüm uygulamasında kısa değerlendirmesinin anlatılarak Kolombiya Meve Medellini cazibe merkezi haline getiren kentsel dönüşüm uygulamasına dair...

1. 1
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
GAYRİMENKUL GELİŞTİRME ANABİLİM DALI
TAŞINMAZ GELİŞTİRMEDE
YERLEŞİLEBİLİRLİK ANALİZİ
(850569)
Doç. Dr. Şule TÜDEŞ
KENTSEL DÖNÜŞÜMDE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE
KOLOMBİYA MEDELLİN UYGULAMA ÖRNEĞİ
Hazırlayan
Aynur SÖNMEZ
15832740
ANKARA 2016

2. 2
İÇİNDEKİLER
1. Özet …..……………………………………………………………………3
2. Giriş…………….……………………….………….…………………...….4
3. Sürdürülebilirlik …………………...……..……………………….…..5-10
4. Kentsel Dönüşüm …………………..……………………………...…10-12
4.1. Kentsel Dönüşüm Yöntemleri…………………………………..…12-13
4.2. Türkiye’ de Kentsel Dönüşüm Yaklaşımı………………………...13-15
4.3. Dünyada Kentsel Dönüşüm Yaklaşımları……………………………15
4.3.1. Kolombiya Medellin Uygulaması………………………………..15-19
5. Sonuç…………………………………………………………………..…20
6. Kaynaklar…..……………………………….………………………......21

3. 3
1. ÖZET
Sürdürülebilirlik ve kentsel dönüşüm tek başlarına ayrı ayrı değerlendirilen fiiller
olduğu gibi bir arada da kullanılarak yeni bir eylem oluşturmaktadırlar.
Sürdürülebilirlik nedir? Sürdürülebilirlik daimi olma yeteneği olarak adlandırılabilir.
Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Komisyonu’nun 1987 yılı tanımına göre:
"İnsanlık, gelecek kuşakların gereksinimlerine cevap verme yeteneğini tehlikeye
atmadan, günlük ihtiyaçlarını temin ederek, kalkınmayı sürdürülebilir kılma
yeteneğine sahiptir."1
İnsanoğlu doğadaki kıt olan kaynakları hızla ve bilinçsizce tüketmektedir. Hızla
tükenen kaynaklara paralel nüfus artmaktadır. Tüketilen kaynakların yerine yenisinin
gelmesi ise nüfus artışı ivmesinden oldukça düşüktür. Var olan kaynakların
tüketimindeki bilinçsizliği toplumun demografik ve sosyo - ekonomik yapısı ile
birlikte bireylerin eğitim ve psikolojik karakteristikleri de önem teşkil etmektedir.
Kırsal alandan kente göç ile kentleşme (mekânsal alanlar) ve kentlileşme artmaya
başlamıştır. Kente göçen bireylerin kente ayak uydurma süreci ile bireylerin eğitim
ve kültürel yapısı kentin diğer dinamikleri ile bir araya gelerek pozitif yönde
bireylerin kentlileşme sürecine katkı sağlamıştır.
Sürdürülebilirlik ve dirençlilik, kentsel dönüşüm kavramları kentlerin yenilenmesi ve
sürecin devamlılığının sağlanması amacı ile birbirini kusursuz şekilde tamamlayan
zincirin halkalarıdır. Dirençlilik sürdürülebilirliği sağlarken, sürdürülebilirlikte
dirençliliği sağlamaktadır çift yönlü fonksiyon ilişkisi.
Birey, toplum, daimi olma yeteneği – sürdürülebilirlik, dirençlilik, kent, kentleşme
ve kentsel dönüşüm süreçlerinin birbirileri ile etkileşiminin Kolombiya – Medellin
kentsel dönüşüm örneği ile açıklandığı bu çalışmada Medellin şehrinin yerinde
yerlisi ile yaptığı kentsel dönüşüm incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Kentsel Dönüşüm, Sürdürülebilirlik, Kent, Kentleşme,
Kolombiya, Medellin, Dirençlilik
1
https://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilirlik

4. 4
2. GİRİŞ
Sürdürülebilirlik son yıllarda, iş hayatında tüm sektörlerin kullandığı ve başarı
hedeflerinden biri olan eylem planı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sanayiden, eğitime, hizmetten, üretime tüm sektörler kurumlarının misyon ve
vizyonlarında sürdürülebilirlik kavramını kullanmaktadır. Kurumlar,
sürdürülebilirlikle markalarının kalıcılığını ve güven unsurlarını müşterilerine
vermek çabası içinde olmuşlardır.
“Sürdürülebilirlik yaklaşımını topluma değer katmanın bir yolu olarak gören İş
Bankası, bankacılık faaliyetleri aracılığıyla doğrudan ekonomik değer üretiminden
müşteri beklenti ve ihtiyaçları doğrultusunda ürün ve hizmet geliştirmeye, finans
sektörünün ihtiyacına uygun nitelikli insan kaynağının yetiştirilmesinden uzun vadeli
hedeflere odaklanmış kurumsal sosyal sorumluluk projelerine kadar genişleyen çok
katmanlı hedefler üzerine kurgulanmış bir stratejiye sahiptir. İş Bankası, Borsa
İstanbul'da işlem gören ve kurumsal sürdürülebilirlik performansları üst seviyede olan
şirketlerin oluşturduğu BIST Sürdürülebilirlik Endeksinde yer almaktadır.” 2
şeklinde
ifade etmektedirler.
Küresel gelişmeler ve nüfus artışı doğada var olan kısıtlı kaynakların bilinçsizce
tüketildiğini göstermektedir.
“Mevcut kaynakların sınırlı, insan ihtiyaçlarının ise sınırsız olması, iktisat biliminin
ortaya çıkma nedenidir. İktisat bilimi kaynakların kıt olması nedeniyle insanların
yaptıkları tercihler ve bu tercihler nedeniyle aralarındaki ilişkiyi inceleyen bir bilimdir
.”3
Kapitalizmin yaşandığı günümüzde birey ve kurumlar kar elde etmek peşindedirler.
Karlılığın ön planda olduğu kurumlar talep piyasasında yeterince güvenilir
görülmemektedir. Arz piyasasındakiler ürün ve hizmet arz edenler arasında
güvenilirliği, kaliteyi, fiyatı ve bağlantılı olarak sürdürülebilir olanı tercih
etmektedirler. Sürdürülebilirliğin karlılıkla beraber kullanılmaya başlanması ise güven
unsurunun piyasadaki alıcılar tarafından yeniden oluşmasını sağlamaktadır zira piyasa
alıcıları ürün ve hizmet aldıkları kurumlara güvenmek ve devamlılığının olmasını arzu
2
http://www.isbank.com.tr/TR/hakkimizda/surdurulebilirlik/Sayfalar/surdurulebilirlik.aspx
3
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0ktisat_(bilim_dal%C4%B1)

5. 5
etmektedirler.Sürdürülebilirlik kavramı son yıllarda kentsel dönüşüm kavramı ile de
bileşke oluşturarak uygulama ve söylemlerde yer almıştır.
3. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
Sürdürülebilirlik kavramı ile ekonomik ve sosyal sürekli kalkınma, çevre ve doğal
kaynaklara zarar vermeden kalkınmada insan faaliyetleriyle ilgili politika ve
stratejiler anlatılmaktadır
(Commission of the European Communities, 1992: 3).4
İnsanoğlu doğada var olan kaynakların kullanımında plansız ve bilinçsiz
davranmaktadır. Kentsel dönüşümün yaşanmakta olduğu günümüzde planlamanın
özellikle 1990‟lı yıllardan itibaren küresel iklim dengesine kentlerin olumsuz
etkisinin anlaşılmaya başlaması, tanım ve içeriği halen tartışmalı da olsa,
sürdürülebilir kentsel gelişme kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur
(Breheny, 1994; Jenks and Dempsey, 2005).5
Ayrıca kırsaldan kente göçün 1950’ li yıllardan itibaren artan bir trend ile devam
ettiği şekil 1 de görülmektedir.6
Şekilde 1950 – 2030 yılı projeksiyonu öngörülerek
tahminleme yapılmıştır.
4
Yrd. Doç. Dr. Hamit PALABIYIK, Sürdürülebilirlik ve Yerel Yönetimler: Uygulanabilirliği ve Ölçümü Üzerine, Çanakkale
Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü
5
Doç. Dr. Arzu KOCABAŞ, Yeşil Sürüdürülebilir Kentsel Dönüşüm: Kavramsal Çerçeve ve Uygulama Araçları Mimar Sinan
Güzel Sanatlar Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Kentsel Koruma ve Yenileme Bilim Dalı
6
YAN YANG, Sustainable Urban Transformation Driving Forces, Indicators and Process, M.Sc. Bauhaus-University Weimar,
Doctor of Sciences

6. 6
Şekil 1
Urban and Rural Population of the World, 1950-2030 (source: United Nations)

7. 7
1950’ li yıllarda yoğunlukla başlayan kırdan kente göçün kentleşme hareketlerinde
yarattığı etkiler ise şekil 2 de yer almaktadır. 7
Şekil 2
World Urbanization 1950-2005 with Projections to 2020 in billions (source:
United Nations) – Dünya kentleşme projeksiyonu
7
YAN YANG, Sustainable Urban Transformation Driving Forces, Indicators and Process, M.Sc. Bauhaus-University Weimar,
Doctor of Sciences

8. 8
Kırsaldan kente göç, kentleşme hareketleri ile birlikte dünya enerji kaynaklarının
2100 yılına kadar olan projeksiyonu ise şekil 3’ te yer almaktadır.8
Şekil 3
World Energy Production (source: Loren Cobb, The History and Future of
World Energy, The Quaker Economist, Vol.7. No.155. p.1)
8
YAN YANG, Sustainable Urban Transformation Driving Forces, Indicators and Process, M.Sc. Bauhaus-University Weimar,
Doctor of Sciences

9. 9
Şekil 4 Dünya nüfusu ve nüfus paralelinde enerji kaynaklarının kullanımını
göstermektedir.9
Şekil 4 World Energy, GDP and Population, 1965-2003
Şekil 1, 2, 3, 4’ te dünya nüfusunun hızla artmakta olduğunu, kırdan kente göçün çok
hızlı olduğunu, kentleşmenin arttığını, doğada var olan kıt kaynakların artan nüfus ve
bilinçsiz kullanım ile tükenmekte olduğunu, enerji kaynaklarında sürdürülebilirliğin
tehlikede olduğu görülmektedir. Toplumların kıt kaynakların sürdürülebilirliğini
sağlama konusunda daha dikkatli hareket etmeleri gerekmektedir.
Sürdürülebilirlik olgusunun ortaya çıkışı temelde, 20. yüzyılda hızla artan ve dünyayı
tehdit eden çevre sorunları ile ilintili olmakla birlikte, sürdürülebilirlik kavramı
ekonomi, ekoloji, siyasal ve sosyal yapıya ve bu yapılar arasındaki ilişkilere de
gönderme yapmaktadır. “Sürdürülebilirlik, ekonomik büyüme ve insan iyiliğinin,
bütün sistemlerin temeli olan doğal kaynaklara bağlı olduğunu kabul eder
(Timmer,1991:320)”.
9
YAN YANG, Sustainable Urban Transformation Driving Forces, Indicators and Process, M.Sc. Bauhaus-University Weimar,
Doctor of Sciences

10. 10
Yani, kaynakların kullanımının zaman ve mekân içerisinde düzenlenmesi yargısına
sahip olan sürdürülebilirlik kavramından çok daha önce kaynak kullanımı, yaşam
kalitesi vb. gibi konulara olan ilgi gündeme gelmiştir. (Tosun, 2013) 10
4. KENTSEL DÖNÜŞÜM
En geniş tanımıyla kırsal alan dışındaki yerleşim birimleri olarak “Kent”ler, dinamik
bir organizmaya benzetilebilir. Ekonomik, sosyal, kültürel, teknolojik ve fiziksel
açılardan yaşanan değişimler, kentlerin mekansal düzenlemelerini de benzer şekilde
dönüştürmekte ve farklılaştırmaktadır. Kentsel dönüşüm; kentsel çöküntü alanlarında
yoğunlaşan sorunları eşgüdümlü bir biçimde çözümlemek için ortaya konulan yeni
yol ve yöntemler olarak tanımlanmakta ve bir kentsel alanın toplumsal, fiziksel,
ekonomik ve çevresel koşullarının sürekli iyileştirilmesini sağlamaya yönelik bir dizi
politika, eylem ve kurumsal yapıların tasarlanması olarak kabul edilmektedir
(Roberts and Skyes,2000).
AB Komisyonunun kentleşmeye ilişkin raporunda ifade edildiği gibi, günümüzde
ekonomik refah yaratmada birincil kaynak şehirlerdir ve şehirler aynı zamanda
sosyal ve kültürel gelişim merkezi olmaya da devam etmektedirler. Ancak, ekonomik
düzenlemelerdeki hızlı değişim, işsizlik, çevre koşulları ve trafik sıkışıklığı gibi
sorunların yanında yoksulluk, kötü konutlar, suç ve uyuşturucu bağımlılığı ile ilgili
sorunlar da yine şehirlerde giderek artmaktadır. AB politika yapıcıları bu sorunlarla
baş etmek için; ekonomik refah ve sürdürülebilir kalkınmanın kaynağı ve sosyal-
kültürel entegrasyonun gerçekleşme yeri olarak Avrupa’da kentlerin rolünün
demokrasi esasına bağlı kalınarak güçlendirilmesi ya da yeniden canlandırılması
gereğini kabul etmektedirler (EU Report,1997).11
(Uğur YÜCE, 2011)
Son yıllarda dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi, Türkiye’de de kentsel dönüşüm
kavramı üzerinde çeşitli tartışmalar yapılmaktadır. Kentsel dönüşüm, kentsel
sorunlara çözüm üretmek amacıyla, değişime uğrayan bir bölgenin ekonomik,
fiziksel, sosyal ve çevresel koşullarına kalıcı bir çözüm sağlamaya çalışan kapsamlı
10
Öğr. Gör. Dr. Elif KARAKURT TOSUN, 2013, Sürdürülebilir Kentsel Gelişim Sürecinde Kompakt Kent Modelinin Analizi
Bursa, YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2013 Cilt:20 Sayı:1 S: 33 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA
11
http://www.ozetkitap.com/images2/KENTSELDONUSUMRP.pdf 09.06.2016

11. 11
bir vizyon ve eylem olarak ifade edilmektedir (Thomas, 2003). Kentsel dönüşüm,
kentsel bozulma süreçlerini daha iyi anlama ihtiyacından doğan ve
gerçekleştirilecek dönüşümde elde edilecek sonuçların üzerinde bir uzlaşmadır. Bir
başka deyişle, yitirilen bir ekonomik etkinliğin yeniden geliştirilmesi ve
canlandırılması, işlemeyen bir toplumsal işlevin isler hale getirilmesi; toplumsal
dışlanma olan alanlarda, toplumsal bütünleşmenin sağlanması; çevresel kalitenin
veya çevre dengesinin kaybolduğu alanlarda, bu dengenin tekrar
sağlanmasıdır (Roberts, 2000). Kentsel dönüşümün tanımları, vurguladıkları vizyon,
amaç, strateji ve yöntemlere göre farklılık gösteriyor. Nasıl tanımlanırsa tanımlansın
kentsel dönüşüm, bozulma ve çökme olan kentsel alanın ekonomik, toplumsal,
fiziksel ve çevresel koşullarının kapsamlı ve bütünleşik yaklaşımlarla
iyileştirilmesine yönelik olarak uygulanan strateji ve eylemlerin bütününü ifade
etmektedir.12
(A.Şişman, 2009)
2000 yılında Roberts, 2003 yılında ise Thomas tarafından kentsel dönüşüm
uygulamaları ekonomik, sosyal, çevresel koşullar ile birlikte toplumsal unsurları ele
alarak, yönetişim kavramına atıfta bulunmuş ve tüm bu dinamiklerin sürdürülebilir
kentsel dönüşüm için dirençlilik sağladığını ifade etmişlerdir. Bu nedenle dirençlilik,
sürdürülebilirliği sağlayan dinamikler olarak ta ifade edilebilmektedir. Bir dişlinin
taşları gibi birbirilerine bağlı ve uyumlu hareket edebilme yeteneğine sahiptirler.
Kentsel dönüşüm, beş temel amaca hizmet etmek üzere tasarlanmalıdır.
(Roberts,2000);
1. Kentin fiziksel koşulları ile toplumsal problemleri arasında doğrudan bir ilişki
kurulmasıdır. Kentsel alanların çöküntü alanı haline gelmesindeki en önemli
nedenlerden birisi toplumsal çökme ya da bozulmadır. Kentsel dönüşüm projeleri,
temelde toplumsal bozulmanın nedenlerini araştırmalı ve bu bozulmayı
önleyecek önerilerde bulunmalı.
2. Kentsel dönüşüm; kent dokusunu oluşturan birçok öğenin fiziksel olarak sürekli
değişim ihtiyacına cevap vermelidir. Bir başka deyişle, kentsel dönüşüm projeleri
kentin hızla büyüyen, değişen ve bozulan dokusunda ortaya çıkan yeni fiziksel,
12
http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/0e6be4ce76ccfa7_ek.pdf 09.06.2016

12. 12
toplumsal, ekonomik, çevresel ve altyapısal ihtiyaçlara göre, kent parçalarının
yeniden geliştirilmesine olanak sağlamalı.
3. Kentsel refah ve yaşam kalitesini artırıcı bir ekonomik kalkınma yaklaşımını
ortaya koymalı.
4. Fiziksel ve toplumsal bozulmanın yanı sıra, kentsel alanların çöküntü bölgeleri
haline gelmelerinin en önemli nedenlerinden birisi, bu alanların
ekonomik canlılıklarını yitirmesidir. Kentsel dönüşüm projeleri fiziksel ve toplumsal
çöküntü alanları haline gelen kent parçalarında ekonomik canlılığı yeniden
getirecek stratejileri geliştirmeyi ve böylece kentsel refah ve yasam kalitesini
artırmayı amaçlamalı.
5. Kentsel alanların en etkin biçimde kullanımına ve gereksiz kentsel yayılmadan
kaçınmaya yönelik stratejilerin ortaya koyulmasıdır.13
4.1. KENTSEL DÖNÜŞÜM YÖNTEMLERİ
Yenileme: Sağlık koşullarının iyileştirilmesi olanağının bulunmadığı alanlarda
yapıların tümünün ya da bir bölümünün ortadan kaldırılarak yeniden imar edilmesi
durumudur. Gerek yerleşme düzeni gerekse mevcut yapıların durumu bakımından
yaşama ve sağlık koşullarının iyileştirilmesi amaçlanır.
Sağlıklaştırma: “Eski kent dokusunun yenilenerek çöküntü alanlarının kısmi olarak
giderilmesi” olarak tanımlanır.
Koruma: Toplumun geçmişteki sosyal ve ekonomik koşullarını, kültürel değerlerini
yansıtan fiziksel yapısının, yaşanan değişim ve gelişimler nedeni ile yok olmasının
engellenmesi, kentsel dokunun çağdaş yaşamla bütünleştirilmesi, kültürel varlıkların
topluma faydalı, ekonomik ve işlevsel koşullarla sağlıklaştırılması amaçlanmaktadır.
Yeniden Canlandırma: Eski canlılığını kaybetmiş kentsel alanların, özellikle de
tarihi kent merkezlerinin alınacak sosyal önlemlerle yeniden canlılık kazanmasını
sağlamak olarak tanımlanmaktadır.
13
http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/0e6be4ce76ccfa7_ek.pdf 09.06.2016

13. 13
Yeniden Geliştirme: Ekonomik ve yapısal özellikleri, iyileştirilmesine imkan
vermeyecek ölçüde kötüleşmiş olan alt gelir gruplarının konutlarının yıkılması ve
bunların oluşturduğu kent bölümlerinin yeni bir tasarım düzeni içinde geliştirilmesi
amaçlanmaktadır.
Düzenleme: Bir kentin, bir kasabanın tümünün veya bir yerleşim yerinin bir
bölümünün kendiliğinden gelişmesine engel olmak, bu gelişmeye toplum yararına
biçim vermek amacıyla, yerleşim yerlinin işlevleriyle toprak kullanımı arasında bir
ilişki kurmayı öngören, geleceğe dönük kamusal bir eylem türü olarak
tanımlanmaktadır.
Temizleme: Alt gelir gruplarının yaşadığı bölgelerdeki konutların ve diğer yapıların
sağlığa aykırı niteliklerinin giderilmesi amaçlanmaktadır.
Yeniden Üretim: Tamamen yok olmuş, bozulmuş, köhnemiş alanların yeniden
üretilmesi olarak ifade edilmektedir.
Kalitenin Yükseltilmesi: Uygulama alanında yaşayanların sosyo-ekonomik açıdan
statü ve yaşam kalitelerinde önemli ölçüde değişiklik yaşanmadan, fiziksel çevrenin
iyileştirilmesi amaçlanır.
Soylulaştırma: Sosyo-kültürel açıdan bozulmuş, köhnemiş, dolayısıyla fiziksel
çevresi de bozulmuş alanlarda, özellikle de tarihi kent parçalarında sosyal yapının
geliştirilmesi olarak tanımlanmaktadır.14
4.2.TÜRKİYE’ DE KENTSEL DÖNÜŞÜM YAKLAŞIMI
Ülkemize kentsel dönüşüm uygulamalarında, fiziksel yıpranma ve bozulma meydana
gelmiş yapıların yıkılması ve yeniden yapılması yaklaşımının hakim olduğu
görülmektedir. İstanbul, İzmir vb.. büyük metropol şehirlere bakıldığında çok lüks
konut / rezidans yapıların ağırlıklı oranda inşa edildiği ve kentsel dönüşüm
14
https://www.gninsaat.com.tr/kentsel-donusum-yontemleri 09.06.2016

14. 14
senaryolarında dönüşüm yapılan alandaki bölge halkının demografik ve sosyo –
ekonomik, sosyo – psikolojik yapılarının yön eylem planlarının hazırlanmasında önem
derecesi en düşük kriter olarak yer aldığı/almadığı görülmektedir. Zira en düşük kriter
olarak yer alması nedeni ile dönüşüm yapılan alanlardaki bireyler şehir dışındaki
alanlara ötelenmektedirler. Örnek İstanbul/İstanbul Fikirtepe, Sulukule vb…
Kentsel dönüşüme ihtiyaç duyulan bölgelerde özel sektör tarafından 3 yaklaşım
görüntülenmektedir.
1. En yüksek ranta sahip alanların dönüşümünü büyük inşaat firmaları hızlı bir şekilde
gerçekleştirmektedir.
2. Daha az karlı alanların, önemli ulaşım aksları ya da prestij konut alanlarının
çeperlerinin dönüşümünü küçük ölçekli firmalar ya da
yapsatçılar gerçekleştirmektedir.
3. Kentin karsız alanlarında, kent çeperinde ya da sanayi alanlarının yanında yer
seçmiş gecekondu alanlarında dönüşüm gerçekleştirilememekte,
gecekondulular ıslah imar planlarının oluşturacağı rant beklentisiyle farklı çözümleri
reddetmektedir.(Sekmen 2007).
Kentsel dönüşüm kavramının Türkiye sürecini inceleyen Ekinci (2005), 50 yıldır
kentlerimizde zaten sürekli bir dönüşümün olduğunu, fakat bu sürecin mimarlık ve
şehircilik bilim alanlarının ilke ve yöntemleriyle değil, ekonomik, siyasal, toplumsal,
kültürel ve çevresel dinamiklerin yönlendiriciliğinde olduğunu ifade etmiştir.
Diğer yandan, günümüzde kentsel dönüşüm projesi olarak üretilen örneklerin insan
gereksinimlerine uygunluğu ve kentlerin kimliğiyle tutarlı olup olmadığı da
tartışılması gereken bir konudur. Bunlardan hareketle Türkiye kentsel dönüşüm
pratiğini iki yönlü sonuç doğurmaktadır; 1. Kentsel dönüşümün gayrimenkule
odaklanarak, toplumun sosyal, ekonomik ve kültürel yapısından referans almadan,
sadece fiziki mekânın düzenlenmesi olarak algılanmakta, 2. Dönüşüm süreciyle
üretilen mekânların kentin ruhuna ve mekânına yabancı olması (URL 4)15
15
http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/0e6be4ce76ccfa7_ek.pdf 09.06.2016

15. 15
4.3.DÜNYADAN KENTSEL DÖNÜŞÜM YAKLAŞIMI VE KOLOMBİYA –
MEDELLİN UYGULAMASI
Dünyada uygulanan kentsel dönüşüm projelerinde, proje alanlarında yaşayan
halkın projenin planlama ve uygulama aşamasında projeye katılımları sağlanması
için çalışmalar yapılmıştır. Yerel halk, beklentilerini ve isteklerini belirterek,
projenin tasarım ve uygulama aşamasında projelere katılmışlardır. Kentsel
dönüşüm uygulamaları; hızlı kentleşme sonucu oluşan niteliksiz ve sağlıksız
alanların yeniden yapılandırılması amacıyla yapılmaktadır. Tanımı gereği kentsel
dönüşüm kentlerin yaşam standartlarını iyileştirmek amacını taşır. Kent
merkezlerinde; kaçak yapılaşma veya hazine arazilerinin işgal edilmesiyle
bozulan kent alanları kentsel dönüşüm projeleriyle tekrar kente kazandırılmalıdır.
Bu nedenle, bu alanların belirlenmesi ve uygulama sırasına göre kentsel dönüşüm
projeleri yapılması gerekmektedir. Söz konusu alanların belirlenmesi zaman
alacak olan bir süreçtir. Öncelikle hazine arazilerinin yer tespitlerinin yapılması,
mülkiyet yapısının belirlenmesi ve zemin yapısı yapılaşmaya uygun olmayan
alanların saptanması gerekmektedir.16
4.3.1. KOLOMBİYA – MEDELLİN UYGULAMASI
Kolombiya’ nın Medellin şehri kentsel dönüşüm çalışmalarındaki başarısı ve farklılığı
ile özellikle de ülkemizde göz ardı edilen yönetişim kavramını etkin kullanımı ile
dikkat çekmektedir. Kolombiya denildiğinde ilk akla gele uyuşturucu ve dolayısı ile
de uyuşturucu kartellerinin yer aldığı ülke akla gelmektedir. Medellin’ de ülkemizdeki
gecekondu semtlerine denk gelen Comuna 13’ te yapılan çalışmalara ilişkin internet
kaynaklarından paylaşımlar yer almaktadır.
Kentsel dönüşümde motto olarak “yerinde yerlisi ile dönüşüm” Medellin’ i
demografik, sosyo – ekonomik sosyo – psikolojik ölçütler ile aldığımızda projeyi
16
http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/0e6be4ce76ccfa7_ek.pdf 09.06.2016

16. 16
tasarlayan ve yön eylem planını oluşturarak uygulayan kişi ve kurumları oldukça etkin
ve etkili bir eylem planı gerçekleştirmişlerdir. Zira yapılan çalışma ile Medellin her
türlü ekonomik ve kültürel çevreden bireyler için cazibe merkezi haline gelmiş, suç
oranı yüksek oranda azaltılmış, belirli bir saatten sonra dışarıya çıkamayan halk bu
konuda serbesti elde etmiştir. Şehrin en tehlikeli noktası kablobüs merkeze bağlanarak,
ulaşıma ve iletişime açık hale getirilmiştir. Sokakları birbirine bağlayan yürüyen
merdivenler bölge halkının ulaşımını kolaylaştırmıştır. Yapılan tüm kamusal
çalışmalar psikolojik olarak önemsenme ve katılımcılık algısı oluşturmuştur. Bu
yaklaşım modeli projenin yürütüldüğü süreçte vandalizm yaşanmasını da
engellemiştir.
Projedeki en önemli detaylardan biri de bölge halkının yerinde kalması, dışlanmışlık
ve ötelenmeye maruz bırakılmamış olmalarıdır.
“Kolombiya’nın en büyük ikinci kentlerinden medellin de kentsel dönüşüm
uygulanan bölge bizdeki gecekondu yapısındaki çöküntü alanlarına karşılık
gelmektedir. Medellin’de 2003 yılında başlayan kentsel dönüşümün mottosu
"yerinde yerlisi ile dönüşüm" olmuştur.
 Mevcut gecekondu dokusuna dokunmadan,
 Sadece orada yaşayanlara hizmet edecek,
 Mimarisi düzgün kamu yapılarının yapılması,
 Altyapı hizmetlerin tamamlanması,
 Ulaşım ağının kurulması sağlanmıştır.
 Medellin’in en fakir mahallelerine en iyi kütüphaneler, spor salonlarını ve
parklar ve ulaşım yapıları tasarladı. Yapılan kamu yapıları dünyada mimari
açıdan literatüre geçecek özellikte sanat yapıları olmuştur.
 Medellinin geleneksel yapsıyla bütünleşmiştir
 Teleferik sistemi, Kablobüs
 Farklı tasarımıyla dikkat ceken büyük tiyatrolar (kültür akademisi olarakda
kullanılmaktadırlar),
 Sokakları birbirine bağlayan yürüyen merdivenler….
Gecekondu yapısı bozulmadan halk kamu hizmetlerine, sosyal hayatın gerektirdiği
aktivitelere ve en önemlisi yerlerinden edilmeden kent kültürüyle buluşturulmuştur.

17. 17
ve bugün Medellin Kolombiya’ da halkın her kesiminden aydınından, sanatçısına
kadar insanı kendine çeken, farklı sosyal sınıfların birlikte bulunabileceği bir ekol
olmuştur. Kendini dünyaya mimarisiyle bir turizm kenti diye tanıtmakta ve bunda da
başarılı olmaktadır. Acaba bugün bizim sil baştan yıkıp boşaltıp dev beton yığınlara
teslim etiğimiz hangi kentsel dönüşüm alanımız bu başarıyı yakalayabilmiştir.”17
“Alejandro Echeverri / kablobüs ve şehir planlamacısı Medellin;
Kolombiya1990'larda uyuşturucu kartellerinin gerçekleştirdiği yılda ortalama 6.000
suç ve cinayet ile Medellin'i dünyanın en tehlikeli şehri haline getirmişti. Bu
cehennemden çıkmak için belediye 2006 yılında kablobüs yapımına başladı. Tutkulu
bir sosyal ve ekonomik kentsel program eşliğinde kablobüs kamusal alanda yerini
aldı ve en tehlikeli mahalleyi şehir merkezine bağlayarak bu mahalleyi geliştirdi.
Burada akşam üzeri saat beşte kimse dışarı çıkamazdı, biz de eğitim ve kültür
üzerine bir kumar oynadık. örneğin bu kütüphaneyi yaparak, küçük işletmeleri
canlandırarak, yeşil alanlar yaratarak, çocuk parkları yaparak.. Kısacası konuya
bütüncül yaklaşarak bunu yaptık. En başından beri insanlar bunun gibi toplantılarda
yer aldılar. Bu toplantılarda rakip çeteleri, ulusal bilinç etrafında birleştirme fırsatı
buldular. Neticede, kendi oğlunu öldüren iki milisi uzlaştırmak için bir proje
hazırlayan bir kadının hikayesini hatırlıyorum. Dünyanın ilk kablobüs projesinin
altına imza atmayı kimse kabul etmedi ve pek çoğu hiçbir şeyi olmayanlara en
iyisinin verilmesi hakkındaki şüphelerini sürdürdü. Kamusal alanlara bu kaldırım
taşlarını ilk yerleştirdiğimizde, insanların onları çalacağından korkuyorduk çünkü
evlerinde o bile yoktu. Ama hemen hemen hiç vandalizm yaşanmadı çünkü insanlar
bu yeni alanlarla gurur duyuyordu ve onları kullanmaktan keyif alıyorlardı. Bugün
günde 500.000 kişi bu yeni ulaşım yöntemini kullanıyor. Tehlike dramatik bir şekilde
azaldı ve şu anda şiddet oranı 90'lardakinin sadece altıda biri kadar. Medellin'i
ziyaret etmeye ve Kablobüs ile uçmaya hazır mısınız”18
17
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.141751902658673.1073741825.138277686339428&type=3 09.06.2016
18
http://tr.allreadable.com/21aaE54S 09.06.2016

18. 18
“California San Diego Üniversitesi’nde şehircilik dersleri veren Mimar Teddy Cruz,
Meksika ve Amerika’nın sınır bölgesindeki araştırmalarıyla tanınıyor.
Cruz: Belediye bütçesini halk belirliyor, en çok hizmet gecekondulara götürülüyor.
Mimar Cruz, "Kentsel iyileştirme için Güney Amerika'ya bakın" diyor.
Cruz’a göre dünyanın birçok yerinde devletler otokratikleştikçe kamuyu temsil
etmekten uzaklaşıyor. Türkiye ’deki kentsel dönüşüm uygulamalarının ‘hormonlu’
versiyonlarını Asya’da gördüğünü anlatan Cruz, “Çin’de merkezi, totaliter yönetim,
insanları topluca yerinden edip arsalarını inşaat firmalarına teslim ediyor. Bütün
kaynaklar özelleştiriliyor. Zaten neoliberal düzen kentlerde kendisini bu şekilde
gösteriyor” diyor.
‘Kamu yararı’ nedir?
‘Halk için’ ve ‘kamu yararı’ kavramlarını sorgulamamız gerektiğini söyleyen Cruz,
1955’te Amerika’da halk otobüsünde yerini beyaz bir adama vermeyi reddettiği için
tutuklanan Rosa Parks’ı anımsatıyor: “O otobüs de güya ‘kamuya açıktı’, ama
aslında siyahlara kapalıydı. Bu otobüsü gerçek anlamda kamusallaştıran Parks
oldu.”
Cruz’a İstanbul’daki kentsel dönüşümü anlatıyorum. Cruz, “Bu gibi kamu-özel
sektör işbirliklerinden tek kârlı çıkan inşaat firmaları oluyorsa ciddi bir sorun var.
Kamu yararı belediyelerin ceplerini doldurması demek değildir, o bölgede yaşayan
insanların ihtiyaçlarının karşılanması, yaşam koşullarının iyileştirilmesidir. Ayrıca
burada esas sorun belediyelerin bütçelerini göremiyor oluşumuz” diyor.
Cruz, Brezilya’nın Porto Allegre şehrinde 90’lardan beri belediyenin bütçesinin halk
katılımıyla oluşturulduğunu anlatıyor:
“Bu belediyecilik, Brezilya’da 70’lerde başladı. Bogota’da eski filozof Antanas
Mockus’un belediye başkanlığı sırasında, sürekli kaza olan bir yolda pandomim
oyuncularıyla vatandaşlara trafik ışıkları öğretildi.
Kolombiya’nın ikinci büyük kenti Medellin’de Sergio Fajardo’nun 2004’te başlattığı
dönüşüm de güzel bir örnek. Öncelikle Medellin’in dik yamaçlarına yayılmış
gecekondulara ulaşımı kolaylaştırmak için teleferik yapıldı. Etrafı parklarla çevrili

19. 19
birçok kütüphane açıldı, okullar renove edildi. Belediye binası bir think-tank veya
laboratuvar gibi işlemeye başladı. Şehrin en yaratıcı beyinleri, sanatçıları,
akademisyenleri, aktivistleri, mahalle temsilcileri, sosyal hizmet uzmanları buradan
çıkmaz oldu. Halkın ihtiyaçları derinlemesine anlaşıldıktan sonra yapılan, nokta atışı
projelerle şiddet ve suç oranları çok azaldı. Bir mimarlık firmasının masabaşında
hazırladığı ‘dönüşüm projesi’ sizce bunları başarabilir miydi?”
Metrekare başına sosyal etkileşim ne kadar?
20 yaşında Guate-mala’dan ABD ’ye gelen Cruz, tepeden inme dev projeler yerine
halkın katılımıyla belirlenmiş küçük ölçekli projelere inanıyor. Halen California
sınırındaki San Ysidro’da yerel bir STK’yla sosyal konut tasarlıyor. Burada
‘yoğunluk’ metrekare başına sosyal etkileşimle ölçülüyor. Komün mutfaktan
tiyatroya her metrekare kullanıcılar için özel tasarlanmış.”19
19
http://www.yayed.org/id326-haber-duyuru/kentsel-iyilestirme-boyle-olur-radikal-gazetesi.php 10.06.2016

20. 20
5. SONUÇ
Medellin örneğindeki kentsel dönüşüm çalışması, dirençlilik dinamikleri ile
sürdürülebilirliğin etkin ve etkili kullanıldığı bir çalışma olmuştur.
Ülkemizde her kent aynı kentsel dönüşüm sorunlarına sahip değildir. Her yörenin
kendi sorunları ve bu sorunların çözümünde etkili olabilecek kaynakları mevcuttur.
Yöresel kısıt ve kaynakların tespit edilmesi; bunlara bağlı yerel dönüşüm strateji ve
politikalarının geliştirilmesi şarttır.20
Ülkemizde yüksek oranda kentsel dönüşüm yık ve yap şeklinde algılanmaktadır. Zira
kentsel dönüşüm ile sürdürülebilirlik hedefleniyorsa, dönüşüm senaryosunun tüm
dinamikler / dönüşüm aktörleri ile ele alınması gerekmektedir. Medellin projesini
ülkemiz dönüşüm örnekleri ile mukayese ettiğimizde karlılık/rantabilitenin düşük
olması nedeni ile kabul görmeyeceği ön görüsü yüksek oranda oluşmaktadır,
Medellin modellemesinin ülkemizde de uygulanması Türkiye’ deki birkaç şehir
dışında diğer şehirlerin de ulusal ve uluslararası cazibe merkezi olmasını sağlayabilir.
Kentsel dönüşüm uygulamalarında yönetişim faktörünün önem derecesini yüksek
olduğu yöneylem planları ve senaryolar ile hareket edilmesi gerekmektedir.
20
http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/0e6be4ce76ccfa7_ek.pdf 10.06.2016

21. 21
6. KAYNAKLAR
Web kaynaklar
https://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilirlik
http://www.isbank.com.tr/TR/hakkimizda/surdurulebilirlik/Sayfalar/surdurulebilirlik.
aspx
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0ktisat_(bilim_dal%C4%B1)
http://www.ozetkitap.com/images2/KENTSELDONUSUMRP.pdf
http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/0e6be4ce76ccfa7_ek.pdf 09.06.2016
https://www.gninsaat.com.tr/kentsel-donusum-yontemleri 09.06.2016
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.141751902658673.1073741825.138277
686339428&type=3 09.06.2016
Yrd. Doç. Dr. Hamit PALABIYIK, Sürdürülebilirlik ve Yerel Yönetimler:
Uygulanabilirliği ve Ölçümü Üzerine, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü
Doç. Dr. Arzu KOCABAŞ, Yeşil Sürüdürülebilir Kentsel Dönüşüm: Kavramsal
Çerçeve ve Uygulama Araçları Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Mimarlık
Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Kentsel Koruma ve Yenileme Bilim
Dalı
YAN YANG, Sustainable Urban Transformation Driving Forces, Indicators and
Process, M.Sc. Bauhaus-University Weimar, Doctor of Sciences
Öğr. Gör. Dr. Elif KARAKURT TOSUN, 2013, Sürdürülebilir Kentsel Gelişim
Sürecinde Kompakt Kent Modelinin Analizi Bursa, YÖNETİM VE EKONOMİ
Yıl:2013 Cilt:20 Sayı:1 S: 33 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA