Health system in afghanistan (turkish version)

Afganistan'da Sağlık Sistemi
AHMAD ABED AHMADI BSPH
DANIŞMAN: PROF. DR. METIN HASDE
HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI

Sonum Planı
Afganistan’ın coğrafi konumu ve siyasi sistemi
Afganistan’da sağlık sisteminin tarihsel değişiklikleri
Afganistan’da sağlık göstergelerinin durumu
Afganistan’ın sağlık sistemi
Afganistan’da askeri sağlık hizmetleri sistemi
Afganistan’da bulaşıcı hastalıklar
Kaynaklar

Afganistan’ın Coğrafi Konumu ve Siyasi Sistemi
• Konum – Orta Asya
• Alan – 652237 km2
• Nüfus - 31575018 (2018 CSO)
• Devlet – İslam cumhuriyeti
• Resmi dil – Farsça ve Peştuca
• Başkent – Kabil
• İl sayısı – 34

Afganistan’ın Tarihsel ve Siyasi Yapısı
• Afganlar 5000 yıldan beri Kandahar'ın kuzeyindeki
(Mandigak) kazılarına göre kasaba ve şehirlere
yerleşmişlerdir.
• Afganistan önemli jeopolitik konumu nedeniyle birçok
işgalcinin ilgilerini çekti.
• Ariana Afganistan'ın eski adıdır (1000 MÖ – 500 MS),
(500 MS – 1747) ise adı Horasan'dı.
• Afganistan, Ahmad Şah Abdali'nin tarafından 1747'den
beri istihdam edilen isimdir.

Afganistan’ın tarihsel ve siyasi yapısı
• Afganistan 1919'da Şah Amanullah Khan döneminde İngiliz
İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını kazandı.
• 1973 yılında Afganistan’ın siyasi yapısı Serdar Muhammed Davud Khan
tarafından bir askeri darbe sonucunda cumhuriyete değiştirildi.
• Sovyetler Birliği 1979'da uzun ve yıkıcı bir savaşı Afganistan’da başlattılar.
• Mücahitlerin acımasız baskısı altında SSCB, 1989'da geri çekildi ve ardından
iç savaşlarının başladığı Taliban hükümetinin başladığını neden oldu.
• 11 eylül 2001 vakadan sonra, birleşmiş Miletler şimdiki Afgan rejiminin
kurulmasıyla sonuçlanan İsama bin Ladin ve Talibanlara karşı savaşı
başladılar.

• Afganistan'ın mevcut hükümeti, Afganistan İslam Cumhuriyeti
cumhurbaşkanı tarafından yönetiliyor ve üç güçten (yürütme, yasama ve
yargı) oluşturmaktadır.
• Afganistan'ın anayasasına göre, Afganistan İslam Cumhuriyetinin dini
İslam'dır. Diğer dinlerin takipçileri, dini törenlerinde özgürdürler.
• Cumhurbaşkanı genel, özgür, gizli ve doğrudan olaylıma ile seçilir.

• Yürütme organı (hükümet), kuralları düzenleme ve uygulama görevini
yürüten bir organıdır.
• Bakanlar sayısı ve görevleri kanun tarafından belirttirmektedir. Bakanlar
başkan tarafından seçilir ve onay için Meclise sunulur. Afganistan’da 24
bakanlık vardır.
• Yargı, bağımsız bir devlet kurumu olarak görev yapmaktadır. Bu organ
Yüksek, İstinaf ve ilk mahkemelerden oluşturmaktadır. Bu organın görevleri
ve yetki kanun tarafından belirttirmektedir.
• Yasama organı Milli Meclisi adına da geçer ve Wolesi Jirga ve Meşrano
Jirga'nın iki evinden oluşturmaktadır.

Afganistan’da sağlık sistemin tarihsel
değişiklikleri
• 19. yüzyılda ( Geleneksel hekimlik)
• 1919 yılında ilk Afganistanlı doktorların ekibi yurt dışında eğitim almak için
gönderilmiştir (Türkiye, Fransa ve Hindistan)
• 1932 yılında Kabil tip fakültesi kurulmuştur
• 1938 yılında Ali Abad üniversite hastanesi kurulmuştur
• O dönemde Kabil sağlık bilimlerin üniversitesi ve Paris sağlık bilimlerin
üniversiteleri arasında bir anlaşma imzalamıştır ve ona göre 12 Fransalı
profesör Afganistan’a ders öğretmek için gelmiş

Afganistan’da sağlık sistemin tarihsel
değişiklikleri
• Ardından 1963 yılında Jalal Abad Tıp fakültesi, 1986 yılında Belh tıp
fakültesi, 1992 yılında Herat ve Kandahar tıp fakülteleri kurulmuştur
• Kabil sağlık bilimlerin üniversitesi üç bölüme bölünmüştür ( Tıp, Pediatri ve
diş doktorluğu)
• Her yılın mevzun oldukları arasında %10’ları üniversitelerinde kalmıştılar ve
geri kalanları Sağlık bakanlığında ve devlet sağlık kurumlarında göreve
alınmıştılar

Kabil tip fakültesi 1967 Kabil tip fakültesi 2001

Afganistan’da sağlık sisteminin tarihsel
değişiklikleri
1978’den önce
◦ 1960’lı yıllarda sağlık sistemi, kentsel alanlara sınırlıydı (hastaneler)
◦ Bu sürede hükümet kırsal bölgelerde temel sağlık merkezlerinin kurulmasını başlattı
Sovyet ve Mücahidin döneminde (1979-1996)
◦ Sağlık sisteminin yetkilerin dağıtılması (decentrilization)
Taliban dönemi (1996-2001)
◦ Tekrar geriye döndü ve sağlık hizmetleri sadece ildeki hastanelerde sunuluyordu

Sağlık bakanlığının örgütsel yapısı (2016)
Sağlık hizmetleri hükümlüğü
bakanın yardımcısı
Politika ve planlama
Kurmay
başkanı
Yardım koordinasyon
ve HSS müdürlüğü
İç denetim
müdürlüğü
Ulusal arası ilişki
müdürlüğü
Ulusal tıbbi ve sağlık
ürünlerin otoritesi
Premarket koordinasyon
hizmetleri müdürlüğü
post Market
koordinasyon hizmetleri
müdürlüğü
Kalite kontrol
laboratuvarı müdürlüğü
Yönetici ve finans bakanın
yardımcısı
DanışmanlarSağlık bakanıYönetim kuruluÜst derece
1. derece
2. derece
3. derece

Üst derece
1. derece
2. derece
3. derece
GM
Değerlendirme ve sağlık
bilgileri sistemi GM
Planlama ve mevzuat
müdürlüğü
Sağlık ekonomi ve
finansman müdürlüğü
Cinsiyet müdürlüğü
Kamu özel ortaklık
birimi
Acil durumların hazırlık
ve yanıt müdürlüğü
İlaç kurumsal
müdürlüğü
İzleme müdürlüğü
Araştırma ve değerlendirme
koordinasyon birimi
Sağlık yönetimi bilgi sistemi
birimi
Biyoistatistik birimi
sürveyan birimi
Afganistan halk sağlığı
enstitüsünün GM
Halk sağlığı ve klinik
araştırma müdürlüğü
Halk sağlığı eğitim ve
yönetim müdürlüğü
Özek sektör koordinasyon
müdürlüğü
İlaç işleri müdürlüğü

Üst derece
1. derece
2. derece
3. derece
Üreme, yeni doğan ve
çocuk sağlığı müdürlüğü
İlaç talebi azaltma
müdürlüğü
Yasal ilaç Koruyucu Tıp ve sağlığın
geliştirmesi GM
İyileştirici tıp
GM
Birincil sağlık bakımı müdürlüğü
Çevre sağlığı müdürlüğü
Bulaşıcı hastalıkların kontrolü
Göçebeler müdürlüğü
Temel sağlık ve güçlendirme
mekanizması müdürlüğü
Halk beslenme müdürlüğü
Bağışıklama konusunda
genişletilmiş program müdürlüğü
İhtisas ve araştırma
hastanelerin müdürlüğü
Tanı hizmetleri müdürlüğü
Yoğun bakım yönetimi
Protokoller ve yönergeler yönetimi
Hastane temel hizmetleri ve
reform müdürlüğü
Sağlık sertifika birimi
Tıbbı cihazların birimi
Hemşirelik ve ebeliğin birimi
Sağlık hizmetleri hükümlüğü

Üst derece
1. derece
2. derece
3. derece
Yönetici ve finans bakanın
yardımcısı
tedarik
müdürlüğü
Finans ve
muhasebe
müdürlüğü
İnşaat
müdürlüğü
İl irtibat
müdürlüğü
Yasal ilişki
birimi
Yönetim GM
Teknik destek
müdürlüğü
Bilgi teknolojisi
müdürlüğü
İnsan
kaynakları
GM
Kapasite geliştirme ve
yönetim müdürlüğü
Lisansüstü tıp eğitim
müdürlüğü
Özel sektör sağlık
enstitüleri müdürlüğü
Gazanfer sağlık bilimleri
enstitüsü müdürlüğü

1340
1270
1100
821
400
327
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1990 1995 2000 2005 2010 2015
Anne ölüm oranı (her 100,000 canlı doğumda)
2017’de – 400

Bebek ölüm oranı (her 1000 canlı doğum)
Bebek ölüm hızı (her 1000 canlı doğum)
Bebekölüm(her1000canlıdoğum)

2017’de – 5.1

Doğuşta beklenen yaşam süresi
Erkek – 61
Kadın – 62

Afganistan’ın sağlık sistemi
Şimdiki sağlık sistemi
Özel
Kamu
Geleneksel Çağdaş
Birincil
Sağlık postası
TSM (Temel sağlık merkezi) / Sağlık alt
merkezi (SAM)
Mobil sağlık ekibi
İkincil
İlçe hastanesi
İl hastaneleri
Üçüncü derecede
Bölgesel Hastaneleri
Eğitim ve Araştırma hastaneleri
KSM (Kapsamlı sağlık merkezi)
SHTMP
THHP

Sağlık hizmetleri temel paketi (SHTP)
• SHTP, ilk 2003 yılının mart ayında Afganistan’ın sağlık bakanlığı
tarafından onaylandı
• SHTP, yeni politikalar ve stratejik yönergelerle uyum sağlamak için
2005 ve 2010 yıllarda iki kez güncellendi.
• Sağlık hizmetleri temel paketinin geliştirilmesinin amacı, bütün
temel sağlık hizmetleri tesisleri için standardize edilmiş özel bir
temel sağlık hizmetleri paketi sağlamaktır; bu paket bütün temel
sağlık hizmetleri tesislerinde ana hizmet paketini oluşturmaktadır.

Sağlık hizmetleri temel paketi (SHTP)
1. Sağlık postası: sadece ayakta tedavi kapasitesi olan sağlık merkezidir, 1000 -
1500 nüfusu kapsar, koruyucu ve seçilmiş tedavi edici hizmetleri sunar
2. Sağlık alt merkezi: Sağlık postası ve Temel sağlık merkezi arasında bir köprü
olarak hizmet verir, 3000 – 7000 nüfusu kapsar, sağlık postalarına ve toplum
sağlık çalışanlarına destek verir.
3. Temel sağlık merkezi: sadece ayakta tedavi kapasitesi olan sağlık merkezidir,
15.000 – 30.000 nüfusu kapsar, koruyucu ve tedavi edici hizmetleri sunar
4. Kapsamlı sağlık merkezi: çoğu zaman ayakta ve sınırlı yataklı tedavi kapasitesi
olan sağlık merkezidir, 30.000 – 60.000 nüfusu kapsar, koruyucu tedavi edici
hizmetleri sunar

Temel Sağlık Hizmetleri Paketinin personeli
SP SAM TSM MSE KSM İçH
Yardımcı çalışanları
Toplum sağlık çalışanı (Erkek) 1
Toplum sağlık çalışanı (kadın) 1
Toplum sağlık gözetmeni 1 1 1
Aşıcı 2 1 2 2
sağlık sağlayıcıları
Hemşire (Erkek) 1 1 1 5
Hemşire (Kadın) 1 5
Psikososyal danışman (Hemşire) 1
Toplum ebe 1 1 1 2
Ebe 4
pratisyen doktor (Erkek) 1 1 2
Pratisyen doktor (Kadın) 1 1 2
Cerah (Erkek) 1
Cerah (Kadın)
Anestezist 1
Çocuk doktoru 1
Diş doktoru 1
Eczacı 1
Fizyotrapist 2
Paramedikler, yardımcı hizmetler personeli
Laboratuvar teknisyeni 1 2
Eczane teknisyeni 1
x-ray teknisyeni 1
diş teknisyeni 1
Destek personeli
Yönetici 1 1
Temizleyiciler, gardiyanlar 1 2 4 6
sürücüler 1 1 1
Toplam 2 3 8 4 18 40
Sağlık Çalışanlarının tipi
Her tesiste sağlık çalışanlarının sayıları

Sağlık hizmetleri temel paketinin elemanları
1. Anne ve yeni doğan bakımları
• Antenatal bakımı
• Doğum bakımı (hizmetleri)
• Postpartum bakımı
• Aile planlaması
• Yeni doğanın bakımı
2. Çocuk sağlığı ve bağışıklama
• Bağışıklama konusunda genişletilmiş program (EPI)
• Çocukluk ve yeni doğan hastalığının entegre
yöntemi (IMNCI)

Sağlık hizmetleri temel paketinin elemanları
3. Halk beslenmesi
• Yetersiz beslenmeden korunma
• Yetersiz beslenmenin değerlendirme ve tedavisi
4. Bulaşıcı hastalıkların tedavi ve kontrolü
• Tüberküloz kontrolü
• Sıtma kontrolü
• HIV ve AIDS’dan korunma
5. Ruh sağlığı
• Ruh sağlığı hakkında eğitim ve bildirimler
• Vaka tanımlama, tanı ve tedavi
6. Sakatlık ve rehabilitasyon hizmetleri
7. Gerekli ilaçların düzenli tedariki

Temel ya da gerekli hastane hizmetleri
paketi (THHP)
Amaç
• Hastalara kaliteli gereken hastane hizmetlerini sunmak
• Birinci ve ikinci basamaklar arasında iyi bir sevk sistemi sağlamak

Temel ya da gerekli hastane hizmetleri
paketi (THHP)
1. İlçe hastanesi: yatarak ve ayakta tedavi kapasitesi olan 80 yataklı hastane,
100.000 – 300.000 nüfusu kapsar, koruyucu ve tedavi edici hizmetleri sunar
2. İl hastanesi: yatarak ve ayakta tedavi kapasitesi olan 80-100 yataklı hastane,
200.000 – 500.000 nüfusu kapsar, koruyucu ve iyi edici hizmetleri sunar
3. Bölgesel hastanesi: 200 – 400 yataklı, çoğu bölümlerde uzmanlık
hizmetlerinin sunma kapasitesi olan hastanelerdir.

SHTP ve THHP’ inde sağlık tesisleri
Sağlık Merkezi Sayıları
Bölgesel hastane 6
İl hastane 28
İlçe hastane 87
İhtisas hastaneleri 29
Kapsamlı sağlık merkezi 405
Temel sağlık merkezi 834
Sağlık alt-merkezi 579
Mobil sağlık ekibi 147
Sağlık postası 15175
İlçe hastanesi

STHP ve THHP arasında ilişki ve sevk sistemi
TSM
TSM
SP
SP
SP
SP
SP
KSMMSE
SP
SP
SP
SP
MSE
İçH
İH
BH
THHPSHTP
SAM

Anayasaya göre sağlık konusunda devlet
sorumluluğu
Afganistan anayasası madde 52. (Devlet, bütün Afganistan
vatandaşlarına ücretsiz koruyucu ve tedavi edici hizmetleri sağlamaya
mecburdur… )

Sağlık finansmanı

Afganistan’da askeri sağlık hizmetleri sistemi
• Savunma bakanlığının çerçevesinde bütün sağlık hizmetlerinin
sorumlusu Sağlık genel komutanlığıdır.
• Sağlık genel komutanlığı lojistik ve finansman açısından savunma
bakanlığına bağlıdır ve sağlık bakanlığıyla mali bir ilişkisi yok
• Savunma bakanlığının sağlık komutanlığı bütün askeri personel ve
aileleri için yüksek kalite ve ücretsiz koruyucu ve tedavi edici sağlık
hizmetleri sunar.
• Ayrıca insan ve doğal afetler zamanında diğer sorumlu sektörlerin
yanında büyük ve önemli bir katkısı var.

Askeri sağlık hizmetleri basamakları

Jalalabad Clinic
NADRSHA-KOT Clinic
Clinic Corps 205
Kandahar Regional Hospital
50-100 beds
Clinic Corps 205
Herat Regional hospital
50-100 beds
Shandun clinic
Farah clinic 207 Corps
Kunduz clinic located
In the Air port 2nd BDE HQ
Kaligi Clinic located
In East Put Khomri AroshaMeymanah clinic -209 CORPS
Badakkshan Clinic
located near the Badakhshan Air Port
215 Clinic corps
Medical center located in the
Camp Dalaram
Medical center located in Garmser
Zarmat
Nadersha Kuot
Set-a-kandow
Khair kuot
Barma
Urgoon
Shaaran
Gardez
Siory
Sheenkay
Dand
Speen
Boldak
Panjwayee
ArghandabMeezan
Medical clinic corps(207)
Gardez Reg-H
clinic
corps(203)
Medical clinic
corps(205)
Mazar –E-Sharif Regional
Hospital 50-100
Musa Qala
Garem Sair
Sangeen
Nawa
Nahre SarajMarjahNaad Ali GreshkDeh-MazangBakwaDilaram
Qal’eh-ye Now 207 Corps
Bala-
Murghab
Qla’eh-
Now
Camp
Sayar
Ferqa 21
Bala Blok
Khake
Safaid
Bakwa
Cheqh-
Cheran
Shewan
Chaghcharan-207 Corps
Zhery Clinic Corps 205
Camp
Wilson
Zheeray
Senzaly
Pashmol
Shalghamy
ShajoiShalghamy Deh-Rahot
Charcheeno
Choora
Dai-
Chopan
Khas-
Orozgan
Treenkot
Urgoon / Shaaran
Al-tamoor
Maydan Shaar
Said Habaad
Mohammad Aghaa
Poul Alaam
Shash Gaaw
Gazni
Muqoor
Gazni / Shaaran
Band Sarday
Qara Bagh Gazni
Clinic Corps 205
clinic
corps(201)
Clinic
Gambere
Khogyane
Shirzad
GhaniKhail
Goshta
Gambere
Alasai
Laghman
Khair Khail
Tagab
Watapoor
Noor Gulaam
Ozbeen
Sherkhil
Nijrab
Tape Ahmad
Bieg
Tape Surkh
Jabul Saraj
Sorobi
Maheepar
Naray
Ningalam
Sheegle
Toor Gul
Asad Aabad
Camp
SarKano
Naghlo
Mann Gulaam
Asmar
Bedro
Khate-42
Khate-51
Dar-ul-Aman
Clinic
Polycharkhy
clinci
National Military
Academy Clinic
Lowai Himaya
Clinic
Ferqe 111 Clinic
Jalbo Jazeb
Central ANA
Clinic
K.M.T.C Clinic
Lowai
mahboseen
Harbe Showanze
Air Corps Clinic
Kandahar
Military Airport
Kandahar
Military Airport
Kandahar
Military Airport
Kandahar
Military Airport
Kandahar
Military Airport
Kandahar
Military Airport
Clinic Corps 205

Tugayın tıbbı desteklerinin
merkezi
UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU
Garnizon kliniği (-)
Helikopter iniş bölgesi
Bölgesel hastane
Birinci basamakÜçüncü basamak İkinci basamak
Taburun karavanıSavaşçı karavan
Tugayın kontrol altındaki
bölge
Kolordunun kontrol altındaki
bölge
Garnizon kliniği TTM
ambulanslar
değişim
bölgesi
Yaralanmaların
toplanma
bölgesi
ambulanslar
değişim
bölgesi
Yaralanmaların
toplanma
bölgesi
Yaralanmaların
toplanma
bölgesi

Afet zamanında sağlık komutanlığının diğer ulusal
ve uluslararası sorumlu sektörlerle işbirliği

Kaynaklar
1. Central Statistics Organization (CSO), Ministry of Public Health
(MoPH), and ICF. 2017. Afghanistan
2. Demographic and Health Survey 2015. Kabul, Afghanistan: Central
Statistics Organization.
3. A Basic Package of Health Services for Afghanistan – 2010/1389
4. www.moph.gov.af
5. www.who.int
6. http://www.afghanmed.org/dr_seraj_presentation.html

İlginiz için teşekkür ederim

Health system in afghanistan (turkish version)

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (6)

Similar to Health system in afghanistan (turkish version)

Similar to Health system in afghanistan (turkish version) (14)

More from Ahmad Abed Ahmadi

More from Ahmad Abed Ahmadi (6)

Health system in afghanistan (turkish version)

Editor's Notes