1. Η απουσία αστικής τάξης
Του. Γεωργίου Συκιανάκη
Συχνά προβάλλεται το αίτημα, κυρίως από εκπροσώπους των εμπορικών
επιχειρήσεων, των επαγγελματιών και των μικρών βιοτεχνιών τοπικού ενδιαφέροντος «να
πέσει χρήμα στην αγορά, για να αυξηθεί η κατανάλωση και να ανακοπεί η ύφεση». Κάτω
από τις σημερινές συνθήκες και έχοντας υπόψη τις δομικές αδυναμίες της ελληνικής
οικονομίας, η ενίσχυση με ρευστότητα της καταναλωτικής δαπάνης με δανεικά, θα έχει
μικρό και βραχύχρονο αποτέλεσμα. Η ρευστότητα τάχιστα θα εξανεμισθεί σε εισαγωγές
προϊόντων και σε άλλες «τρύπες» απώλειας συναλλάγματος. Με άλλα λόγια, η
προσπάθεια νεκρανάστασης, με αυτόν τον τρόπο του καταρρεύσαντος μεταπρατικού,
παρασιτικού και κρατικοδίαιτου οικονομικού μοντέλου είναι καταδικασμένη σε άμεση
αποτυχία.
Η πυροδότηση βιώσιμης ανάπτυξης μπορεί να προέλθει μόνο από την αύξηση της
παραγωγής, δηλαδή από την αύξηση της προσφοράς προϊόντων και υπηρεσιών για ην
εγχώρια αγορά και για εξαγωγή, η οποία αύξηση της παραγωγής θα δημιουργήσει και την
αύξηση της ζήτησης.
Το ερώτημα όμως που επείγει να απαντηθεί είναι: ποιοι είναι αυτοί που θα
πραγματοποιήσουν τις πολυπόθητες παραγωγικές επενδύσεις; Υπάρχουν αλήθεια
πρόθυμοι επενδυτές σε μία χώρα με έντονα αρνητικές συνθήκες για την προσέλκυση
παραγωγικών επενδύσεων;
Ένα ειδικό πρόβλημα στη χώρα μας, με έντονο κοινωνικό, πολιτισμικό και πολιτικό
υπόβαθρο, είναι η απουσία ικανής και υγιούς επιχειρηματικής τάξης.
Στις αναπτυγμένες χώρες του δυτικού πολιτισμού, η επιχειρηματική τάξη είναι
παράγωγος της αστικής κοινωνικής τάξης. Είναι η τάξη που ανέτρεψε τον φεουδαρχισμό,
δημιούργησε τη βιομηχανική επανάσταση, ήταν ο φορέας των ιδεών της Γαλλικής
Επανάστασης και καθιέρωσε τη δημοκρατία στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου.
Έργα της αστικής τάξης είναι η προώθηση της επιστήμης και της τεχνολογίας, οι μεγάλες
εφευρέσεις και ανακαλύψεις που άλλαξαν ριζικά τη μορφή του κόσμου και η επίτευξη
υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης, υγείας, ευημερίας και κοινωνικής προόδου.
Η αστική τάξη συνεπώς είναι η κινητήρια δύναμη στην οικονομία, στην επιστήμη,
τον πολιτισμό και στη σύγχρονη κοινωνική οργάνωση και δημοκρατική διακυβέρνηση.
Χωρίς την αστική τάξη είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να αναπτυχθεί υγιής
επιχειρηματικότητα, με ηθικές αξίες, συναίσθηση της κοινωνικής της ευθύνης και
πατριωτικό φρόνημα. Η αδυναμία των χωρών του πρώην «υπαρκτού σοσιαλισμού» να
προσαρμοστούν στις συνθήκες της ελεύθερης οικονομίας, οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό,
στην εξουδετέρωση της αστικής τάξης από τους κομμουνιστές.
Στη χώρα μας δεν υπήρξε ποτέ ευρεία αστική τάξη. Την Τουρκοκρατία διαδέχθηκε
ο «κοτζαμπασισμός». Στη θέση του Τούρκου τοπικού αφέντη αναδείχθηκε ο
«κοτζαμπάσης» που μετεξελίχθηκε σε πολιτικό τοπικό ηγέτη. Οι Έλληνες βουλευτές στην

2. πλειοψηφία τους είναι οι διάδοχοι των κοτσαμπάσηδων, γι’ αυτό οι πελατειακές σχέσεις
είναι βαθειά ριζωμένες στη συνείδηση των πολιτικών και στην μεγάλη πλειονότητα των
ψηφοφόρων τους.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε, με τον τρόπο που διογκώθηκαν τα αστικά κέντρα της
χώρας, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η μαζική μετακίνηση πληθυσμού από την ύπαιθρο
στις πόλεις δεν ευνόησε την ανάπτυξη αστικού πολιτισμού και την ανάδειξη σύγχρονης
αστικής τάξης. Αντίθετα μεταφέρθηκε και στις πόλεις η «κουλτούρα» της υπαίθρου, με την
κουτοπονηρία, την καχυποψία, την επιθετικότητα, τον ατομικισμό και την απουσία
προσωπικής καλλιέργειας. Τα αστικά κέντρα έγιναν μεγάλα χωριά, δηλαδή περιβάλλον
ακατάλληλο για τη ανάπτυξη αστικού πολιτισμού και αστικής τάξης, της οποίας τα όποια
ψήγματα υπήρχαν, καταποντίσθηκαν μέσα στον άμορφο κοινωνικό πολτό.
Το πρόβλημα χειροτέρεψε με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1981. Ο
ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ ανέδειξε σε αρετές και καλλιέργησε όλα τα μειονεκτήματα του λαού και
τον οδήγησε σε πλήρη εκχυδαϊσμό. Αποτέλεσμα είναι τα φαινόμενα που κυριαρχούν και
σήμερα, όπως ο λαϊκισμός, οι βανδαλισμοί, οι καταλήψεις, οι βίαιες διαδηλώσεις, η
διαφθορά, η τρομοκρατία, η αθλιότητα που επικρατεί στα σχολεία και πανεπιστήμια, ο
αντικοινωνικός συνδικαλισμός του δημοσίου τομέα, η απουσία ατομικής ευθύνης, η
πρόταξη του συντεχνιακού και ατομικού συμφέροντος έναντι του κοινωνικού και εθνικού
και τέλος το εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης, που ποτέ δεν
υπήρξε χειρότερο.
Μέσα σ’ αυτές τις αντίξοες κοινωνικές συνθήκες και πολιτισμικές συνθήκες δεν
είναι δυνατό να αναπτυχθεί υγιής επιχειρηματική τάξη ούτε να έλθουν σοβαροί ξένοι
επενδυτές, ιδίως σε αξιόλογες νέες επενδύσεις στους τομείς της βιομηχανίας και των νέων
τεχνολογιών. Ποιός τρελλός θα βάλει σήμερα τα κεφάλαιά του και θα διακινδυνεύσει την
ψυχική και σωματική του υγεία για να επενδύσει σε μία αξιόλογη παραγωγική μονάδα;
Μάλιστα, γεγονότα όπως αυτά στις Σκουριές Χαλκιδικής απομακρύνουν και τον πιο
θαρραλέο και ριψοκίνδυνο επενδυτή. Μεγάλες επιχειρήσεις, ιδίως στη βιομηχανία αλλά
και σ’ άλλους τομείς εξαγωγικού προσανατολισμού δεν ιδρύονται τώρα και πολλά χρόνια.
Γι’ αυτό φτάσαμε σ’ αυτή τη βαθειά ύφεση, από την οποία δεν υπάρχει εύκολη έξοδος.
Η απαισιόδοξη αυτή εικόνα είναι πέρα για πέρα αληθινή. Η πολυδιάστατη μιζέρια
που βιώνουμε καθημερινά θα μας συντροφεύει για πολλά χρόνια. Και αν ακόμα υπήρχε ο
άφθαρτος πολιτικός ηγέτης, με όραμα και θέληση για τη μεγάλη αλλαγή, θα τον έθεταν
εκτός μάχης οι κοτζαμπάσηδες της πολιτικής, οι αρπακτικές συντεχνίες της
δημοσιοϋπαλληλίας και κυρίως τα αφεντικά των ΜΜΕ και της διαπλοκής. Η μόνη ελπίδα
είναι να συνεχισθεί για πολλά χρόνια η πίεση από τους εταίρους μας στην ΕΕ και η παροχή
εκ μέρους τους τεχνικής βοήθειας στους κρίσιμους τομείς των μεταρρυθμίσεων. Μόνο έτσι
θα αποτραπεί η παλινδρόμηση του πολιτικού συστήματος αλλά και μεγάλου τμήματος του
λαού στις γνωστές πρακτικές των πελατειακών σχέσεων και των παροχών, μόλις τα
πράγματα αρχίσουν λίγο να βελτιώνονται.
Εφημερίδα Εστία, 16 Μαΐου, 2013.