1. 55­р сургуулийн бага ангийн багш Б. Адьяагийн сурган хүмүүжүүлэх
зөвлөмж
2011­2­25
Урам хайрла
Бага насны хүүхдийн сэтгэл гэнэн цайлган,ямагт өөдрөг бадрангуй байх боловч
бэрхшээлтэй тулгарах үед шантрах нь амархан.сэтгэл нь тогтворгүй байна. Ийм
онцлогыг багш мэдэх тул шавийнхаа сайн талд тулгуурлан зөв сайн хийсэн зүйл,
мэдсэн сурсаныг нь байга урамшуулж бай. Хүүхдэд урмын үг хэтэрнэ гэж бараг л
үгүй. Шавийг урамшуулах гэгч түүнийг хуурна, хоосон магтаж зулгайдна гэсэн
хэрэг биш өөрийх нь хүчэнд нь итгүүлнэ, мэдэх сурах дур хүслийг нь дэмжинэ
гэсэн үг.Урамшуулахад учир бас бий. Тухайн сурагч хэн бэ? гэдгээс их
шалтгаална.Урамшуулахаар онгирч хөөрөн хүнээ алдах нэгэн байхад магтсан ч
муулсан ч адилхан хандах нэгэн буй.Урмын үгийг хэнд хэзээ яаж хэлэх нь тухайн
нөхцөл байдал,багшийн харилцааны ур чадварын хэрэг болой.Юутай ч хүн, тэр
дундаа хүүхэд урмаар амьдрах тул манай ард түмэн “Урмыг нь хугалахаар ууцыг
нь хугал”хэмээн сургаж иржээ.
Дурсамж
Манай ангийн Энхболд хичээлд идэвхгүй, үсэг нүдлэхгүй хэцүүхэн л байлаа.
Би ангидаа уралдаан тэмцээн зохиов. Гэтэл биеийн тамирын тэмцээнд Энхболд
түрүүлж, эцэг, эх, бид нар бөөн баяр болов. Хүүхэд маань ч Аваргын тууз, дурсамж
бас бус шагнал авч царайд нь баяр баясгалан тодров. Энэ өдрөөс эхлэн Энхболд
хичээлдээ идэвхтэй болж, уншиж, сайхан бичиж, даалгавраа сайн хийхийг хичээдэг
болов. Энхболдын царайнаас гунигийн сүүдэр үргэж багшаа би үзүүлье, би анги
цэвэрлэе гэсэн оргилуун хүсэл эрмэлзэлтэй болсон юмаа. Хүүхдэд урам хайрлах
гэгч юутай их хүч өгдгийг тэгэхэд би мэдэрсэн.
Дурсамж
“Лхамаа / Б.Лхамсүрэн / захирлын үед миний хувийн амьдрал ажил хөдөлмөр
ид савлаж байсан цаг. Хүүхдүүд нялх, ажил их. Тэгээд айлын авгай болох гэж урьд
нь огт заалгаагүй амьдрал хэмээх тэр шинэ сургуульд суралцаж, унаж босож явсан
үе.Хүүхэд өвдөнө, акт авна, хичээл тасарна.Тэр бүхэнд миний урам хугарч ажлын
эрч хүч буурна.Хариан манай Лхамаа захирал,тийм хүнийг ёстой урмаар тэтгэдэг
байлаа.Сургуулийн хаалгаар дөнгөж орж ирэхэд л захирал үүдэнд зогсож
байна.”За манай Энхээгээр сонин юу байна.Хүүхдүүд нь сайн уу? гэдэгсэн”. Тийм
сайхан үгний хариуд гэгээн хариулт шууд л орж ирэлгүй яахав.Захирлаас ийм үг
сонсны дараа сэтгэл ямар хөнгөн байдаг гэж бодно.Ерөөсөө Лхамаа захирал хэн

2. ямар үгээр дутаж явааг сайн мэддэг хүн байв”.
Багш Ц.Энхээгийн дурдатгалаас
”Шинэ Сүхбаатар”сонин 2004 оны 013­рт
Урам хайрла
Хүмүүсээ бие биедээ урам хайрла
Хүсэл зориг бадраах халуун дулаан үг хайрла
Анх хөлд орж байгаа алдрай жаахан хүүд
Алхаарай алхаарай гэж дэм хайрла
Эрдмийн үсэг хэлхэн суугаа сургуулийн жаахан охинд
Эрдэмтэй хүн болноо хичээ! гэж урам хайрла
Анхны цалингаа аваад баясаж яваа хөвгүүнд
Аавын хүү эр хүн болно гэж шан хайрла
Өдий жил ч хол байна даа гэж хүлээж суугаа амрагт
Өө юухан байхав! гэж итгэл хайрла
Өндөр нас ч дарлаа даа гэж гуньсхийж суугаа бууралд
Өвөө та ануухан байна гэж урам хайрла
Хүмүүсээ бие биедээ урам хайрла
Хүч тэнхэл өгөх бүлээн дулаан сэтгэл хайрла
Т.Очирхүү

3. 55­р сургуулийн бага ангийн багш Б. Адьяагийн сурган хүмүүжүүлэх
зөвлөмж
2011­2­25
Урам хайрла
Бага насны хүүхдийн сэтгэл гэнэн цайлган,ямагт өөдрөг бадрангуй байх боловч
бэрхшээлтэй тулгарах үед шантрах нь амархан.сэтгэл нь тогтворгүй байна. Ийм
онцлогыг багш мэдэх тул шавийнхаа сайн талд тулгуурлан зөв сайн хийсэн зүйл,
мэдсэн сурсаныг нь байга урамшуулж бай. Хүүхдэд урмын үг хэтэрнэ гэж бараг л
үгүй. Шавийг урамшуулах гэгч түүнийг хуурна, хоосон магтаж зулгайдна гэсэн
хэрэг биш өөрийх нь хүчэнд нь итгүүлнэ, мэдэх сурах дур хүслийг нь дэмжинэ
гэсэн үг.Урамшуулахад учир бас бий. Тухайн сурагч хэн бэ? гэдгээс их
шалтгаална.Урамшуулахаар онгирч хөөрөн хүнээ алдах нэгэн байхад магтсан ч
муулсан ч адилхан хандах нэгэн буй.Урмын үгийг хэнд хэзээ яаж хэлэх нь тухайн
нөхцөл байдал,багшийн харилцааны ур чадварын хэрэг болой.Юутай ч хүн, тэр
дундаа хүүхэд урмаар амьдрах тул манай ард түмэн “Урмыг нь хугалахаар ууцыг
нь хугал”хэмээн сургаж иржээ.
Дурсамж
Манай ангийн Энхболд хичээлд идэвхгүй, үсэг нүдлэхгүй хэцүүхэн л байлаа.
Би ангидаа уралдаан тэмцээн зохиов. Гэтэл биеийн тамирын тэмцээнд Энхболд
түрүүлж, эцэг, эх, бид нар бөөн баяр болов. Хүүхэд маань ч Аваргын тууз, дурсамж
бас бус шагнал авч царайд нь баяр баясгалан тодров. Энэ өдрөөс эхлэн Энхболд
хичээлдээ идэвхтэй болж, уншиж, сайхан бичиж, даалгавраа сайн хийхийг хичээдэг
болов. Энхболдын царайнаас гунигийн сүүдэр үргэж багшаа би үзүүлье, би анги
цэвэрлэе гэсэн оргилуун хүсэл эрмэлзэлтэй болсон юмаа. Хүүхдэд урам хайрлах
гэгч юутай их хүч өгдгийг тэгэхэд би мэдэрсэн.
Дурсамж
“Лхамаа / Б.Лхамсүрэн / захирлын үед миний хувийн амьдрал ажил хөдөлмөр
ид савлаж байсан цаг. Хүүхдүүд нялх, ажил их. Тэгээд айлын авгай болох гэж урьд
нь огт заалгаагүй амьдрал хэмээх тэр шинэ сургуульд суралцаж, унаж босож явсан
үе.Хүүхэд өвдөнө, акт авна, хичээл тасарна.Тэр бүхэнд миний урам хугарч ажлын
эрч хүч буурна.Хариан манай Лхамаа захирал,тийм хүнийг ёстой урмаар тэтгэдэг
байлаа.Сургуулийн хаалгаар дөнгөж орж ирэхэд л захирал үүдэнд зогсож
байна.”За манай Энхээгээр сонин юу байна.Хүүхдүүд нь сайн уу? гэдэгсэн”. Тийм
сайхан үгний хариуд гэгээн хариулт шууд л орж ирэлгүй яахав.Захирлаас ийм үг
сонсны дараа сэтгэл ямар хөнгөн байдаг гэж бодно.Ерөөсөө Лхамаа захирал хэн

4. ямар үгээр дутаж явааг сайн мэддэг хүн байв”.
Багш Ц.Энхээгийн дурдатгалаас
”Шинэ Сүхбаатар”сонин 2004 оны 013­рт
Урам хайрла
Хүмүүсээ бие биедээ урам хайрла
Хүсэл зориг бадраах халуун дулаан үг хайрла
Анх хөлд орж байгаа алдрай жаахан хүүд
Алхаарай алхаарай гэж дэм хайрла
Эрдмийн үсэг хэлхэн суугаа сургуулийн жаахан охинд
Эрдэмтэй хүн болноо хичээ! гэж урам хайрла
Анхны цалингаа аваад баясаж яваа хөвгүүнд
Аавын хүү эр хүн болно гэж шан хайрла
Өдий жил ч хол байна даа гэж хүлээж суугаа амрагт
Өө юухан байхав! гэж итгэл хайрла
Өндөр нас ч дарлаа даа гэж гуньсхийж суугаа бууралд
Өвөө та ануухан байна гэж урам хайрла
Хүмүүсээ бие биедээ урам хайрла
Хүч тэнхэл өгөх бүлээн дулаан сэтгэл хайрла
Т.Очирхүү