Menjelaskan tentang pengertian, filosofi, tujuan dan unsur kebahasaan Tembang Macapat.

1. Nama : Nafisah Dwi Fitriani
Kelas : XI MIPA 4
No :22
TEMBANG
TEMBANG
MACAPAT
MACAPAT
SMA NEGERI 1 PASURUAN

2. Halaman Judul
daftar isi
Pangerten Tembang Macapat
Filosofi Tembang Macapat
Ancase Tembang Macapat
Paugeran Tembang Macapat
Tabel Guru Gatra, Guru
Wilangan lan Guru Lagu
Unsur Kebasaan Tembang
Macapat
01
02
03
07
08
09
10

3. Tembang Macapat yaiku
salah sijining kasustran
Jawa kang awujud
tembang utawa puisi
tradisional sing kaiket
dening paugeran guru
gatra, guru wilangan lan
guru lagu.
PANGERTEN
TEMBANG MACAPAT

4. Tembang Macapat diyakini dening
akeh wong Jawa minangka
kumpulan tembang kang nduweni
teges proses uripe manungsa, proses
kang diparingake dening Gusti
Allah, nganti manungsa bali marang
Panjenengane. Ciri-ciri manungsa
wiwit lair nganti mati digambarake
kanthi runtut ing tembang macapat
sewelas.

5. 3. SINOM
Maskumambang nduweni teges mas kumambang (emas
yang terapung). Maskumambang minangka pratandha
wiwitaning urip manungsa ing donya. Tembang
Maskumambang iki menehi gambaran babagan jabang
bayi ing kandhutan ibu nalika lagi mbobot.
1. MASKUMAMBANG
2. MIJIL
Anane manungsa ing donya iki
digambarake kanthi tembang
macapat, yaiku tembang mijil,
padha tegese karo wijil, yaiku
metu saka wetenge ibu.
Sinom asale saka tembung enom
kang tegese muda. Nom-noman
digunakake kanggo sinau, golek
kanca lan golek jati diri.

6. 4. KINANTHI
6. GAMBUH
Filosofi Tembang Macapat Kinanti mujudaken
wekdal nalika lare dipuntuntun saha dibimbing
dening wong tuwo supados saged dados pribadi
ingkang langkung sae ing tembe.
5. ASMARADANA
Asmaradana nggambarake geger asmara ing
panguripane manungsa. Periode iki diwiwiti
nalika manungsa wiwit nduweni minat
marang lawan jenis, yaiku nalika isih remaja.
Gambuh saged dipuntegesi jumbuh ingkang
trep utawi sarujuk, nggambaraken bab
enggal gesangipun manungsa, inggih menika
mlebet ing jaman bebrayan (rabi).
7. DHANDANGGULA
Ngandharake proses munggah lan mudhun
ing rumah tangga sing kudu dilewati
bebarengan. Wiwit mapan ing kulawarga lan
bisa nyukupi kabutuhan urip bebrayan

7. 8. DURMA
Durma asale saka tembung darma/wèwèh.
wong sing wis rumangsa cukup uripe bakal
katon welas asih marang wong liya. Dadi
bakal ana rasa pengin menehi. Iki
dipengaruhi dening pendidikan agama lan
karakter sosial.
9. PANGKUR
Pangkur asale saka tembung mungkur
(mundur), manungsa wiwit undur saka karep
kadonyan lan wiwit mikir babagan urip sakwise
pejah. Sawise kabeh kabetahan ing donya wis
kacukupan, giliran manungsa kanggo golek
bekal kanggo urip langgeng ing tembe
Megatruh yaiku tembang macapat kang
nggambarake manungsa kang lagi sakaratul
maut. Megat tegese pisah, ruh tegese urip.
Pisah antarane awak lan nyawa lan bali
menyang asale.
10. MEGATRUH
11. POCUNG
Raga kang wis ditinggal roh banjur disucekake
sadurunge dibalekake ing lemah. Layon banjur
dikumbah lan dibungkus nganggo kain kafan lan
diarani pocong. Tembang macapat pocung yaiku
tembang kang ngelingake marang pati. Tembang
iki minangka pungkasan saka sewelas tembang
macapat.

8. Tembang macapat isine pitutur sing ngandhut
piweling lan nuntun perjalanane manungsa
saka lair nganti seda, supaya nduweni
kauripan sing becik.
Tembang macapat uga bisa digunakake ing
panguripan sosial, kalebu minangka hiburan,
estetika, lan pendidikan.
Tembang macapat uga bisa digunakake
kanggo pagelaran tradisional, senandung
kanca, mantra ngusir bala, upacara temu
manten lan upacara kagiyatan pangestu.

9. Guru Lagu
Guru Lagu
Guru lagu kuwi wuni pungkasane saben larik.
Guru lagu kuwi wuni pungkasane saben larik.
Wuni pungkasane saben gatra (a, i, u, e, o)
Wuni pungkasane saben gatra (a, i, u, e, o)
uga diarani dong dinge swara’.
uga diarani dong dinge swara’.
Guru Gatra
Guru Gatra
Guru gatra kuwi cacahe larik (banyaknya
Guru gatra kuwi cacahe larik (banyaknya
baris) saben pada (tiap bait).
baris) saben pada (tiap bait).
Guru Wilangan
Guru Wilangan
Guru wilangan kuwi cacahe wanda (jumlah
Guru wilangan kuwi cacahe wanda (jumlah
suku kata) saben larik (tiap baris).
suku kata) saben larik (tiap baris).
Tuladha :
Tuladha :
Nadyan silih bapa biyung kaki nini
Nadyan silih bapa biyung kaki nini
Sadulur myang sanak
Sadulur myang sanak
Kalamun muruk tan becik
Kalamun muruk tan becik
Nora pantes yen den nuta
Nora pantes yen den nuta
Guru gatra : 4 gatra
Guru gatra : 4 gatra
Guru wilangan : 12,6,8,8
Guru wilangan : 12,6,8,8
Guru lagu : i,a,i,a
Guru lagu : i,a,i,a

11. Tembung Garba
Tembung Garba
Tembung garba yaiku tembung loro utawa
Tembung garba yaiku tembung loro utawa
luwih sing digabung dadi siji, kanthi
luwih sing digabung dadi siji, kanthi
ngurangi jumlah wanda lan nduwe makna
ngurangi jumlah wanda lan nduwe makna
dewe, tembung garba uga diarani sinandhi.
dewe, tembung garba uga diarani sinandhi.
Tuladha :
Tuladha :
• Aneng = Ana + ing
• Aneng = Ana + ing
• A
• Araneki = Arane + iki
raneki = Arane + iki
• Dadyewuh = Dadi + ewuh
• Dadyewuh = Dadi + ewuh
• Maharja = Maha + raja
• Maharja = Maha + raja
• Mring = Mara + ing
• Mring = Mara + ing
Tembung Kawi
Tembung Kawi
Tembung kawi yaiku jenise tembung kang
Tembung kawi yaiku jenise tembung kang
cak-cake winates ana ing basa endah,
cak-cake winates ana ing basa endah,
umpamane kanggo ing kesenian kethoprak,
umpamane kanggo ing kesenian kethoprak,
wayang lan acara liane kang gegayutan karo
wayang lan acara liane kang gegayutan karo
adat kejawen.
adat kejawen.
Tuladha :
Tuladha :
• Agni = geni
• Agni = geni
• Bayu = angin
• Bayu = angin
• Catur = papat
• Catur = papat
• Ingsun = aku
• Ingsun = aku
• Dwija = guru
• Dwija = guru

12. Sandi Asma
Sandi Asma
Sandi asma yaiku asma kang sinandi utawa
Sandi asma yaiku asma kang sinandi utawa
jeneng kang sinamun (sinamar) ing sajroning
jeneng kang sinamun (sinamar) ing sajroning
tembang, kidung, utawa karangan.
tembang, kidung, utawa karangan.
Dasanama
Dasanama
Dasanama yaiku tembung pirang-pirang
Dasanama yaiku tembung pirang-pirang
kang duwe teges siji utawa padha.
kang duwe teges siji utawa padha.
Tuladha :
Tuladha :
Tuladha :
Tuladha :
• Segara = Ernawa, jalanidhi, jaladri,
• Segara = Ernawa, jalanidhi, jaladri,
samodra, tasik, laut.
samodra, tasik, laut.
•
• Slamet = Basuki, raharja, rahayu,
Slamet = Basuki, raharja, rahayu,
sugeng, widada.
sugeng, widada.
•
• Panggonan = Gwan, unggwan, don,
Panggonan = Gwan, unggwan, don,
laya, ênu.
laya, ênu.
Sandi Asmae :
Sandi Asmae :
(Nafisah Dwi)
(Nafisah Dwi)

13. Sandi Karsa
Sandi Karsa
Sandi Karsa yaiku tujuan, ancas, utawa karep
Sandi Karsa yaiku tujuan, ancas, utawa karep
kang sinamun utawa sinamar ana ing
kang sinamun utawa sinamar ana ing
tembang. Ana uga wong kang ngarani sandi
tembang. Ana uga wong kang ngarani sandi
karsa kuwi sandi ukara yaiku ukara (ukarane
karsa kuwi sandi ukara yaiku ukara (ukarane
kanggo medharake cipta, gagasan, rasa –
kanggo medharake cipta, gagasan, rasa –
pangrasa, utawa kekarepan).
pangrasa, utawa kekarepan).
Tuladha :
Tuladha :
Sandi Karsae :
Sandi Karsae :
(Dina Pendidikan)
(Dina Pendidikan)

14. MATUR NUWUN