SlideShare a Scribd company logo
1 of 72
Download to read offline
БайгалайбасаганАнгаргоохон | Ангара,Дочьбайкала | ANGARA,THE DAUGHTEROF BAIKAL
0+
www.ioert.net
ANGARA,
THE DAUGHTER
OF BAIKAL
Ангара,
Дочь
байкала
Байгалай
басаган
Ангар
гоохон
Ulaan-Ude

Улан-Удэ

Улаан-Үдэ

Based on
Buryat-Mongolian
Legends
Art-Book
by Olga and Irina
Ertakhanova
По мотивам
бурятской
легенды
В иллюстрациях
Ольги и Ирины
Ертахановых
Буряад-монгол
домогой удхаар
Ертаханова
Ольга, Иринын
уран зурагай ном
УДК 398
ББК 82.3 (2Рос=Буря)
Е 789
ISBN 978-5-9905884-0-0
© Ертахановы Ольга и Ирина, 
© Буряад-Монгол Ном хэблэл, 
© Галерея Ханхалаева, 
Тус ном «Буряад соёл»
гэһэн Буряад Уласай
гүрэнэй хүтэлбэриин
хүреэндэ Буряад Уласай
Соёлой яаманай һанхүүгэй
дэмжэлгээр хэблэгдэбэ
Издание осуществлено при
финансовой поддержке
Министерства культуры
Республики Бурятия
в рамках Государственной
программы Республики
Бурятия «Культура
Бурятии»
Published with financial
support of the Ministry
of Culture Republic of
Buryatia in the framework
of the State program of
the Republic of Buryatia
“Culture of Buryatia”
To readers of all
ages, who value
and take care
of the Baikal
Читателям всех
возрастов, кто
ценит и бережет
Байкал
Байгал далайгаа
хайрлажа шадаха
томо багагүй хүн
бүхэндэ
6
7
It was long, long ago. When
girls’ tresses were so long that
it took three days to braid
them and when the whole
world was divided amongst
several great rulers. A famous
and mighty warrior, Baikal,
ruled over many lands.
Эртэ урда сагта һэн ха.
Басагадай гэзэгэ гурбан
үдэр гүрэдэг тиимэ ута
байһан сагта. Түби дэлхэйе
ехэ хаад эрхэшээжэ байһан
сагта. Наратада суутай
Абай Байгал баатар хаанай
гүрэниинь үргэн уудам,
албата зониинь ай түмэн,
үхэр малынь үй түмэн
байһан сагта.
Давно это было. Еще тогда,
когда косы девушек были так
длинны, что их плели по три
дня, а весь мир был разделен
между великими правите-
лями. Огромными землями
правил славный воин Байкал.
8
9
Урда зүгөөрнь Ехэ Саяан
хаанай нютаг, баруугаарнь
тэрэнэй хүбүүн Үлэг Хэмэй
нютаг, зүүн зүгэй эзэн Амар
хара хаан, хойто зүгэй эзэн
Зүлхэ хатан түрэлөөрөө
түбшэн, эльгээрээ энхэ
тайбан байһан саг. Эдэ ехэ
хаад бэе бэетэеэ уулзажа
үзөөгүйшье һаа, хаан бүхэн
өөрыгөөл эгээ ехэ хүсэ
шадалтай, ухаатай сэсэн,
хэнһээшье үлүүб гэжэ
һанадаг байгаа һэн ха.
С юга располагались владе-
ния великого Саяна, с запа-
да — земли его сына  Енисея,
на востоке первенствовал
Амур, а на севере — загадоч-
ная Лена. Было тихо и мирно.
Великие правители никогда
не встречались, но каждый
из них считал себя глав-
нее, сильнее и мудрее всех
остальных.
The lands in the South be-
longed to great Sayan, while
Yenisei, his son, ruled over the
West. The East was taken by
Amur, and the North — by the
mysterious Lena. Everything
was peaceful and quiet. The
great rulers never met but each
considered him or herself to
be stronger and wiser than the
rest.
10
11
13
Great Baikal had a daugh-
ter — a beautiful girl called
Angara. Angara was a young
child when her mother died,
so the girl was raised by an old
nanny. The nanny came from
the lands of Yenisei. All the
songs and fairy tales Angara
ever heard were about Yenisei’s
handsomeness, his strength
and his incredible deeds. From
her childhood Angara dreamt
of seeing the great warrior.
This dream planted the first
seed of love in her young soul.
Абай Байгал хаан Ангар
гоохон басагатай һэн. Балшар
наһандаа эхэһээ үншэржэ,
эжынгээ шадар хүгшэн
зарасатай өөдөө болоһон
бэлэй. Шадар хүгшэн зараса
Үлэг Хэм хан хүбүүнэй
нютагай хүн байһан хадаа
Үлэг Хэм баатар хэр ехэ
шадалтай, ямар зохид баатар
байһыень магтан дуулажа,
олоной туһада ехэ үйлэ
бүтээһэн тухайнь хөөрэгшэ
бэлэй. Тэрэ гэһэнһээ хойшо
Байгал хаанай бишыхан
үхин алдар суутай Үлэг Хэм
баатарые хараһайб гэжэ
һанадаг болобо. Үлэг Хэм
хан хүбүүндэ сэдьхэлтэй
болоһонһоо гээшэ гү?
У великого Байкала росла
дочь — красавица Ангара.
Девочка рано потеряла мать
и воспитывалась старой
няней, родом оттуда, где
правил Енисей. Все ее песни
и сказки были о красоте
и силе Енисея и его подви-
гах. С детства дочь Байкала
мечтала увидеть знаменито-
го воина Енисея. Эта мечта
поселила в ее душе первый
росток любви.
14
15
16
17
Томо болохо бүреэ хаанай
абхай улам һайхан боложо,
Абай хаан сэсэн мэргэн
ухааень гайхан магтажа,
хүүгэеэ эрхэлүүлэн
хайрлажа, юһэн амтатанаар
садхаажа, торго хургыгаар
гоёожо, шүрэ хубаар
шэмэглэжэ, һанаһан
бүхэнииень һарбайжа,
хүсэһэн бүхэнииень хүсөөн
жаргаажа байба.
С возрастом девочка стано-
вилась все краше и краше. Ее
пытливый ум иногда просто
пугал отца, который очень
любил единственную дочь
и гордился ею.
As the girl grew, she became
more and more beautiful.
Her questioning mind even
scared her own father at times,
though he cherished his only
daughter dearly and was proud
of her.
18
Гэбэшье хан хүүгэн шадар
хүгшэн зарасатай хада
уулын аглаг бүглүү газарта
хоргодон һуужа, Үлэг
Хэм баатар хүбүүн тухай
хөөрэхыень шагнахаһаа бэшэ
ондоо юумэ хэрэгсээдэггүй
байгаа.
Ангара ни в чем не знала от-
каза: ни в яствах, ни в наря-
дах, ни в украшениях, но она
больше всего любила убегать
с няней в горы и слушать
ее бесконечные рассказы
о Енисее.
He never refused her any-
thing — food, clothes, or jew-
elry. Yet most of all she liked
to run away to the mountains
with her nanny — to listen
to her endless stories about
Yenisei.
20
2121
Тииһээр байтар Абай
Байгал хаанай абхайн
гоо һайханиинь дэлхэй
юртэмсэдэ суутай
болобо. Олон хүн Абай
Байгал хаанай хүрьгэн
болоһойб гэжэ һанабашье,
дошхон хэрзэгы зангыень
түбэгшөөдэг байба.
Очень быстро молва о красо-
те дочери Байкала облетела
весь свет. Многие хотели по-
родниться с великим воином
Байкалом, но боялись его
грозного нрава.
Very soon news of Baikal’s
daughter’s beauty reached the
world. Many people wanted
to marry into the family of the
great warrior Baikal, but were
afraid of his temper.
22
23
24
Хэнһээшье түрүүндэ Ураал
баабай басага эрихэ зониие
эльгээбэ. Бэлэг сэлэгтэй улаа
хамбынь түрүүшын тэргэ
үглөөгүүр хүрэжэ ерээд,
һүүлшынхинь үдэшэ орой
орожо ерээ гэхэ.
Первым посватался старец
Урал. Караван со сватами
и подарками прибыл к Бай-
калу рано утром и был так
велик, что последняя повозка
прибыла только к вечеру.
First the old man Ural pro-
posed. His caravan with gifts
and matchmakers came early
in the morning and was so big
that the last carriage arrived
only by evening.
25
26
27
28
The groom sent all imaginable
gifts: precious stones and iron
ore, black caviar (that no one
had ever eaten before), and
exotic fabrics from overseas.
Having heard of the proposal,
Baikal sent for his daughter
and told her why the caravan
had come. Angara refused to
marry Ural and did not accept
his great gifts.
Үбгэжөөл хүрьгэнэй
эльгээһэн бэлэгынь
эрдэниин шулуун, түмэрэй
хүдэр, хара түрьһэн, холын
ороной торго бүд гэхэ мэтэ
харагдаа үзэгдөөгүй юумэн
байгаа ха. Абай Байгал хаан
айлшадтай хөөрэлдөөд,
басагаяа дуудажа, юундэ
зорижо ерэһыень хэлэхэдэ,
Ангар гоохон бэлэгыень
бусаажа, Ураал баабайн
һамган болохоёо арсаба.
Каких только подарков
не отправил жених: и драго-
ценные камни, и железную
руду, и икру, невиданную
черную, и заморские ткани.
Выслушал Байкал сватов, по-
звал дочь и объяснил, зачем
прибыл этот караван. Ангара
ответила отказом Уралу
и не приняла его великие
дары.
29
31
32
Тэрэнэй һүүлдэ Каспи ноён
хадаг табюулхаар бүри ехэ
бэлэг сэлэгтэй улаа хамбы
эльгээбэшье, мүн лэ үгы
гүүлээд хариба. Тииһээр
байтар хэды жэл үнгэршэбэ
даа.
Следующим прислал сватов
Каспий. Его караван был еще
больше, а дары еще щедрее.
Но и этот жених получил
от ворот поворот. Так про-
должалось несколько лет.
The next suitor was Caspian.
The caravan he sent was even
bigger and his gifts were even
more generous than the ones
that had come before him. Yet
he was rebuffed too.
33
34
35
36
37
And so it went on for a few
years until one day a swallow
with a snowdrop flower in its
beak tapped on the girl’s win-
dow. It was the hero Yenisei,
sending a message to young
Angara, for he had also heard
of her beauty. She did not an-
swer, but she dried the flower
and hid it. Sometimes at night
she would secretly take it out
and admire it for a long while.
Nothing could be hidden from
the eyes of the loyal nanny.
She would quietly smile and
sing more often about the
handsomeness and strength of
Yenisei.
Нэгэтэ хабарай сэлмэг
һайхан үдэр Ангар гоохоной
сонхыень нэгэ хараасгай
тоншоод, хушуундаа ургы
сэсэг асарһан байба. Энэ
хадаа Үлэг Хэм баатар Ангар
гоохоной гоё һайханиие
дуулаад, дурасхал болгон
эльгээһэн байгаа. Харюудань
юумэ эльгээгээшьегүй
һаа, сэсэгыень хатаажа
хадагалаад, хааяа һүниндөө
гаргажа, һайхашаан шэртэдэг
болобо. Шадар зараса
хүгшэн энээнииень адаглаад,
юу болоод байһыень
тухайлан мэдэбэшье, бүтүү
энеэбхилэн, Үлэг Хэмэй хэр
ехэ шадалтай, ямар һайхан
баатар байһан тухай дуугаа
дуулаһаар лэ байба.
И вот однажды в окно
к юной красавице посту-
чалась ласточка, в клюве
она несла подснежник. Это
богатырь Енисей, прослы-
шав о красоте юной Ангары,
отправил ей весточку. Она
ничего не ответила, но цве-
ток засушила и спрятала.
Иногда по ночам она доста-
вала его и долго любовалась.
Но ничего не могло укрыться
от глаз верной няни. Она
молча улыбалась и все чаще
пела свои песни о красоте и
силе Енисея.
38
Зун болоходо баһа нэгэ
хараасгай ерэжэ, агуу
баатарай хайра дуранай
мэдээ болгон хуша модоной
мүшэрые хушуундаа
зуужа асарбашье, дахин лэ
харюугүй бусаба. Харин
Ангар гоохоной сээжэдэ алас
холын Үлэг Хэм баатарые
һанаха хайрлаха сэдьхэл улам
улам хүсэтэйгөөр бадаран
байба.
The next summer another
swallow flew in, bringing a
sprig of cedar and words of
love from the great warrior.
And again the swallow flew
back with no answer. Yet the
fire of love — love for the
distant Yenisei, had already
sparked in the young beauty’s
soul.
Летом прилетела еще одна
ласточка, она принесла
в клюве веточку кедра
и слова о любви великого
воина. И вновь улетела без
ответа, но в душе красавицы
уже загорелся костер любви
к далекому Енисею.
39
40
Абай Байгал хаан баабай
хадамда ошохыень
зүбшөөрхэгүй гэжэ
тухайлаад, дура хүсэлтэй
болоһоноо нюудаг байгаа.
Удангүй гурбадахи
хараасгайнь ерэхэдээ, Ангар
гоохоной хүсэл хайрын
харюу абаад бусаба.
Ангара понимала, что отец
не даст согласие на их брак,
поэтому скрывала от него
свою любовь. Вскоре ласточ-
ка прилетела вновь и улетела
с ответом о вспыхнувшем
в душе девушки чувстве.
But since Angara realized that
her father would never give his
consent to their marriage she
hid her love from Baikal. Soon
the swallow returned. And
this time it flew back with an
answer — Angara told Yenisei
of her love.
41
43
When Baikal found about the
traffic of the swallows he was
so incensed by the arrogance of
the bold groom that he prom-
ised to give his daughter away
to the next man who proposed.
And there he was. The elderly
Irtysh had sent his matchmak-
ers. Now Baikal shook hands
with them and the wedding
preparations started.
Абай Байгал баатар хаан
ерэжэ ошодог хараасгай
тухай дуулахадаа, хайрата
басаганайнь хүсэл дурые
нюусаар буляаһан зоригтой
хүбүүндэ уурлахын ехээр
уурлажа, түрүүлжэ хадаг
табихаяа ерэһэн хүндэ
зүбшөөржэ гэрлүүлхэб гэжэ
ама алдаба. Тэрэ дарыда
үтэлһэн Эршэс баатар хадаг
табюулха зониие эльгээбэ.
Абай Байгал хаан хэлэһэн
ёһоор зүбшөөржэ, хурим
түрэеэ тоблобо.
Но прознал Байкал о поле-
тах ласточек и, взбешенный
наглостью дерзкого жениха,
пообещал отдать дочь замуж
за первого, кто попросит ее
руки. Вскоре такой нашелся.
Сватов прислал дряхлый
Иртыш. Байкал со сватами
ударили по рукам, и началась
подготовка к свадьбе.
44
Neither the tears, nor the
prayers of his beloved daughter
would soften the anger of her
father. Marry she would!
Хайрата басаганиинь
бархираадшье үзэбэ,
хэлээдшье үзэбэ, уур
сухалайнгаа ехэдэ абань
ойшообогүй. Хурим түрэ
гээ хадаа, хэлсэһэн ёһоор
хэхэбди! гэбэ ха.
Ни слезы, ни мольбы люби-
мой дочери не были услы-
шаны разгневанным отцом.
Свадьбе — быть!
45
46
Baikal ordered the construc-
tion of an enormous wedding
palace. The construction
works went on day and night
and the celebration day was
announced. Angara spent
many days and nights by the
window, waiting for a message
from her beloved.
Абай Байгал хаан тэнгэридэ
тулама хуримай ордон
барюулба. Үдэр һүнигүй
бариһаар, хурим түрэ
тоблоһон үдэрынь болохо
болобо. Ангар гоохон
сонхынгоо хажууда инаг
гансаһаамни мэдээн ерэхэ
гэжэ олон һүни хүлеэн
һууба.
И велел Байкал построить
огромный свадебный дворец.
Стройка велась и днем и но-
чью. Был уже назначен день
торжества. Много ночей про-
вела Ангара у окна, ожидая
весточку от любимого.
48
49
And one dark night in August
the long-awaited bird ar-
rived. It brought the message
that Yenisei was on his way,
running to meet his cherished
bride. That night Angara left
her father’s home. Instantly
informed of the escape of his
rebellious child, Baikal was so
enraged that he grabbed a huge
rock and threw it in Angara’s
path. Being a clever girl, An-
gara managed to work her way
around it and to continue with
her flight.
Тиин байтар хараасгай
шубуун Үлэг Хэм баатар
айсуй гэһэн баярта мэдээтэй
ерэһэндэ, зунай һүүл
һарын харанхы нэгэ һүнеэр
бодожо, нютагаа орхин
тэрьедэбэ. Абай Байгал
хаанда басагантнай абынгаа
үгэ дуулангүй тэрьедээ гэжэ
дуулгаба. Галзуурһан мэтээр
томо гэгшын байса хада
шүүрэн абажа, урдуурнь
зам хаажа шэдэжэрхибэ.
Харин ухаатай сэсэн басаган
хадыень тойроод гаража
шадаба.
И когда прилетела долго-
жданная птица с вестью
о том, что Енисей бежит
навстречу своей любимой,
темной августовской ночью
Ангара покинула отцовский
дом. Байкалу сразу доложили
о побеге непокорной дочери.
Разъяренный, он схватил
огромную скалу и бросил ее
на пути Ангары. Но смыш-
леная девушка сумела ее
оббежать и продолжила свой
путь навстречу любимому.
50
51
Baikal created many other
obstacles that he placed in An-
gara’s path: impenetrable for-
ests, boggy swamps and high
mountains. Yet she overcame
them all. And the swift flying
swallows were constantly
bringing her news of Yenisei’s
progress towards her.
Оргоһон басаганайнгаа
замынь хааха гэжэ шэрэнги
ой, хүбшэ тайга, намаг
намаа, үндэр хада уула гэхэ
мэтэ элдэб бартаа һаад
хэжэ ядаба. Басаганиинь
хуу дабаад гараа. Шуумар
хараасгайнууд Үлэг Хэм
баатар хүбүүн урдаһаань
гүйжэ ябана гэжэ мэдээсэжэ
байба.
Какие только преграды
не строил Байкал на пути
Ангары: то непроходимые
леса, то топкие болота, то вы-
сокие горы, но она преодоле-
ла все преграды. А быстро-
крылые ласточки приносили
ей вести о том, что Енисей
бежит ей навстречу.
52
53
Инаг хоёр бэе бэедээ
дүтэлжэл байба. Тиихэдэнь
галзуурһан Абай Байгал
хаан хурим түрын
ордониие хоорондуурнь
шэдэжэрхихэлээр, томо томо
шулуун болон бута һүрөөд,
Ангар гоохоной замыень
халхалжархиба.
Расстояние между ними
быстро сокращалось, раз-
гневанный Байкал схватил
свадебный дворец и бросил
его между влюбленными.
Дворец разлетелся на мно-
жество огромных камней,
преградивших путь Ангаре.
The distance in between them
was quickly diminishing,
which angered Baikal, who
grabbed the wedding palace
and threw it before the lovers.
The palace broke into many
pieces blocking Angara’s path.
54
And that was it. Angara hit the
ground, turned into a river and
streamed in between the rocks
towards her beloved, changing
her direction only a little and
soon running into him. Seeing
what had happened, Yenisei hit
the ground as well, and turned
into a second river. Now the
two continue on their path
together as one river, great and
mighty.
Тиимсээрнь Ангар гоохон
уһан боложо хубилаад,
шулуунай дундуур
гоожожо, амараг гансадаа
зорин урдашаба. Үлэг Хэм
баатар хүбүүн юун болоһые
тухайламсаараа мүн лэ уһан
боложо хубилба. Инаг хоёр
нэгэ мүрэн болон ниилэжэ,
эгүүридэ хамтаран ябаха
болобо һэн ха.
Тогда ударилась девуш-
ка оземь, разлилась рекой
и протекла между камнями,
лишь немного изменив на-
правление движения. Вскоре
Ангара добежала до любимо-
го. Увидев, что произошло,
богатырь Енисей также уда-
рился оземь, обернувшись
рекой. Так влюбленные про-
должили свой путь вместе,
став одной великой рекой.
55
56
57
58
59
60
61
We would like to thank our
parents Svetlana and Vladimir,
our relatives and friends.
We wish to express our
gratitude to Konstantin
Kazakovich Khankhalayev for
the faith he has had in us, for
his support and his openness
to our ideas; the amazing
artist Zorikto Dorzhiev for the
priceless advice, inspiration
and constant support.
Our special thanks to the
Bronshteyn Gallery, the Ministry
of Culture of the Republic
of Buryatia and to Zhanna
Chimitovna Dymchikova.
We want to thank all
those, who has helped this
publication come to life and
become a possibility and
reality. Special thanks to:
Dmitry Garmayev & Jargal
Badagarov with publishing
project “Buryad-Mongol Nom”,
Mara Malanova,
Anna Nikitina,
Maria Khankhunova.
We will always be grateful
to those great artists who
have always been kind to us,
who inspired our work and
taught us a lot in person and
in absentia
Alexandra Dugarova,
Dmitry Budazhabe
& Dashi Namdakov.
Аба эжы, түрэл садан,
хани нүхэдтөө тон ехээр
таларханабди.
Бидэндэ этигэжэ, һанаһан
һанаан, һэдэһэн үйлэ
хэрэгыемнай дуратайгаар
хүлеэн абажа, ходо дэмжэжэ
ябадаг Ханхалаев Константин
Казаковичта доро дохин
мүргэнэбди. Саг үргэлжэ
үнэтэй сэнтэй зүбшэлөө
харамгүй хайрлажа, хэзээдэ
урма зориг бэлэглэн, хани
халуунаар ходо дэмжэжэ
байдаг бэлигтэй уран зурааша
Доржиев Зоригто ахайда һайн
һайханиие хүсэнэбди.
Бронштейнэй галерей, Буряад
Уласай соёлой яаман, Дымчикова
Жаннада тусагаар талархалаа
элирхэйлнэбди.
Тус ном хэбэлэхэдэ урагшаа
һанаатайгаар хамһалсажа, ехэ
хубита оруулһан
дизайнер Гармаев Дмитрий,
хэлэ шэнжэлээшэ Бадагаров
Жаргал түрүүтэй «Буряад-
Монгол Ном» хэблэлэй хамта
олон, мүн Никитина Анна,
Маланова Мара, Ханхунова
Марияда талархалаа
элирхэйлэе.
Һүн шэнги һайхан сагаан
һанаагаараа бидэниие
дэмжэжэ, урма зоригыемнай
бадаруулжа, ехэ юумэ заажа
үгэһэн уран зурааша
Дугарова Александра,
Будажабай Дмитрий,
Намдаков Даша ахатандаа
хододоо тон ехээр баярлажа
ябахабди.
ТАЛАРХАЛ БЛАГОДАРНОСТИ acknowledgements
Огромное спасибо нашим
родителям Светлане и Вла-
димиру, всем родственникам
и друзьям.
Особая благодарность Кон-
стантину Казаковичу Ханхала-
еву за веру в нас, поддержку
и открытость нашим идеям;
потрясающему художнику
Зорикто Доржиеву за ценные
советы, вдохновение и посто-
янную дружескую поддержку.
Отдельное спасибо Галерее
Бронштейн и Министерству
культуры Республики Бурятия
и Жанне Чимитовне Дымчиковой.
А также благодарим всех
замечательных людей, кто
помог в создании книги:
дизайнера Дмитрия Гармаева
и лингвиста Жаргала Бадагарова
с издательским проектом
«Буряад-Монгол Ном»,
Мару Маланову,
Анну Никитину,
Марию Ханхунову.
Спасибо прекрасным худож-
никам, которые всегда были
добры к нам, вдохновляли
и многому нас научили, очно
и заочно:
Александре Дугаровой,
Дмитрию Будажабэ
и Даши Намдакову.
62
63
Байга л ай басаган
Ангар гоохон
«Ангар гоохоной домогоор»
һэдэблэһэн Ертаханова
Ольга Ирина хоёрой уран
һайханай түһэл
(Хүүгэдтэ зорюулан
уншахаар) бэлэг
дурасхалай хэблэл
Һанаашалһан
Ерта ханова О.В.,
Ерта ханова И.В.
Үүсхэгшэ
Ханх а л аев К.К.
Буряадаар домоглоһон 
Бадагаров Ж.Б.
Англи хэлээр оршуулһан
Голубович К.О.
Зураашад
Ерта х анова О.В.,
Ерта х анова И.В.
Уран һайханай редактор
Гарм аев Д.О.
Загбар бэлэдхэһэн
Шарайд О. Га лсан /
«буряад-монгол ном»
ХЭБЛЭЛ
Монгол бэшэг
Бутух анов Чингис
Номой талаар һанал шүүмжэ,
хүсэл дурадхалаа
irinaert@gm ail.com, 
olga.ert@gm ail.com
гэһэн хаягаар эльгээнэ гүт
Вэб хуудаһан
www.ioert.net
Хэблэлдэ ..-дэ шэлжүүлбэ
Саарһан шохойлиг сагаан  г/м2
Хэмжээ  х  / 
Kish үзэгэй хэб
Хэблэһэн тоо  хуби
 тоото захилга
Хэблэлэй үйлэдбэри
Printleto.ru / Москва
Ангара,
дочь Байк а л а
Арт-проект Ольги и Ирины
Ертахановых по мотивам
бурятской народной сказки
«Легенда об Ангаре»
Подарочное издание
(в т.ч. для чтения
взрослыми детям)
Авторы идеи
О.В. Ерта х анова,
И.В. Ерта х анова
Продюсер
К.К. Ханх а л аев
Бурятский вариант легенды 
Ж.Б. Бадагаров
Перевод на английский
К.О. Голубович
Иллюстрации
О.В. Ерта ханова,
И.В. Ерта ханова
Художественный редактор
Д.О. Гарм аев
Верстка
Шарайд О. Га лсан /
издате льский проект
«буряад-монгол ном»
Монгольская вязь
Чингис Бутух анов
Отзывы о книге и пожелания
присылайте по адресам
irinaert@gm ail.com, 
olga.ert@gm ail.com
Сайт
www.ioert.net
Подписано в печать ..
Бумага мел. белая  г/м2
Формат  х  / 
Гарнитура Kish
Тираж  экз
Заказ № 
Отпечатано в типографии
Printleto.ru / Москва
Angar a,
the Daughter of Baikal
Art project by Olga and Irina
Ertahanova based on Buryat folk
tale “The Legend
of Angara”
Gift Edition
(A book for adults
to read to children)
Idea
Olga Ertakhanova
& Irina Ertakhanova
Producer
Кonstantin
kHankhalaev
Translated into Buryat by 
Jargal Badagarov
Translated into English by
Кsenia Golubovich
Illustrations
Olga Ertakhanova
& Irina Ertakhanova
Art Editor
Dmitry Gar m aev
Layot
Shar aId O. Galsan /
editorial project
“Buryad-mongol nom”
Classical mongolian script
Chinghis butukhanov
Please send your comments
and wishes to
irinaert@gm ail.com, 
olga.ert@gm ail.com
Site
www.ioert.net
Signed for print ..
Coated paper, white  г/м2
Format  х  / 
Fontset Kish
Number of copies 
Order № 
Printed in
Printleto.ru / Moscow
0+
БайгалайбасаганАнгаргоохон | Ангара,Дочьбайкала | ANGARA,THE DAUGHTEROF BAIKAL
0+

More Related Content

What's hot

В гостях у хозяйки Медной горы
В гостях у хозяйки Медной горыВ гостях у хозяйки Медной горы
В гостях у хозяйки Медной горыNatalya Dyrda
 
Читаем новинки!
Читаем новинки!Читаем новинки!
Читаем новинки!violeta-ok
 
презентация для проекта путешествие с литературными героями 2012
презентация для проекта путешествие с литературными героями 2012презентация для проекта путешествие с литературными героями 2012
презентация для проекта путешествие с литературными героями 2012Olga72
 

What's hot (6)

В гостях у хозяйки Медной горы
В гостях у хозяйки Медной горыВ гостях у хозяйки Медной горы
В гостях у хозяйки Медной горы
 
Читаем новинки!
Читаем новинки!Читаем новинки!
Читаем новинки!
 
презентация для проекта путешествие с литературными героями 2012
презентация для проекта путешествие с литературными героями 2012презентация для проекта путешествие с литературными героями 2012
презентация для проекта путешествие с литературными героями 2012
 
презентация интел.игры королевой н.в
презентация интел.игры королевой н.впрезентация интел.игры королевой н.в
презентация интел.игры королевой н.в
 
A nevasca
A nevascaA nevasca
A nevasca
 
Альбом-ру
Альбом-руАльбом-ру
Альбом-ру
 

Similar to Ангара, дочь Байкала

золотые сказы енисея
золотые сказы енисеязолотые сказы енисея
золотые сказы енисеяdetotdel
 
Персонажи славянской мифологии. Креативные числовые ребусы. Альманах. А-Б
Персонажи славянской мифологии. Креативные числовые ребусы. Альманах. А-БПерсонажи славянской мифологии. Креативные числовые ребусы. Альманах. А-Б
Персонажи славянской мифологии. Креативные числовые ребусы. Альманах. А-БАнатолий Мячев
 
зимние сказки кобозова гимназия
зимние сказки кобозова гимназиязимние сказки кобозова гимназия
зимние сказки кобозова гимназияlibuspu
 
12 месяцев негирева
12 месяцев негирева12 месяцев негирева
12 месяцев негиреваlibuspu
 
сценарий мероприятия презинтация
сценарий мероприятия презинтациясценарий мероприятия презинтация
сценарий мероприятия презинтацияbizalfbkru
 
Astafev v. posledniy poklon
Astafev v. posledniy poklon Astafev v. posledniy poklon
Astafev v. posledniy poklon Iyna Petrova
 
Символы Украины
Символы УкраиныСимволы Украины
Символы Украиныtavika
 
в гостях у сказки1
в гостях у сказки1в гостях у сказки1
в гостях у сказки1hzinchenko69
 
Волшебный мир Софьи Прокофьевой
Волшебный мир Софьи ПрокофьевойВолшебный мир Софьи Прокофьевой
Волшебный мир Софьи ПрокофьевойkulturanovCBS
 
окр.мир, герб – символ города, орлова г.р.
окр.мир, герб – символ города, орлова г.р.окр.мир, герб – символ города, орлова г.р.
окр.мир, герб – символ города, орлова г.р.gayana71
 

Similar to Ангара, дочь Байкала (11)

золотые сказы енисея
золотые сказы енисеязолотые сказы енисея
золотые сказы енисея
 
Персонажи славянской мифологии. Креативные числовые ребусы. Альманах. А-Б
Персонажи славянской мифологии. Креативные числовые ребусы. Альманах. А-БПерсонажи славянской мифологии. Креативные числовые ребусы. Альманах. А-Б
Персонажи славянской мифологии. Креативные числовые ребусы. Альманах. А-Б
 
зимние сказки кобозова гимназия
зимние сказки кобозова гимназиязимние сказки кобозова гимназия
зимние сказки кобозова гимназия
 
12 месяцев негирева
12 месяцев негирева12 месяцев негирева
12 месяцев негирева
 
сценарий мероприятия презинтация
сценарий мероприятия презинтациясценарий мероприятия презинтация
сценарий мероприятия презинтация
 
с.т. аксаков аленький цветочек
с.т. аксаков аленький цветочекс.т. аксаков аленький цветочек
с.т. аксаков аленький цветочек
 
Astafev v. posledniy poklon
Astafev v. posledniy poklon Astafev v. posledniy poklon
Astafev v. posledniy poklon
 
Символы Украины
Символы УкраиныСимволы Украины
Символы Украины
 
в гостях у сказки1
в гостях у сказки1в гостях у сказки1
в гостях у сказки1
 
Волшебный мир Софьи Прокофьевой
Волшебный мир Софьи ПрокофьевойВолшебный мир Софьи Прокофьевой
Волшебный мир Софьи Прокофьевой
 
окр.мир, герб – символ города, орлова г.р.
окр.мир, герб – символ города, орлова г.р.окр.мир, герб – символ города, орлова г.р.
окр.мир, герб – символ города, орлова г.р.
 

More from Alexandr Asargaev

Лодон багшын дэбтэрһээ
Лодон багшын дэбтэрһээЛодон багшын дэбтэрһээ
Лодон багшын дэбтэрһээAlexandr Asargaev
 
Лхас - священное имя
Лхас - священное имяЛхас - священное имя
Лхас - священное имяAlexandr Asargaev
 
Алтан модоной баяр
Алтан модоной баярАлтан модоной баяр
Алтан модоной баярAlexandr Asargaev
 
Стремена строф. Пять перевалов Дамбы Жалсараева.
Стремена строф. Пять перевалов Дамбы Жалсараева.Стремена строф. Пять перевалов Дамбы Жалсараева.
Стремена строф. Пять перевалов Дамбы Жалсараева.Alexandr Asargaev
 
250 лет институту Пандито Хамбо лам
250 лет институту Пандито Хамбо лам250 лет институту Пандито Хамбо лам
250 лет институту Пандито Хамбо ламAlexandr Asargaev
 
Галдан Ленхобоев: Благословенная судьба
Галдан Ленхобоев: Благословенная судьбаГалдан Ленхобоев: Благословенная судьба
Галдан Ленхобоев: Благословенная судьбаAlexandr Asargaev
 
Тропинками детства
Тропинками детстваТропинками детства
Тропинками детстваAlexandr Asargaev
 
Бага балшар наһанай дурдалганууд
Бага балшар наһанай дурдалгануудБага балшар наһанай дурдалганууд
Бага балшар наһанай дурдалгануудAlexandr Asargaev
 
«Уг гарбалаа сахия». Возродим свою родословную
«Уг гарбалаа сахия». Возродим свою родословную«Уг гарбалаа сахия». Возродим свою родословную
«Уг гарбалаа сахия». Возродим свою родословнуюAlexandr Asargaev
 
Кукла и другие строки
Кукла и другие строкиКукла и другие строки
Кукла и другие строкиAlexandr Asargaev
 
О, эти древние дела...
О, эти древние дела...О, эти древние дела...
О, эти древние дела...Alexandr Asargaev
 
Лёгкий и деревянный кот
Лёгкий и деревянный котЛёгкий и деревянный кот
Лёгкий и деревянный котAlexandr Asargaev
 
Кяхтинский краеведческий музей имени академика В.А. Обручева. Коллекции
Кяхтинский краеведческий музей имени академика В.А. Обручева. КоллекцииКяхтинский краеведческий музей имени академика В.А. Обручева. Коллекции
Кяхтинский краеведческий музей имени академика В.А. Обручева. КоллекцииAlexandr Asargaev
 
Где живут лилипуты
Где живут лилипутыГде живут лилипуты
Где живут лилипутыAlexandr Asargaev
 
Старик, зачем ты на нее смотришь?
Старик, зачем ты на нее смотришь?Старик, зачем ты на нее смотришь?
Старик, зачем ты на нее смотришь?Alexandr Asargaev
 

More from Alexandr Asargaev (20)

Лодон багшын дэбтэрһээ
Лодон багшын дэбтэрһээЛодон багшын дэбтэрһээ
Лодон багшын дэбтэрһээ
 
Лхас - священное имя
Лхас - священное имяЛхас - священное имя
Лхас - священное имя
 
Танец орла
Танец орлаТанец орла
Танец орла
 
Буряад орон
Буряад оронБуряад орон
Буряад орон
 
Алтан модоной баяр
Алтан модоной баярАлтан модоной баяр
Алтан модоной баяр
 
Амиды үзыглэл
Амиды үзыглэлАмиды үзыглэл
Амиды үзыглэл
 
Будамшуу
БудамшууБудамшуу
Будамшуу
 
Стремена строф. Пять перевалов Дамбы Жалсараева.
Стремена строф. Пять перевалов Дамбы Жалсараева.Стремена строф. Пять перевалов Дамбы Жалсараева.
Стремена строф. Пять перевалов Дамбы Жалсараева.
 
250 лет институту Пандито Хамбо лам
250 лет институту Пандито Хамбо лам250 лет институту Пандито Хамбо лам
250 лет институту Пандито Хамбо лам
 
Галдан Ленхобоев: Благословенная судьба
Галдан Ленхобоев: Благословенная судьбаГалдан Ленхобоев: Благословенная судьба
Галдан Ленхобоев: Благословенная судьба
 
Тропинками детства
Тропинками детстваТропинками детства
Тропинками детства
 
Толпек
ТолпекТолпек
Толпек
 
Бага балшар наһанай дурдалганууд
Бага балшар наһанай дурдалгануудБага балшар наһанай дурдалганууд
Бага балшар наһанай дурдалганууд
 
«Уг гарбалаа сахия». Возродим свою родословную
«Уг гарбалаа сахия». Возродим свою родословную«Уг гарбалаа сахия». Возродим свою родословную
«Уг гарбалаа сахия». Возродим свою родословную
 
Кукла и другие строки
Кукла и другие строкиКукла и другие строки
Кукла и другие строки
 
О, эти древние дела...
О, эти древние дела...О, эти древние дела...
О, эти древние дела...
 
Лёгкий и деревянный кот
Лёгкий и деревянный котЛёгкий и деревянный кот
Лёгкий и деревянный кот
 
Кяхтинский краеведческий музей имени академика В.А. Обручева. Коллекции
Кяхтинский краеведческий музей имени академика В.А. Обручева. КоллекцииКяхтинский краеведческий музей имени академика В.А. Обручева. Коллекции
Кяхтинский краеведческий музей имени академика В.А. Обручева. Коллекции
 
Где живут лилипуты
Где живут лилипутыГде живут лилипуты
Где живут лилипуты
 
Старик, зачем ты на нее смотришь?
Старик, зачем ты на нее смотришь?Старик, зачем ты на нее смотришь?
Старик, зачем ты на нее смотришь?
 

Ангара, дочь Байкала

  • 2.
  • 3.
  • 4.
  • 6.
  • 7. ANGARA, THE DAUGHTER OF BAIKAL Ангара, Дочь байкала Байгалай басаган Ангар гоохон Ulaan-Ude  Улан-Удэ  Улаан-Үдэ  Based on Buryat-Mongolian Legends Art-Book by Olga and Irina Ertakhanova По мотивам бурятской легенды В иллюстрациях Ольги и Ирины Ертахановых Буряад-монгол домогой удхаар Ертаханова Ольга, Иринын уран зурагай ном
  • 8. УДК 398 ББК 82.3 (2Рос=Буря) Е 789 ISBN 978-5-9905884-0-0 © Ертахановы Ольга и Ирина,  © Буряад-Монгол Ном хэблэл,  © Галерея Ханхалаева,  Тус ном «Буряад соёл» гэһэн Буряад Уласай гүрэнэй хүтэлбэриин хүреэндэ Буряад Уласай Соёлой яаманай һанхүүгэй дэмжэлгээр хэблэгдэбэ Издание осуществлено при финансовой поддержке Министерства культуры Республики Бурятия в рамках Государственной программы Республики Бурятия «Культура Бурятии» Published with financial support of the Ministry of Culture Republic of Buryatia in the framework of the State program of the Republic of Buryatia “Culture of Buryatia”
  • 9. To readers of all ages, who value and take care of the Baikal Читателям всех возрастов, кто ценит и бережет Байкал Байгал далайгаа хайрлажа шадаха томо багагүй хүн бүхэндэ
  • 10. 6
  • 11. 7 It was long, long ago. When girls’ tresses were so long that it took three days to braid them and when the whole world was divided amongst several great rulers. A famous and mighty warrior, Baikal, ruled over many lands. Эртэ урда сагта һэн ха. Басагадай гэзэгэ гурбан үдэр гүрэдэг тиимэ ута байһан сагта. Түби дэлхэйе ехэ хаад эрхэшээжэ байһан сагта. Наратада суутай Абай Байгал баатар хаанай гүрэниинь үргэн уудам, албата зониинь ай түмэн, үхэр малынь үй түмэн байһан сагта. Давно это было. Еще тогда, когда косы девушек были так длинны, что их плели по три дня, а весь мир был разделен между великими правите- лями. Огромными землями правил славный воин Байкал.
  • 12. 8
  • 13. 9 Урда зүгөөрнь Ехэ Саяан хаанай нютаг, баруугаарнь тэрэнэй хүбүүн Үлэг Хэмэй нютаг, зүүн зүгэй эзэн Амар хара хаан, хойто зүгэй эзэн Зүлхэ хатан түрэлөөрөө түбшэн, эльгээрээ энхэ тайбан байһан саг. Эдэ ехэ хаад бэе бэетэеэ уулзажа үзөөгүйшье һаа, хаан бүхэн өөрыгөөл эгээ ехэ хүсэ шадалтай, ухаатай сэсэн, хэнһээшье үлүүб гэжэ һанадаг байгаа һэн ха. С юга располагались владе- ния великого Саяна, с запа- да — земли его сына  Енисея, на востоке первенствовал Амур, а на севере — загадоч- ная Лена. Было тихо и мирно. Великие правители никогда не встречались, но каждый из них считал себя глав- нее, сильнее и мудрее всех остальных. The lands in the South be- longed to great Sayan, while Yenisei, his son, ruled over the West. The East was taken by Amur, and the North — by the mysterious Lena. Everything was peaceful and quiet. The great rulers never met but each considered him or herself to be stronger and wiser than the rest.
  • 14. 10
  • 15. 11
  • 16.
  • 17. 13 Great Baikal had a daugh- ter — a beautiful girl called Angara. Angara was a young child when her mother died, so the girl was raised by an old nanny. The nanny came from the lands of Yenisei. All the songs and fairy tales Angara ever heard were about Yenisei’s handsomeness, his strength and his incredible deeds. From her childhood Angara dreamt of seeing the great warrior. This dream planted the first seed of love in her young soul. Абай Байгал хаан Ангар гоохон басагатай һэн. Балшар наһандаа эхэһээ үншэржэ, эжынгээ шадар хүгшэн зарасатай өөдөө болоһон бэлэй. Шадар хүгшэн зараса Үлэг Хэм хан хүбүүнэй нютагай хүн байһан хадаа Үлэг Хэм баатар хэр ехэ шадалтай, ямар зохид баатар байһыень магтан дуулажа, олоной туһада ехэ үйлэ бүтээһэн тухайнь хөөрэгшэ бэлэй. Тэрэ гэһэнһээ хойшо Байгал хаанай бишыхан үхин алдар суутай Үлэг Хэм баатарые хараһайб гэжэ һанадаг болобо. Үлэг Хэм хан хүбүүндэ сэдьхэлтэй болоһонһоо гээшэ гү? У великого Байкала росла дочь — красавица Ангара. Девочка рано потеряла мать и воспитывалась старой няней, родом оттуда, где правил Енисей. Все ее песни и сказки были о красоте и силе Енисея и его подви- гах. С детства дочь Байкала мечтала увидеть знаменито- го воина Енисея. Эта мечта поселила в ее душе первый росток любви.
  • 18. 14
  • 19. 15
  • 20. 16
  • 21. 17 Томо болохо бүреэ хаанай абхай улам һайхан боложо, Абай хаан сэсэн мэргэн ухааень гайхан магтажа, хүүгэеэ эрхэлүүлэн хайрлажа, юһэн амтатанаар садхаажа, торго хургыгаар гоёожо, шүрэ хубаар шэмэглэжэ, һанаһан бүхэнииень һарбайжа, хүсэһэн бүхэнииень хүсөөн жаргаажа байба. С возрастом девочка стано- вилась все краше и краше. Ее пытливый ум иногда просто пугал отца, который очень любил единственную дочь и гордился ею. As the girl grew, she became more and more beautiful. Her questioning mind even scared her own father at times, though he cherished his only daughter dearly and was proud of her.
  • 22. 18 Гэбэшье хан хүүгэн шадар хүгшэн зарасатай хада уулын аглаг бүглүү газарта хоргодон һуужа, Үлэг Хэм баатар хүбүүн тухай хөөрэхыень шагнахаһаа бэшэ ондоо юумэ хэрэгсээдэггүй байгаа. Ангара ни в чем не знала от- каза: ни в яствах, ни в наря- дах, ни в украшениях, но она больше всего любила убегать с няней в горы и слушать ее бесконечные рассказы о Енисее. He never refused her any- thing — food, clothes, or jew- elry. Yet most of all she liked to run away to the mountains with her nanny — to listen to her endless stories about Yenisei.
  • 23.
  • 24. 20
  • 25. 2121 Тииһээр байтар Абай Байгал хаанай абхайн гоо һайханиинь дэлхэй юртэмсэдэ суутай болобо. Олон хүн Абай Байгал хаанай хүрьгэн болоһойб гэжэ һанабашье, дошхон хэрзэгы зангыень түбэгшөөдэг байба. Очень быстро молва о красо- те дочери Байкала облетела весь свет. Многие хотели по- родниться с великим воином Байкалом, но боялись его грозного нрава. Very soon news of Baikal’s daughter’s beauty reached the world. Many people wanted to marry into the family of the great warrior Baikal, but were afraid of his temper.
  • 26. 22
  • 27. 23
  • 28. 24 Хэнһээшье түрүүндэ Ураал баабай басага эрихэ зониие эльгээбэ. Бэлэг сэлэгтэй улаа хамбынь түрүүшын тэргэ үглөөгүүр хүрэжэ ерээд, һүүлшынхинь үдэшэ орой орожо ерээ гэхэ. Первым посватался старец Урал. Караван со сватами и подарками прибыл к Бай- калу рано утром и был так велик, что последняя повозка прибыла только к вечеру. First the old man Ural pro- posed. His caravan with gifts and matchmakers came early in the morning and was so big that the last carriage arrived only by evening.
  • 29. 25
  • 30. 26
  • 31. 27
  • 32. 28 The groom sent all imaginable gifts: precious stones and iron ore, black caviar (that no one had ever eaten before), and exotic fabrics from overseas. Having heard of the proposal, Baikal sent for his daughter and told her why the caravan had come. Angara refused to marry Ural and did not accept his great gifts. Үбгэжөөл хүрьгэнэй эльгээһэн бэлэгынь эрдэниин шулуун, түмэрэй хүдэр, хара түрьһэн, холын ороной торго бүд гэхэ мэтэ харагдаа үзэгдөөгүй юумэн байгаа ха. Абай Байгал хаан айлшадтай хөөрэлдөөд, басагаяа дуудажа, юундэ зорижо ерэһыень хэлэхэдэ, Ангар гоохон бэлэгыень бусаажа, Ураал баабайн һамган болохоёо арсаба. Каких только подарков не отправил жених: и драго- ценные камни, и железную руду, и икру, невиданную черную, и заморские ткани. Выслушал Байкал сватов, по- звал дочь и объяснил, зачем прибыл этот караван. Ангара ответила отказом Уралу и не приняла его великие дары.
  • 33. 29
  • 34.
  • 35. 31
  • 36. 32 Тэрэнэй һүүлдэ Каспи ноён хадаг табюулхаар бүри ехэ бэлэг сэлэгтэй улаа хамбы эльгээбэшье, мүн лэ үгы гүүлээд хариба. Тииһээр байтар хэды жэл үнгэршэбэ даа. Следующим прислал сватов Каспий. Его караван был еще больше, а дары еще щедрее. Но и этот жених получил от ворот поворот. Так про- должалось несколько лет. The next suitor was Caspian. The caravan he sent was even bigger and his gifts were even more generous than the ones that had come before him. Yet he was rebuffed too.
  • 37. 33
  • 38. 34
  • 39. 35
  • 40. 36
  • 41. 37 And so it went on for a few years until one day a swallow with a snowdrop flower in its beak tapped on the girl’s win- dow. It was the hero Yenisei, sending a message to young Angara, for he had also heard of her beauty. She did not an- swer, but she dried the flower and hid it. Sometimes at night she would secretly take it out and admire it for a long while. Nothing could be hidden from the eyes of the loyal nanny. She would quietly smile and sing more often about the handsomeness and strength of Yenisei. Нэгэтэ хабарай сэлмэг һайхан үдэр Ангар гоохоной сонхыень нэгэ хараасгай тоншоод, хушуундаа ургы сэсэг асарһан байба. Энэ хадаа Үлэг Хэм баатар Ангар гоохоной гоё һайханиие дуулаад, дурасхал болгон эльгээһэн байгаа. Харюудань юумэ эльгээгээшьегүй һаа, сэсэгыень хатаажа хадагалаад, хааяа һүниндөө гаргажа, һайхашаан шэртэдэг болобо. Шадар зараса хүгшэн энээнииень адаглаад, юу болоод байһыень тухайлан мэдэбэшье, бүтүү энеэбхилэн, Үлэг Хэмэй хэр ехэ шадалтай, ямар һайхан баатар байһан тухай дуугаа дуулаһаар лэ байба. И вот однажды в окно к юной красавице посту- чалась ласточка, в клюве она несла подснежник. Это богатырь Енисей, прослы- шав о красоте юной Ангары, отправил ей весточку. Она ничего не ответила, но цве- ток засушила и спрятала. Иногда по ночам она доста- вала его и долго любовалась. Но ничего не могло укрыться от глаз верной няни. Она молча улыбалась и все чаще пела свои песни о красоте и силе Енисея.
  • 42. 38 Зун болоходо баһа нэгэ хараасгай ерэжэ, агуу баатарай хайра дуранай мэдээ болгон хуша модоной мүшэрые хушуундаа зуужа асарбашье, дахин лэ харюугүй бусаба. Харин Ангар гоохоной сээжэдэ алас холын Үлэг Хэм баатарые һанаха хайрлаха сэдьхэл улам улам хүсэтэйгөөр бадаран байба. The next summer another swallow flew in, bringing a sprig of cedar and words of love from the great warrior. And again the swallow flew back with no answer. Yet the fire of love — love for the distant Yenisei, had already sparked in the young beauty’s soul. Летом прилетела еще одна ласточка, она принесла в клюве веточку кедра и слова о любви великого воина. И вновь улетела без ответа, но в душе красавицы уже загорелся костер любви к далекому Енисею.
  • 43. 39
  • 44. 40 Абай Байгал хаан баабай хадамда ошохыень зүбшөөрхэгүй гэжэ тухайлаад, дура хүсэлтэй болоһоноо нюудаг байгаа. Удангүй гурбадахи хараасгайнь ерэхэдээ, Ангар гоохоной хүсэл хайрын харюу абаад бусаба. Ангара понимала, что отец не даст согласие на их брак, поэтому скрывала от него свою любовь. Вскоре ласточ- ка прилетела вновь и улетела с ответом о вспыхнувшем в душе девушки чувстве. But since Angara realized that her father would never give his consent to their marriage she hid her love from Baikal. Soon the swallow returned. And this time it flew back with an answer — Angara told Yenisei of her love.
  • 45. 41
  • 46.
  • 47. 43 When Baikal found about the traffic of the swallows he was so incensed by the arrogance of the bold groom that he prom- ised to give his daughter away to the next man who proposed. And there he was. The elderly Irtysh had sent his matchmak- ers. Now Baikal shook hands with them and the wedding preparations started. Абай Байгал баатар хаан ерэжэ ошодог хараасгай тухай дуулахадаа, хайрата басаганайнь хүсэл дурые нюусаар буляаһан зоригтой хүбүүндэ уурлахын ехээр уурлажа, түрүүлжэ хадаг табихаяа ерэһэн хүндэ зүбшөөржэ гэрлүүлхэб гэжэ ама алдаба. Тэрэ дарыда үтэлһэн Эршэс баатар хадаг табюулха зониие эльгээбэ. Абай Байгал хаан хэлэһэн ёһоор зүбшөөржэ, хурим түрэеэ тоблобо. Но прознал Байкал о поле- тах ласточек и, взбешенный наглостью дерзкого жениха, пообещал отдать дочь замуж за первого, кто попросит ее руки. Вскоре такой нашелся. Сватов прислал дряхлый Иртыш. Байкал со сватами ударили по рукам, и началась подготовка к свадьбе.
  • 48. 44 Neither the tears, nor the prayers of his beloved daughter would soften the anger of her father. Marry she would! Хайрата басаганиинь бархираадшье үзэбэ, хэлээдшье үзэбэ, уур сухалайнгаа ехэдэ абань ойшообогүй. Хурим түрэ гээ хадаа, хэлсэһэн ёһоор хэхэбди! гэбэ ха. Ни слезы, ни мольбы люби- мой дочери не были услы- шаны разгневанным отцом. Свадьбе — быть!
  • 49. 45
  • 50. 46 Baikal ordered the construc- tion of an enormous wedding palace. The construction works went on day and night and the celebration day was announced. Angara spent many days and nights by the window, waiting for a message from her beloved. Абай Байгал хаан тэнгэридэ тулама хуримай ордон барюулба. Үдэр һүнигүй бариһаар, хурим түрэ тоблоһон үдэрынь болохо болобо. Ангар гоохон сонхынгоо хажууда инаг гансаһаамни мэдээн ерэхэ гэжэ олон һүни хүлеэн һууба. И велел Байкал построить огромный свадебный дворец. Стройка велась и днем и но- чью. Был уже назначен день торжества. Много ночей про- вела Ангара у окна, ожидая весточку от любимого.
  • 51.
  • 52. 48
  • 53. 49 And one dark night in August the long-awaited bird ar- rived. It brought the message that Yenisei was on his way, running to meet his cherished bride. That night Angara left her father’s home. Instantly informed of the escape of his rebellious child, Baikal was so enraged that he grabbed a huge rock and threw it in Angara’s path. Being a clever girl, An- gara managed to work her way around it and to continue with her flight. Тиин байтар хараасгай шубуун Үлэг Хэм баатар айсуй гэһэн баярта мэдээтэй ерэһэндэ, зунай һүүл һарын харанхы нэгэ һүнеэр бодожо, нютагаа орхин тэрьедэбэ. Абай Байгал хаанда басагантнай абынгаа үгэ дуулангүй тэрьедээ гэжэ дуулгаба. Галзуурһан мэтээр томо гэгшын байса хада шүүрэн абажа, урдуурнь зам хаажа шэдэжэрхибэ. Харин ухаатай сэсэн басаган хадыень тойроод гаража шадаба. И когда прилетела долго- жданная птица с вестью о том, что Енисей бежит навстречу своей любимой, темной августовской ночью Ангара покинула отцовский дом. Байкалу сразу доложили о побеге непокорной дочери. Разъяренный, он схватил огромную скалу и бросил ее на пути Ангары. Но смыш- леная девушка сумела ее оббежать и продолжила свой путь навстречу любимому.
  • 54. 50
  • 55. 51 Baikal created many other obstacles that he placed in An- gara’s path: impenetrable for- ests, boggy swamps and high mountains. Yet she overcame them all. And the swift flying swallows were constantly bringing her news of Yenisei’s progress towards her. Оргоһон басаганайнгаа замынь хааха гэжэ шэрэнги ой, хүбшэ тайга, намаг намаа, үндэр хада уула гэхэ мэтэ элдэб бартаа һаад хэжэ ядаба. Басаганиинь хуу дабаад гараа. Шуумар хараасгайнууд Үлэг Хэм баатар хүбүүн урдаһаань гүйжэ ябана гэжэ мэдээсэжэ байба. Какие только преграды не строил Байкал на пути Ангары: то непроходимые леса, то топкие болота, то вы- сокие горы, но она преодоле- ла все преграды. А быстро- крылые ласточки приносили ей вести о том, что Енисей бежит ей навстречу.
  • 56. 52
  • 57. 53 Инаг хоёр бэе бэедээ дүтэлжэл байба. Тиихэдэнь галзуурһан Абай Байгал хаан хурим түрын ордониие хоорондуурнь шэдэжэрхихэлээр, томо томо шулуун болон бута һүрөөд, Ангар гоохоной замыень халхалжархиба. Расстояние между ними быстро сокращалось, раз- гневанный Байкал схватил свадебный дворец и бросил его между влюбленными. Дворец разлетелся на мно- жество огромных камней, преградивших путь Ангаре. The distance in between them was quickly diminishing, which angered Baikal, who grabbed the wedding palace and threw it before the lovers. The palace broke into many pieces blocking Angara’s path.
  • 58. 54 And that was it. Angara hit the ground, turned into a river and streamed in between the rocks towards her beloved, changing her direction only a little and soon running into him. Seeing what had happened, Yenisei hit the ground as well, and turned into a second river. Now the two continue on their path together as one river, great and mighty. Тиимсээрнь Ангар гоохон уһан боложо хубилаад, шулуунай дундуур гоожожо, амараг гансадаа зорин урдашаба. Үлэг Хэм баатар хүбүүн юун болоһые тухайламсаараа мүн лэ уһан боложо хубилба. Инаг хоёр нэгэ мүрэн болон ниилэжэ, эгүүридэ хамтаран ябаха болобо һэн ха. Тогда ударилась девуш- ка оземь, разлилась рекой и протекла между камнями, лишь немного изменив на- правление движения. Вскоре Ангара добежала до любимо- го. Увидев, что произошло, богатырь Енисей также уда- рился оземь, обернувшись рекой. Так влюбленные про- должили свой путь вместе, став одной великой рекой.
  • 59. 55
  • 60. 56
  • 61. 57
  • 62. 58
  • 63. 59
  • 64. 60
  • 65. 61 We would like to thank our parents Svetlana and Vladimir, our relatives and friends. We wish to express our gratitude to Konstantin Kazakovich Khankhalayev for the faith he has had in us, for his support and his openness to our ideas; the amazing artist Zorikto Dorzhiev for the priceless advice, inspiration and constant support. Our special thanks to the Bronshteyn Gallery, the Ministry of Culture of the Republic of Buryatia and to Zhanna Chimitovna Dymchikova. We want to thank all those, who has helped this publication come to life and become a possibility and reality. Special thanks to: Dmitry Garmayev & Jargal Badagarov with publishing project “Buryad-Mongol Nom”, Mara Malanova, Anna Nikitina, Maria Khankhunova. We will always be grateful to those great artists who have always been kind to us, who inspired our work and taught us a lot in person and in absentia Alexandra Dugarova, Dmitry Budazhabe & Dashi Namdakov. Аба эжы, түрэл садан, хани нүхэдтөө тон ехээр таларханабди. Бидэндэ этигэжэ, һанаһан һанаан, һэдэһэн үйлэ хэрэгыемнай дуратайгаар хүлеэн абажа, ходо дэмжэжэ ябадаг Ханхалаев Константин Казаковичта доро дохин мүргэнэбди. Саг үргэлжэ үнэтэй сэнтэй зүбшэлөө харамгүй хайрлажа, хэзээдэ урма зориг бэлэглэн, хани халуунаар ходо дэмжэжэ байдаг бэлигтэй уран зурааша Доржиев Зоригто ахайда һайн һайханиие хүсэнэбди. Бронштейнэй галерей, Буряад Уласай соёлой яаман, Дымчикова Жаннада тусагаар талархалаа элирхэйлнэбди. Тус ном хэбэлэхэдэ урагшаа һанаатайгаар хамһалсажа, ехэ хубита оруулһан дизайнер Гармаев Дмитрий, хэлэ шэнжэлээшэ Бадагаров Жаргал түрүүтэй «Буряад- Монгол Ном» хэблэлэй хамта олон, мүн Никитина Анна, Маланова Мара, Ханхунова Марияда талархалаа элирхэйлэе. Һүн шэнги һайхан сагаан һанаагаараа бидэниие дэмжэжэ, урма зоригыемнай бадаруулжа, ехэ юумэ заажа үгэһэн уран зурааша Дугарова Александра, Будажабай Дмитрий, Намдаков Даша ахатандаа хододоо тон ехээр баярлажа ябахабди. ТАЛАРХАЛ БЛАГОДАРНОСТИ acknowledgements Огромное спасибо нашим родителям Светлане и Вла- димиру, всем родственникам и друзьям. Особая благодарность Кон- стантину Казаковичу Ханхала- еву за веру в нас, поддержку и открытость нашим идеям; потрясающему художнику Зорикто Доржиеву за ценные советы, вдохновение и посто- янную дружескую поддержку. Отдельное спасибо Галерее Бронштейн и Министерству культуры Республики Бурятия и Жанне Чимитовне Дымчиковой. А также благодарим всех замечательных людей, кто помог в создании книги: дизайнера Дмитрия Гармаева и лингвиста Жаргала Бадагарова с издательским проектом «Буряад-Монгол Ном», Мару Маланову, Анну Никитину, Марию Ханхунову. Спасибо прекрасным худож- никам, которые всегда были добры к нам, вдохновляли и многому нас научили, очно и заочно: Александре Дугаровой, Дмитрию Будажабэ и Даши Намдакову.
  • 66. 62
  • 67. 63
  • 68. Байга л ай басаган Ангар гоохон «Ангар гоохоной домогоор» һэдэблэһэн Ертаханова Ольга Ирина хоёрой уран һайханай түһэл (Хүүгэдтэ зорюулан уншахаар) бэлэг дурасхалай хэблэл Һанаашалһан Ерта ханова О.В., Ерта ханова И.В. Үүсхэгшэ Ханх а л аев К.К. Буряадаар домоглоһон  Бадагаров Ж.Б. Англи хэлээр оршуулһан Голубович К.О. Зураашад Ерта х анова О.В., Ерта х анова И.В. Уран һайханай редактор Гарм аев Д.О. Загбар бэлэдхэһэн Шарайд О. Га лсан / «буряад-монгол ном» ХЭБЛЭЛ Монгол бэшэг Бутух анов Чингис Номой талаар һанал шүүмжэ, хүсэл дурадхалаа irinaert@gm ail.com,  olga.ert@gm ail.com гэһэн хаягаар эльгээнэ гүт Вэб хуудаһан www.ioert.net Хэблэлдэ ..-дэ шэлжүүлбэ Саарһан шохойлиг сагаан  г/м2 Хэмжээ  х  /  Kish үзэгэй хэб Хэблэһэн тоо  хуби  тоото захилга Хэблэлэй үйлэдбэри Printleto.ru / Москва Ангара, дочь Байк а л а Арт-проект Ольги и Ирины Ертахановых по мотивам бурятской народной сказки «Легенда об Ангаре» Подарочное издание (в т.ч. для чтения взрослыми детям) Авторы идеи О.В. Ерта х анова, И.В. Ерта х анова Продюсер К.К. Ханх а л аев Бурятский вариант легенды  Ж.Б. Бадагаров Перевод на английский К.О. Голубович Иллюстрации О.В. Ерта ханова, И.В. Ерта ханова Художественный редактор Д.О. Гарм аев Верстка Шарайд О. Га лсан / издате льский проект «буряад-монгол ном» Монгольская вязь Чингис Бутух анов Отзывы о книге и пожелания присылайте по адресам irinaert@gm ail.com,  olga.ert@gm ail.com Сайт www.ioert.net Подписано в печать .. Бумага мел. белая  г/м2 Формат  х  /  Гарнитура Kish Тираж  экз Заказ №  Отпечатано в типографии Printleto.ru / Москва Angar a, the Daughter of Baikal Art project by Olga and Irina Ertahanova based on Buryat folk tale “The Legend of Angara” Gift Edition (A book for adults to read to children) Idea Olga Ertakhanova & Irina Ertakhanova Producer Кonstantin kHankhalaev Translated into Buryat by  Jargal Badagarov Translated into English by Кsenia Golubovich Illustrations Olga Ertakhanova & Irina Ertakhanova Art Editor Dmitry Gar m aev Layot Shar aId O. Galsan / editorial project “Buryad-mongol nom” Classical mongolian script Chinghis butukhanov Please send your comments and wishes to irinaert@gm ail.com,  olga.ert@gm ail.com Site www.ioert.net Signed for print .. Coated paper, white  г/м2 Format  х  /  Fontset Kish Number of copies  Order №  Printed in Printleto.ru / Moscow 0+
  • 69.
  • 70.
  • 71.