เทคโนโลยีสมัยใหม่อย่างอิเล็กทรอนิกส์ และคอมพิวเตอร์ได้ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างมากในงานพยาธิวิทยาคลีนิค โดยเฉพาะงานด้านเคมีลีนิค, โลหิตวิทยา, และธนาคารเลือด อีกทั้งกำลังก้าวเข้าไปมีบทบาทมากขึ้นเรื่อยๆ ในงานด้านจุลชีววิทยา โดยเทคโนโลยีเหล่านี้สร้างผลกระทบให้กับงานพยาธิวิทยาคลีนิคด้วยการเข้าไปมีส่วนในทุกกระบวนการ เริ่มตั้งแต่ขั้นตอนการจัดเก็บและลงทะเบียนสิ่งส่งตรวจ, ขั้นตอนกระบวนการวิเคราะห์, การประมวลผลลัพธ์ที่ได้, การแปรผล, การจัดเก็บสถิติ, การควบคุมคุณภาพงานวิเคราะห์

1. เทคโนโลยีคอมพิวเตอรและระบบวิเคราะหอัตโนมัติในงานพยาธิวิทยาคลีนิค
สุรพล ศรีบุญทรง
บทความป 1995
เทคโนโลยีสมัยใหมอยางอิเล็กทรอนิกส และคอมพิวเตอรไดกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงอยางมากในงาน
พยาธิวิทยาคลีนิค โดยเฉพาะงานดานเคมีลีนิค, โลหิตวิทยา, และธนาคารเลือด อีกทั้งกําลังกาวเขาไปมีบทบาทมากขึ้น
เรื่อยๆ ในงานดานจุลชีววิทยา โดยเทคโนโลยีเหลานี้สรางผลกระทบใหกับงานพยาธิวิทยาคลีนิคดวยการเขาไปมีสวนใน
ทุกกระบวนการ เริ่มตั้งแตขั้นตอนการจัดเก็บและลงทะเบียนสิ่งสงตรวจ, ขั้นตอนกระบวนการวิเคราะห, การประมวล
ผลลัพธที่ได, การแปรผล, การจัดเก็บสถิติ, การควบคุมคุณภาพงานวิเคราะห, ไปจนถึงกระทั่งการรายงานผลออกไปใน
รูปสัญญาณอิเล็กทรอนิกส เพื่อใหหนวยงานอื่นๆ ของ
สถานพยาบาลสามารถนําไปใชงานไดอยางสะดวก และงายดาย
อยางไรก็ตาม แมวางานพยาธิวิทยาคลีนิคจะ
ไดรับผลกระทบมากมายจากเทคโนโลยีสมัยใหมดังที่ไดกลาว
มาแลว แตงานดานพยาธิกายวิภาคอันเปรียบเสมือนฝาแฝดรวม
อุทรภายใตชื่องานพยาธิวิทยาก็ยังคงไดรับผลระทบจากเทคโนโลยี
สมัยใหมนอยมาก การดําเนินการตางๆ ภายในหนวยงานพยาธิ
กายวิภาคสวนใหญยังขึ้นอยูกับความเชี่ยวชาญของพนักงาน
หองปฏิบัติการ และประสพการณของพยาธิแพทยเปนสําคัญ ดังนั้น จึงขอละที่จะไมกลาวเขาไปถึงผลกระทบที่
เทคโนโลยีมีตองานพยาธิกายวิภาค แตละไลลึกลงไปในรายละเอียดของงานดานพยาธิวิทยาคลีนิคแตละงาน วาไดรับ
ผลกระทบจากเทคโนโลยีสมัยใหมเหลานี้ในลักษณะใดบาง
งานเคมีลีนิค
หนวยงานเคมีลีนิคเปนงานดานพยาธิวิทยาคลีนิคหนวยงานแรกที่มีการประยุกตเอาเทคโนโลยีสมัยใหม
เขามาใช เหตุผลสําคัญมีอยู 2 ประการ ประการแรกเนื่องมาจากภาวะวิกฤตของภาระงาน (Workload) ที่หนวยงาน
เคมีลีนิคตองประสบอยู ดังจะเห็นไดจากปริมาณสิ่งสงตรวจที่เพิ่มขึ้นกวา 2 เทาตัวในทุกทุกสี่ปนับแตทศวรรษที่ 40 เปน
ตนมา สวนสาเหตุประการที่สองก็สืบเนื่องมาจากความเหมาะสมในรูปแบบของงานเคมีลีนิคเองที่สามารถจะประยุกต
เอาระบบอัตโนมัติเขามาใชไดโดยงาย เพราะงานสวนใหญคือ การเติมสาร, การดูปลอยสารละลาย, การอุนสารเพื่อเรง
ปฏิกิริยา, และการตรวจวัดปฏิกิริยา ฯลฯ ไมคอยมีงานที่ตองอาศัยประสพการณและความชํานาญเฉพาะตัวมากนัก
จนอาจกลาวไดวาระบบอัตโนมัติในโลกพยาธิวิทยาคลีนิคนั้นลวนมีรากเหงามาจากงานเคมีลีนิค กอนที่จะไดน้ําไดปุยมา
จนเติบกลาแข็งแรงเพียงพอที่จะกาวลวงไปในอาณาเขตนๆ ของงานพยาธิวิทยาคลีนิค
ผลจากความพยายามพัฒนากลวิธีวิเคราะหดานเคมีลีนิคนั้น ไดกอใหเครื่องวิเคราะหอัตโนมัติ
(Automates) ในรูปแบบตางๆ ขึ้นอยางมากมาย ไมวาจะเปน เครื่อง Continuous flow analyzer, เครื่อง
Discrete analyzer, หรือเครื่อง Centrifugal analyzer ฯลฯ อีกทั้งยังมีการประยุกตเอาระบบคอมพิวเตอรลักษณะ
ตางๆ มาใชกับงานเคมีลีนิคในลักษณะตางๆ กันอีกดวย
Continuous flow analyzer

2. 2
ในชวงตนทศวรรษ 1950 กอนหนาที่เครื่องวิเคราะหอัตโนมัติชนิด Continuous flow analyzer จะ
ไดรับการประดิษฐคิดคนขึ้นโดย Dr. Skeggs นั้น การพัฒนาเทคนิควิเคราะหของหนวยงานเคมีลีนิคยังเปนไปใน
ลักษณะคอยเปนคอยไป มักจํากัดอยูเพียงแคการอํานวยวามสะดวกเกี่ยวกับการเติมสาร/อุนสารใหกับนักเทคนิค
การแพทยที่ทําการวิเคราะห อุปกรณที่ผลิตขึ้นมาในระยะนี้ไดแก พวกไปเปตอัตโนมัติ, และเครื่องเติมสารละลาย
อัตโนมัติ อันประกอบไปดวยกระบอกลูกสูบหลายๆ กระบอก, สายยางหลายๆ เสน, และหัวหยอดสําหรับหยอด
สารละลายหลายๆ หัวประกอบเขาดวยกัน ผูใชอุปกรณเหลานี้
ยังคงตองใชวิธีฉีดไลสารออกจากกระบอกสูบดวยตนเองอยู
งานวิเคราะหดานเคมีลีนิคเริ่มเขาสูระบบที่เรียกวา
"ระบบวิเคราะหอัตโนมัติ" อยางจริงจังก็ตอเมื่อ Dr. Skeggs ได
แนะนําเครื่อง Bubble-segmented Continuous flow
analyzer เขาสูตลาด เรื่องดังกลาวนี้ประกอบไปดวยสายยาง
สําหรับดูดปลอยสารละลายเพื่อการการวิเคราะห หนึ่งสายตอหนึ่ง
การทดสอบ (สมมติวามีการทดสอบ 8 ชนิด ก็ตองใชสายอยาง
อยางนอย 8 เสน) โดยใชปมปแบบ Finger tip ซึ่งเลียนแบบการทํางานของนิ้วมือที่รีดไปบนสายยาง เพื่อไลใหน้ํายา
ไหลไปยังสวนที่ตองการ และใชฟองอากาศเปนตัวคั่นระหวางสิ่งสงตรวจแตละราย (จึงไดมีชื่อเรียกวา Bubble-
segmented) ทําใหสามารทําการทดสอบสิ่งสงตรวจไดนับเปนพันรายในแตละชั่วโมง และดวยประสิทธิภาพที่สูงมาก
ดังกลาว ก็ทําใหเครื่องตรวจวิเคราะหอัตโนมัติของ Dr. Skeggs ไดรับความนิยมใชทั่วไปอยางกวางขวาง จนนําความมั่ง
คั่งมาสูผูผลิตอยางมากมาย ในชวงที่ผูผลิตอื่นๆ ยังไมสามารถพัฒนาเครื่องวิเคราะหอัตโนมัติชนิดอื่นๆ ขึ้นมาแขงขัน
Discrete analyzer
การจดลิขสิทธิ์อุปกรณวิเคราะหอัตโนมัติแบบ Continuous flow analyzer ของบริษัทเทคนิคอนก็
นับวามีผลดีตอโลกการตรวจวิเคราะหทางเคมีลีนิคเปนอยางมาก ในแงที่สงผลใหจําเปนตองมีการพัฒนาอุปกรณ
วิเคราะหอัตโนมัติรูปแบบอื่นๆ ขึ้นมาใชงาน และหนึ่งในนั้นคือเครื่อง Discrete analyzer ซึ่งแยกสิ่งสงตรวจออกมาไว
เปนหลอดๆ แยกจากกัน จึงลดปญหาความผิดพลาดจากการปนเปอนระหวางสิ่งสงตรวจแตละรายไดเปนอยางดี และ
ยังชวยลดคาใชจายในสวนของน้ํายาวิเคราะหไดอยางมากอีกดวย เพราะในเครื่อง Discrete analyzer นั้น น้ํายาจะถูก
ดูดเขาไปทําปฏิกิริยาในหลอดทดลองเฉพาะเทาที่จําเปนเทานั้น ไมเหมือนเครื่อง Continuous flow analyzer ที่ตอง
ดูดน้ํายาเขาไปหลอในสายยางตลอดเวลา ถาไมมีสิ่งสงตรวจใหทําปฏิกิริยา น้ํายาดังกลาวก็จะถูกไหลทิ้งไปอยางนา
เสียดาย (แถมในชวงกอนเริ่มงานนั้น เครื่อง Continuous flow analyzer ก็ยังตองดูดน้ํายาเขาไปคางไวในทอสายยาง
เพื่อไมใหมีปญหาเรื่องฟองอากาศไปรบกวนการอาน)
ที่สําคัญ การแยกสิ่งสงตรวจออกจากกันของระบบ Discrete analyzer ยังมีความเหมาะสมเปนอยาง
มากตอการทดสอบแบบ Kinetic assay ซึ่งใชการวัดอัตราเร็วการเกิดปฏิกิริยาเคมีเปนตัวทดสอบเปรียบเทียบหา
ปริมาณสารเคมีที่ตองการวิเคราะห จึงสามารถดําเนินการตรวจสอบไดทันทีที่สิ่งสงตรวจสัมผัสกับน้ํายาวิเคราะห ไม
ตองรอกันนานเปนสิบยี่สิบนาทีใหปฏิกิริยาดําเนินไปถึงจุดสุดทาย (end-point) เชนที่เคยกระทํากันมาในอดีต ทําให
ขีดความสามารถในการรองรับปริมาณงานของหองปฏิบัติการเคมีลีนิคเพิ่มสูงขึ้น ในขณะเดียวกันก็ยังทําใหการรายงาน
ผลสามารถดําเนินไปอยางรวดเร็วทันตอเหตุการณยิ่งขึ้น

3. 3
Centrifugal analyzer
หลังจากความพยายามขึ้นไปพิชิตอวกาศครั้งแลวครั้งเลาของมนุษย ก็ทําใหเกิดรูปแบบความตองการ
การตรวจหาปริมาณสารชีวเคมีในเลือดในอีกลักษณะหนึ่ง นั่นคือ การทดสอบภายใตสภาพไรแรงโนมถวง และ
กอใหเกิดการพัฒนาอุปกรณวิเคราะหอัตโนมัติชนิดใหมขึ้นมาใหมในป ค.ศ. 1969 โดย Dr. Anderson ภายใตชื่อ "
Centrifugal analyzer " ซึ่งอาศัยแรงเหวี่ยงหนีศูนยกลางเปนตัวผสมน้ํายาวิเคราะหเขากับสิ่งสงตรวจ ตัวอุปกรณนั้น
ประกอบไปดวย หัวเหวี่ยง (rotor) ซึ่งมีชองภายในอยู 3 ชอง ชองแรกสําหรับใสสงตรวจ, ชองสองสําหรับน้ํายา
วิเคราะห สวนชองสามเปนชองซึ่งเมื่อหัวเหวี่ยงเริ่มเคลื่อนที่ก็จะเหวี่ยงเอาน้ํายา และสิ่งสงตรวจเขามาผสมให
เกิดปฏิกิริยาเคมีขึ้นภายในชองนี้ (Cuvette)
ซึ่งในชองที่สามนี้เอง จะตัวตรวจจับสัญญาณ
แสงเพื่อวัดความเขมแสงที่ถูกดูดกลืนเมื่อ
เกิดปฏิกิริยา อันจะบงกลับไปถึงปริมาณของ
สารซึ่งเราสนใจอยู
หลักการ Centrifugal
analyzer ของ Dr. Anderson นี้นับวาเปน
กระบวนการทดสอบที่สมบูรณแบบมากสําหรับ
การทดสอบความเร็วของปฏิกิริยา (Kinetic
assay) แตออกจะคอนขางยุงยากอยูสักหนอย
สําหรับกรณีที่มีปริมาณสิ่งสงตรวจซึ่งตองการ
ทดสอบจํานวนมากๆ หรือในกรณีที่ตองการ
รายงานผลการทดสอบอยางตอเนื่องตลอดเวลา
เพราะผูทดสอบตองหยุดหัวเหวี่ยงเพื่อลางและ
เติมน้ํายา อีกทั้งสิ่งสงตรวจลงไปในหัวเหวี่ยง
ใหมอยูเรื่อยๆ แถมยังไมสะดวกสําหรับหองปฏิบัติการที่มีการใหบริการทดสอบหาสารเคมีมากชนิดหลาสกรูปแบบอีก
ตางหาก
จากขอจํากัดในอุปกรณ Centrifugal analyzer ของ Dr. Anderson ตอมาจึงไดมีการพลิกแพลง
ดัดแปลงรูปแบบตัวอุปกรณ Centrifugal analyzer เสียใหม โดยบริษัท Coulter Electronics Inc. ภายใตชื่อ
DACOS (Discrete Analyzer with Continuous Optical scanning) ซึ่งเปลี่ยนรูปแบบการหมุนของหัวเหวี่ยงเสีย
ใหม จากที่เคยหมุนอยางตอเนื่อง (continuous) ไปเปนการหมุนแบบมีจังหวะหยุดเปนพัก (stepping) เพื่อใหสามารถ
ลางชองอานปฏิกิริยา และปอนเอาหลอดน้ํายาวิเคราะห และสิ่งสงตรวจรายใหมๆ เขามาไดอยางตอเนื่อง รวมทั้งมี
การพัฒนาใหแหลงกําเนิดแสงที่ใชวัดปฏิกิริยามีการเคลื่อนที่ตามไปในแกนเดียวกับหัวเหวี่ยง
ดังนั้น ผลลัพธที่ไดจากเครื่อง DACOS จึงไมมีความแตกตางไปจากที่ไดรับจากเครื่องของ Dr.
Anderson เลย ในขณะที่สามารถดําเนินการทดสอบในลักษณะตอเนื่องกันไปไดตลอดเวลา (ไมนอยกวา 600 เทสตตอ
ชั่วโมง) นอกจากนั้น ยังอาจออกแบบหัวเหวี่ยงใหสามารถบรรจุไวดวยน้ํายาวิเคราะหหลายๆ ชนิด จึงสามารถ
ดําเนินการทดสอบหลายๆ อยางไปพรอมๆ กัน โดยอาศัยสิ่งสงตรวจจากผูปวยรายเดียวได และอาจกําหนดชวงเวลา

4. 4
ดําเนินการทดสอบใหสั้นขึ้นหรือชาลงไดดวยการเรงหรือหนวงความเร็วในการเหวี่ยง ที่สําคัญ ในจังหวะการเคลื่อนที่
ของแหลงกําเนิดแสงซึ่งใชความแรงของปฏิกิริยานั้น ผูผลิตเครื่อง Centrifugal analyzer ยังอาจออกแบบใหมีการ
เปลี่ยนมุมแสงตกกระทบไปทีละนอย เพื่อใหไดความยาวคลื่นอันแตกตางกันไปเปนชวงสเปคตรัมของคลื่น (Spectrum
of light) ไดอีกดวย
การทดสอบที่อาจไมจําเปน
ผลจากวิวัฒนาการระบบวิเคราะหอัตโนมัติซึ่งเปดโอกาสใหหองปฏิบัติการเคมีลีนิค สามารถทําการ
ทดสอบหลายๆ รูปแบบดวยตัวอยางสิ่งสงตรวจปริมาณไมมากนักของผูปวยแตละราย ในราคาคาใชจายที่คอนขางต่ํา
และดวยเวลาอันรวดเร็ว ทําใหในระยะเวลาตอมาไดเกิดแนวโนมแหงรูปแบบวิธีการตวจวิเคราะหสารชีวเคมีในเลือด
ลักษณะใหมขึ้นมา ไดแกการทดสอบแบบสกรีน (screening test) ซึ่งใชตรวจสอบหาการดําเนินของโรคในระยะแรกๆ
ในขณะที่ผูรับการทดสอบยังไมมีอาการอะไรบงบอกเลยวานาจะเปนโรค และการทดสอบแบบเปนชุด (Profile) ซึ่งนิย
ใหแพทยสั่งตรวจทีละหลายๆ อยางเปนชุดไปเลย เพื่อใหครอบคลุมสมมติฐานที่สงสัยไดอยางทั่วถึง เชน การทดสอบ
โรคตับก็ชุดหนึ่ง, การทดสอบโรคหัวใจก็ชุดหนึ่ง, ฯลฯ จนบางครั้งทําใหเกิดปญหาติดตามมาวา การทดสอบเหลานี้มี
มากจนฟุมเฟอยเกินไปหรือไม มีความจําเปนสักแคไหนถาตองเปรียบเทียบคาใชจายที่สถานพยาบาล และผูเขารับการ
รักษาตองเสียไป เชน การทดสอบหาน้ําตาลในปสสาวะเพื่อสกรีนหาผูปวยเบาหวานนั้น บอยครั้งที่เราจะพบวามี
ผลบวกอยูสัก 1 -2 เปอรเซนตเทานั้น หรืออยางการทดสอบชุดโรคตับซึ่งมักจะประกอบพรอมไปดวย Bilirubin, SGOT,
และ SGPT นั้น เราก็มักจะพบวาคาตางๆ เหลานี้ถาปรกติก็ปรกติเหมือนกันหมด ถาผิดปรกติแลวจึงอาจจะมีคาตางกัน
ออกไปบาง
อยางไรก็ตาม สําหรับประเทศทางตะวันตกซึ่งเปนตน
กําเนิดของเทคนิตการวิเคราะห และอุปกรณวิเคราะหอัตโนมัติแลว
การทดสอบแบบสกรีน และการทดสอบแบเปนชุดนี้อาจไมถือวาเปน
เรื่องฟุมเฟอยเกินจําเปน เพราะเมื่อคิดคาใชจายออกมาแลวยังคงถูก
มาก (สิ่งที่แพงคือคาแรงของนักเทคนิคการแพทยผูทําการวิเคราะห)
แถมการทดสอบเปนชุดยังชวยปกปองแพทยผูทําการรักษาจากการถูก
ฟองรองในภายหลังไดอีกดวย เพราะหากผูปวยอเมริกันทราบใน
ภายหลังวาโรคภัยไขเจ็บของตนนั้นอาจทําใหบรรเทาลงไป หรือถูกตรวจพบไดแตเนิ่นๆ โดยวิธีการทดสอบที่แพทยละเลย
ไปแลวละก็ แพทยผูใหการรักษาก็อาจจะถูกฟองรองเอาความใหตองชดเชยคาเสียหายจนหัวโตได ดังนั้น เพิ่อความ
ปลอดภัยแพทยอเมริกันจึงมักสั่งใหมีการทดสอบเผื่อไวใหเกินๆ ไวกอน ถึงแมวาอาจจะดูไมจําเปนก็ตาม
ผลจากประสิทธิภาพอันเหลือเฟอของเครื่องมืออัตโนมัติทั้งหลายที่ไดรับการพัฒนาขึ้นมา ไดสงผลให
ปริมาณงานที่แตละหนวยงานเคมีลีนิคตองรองรับในแตละวันนั้นทวีปริมาณมากมายมหาศาลขึ้นไปจากเดิม และเปลี่ยน
รูปแบบการทํางานของเจาหนาที่ประจําหองปฏิบัติการไปจากอดีตที่เคยปฏิบัติมาเปนอยางมาก จากเดิมที่เคยตองใช
เวลาสวนใหญไปกับงานหยอดๆ เติมๆ สารละลาย แลวสังเกตุปฏิกิริยาที่เกิดขึ้น ก็กลับกลายเปนวาตองมายุงกับงาน
ทะเบียนสิ่งสงตรวจที่รับเขามา และจัดการกับผลลัพธที่ไดรับการเครื่องวิเคราะหอัตโนมัติทั้งหลายวาจะรายงานผล
ออกไปอยางไร และจะควบคุมคุณภาพของงานวิเคราะหปริมาณมากมายนั้นไดอยางไร

5. 5
ซึ่งงานทะเบียนขอมูล และงานควบคุมคุณภาพนี้ก็เปนงานสําคัญที่สามารถนําเอาระบบคอมพิวเตอร
เขามาประยุกตใชไดอยางเหมาะเจาะเหมาะสม อันสงผลใหหองปฏิบัติการเคมีลีนิคทั่วโลกตางขวนขวายหาเครื่อง
คอมพิวเตอรเขามาใชอํานวยความสะดวกในงานของตนเปนการใหญ นับแตชวงทศวรรษที่ 60 เปนตนมา มีความ
พยายามจัดรูปแบบสัญญาณวิเคราะห และสัญญาณขอมูลภายในหองปฏิบัติการใหเปนไปตามมาตรฐานเดียวกัน ทําให
ขอมูลอันเปนผลลัพธจากงานวิเคราะหสามารถปอนเขาสูฐานขอมูลกลางของสถานพยาบาลไดโดยตรง ผูปฏิบัติงานใน
หนวยเคมีลีนิคไมตองเสียเวลามาปอนขอมูลใหกับระบบคอมพิวเตอรดวยตนเองอีก ตัวอยางของความพยายามดังกลาว
ไดแกการใชรหัสบารโคดติดไวกับสิ่งสงตรวจ หรือการใชรหัสจําเพาะใหกับชื่อการทดสอบแตละชนิด ฯลฯ
กลาวไดวาขอมูลคอมพิวเตอรที่มีการพัฒนาขึ้นในหนวยงานเคมีลีนิคนั้น มิไดมีจุดมุงหมายอยูเพียงเพื่อ
การประมวลผลสัญญาณวิเคราะหจากสิ่งสงตรวจของผูปวยเทานั้น แตยังตองสอดประสานเขากับขอมูลผูปวยซึ่งจัดเก็บ
อยูภายในฐานขอมูลสวนกลางในแผนกเวชระเบียนอีกดวย เพื่อตัดปญหาการจัดเก็บขอมูลเอกสารซ้ําซอนไวภายใน
หลายๆ หนวยงาน หลีกเลี่ยงเอกสารในรูปกระดาษ (แผนฟลอปปดิสกหนึ่งแผนสามารถจัดเก็บขอมูลไดเทากับสมุดจด
รายงานขนาดสูงทวมหัวไดอยางสบายๆ) เพราะงานทะเบียนที่อาศัยกระดาษเปนตัวจัดเก็บขอมูลนั้นไมเพียงแตจะ
สิ้นเปลืองทรัพยากรของโลกเทานั้น ยังกอใหเกิดปญหาติดตามในเรื่องสถานที่จัดเก็บ และความยุงยากในการเรียกคน
ขอมูลเกาๆ กลับดูมาศึกษา ทําใหงานทะเบียนโรงพยาบาลยุคใหมมีลักษณะเปนสํานักงานอิเล็กทรอนิกส ขอมูล
ทั้งหลายทั้งปวงสามารถจัดสงไปยังแหลงตางๆ ไดอยางสะดวกรวดเร็วในรูปของสื่อสัญญาณอิเล็กทรอนิกส เชน แพทย
เจาของไขสามารถเรียกเอาขอมูลประวัติการรักษาพยาบาลของผูปวยในอาณัติของตน ขึ้นมาดูจากเครื่องคอมพิวเตอร
ภายในหองแพทยของตนได, หรือการที่ขอมูลการรักษา จํานวนวันที่
รับการรักษา และการสงตรวจทางหองปฏิบัติการจะไปปรากฏที่แผนก
การเงินของโรงพยาบาลโดยอัตโนมัติ ทําใหฝายการเงินสามารถคํานวน
คารักษาพยาบาลออกมาไดทันทีที่ผูปวยเช็คเอาทออกจากโรงพยาบาล
ฯลฯ
สถิติ และงานควบคุมคุณภาพ
หนาที่สําคัญอีกอยางหนึ่งของหัวหนาหองปฏิบัติการ
ทางพยาธิวิทยาคลีนิค คือ การตรวจสอบผลลัพธอันไดจากการวิเคราะห และเซ็นยืนยันผลการวิเคราะหกอนที่รายงาน
ผลออกไปยังแพทยผูสั่งตรวจ วัตถุประสงคของการกําหนดใหหัวหนาหองปฏิบัติการตองเซ็นกํากับในใบรายงานผลนี้มิได
มุงหวังเพียงแคยืนยันการรับผิดชอบเทานั้น แตยังมุงหมายใหหัวหนาหองปฏิบัติการไดมีโอกาสสํารวจตรวจสอบ
คุณภาพของหองปฏิบัติการซึ่งดูแลอยูดวย เพราะหากมีผลการวิเคราะหในลักษณะผิดสังเกตุขึ้นมา มันก็มักจะบงบอกถึง
ความผิดพลาดของระบบวิเคราะหภายในหองปฏิบัติการที่จําเปนตองไดรับการแกไข
อยางไรก็ตาม แมวาการตรวจสอบยืนยันผลการวิเคราะหของหัวหนาหองปฏิบัติการจะมีความสําคัญ
มาก แตมันก็เปนงานอันนาเบื่อหนายมิใชนอยเชนกันหากมีปริมาณสิ่งสงตรวจใหตองทดสอบมากๆ ดังนั้น จึงไดมีความ
พยายามประยุกตเอาระบบคอมพิวเตอรเขามาใชงานควบคุมคุณภาพของการวิเคราะหดวยเชนกัน เพราะการตรวจสอบ
เปรียบเทียบรายการซึ่งแตกตางไปจากคากําหนด (search) และการจัดลําดับขอมูล (sort) ก็เปนความสามารถตามปรกติ
ของคอมพิวเตอรอยูแลว เชน ในกรณีที่หัวหนาหองปฏิบัติการตองการคนวามีรายการทดสอบอะไรที่มีคาสูงต่ํากวาปรกติ

6. 6
มากๆ เขาก็สามารถสั่งใหเครื่องคอมพิวเตอรเรียกคนขอมูลดังกลาวออกมาดูไดอยางงายดาย แถมยังสามารถสืบคน
ขอมูลยอนหลังไปในอดีตไดอยางทันอกทันใจอีกตางหาก
การนําเอาระบบคอมพิวเตอรมาใชกับงานวิเคราะหทางหองปฏิบัติการ ไมเพียงแตจะอํานวยความ
สะดวกใหกับผูปฏิบติงานเทานั้น แตยังเพิ่มคุณภาพของงานวิเคราะหขึ้นไปจากเดิมไดอีกดวย เพราะดวยวิสัยของมนุษย
ปุถุชนทั่วไปนั้นยอมมีโอกาสผิดพลาดเผลอเรอไดเสมอ เชน ผูรับ/เก็บสิ่งสงตรวจอาจสับตําแหนงเลขประจําตัวผูปวยกับ
สิ่งสงตรวจ, ผูทดสอบอาจวางเรียงสิ่งสงตรวจผิดลําดับกัน ฯลฯ แตเมื่อทุกอยางทํางานภายใตระบบคอมพิวเตอรโดยมี
บารโคดเปนตัวระบุจําแนกสิ่งสงตรวจก็สงผลใหโอกาสผิดพลาดอันเกี่ยวเนื่องกับมนุษย (human errors) นี้ มีโอกาส
เกิดขึ้นนอยมาก เมื่อบวกเขากับการใชงานเครื่องวิเคราะหอัตโนมัติซึ่งลดขอผิดพลาดในดานการเติมสาร/อุนสาร และ
การวัดปฏิกิริยา ฯลฯ แลว ก็นับไดวาระบบคอมพิวเตอรไดนํามาซึ่งการพัฒนาแบบกาวกระโดดในคุณภาพของงาน
วิเคราะหทางเคมีลีนิค
นอกเหนือจากการนําเอาเครื่องคอมพิวเตอรเปน
เครื่องๆ มาติดตั้งใชงานในหองปฏิบัติการแลว ลักษณะการ
ประยุกตใชคอมพิวเตอรกับงานวิเคราะหทางพยาธิวิทยาคลีนิคอีก
อยางคือการนําเอาไมโครโพรเซสเซอร หรือไมโครคอนโทรลเลอร
ไปใชควบคุมการทํางานของอุปกรณวิเคราะหชนิดตางๆ จน
แมกระทั่งอุปกรณที่ดูเหมือนไมสลักสําคัญอะไรนักอยาง ไมโครไป
เปตตก็ยังอุตสาหมีการนําเอาไมโครโพรเซสเซอรไปใชควบคุมการดูด/ปลอยสารละลายกับเขาดวย (ทั้งนี้ สวนสําคัญ
ยอมมาจากเหตุผลสําคัญวาชิปไอซีสมัยใหมนั้นมีการแขงขันกันผลิตออกมาสูตลาดอยางมากมาย ราคาจึงถูกมาก เมื่อยิ่ง
ถูกก็ยิ่งเปนที่นิยม) ซึ่งผลของการนําไมโครโพรเซสเซอรมาใชกับอุปกรณในหองปฏิบัติการ ทําใหอุปกรณเหลานั้น
สามารถทํางานไดอยางแมนยํามีประสิทธิภาพมากขึ้น สามารถโปรแกรมการทํางานได จนกระทั่งสามารถติดตอสื่อสาร
กับอุปกรณอื่นๆ ที่ใชมาตรฐานการสื่อสารสัญญาณอิเล็กทรอนิกสชนิดเดียวกันได
แนวโนมและพัฒนาการของงานเคมีลีนิค
ตลอดชวงไมกี่สิบปที่ผานมานั้น งานตรวจวิเคราะหทางเครื่องวิเคราะหอัตโนมัติเคมีลีนิคไดกาวผานจุด
เปลี่ยนทางวิวัฒนาการมาหลายครั้งหลายคราวดวยกัน เริ่มตั้งแตป ค.ศ. 1955 ซึ่งเทคนิคการวิเคราะหแบบเฟลมโฟโต
เมตรี้ และฟลูออโรเมตรี้เริ่มไดรับการนําเสนอสูสาธารณชน โดยเทคนิตเฟลมโฟโตเมตรี้ไดทําใหการแพทยสามารถตรวจ
วิเคราะหและควบคุมระดับสมดุลยอิเล็กโทรไลตของผูปวยไดอยางรวดเร็วมีประสิทธิภาพ แทนที่จะตองรอผลการ
วิเคราะหอันยืดยาดเนิ่นชาเชนในอดีต สวนเทคนิคฟลูออโรเมตรี้ก็สงผลใหการตรวจหาปริมาณสารชีวเคมีขนาดต่ําๆ ใน
สิ่งสงตรวจสามารถดําเนินไปไดอยางถูกตองเชื่อถือได
ครั้นลวงเขาทศวรรษที่ 60 ก็เปนชวงทศวรรษแหงยุคทองของงานเคมีลีนิคอยางแทจริง มีการพัฒนา
เทคนิควิเคราะหชนิดใหมๆ ขึ้นมานับไมถวน เริ่มดวยเทคนิค Atomic absorbtion spectroscopy ซึ่งสามารถตรวจหา
ธาตุและสารประกอบในปริมาณนอยมากๆ อยางเชน สารตะกั่วในเสนผม, มีการพัฒนาเทคนิคการตรวจหาปริมาณก็า
ซและกรด-ดางภายในเลือด ซึ่งชวยเปดโลกใหมในการศึกษาดานเมตะบอลิซึ่มและการบริหารกรด-ดางในเลือด, มีการ
พัฒนาเทคนิควิเคราะหแบบ Immunoassay ซึ่งใหความแมนยํา และความไวในการตรวจสูงมาก, และที่สําคัญ คือการ

7. 7
กําเนิดเทคนิควิเคราะหแบบ Kinetic assay ซึ่งชวยใหการทดสอบดําเนินไปอยางรวดเร็ว จนแทบจะรายงานผลได
ในทันทีที่สิ่งสงตรวจถูกหยดเขาไปปนกับน้ํายาวิเคราะหไดเลย
ความนิยมในเทคนิควิเคราะหแบบ Kinetic assay นี้สังเกตุไดจากการที่มีผูผลิตคิดคนสารเอนไซมขึ้นมา
เพื่อการนี้อยางมากมาย ไมวาจะเปน สาร Glucose oxidase หรือ Peroxidase แถมยังมีผูพลิกแพลงเอาสารเอนไซมม
เหลานี้ไปจับตัวกลางเพื่อไมใหถูกลางไปพรอมกับน้ํายาวิเคราะหและสิ่งสงตรวจ จนสามารถนํากลับมาใชงานซ้ําใหมได
เปนพันครั้ง (ทําใหประหยัดคาน้ํายาวิเคราะหลงไปไดอีกหลายเทาตัว และเปนแนวคิดรียูสรีไซเคิ้ลอันทันสมัยซึ่งมีมา
กอนกระแสอนุรักษสิ่งแวดลอมตั้งนมตั้งนานมา) และ
ในชวงทศวรรษที่ 60 นี่เอง ที่เทคโนโลยีเลเซอรไดถูก
ประยุกตเขามาใชกับอุปกรณ Nephelometer อันสงผล
ใหการวิเคราะหจําแนกประเภทของสารโปรตีนสามารถลง
ลึกไปในลักษณะรายละเอียดที่จําเพาะมากขึ้นได
สวนความยุงยากในการแยกองคประกอบ
สสารตางๆ ภายในสารประกอบออกจากกัน ที่เคยเปน
ปญหามาตลอดสําหรับนักเคมีนั้น ในทศวรรษที่ 50 ก็ไดมี
การพัฒนาเทคนิค Liquid chromatography ซึ่งอาศัยความแตกตางในการเคลื่อนผานตัวกลางสองชนิดโดย
นักวิทยาศาสตรรัสเซีย อันจะติดตามมาดวยเทคนิคซึ่งใชหลักการคลายคลึงกันนี้ แตมีประสิทธิภาพ และลักษณะ
จําเพาะตัวแตกตางออกไป เชน Paper chromatography, thin-layer chromatography ฯลฯ จนสุดทายก็มี
การพัฒณาเทคนิค Chromatography ใหขึ้นไปถึงจุดสุดยอดดวยการใชแรงดันขนาดสูงๆ เปนตัวขับแยกสารประกอบ
ออกจากกัน ในชวงระยะเวลาสั้นๆ ภายใตชื่อ High Performmance Liquid Chromatography (HPLC) ซึ่งมีทั้ง
ความไว, ความจําเพาะ และประสิทธิภาพที่สูงมาก
สวนเทคโนโลยีการวิเคราะหทางเคมีลีนิคที่จัดวาใหมจริงๆ แลว เห็นจะไดแกความพยายามของนัก
ประดิษฐสมัยใหมที่จะเปลี่ยนรูปแบบน้ํายาวิเคราะหจากสภาพของเหลวใหอยูในรูปของแข็งซึ่งสะดวกตอการพกพา
มากกวา อยางการเคลือบสารเคมีไวบนแถบกระดาษหรือพลาสติก ทําใหสะดวกตอแพทยหรือผูปวยที่จะดําเนินการ
ทดสอบวิเคราะหดวยตนเอง (self test) หรือทดสอบกันขางเตียงผูปวยเลย (Bedside diagnosis) แทนที่จะตองสงสิ่ง
สงตรวจไปยังหองหองปฏิบัติการใหยุงยากและเสียเวลา ตัวอยางของอุปกรณที่ไดรับการพัฒนามาในแนวนี้ไดแก เครื่อง
Reflolux ของบริษัทเบอรริงเกอร, หรือเครื่องวิเคราะหอัตโนมัติของบริษัทโกดัก ซึ่งนําความรูดานการผลิตฟลมของตน
มาประยุกตใชกับงานวิเคราะหทางการแพทย ฯลฯ ซึ่งผลจากการพัฒนาในแนวทางที่ไดกลาวมานี้ จะเห็นไดวา
เทคโนโลยีดานอิเล็กทรอนิกส, คอมพิวเตอร และวัสดุศาสตร กําลังเขามาแทนที่บทบาทของนักเทคนิคการแพทยมากขึ้น
ทุกขณะ จนในขณะนี้ ดูเหมือนการทดสอบหลายๆ ชนิดจะไมตองการผูเชี่ยวชาญดานเคมีลีนิคมาดําเนินการทดสอบอีก
แลว
โลหิตวิทยา
ผลกระทบจากเทคโนโลยีสมัยใหมที่มีตองานโลหิตวิทยานั้นไมตางไปจากงานเคมีลีนิคสักเทาใดนักในแง
ของการลดภาระงาน, การอํานวยความสะดวก, และการเพิ่มความถูกตองแมนยําของการทดสอบ แตออกจะแตกตางไป
อยางมากในรูปแบบวิธีการ เพราะงานดานโลหิตวิทยานั้นมิไดมีแคเพียงการหยอดสาร เติมสาร แลวรอเวลาให

8. 8
เกิดปฏิกิริยาเหมือนการทดสอบทั่วไปทางเคมีคลีนิค แตจําเปนตองอาศัยศิลปะและความชํานาญพแสมควรในการไถ
สไลดและยอมสีแผนฟลมเลือด (Bloodsmear) แถมในการวินิจฉัยจําแนกชนิดเม็ดเลือดก็ยังตองอาศัยประสพการณ
การดูแผนฟลมเลือดมาอยางมาก
เครื่องนับจํานวนเซลลอัตโนมัติ
ในหองปฏิบัติการโลหิตวิทยานั้น กวา 90% ของภาระงาน
เปนงานที่เกี่ยวของกับการวัดหาปริมาณฮีโมโกลบินดวยเทคนิคทางเคมี,
การแจงนับจํานวนเซลลเม็ดเลือดแตละชนิด, การวัดขนาดปริมาตรเม็ดเลือด
แดงอัดแนน (Packed red cell volume, PCV), การตรวจดูลักษณะ
รูปราง/การติดสีของเม็ดเลือด, และการจําแนกเม็ดเลือดขาววามีชนิดละกี่
เปอรเซนต (Differentiating count) ฯลฯ นอกเหนือจากงานที่กลาวมาแลวนี้ ก็คือ งานประเภท ตรวจวัดคาปจจัย
การแข็งตัวของเลือด และงานเทคนิคการยอมพิเศษที่ใชจําแนกชนิดของมะเร็งเม็ดเลือดแตละชนิดออกจากกัน
ในจํานวนของงานในหนวยโลหิตวิทยาที่ไดยกมานี้ สวนที่เสียเวลามากที่สุดคือการนับจํานวนเม็ดเลือด
แดง (Red blood count, RBC) จํานวนเม็ดเลือดขาว (White blood count, WBC) และจํานวนเกร็ดเลือด (Platelet
count) ซึ่งในอดีตนั้น จะใชวิธีหยดสารละลายเลือดเขาไปในชองตารางกระจกมาตรฐาน (Graduated counting
chamber) แลวไลนับไปในแตละชองตารางวามีเซลลอยูกี่ตัว เพื่อที่จะคํานวนกลับไปเปนปริมาณเม็ดเลือดทั้งหมดที่มี
อยูในเลือดจริงๆ ทําใหไมเพียงแตจะเสียเวลา แตยังเสียสุขภาพสายตาของนักเทคนิคการแพทยผูทําการวิเคราะหเปน
อยางมากอีกดวย
ดังนั้น ในระยะแรกๆ ของการพยายามพัฒนาเครื่องมืออํานวยความสะดวกขึ้นมาใชในงานโลหิตวิทยา
จึงมักจะมุงเนนไปที่การชดเชยภาระงานในจุดดังกลาว ไมวาจะเปนเครื่องนับเซลลอัตโนมัติ Coulter counter,
Technicon's SMA 4, หรือ Fisher Aytocytometer ฯลฯ ซึ่งผลที่ไดรับจากการพัฒนาอุปกรณดังกลาวขึ้นมานี้ ทํา
ใหการทดสอบทางโลหิตวิทยาเปนไปอยางสะดวกรวดเร็ว และลดคาใชจายตอรายลงไปเปนอยางมาก ที่สําคัญ ยังทํา
ใหผลการวิเคราะหมีความถูกตองแมนยํามากขึ้นกวาเดิม เพราะไมมีขอผิดพลาดอันเนื่องมาจากอารมณและความสับเพ
ราของมนุษยเขามาเกี่ยวของ
สําหรับหลักการที่ใชในการตรวจนับจํานวนเซลลเม็ดเลือดของเครื่องนับเซลลอัตโนมัติเหลานี้ มีความ
แตกตางกันออกไปบางตามแตบริษัทตนสังกัดที่ทําการผลิตจะเห็นควร หรือตามแตวาลิขสิทธิ์สิทธิบัตรของผูที่ริเริ่มพัฒนา
เครื่องจะครอบคลุมไปถึง เทคนิคที่นาจะเปนที่รูจักกันมากที่สุดเห็นจะไดแกเทคนิคที่ไดรับการพัฒนาขึ้นโดย Wallace
Coulter ซึ่งกําหนดใหสารละลายเลือดเคลื่นผานชองอิเล็กโทรดเล็กๆ เวลาเม็ดเลือดผานชองก็จะเกิดความตานทานขึ้น
ระหวางขั้วอิเล็กโทรด จากนั้นก็นับจํานวนสัญญาณ (pulse) ที่เกิดขึ้นเทียบกลับไปเปนจํานวนเซลล
สวนหลักการของเครื่องนับเซลลอัตโนมัติ Hemac (Ortho) counter กลับเลือกตรวจจับสัญญาณจาก
เงาของเซลลเม็ดเลือดที่เกิดขึ้นเมื่อเม็ดเลือดเคลื่อนที่ตัดผานลําแสงเลเซอรที่ฉายอยูตลอดเวลา, ในขณะที่เครื่องนับเซลล
อัตโนมัติ TOA system นั้น เลือกใชวิธีการคลายคลึงกับเครื่อง Coulter เพียงแตเปลี่ยนจากขั้วอิเล็กโทรดไปเปน
ทรานสดิวเซอรซึ่งตรวจจับสัญญาณจากคาประจุไฟฟาที่เปลี่ยนไป, และสําหรับเครื่องนับเซลลอัตโนมัติ Technicon
system นั้นออกจะมาแปลกกวาเพื่อนตรงที่ประยุกตเอาระบบตรวจจับสัญญาณแบบโฟโตมิเตอรมาใชนับจํานวนเซลล
โดยทําเปนชองทางเดินใหเซลลเม็ดเลือดผานซึ่งประกบไวดวยเลนสรวมแสงชนิด Dark field condenser ทุกครั้งที่

9. 9
เซลลเม็ดเลือดเคลื่อนผานชองดังกลาว ก็จะเกิดการหักเหของแสงไปกระทบกับตัวตรวจจับสัญญาณแสงซึ่งอยูอีกฟาก
หนึ่งของแหลงกําเนิดแสง (มักใชหลอด Photomultiplier เปนตัวจับสัญญาณแสง เพราะแสงที่เกิดมีความเขมต่ํามาก)
นอกจากจะนับเปนจํานวนเม็ดเลือดออกมาไดแลว เครื่องนับเซลลอัตโนมัติยังสามารถคํานวน
คาพารามิเตอรอันเปนประโยชนออกมาไดอีกหลายคา อยางเชนคาเฉลี่ยปริมาตรเม็ดเลือดแดง (Mean Red Cell
Volume, MCV) อันจะมีคาปรกติในชวง 75 - 95 fl. สําหรับผูปวยที่มีคา MCV ต่ําถึง 70 fl ก็มีแนวโนมที่จะเปนโรค
โลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก (Iron deficiency) ซึ่งสภาวะดังกลาวนี้ ปรกติยากที่จะตรวจพบไดจากดูฟลมสไลด
เลือดดวยกลองจุลทรรศนตามธรรมดา นอกจากนั้น การตรวจพบเซลลเม็ดเลือดแดงขนาดใหญมากๆ (Macrocytosis)
รวมไปกับคา MCV มากกวา 95 fl ยังบงถึงสภาวะขาดวิตามิน B12 หรือขาด folate ของผูปวยในระยะะแรกๆ ไดอีก
ดวย
เครื่องนับเซลลอัตโนมัติเริ่มเขามามีบทบาทในงานโลหิตวิทยาเปนครั้งแรกในชวงทศวรรษที่ 50 ครั้น
พอมาถึงทศวรรษที่ 60 ก็แทบจะกลาวไดวาไมมีหองปฏิบัติการโลหิต
วิทยาใดที่ไมรูจักอุปกรณอัตโนมัติชนิดนี้ และทุกโรงพยาบาลใหมตางก็
ลวนมีเครื่องนับเซลลอัตโนมัติไวใชในหองปฏิบัติการโลหิตวิทยาดวยกัน
ทั้งสิ้นแลว เพราะเครื่องนับเซลลอัตโนมัติเพียงเครื่องเดียวนั้นจะ
สามารถรองรับปริมาณสิ่งสงตรวจไดมากกวาพันรายในแตละวัน
(ทดแทนการทํางานของเจาหนาที่ผูเชี่ยวชาญไดกวา 10 คน)
อยางไรก็ตาม เครื่องนับเซลลอัตโนมัติรุนแรกๆ นั้นยังถูกออกแบบมาเพื่อทดแทนการทํางานในสวน
ของการนับเซลลเทานั้น นักเทคนิคการแพทยยังคงตองเปนผูปอนเลือดใหกับเครื่องอยู ซึ่งผลจากความเร็วในการ
ทํางานของมันก็สงผลใหมีปริมาณสิ่งสงตรวจถูกปอนเขาสูหองปฏิบัติการโลหิตวิทยาเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ จนเริ่มเปนภาระ
ใหกับหองปฏิบัติการในการที่จะตองจัดหาบุคคลากรมาดําเนินการในสวนของการจัดเตรียมสิ่งสงตรวจใหกับเครื่องเพิ่ม
มากขึ้นเปนพิเศษ และยังตองมีผูรับผิดชอบลงทะเบียนและรายงานผลการวิเคราะหกลับไปยังแพทยผูทําการรักษาอีก
ตางหาก ดังนั้น จึงไดมีความพยายามพัฒนาระบบคอมพิวเตอรมาใชในงานโลหิตวิทยา
ซึ่งผลจากการพัฒนาเอาอุปกรณวิเคราะหอัตโนมัติและระบบคอมพิวเตอรเขามาใชในงานโลหิตวิทยาก็
สงผลไมตางไปจากงานเคมีคลีนิคนัก คือ ทําใหงานวิเคราะหมีประสิทธิภาพมากขึ้น, เพิ่มความสะดวกสบาย, และที่
สําคัญ คือทําใหการบริหารขอมูลเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ สามารถเรียกคนขอมูลกลับมาใชไดงายขึ้น โดยเฉพาะ
ดานการควบคุมคุณภาพนั้น ระบบคอมพิวเตอรก็เปดโอกาสใหการตรวจสอบสถิติคา MCV, MCH, MCHC ของคนปรกติ
ในแตละวันไดอยางสะดวก และเนื่องจากคาดังกลาวนี้ไมควรจะเปลี่ยนแปลงไปมากนักในแตละวัน มันจะเปนดัชนีที่ใช
ตรวจจับคุณภาพของการวิเคราะหไดเปนอยางดี
นอกจากนี้ การนําคอมพิวเตอรมาใชยังเปดโอกาสใหทําการตรวจคุณลักษณะอื่นๆ ของโลหิตไดอยาง
กวางขวางและหลากหลายขึ้น เชน การศึกษารูปแบบการกระจายตัวของขนาดเม็ดเลือดแดง (CEll size distribution)
ซึ่งจะใชจําแนกความผิดปรกติของเลือดไดดีขึ้น เมื่อใชประกอบกับคาพารามิเตอรอื่นๆ ตัวอยางเชนในกรณีที่ผูปวย
โลหิตจางจากการขาดอาหาร ก็มักจะมีลักษณะเม็ดเลือดผสมปนเปไประหวางเซลลเม็ดเลือดขนาดเล็ก (จากการขาดธาตุ
เหล็ก) และเซลลเม็ดเลือดขนาดใหญ (จากการขาดโฟเลท) ทําใหคาเฉลี่ยขนาดเม็ดเลือดแดง (MCV) มีลักษณะปรกติ
อันเปนผลสืบเนื่องมาจากการถั่วเฉลี่ยกันระหวางเซลลขนาดเล็ก และเซลลขนาดใหญ ตอเมื่อมาดูรูปแบบการกระจาย

10. 10
ตัวของเซลลเม็ดเลือดแดงแลวนั่นแหละจึงจะเห็นแจงวาไมปรกติ เพราะมีแตเซลลที่ไมปรกติไปเสียทั้งนั้น ไมเล็กไปก็
ใหญไป
เครื่องนับจําแนกชนิดเม็ดเลือดขาว
การนับจําแนกชนิดเม็ดเลือดขาว (Differential leukocyte counting) เปนการทดสอบทางโลหิตวิทยา
อีกอยางหนึ่งที่มีการประยุกตเอาเครื่องอัตโนมัติเขามาทดแทนแรงงาน และความชํานาญของมนุษยไดคอนขางลําบาก
เพราะดวยรูปแบบของการวิเคราะหเองนั้นประกอบไปดวยขั้นตอนอันสลับซับซอน เริ่มตั้งแตการจัดเตรียมแผนสไลด
และการยอมสีฟลมเลือดที่ตองอาศัยความชํานาญ, การพิจารณาจําแนกชนิดเม็ดเลือดขาว 100 ถึง 200 ตัว ภายในพื้นที่
ซึ่งมีการกระจายตัวของเม็ดเลือดอยางเหมาะสม ไมหนาแนนเกินไป หรือไมเบาบางเกินไป เพราะถาหนาแนนเกินไปก็มี
โอกาสจะตรวจพบเซลลเม็ดเลือดขาวขนาดเล็กสูงมากเกินปรกติ ในขณะที่บริเวณปลายแผนฟลมเลือดซึ่งมีการกระจาย
ตัวของเม็ดเลือดอยางเบาบางนั้นก็จะมีโอกาสเจอะเจอเม็ดเลือดขาวขนาดใหญไดมากผิดปรกติ สิ่งเหลานี้จําเปนตอง
อาศัยทั้งประสพการณและความชํานาญเฉพาะตัวคอนขางมาก
ยางไรก็ตาม เนื่องจากเทาที่ผานมางานนับจําแนกชนิดเม็ดเลือดขาวเปนงานที่อาศัยประสพการณและ
ความชํานาญเฉพาะตัวมาก เราจึงมักจะไดผลลัพธที่แตกตางกันออกไปไดมากพอสมควร เมื่อเลือดจากผูปวยคนเดียวกัน
ถูกสงไปทําการทดสอบโดยนักเทคนิคการแพทยหลายๆ คน อีกทั้งเมื่อคํานึงถึงปริมาณจํานวนเซลลเม็ดเลือดที่ใชหา
เปอรเซนตที่ใชกันอยูเพียง 100 ถึง 200 เซลล ก็ยิ่งทําใหผลการทดสอบแตละครั้งมีความคลาดเคลื่อนไปจากคาที่เปน
จริงไดคอนขางมาก (Standard error0 ดังนั้น จึงไดมีความพยายามคิดคนเครื่องมืออัตโนมัติเพื่อการนับจําแนกชนิด
เม็ดเลือดขาวขึ้นมา เพื่อใหผลการทดสอบมีความถูกตองแมนยํามากที่สุด เปนไปตามมาตรฐานที่ควรจะเปน และที่
สําคัญ คือ สามารถทดแทนแรงงานนักเทคนิคการแพทยผูเชี่ยวชาญจํานวนมากที่นับวันแตจะทวีความขาดแคลนมากขึ้น
ทุกขณะจิต ในขณะที่ปริมาณสิ่งสงตรวจของหองปฏิบัติการโลหิตวิทยาก็เพิ่มขึ้นเปนทบเทาทวีคูณในแตละป
เครื่องนับจําแนกชนิดเม็ดเลือดขาวรุนแรกๆ ที่ถูกผลิตออกมานั้น มีกจะเลียนแบบการทํางานของ
มนุษยแทบจะทุกอยาง โดยประกอบไปดวยระบบคอมพิวเตอรซึ่งมีความสามารถในการจดจํา (recognition
computer) ซึ่งจะรับรูถึงภาพที่กราดผานไปบนแผนฟลมสไลดเลือดที่ถูกยอมไวแลวได หลังจากนั้นระบบความจําใน
คอมพิวเตอรจะจัดจําแนกภาพเซลลที่ตัวเองพบเขาไวในหมวดหมูตางๆ ตามที่เคยไดรับการโปรแกรมไว ซึ่งใน
ระยะแรกๆ นั้น เครื่องนับจําแนกชนิดเม็ดเลือดขาวลักษณะดังกลาวจะทํางานไดชามาก กวาจะนับเซลลได 100 ตัว
อาจจะตองใชเวลานานกวา 10 นาที เพราะตองเปรียบเทียบลักษณะของเซลลที่พบกับภาพในหนวยความจําทุกตัว
แถมยังมีขอจํากัดวาไมสามารถจําแนกประเภทของเซลลตัวออน เชนที่พบในโรคมะเร็ง
เม็ดเลือดขาวอีกดวย
ดังนั้น ในเครื่องนับจําแนกชนิดเม็ดเลือดขาวรุนหลังๆ อยางเครื่อง
Hemolog D จึงไดมีการปรับปรุงหลักการทํางานออกไป มีการใชสียอมพิเศษ
(Cytochemical stain) เพื่อใหจําแนกชนิดของเซลลเม็ดเลือดขาวแตละชนิดออกจาก
กันไดอยางงายดาย โดยดูจากการติดสี/ไมติดสี นอกเหนือไปจากเรื่องขนาดของเซลล และแทนที่จะเปนการ
เปรียบเทียบเซลลบนฟลมสไลดเลือด ก็ใชวิธีใหสารละลายเลือดเคลื่อนผานตัวตรวจจับสัญญาณแทน ขอดีที่เห็นไดชัด
จากระบบใหมนี้คือ "ความเร็ว" อันสงผลใหสามารถนับแยกจํานวนเม็ดเลือดขาวจากตัวอยางไดมากขึ้น แทนที่จะนับ
เซลลแค 100 หรือ 200 ตัว ก็สามารถจะนับไปไดถึง 10,000 ตัว จึงมีความคลาดเคลื่อนไปจากคาแทจริงนอยมาก

11. 11
อยางไรก็ดี เครื่องนับจําแนกชนิดเม็ดเลือดขาวชนิดดังกลาวยังคงมีขอจํากัดในการใชงานอยูบาง ในกรณีที่ผูปวยเจาของ
เลือดมีความผิดปรกติของสารเคมีภายในเม็ดเลือด อันอาจสงผลใหเซลลมีการติดสี Cytochemical tain
คลาดเคลื่อนไปจากมาตรฐานอันเครื่องนับจําแนกชนิดเม็ดเลือดขาวจะรับรูได
งานธนาคารเลือด
นับแตป ค.ศ. 1900 ที่ Dr. Karl Landsteiner คนพบหมูเลือด ABO บนผิวเม็ดเลือดแดงเปนตนมา
งานรักษาพยาบาลผูปวยวิกฤตดวยการถายเลือด (Blood transfusion) ก็ไดมีพัฒนาการขึ้นมาอยางรวดเร็ว มีการ
ประยุกตเอาเทคโนโลยีดานตางๆ เขามาใชงานอยางมากมาย เพื่อวัตถุประสงคในการบริหารธนาคารเลือดใหเปนไป
อยางมีประสิทธิภาพ อันจะสามารถจัดเก็บสํารองเลือดซึ่งไดรับการปริจาคไวไดอยางเพียงพอเหมาะสม สามารถใชงาน
ของเหลวสีแดงล้ําคาไดคุมคาคุมประโยชนมันอยางที่สุด ในขณะเดียวกัน ก็เพื่อใหผูปวยที่ไดรับเลือดมีความปลอดภัยสูง
ที่สุดดวยเชนกัน ตัวอยางของเทคโนโลยีที่มีการปรับปรุงมาอยางตอเนื่องตลอดเวลาก็ไดแก ภาชนะที่ใชบรรจุเลือด จาก
เดิมที่เปนขวดแกว ก็เปลี่ยนมาใชถุงพลาสติกซึ่งสะดวกตอการแยกองคประกอบเลือด (Blood components) ออกจาก
กันไดอยางสะดวก ทําใหเลือกจากผูบริจาครายเดียวนั้นสามารถแยกไปใชกับผูปวยไดหลายๆ คน อีกทั้งยังตัดปญหา
เรื่องการเกิดฟองอากาศ และการจับไข (chill) ของผูปวยอันเนื่องจากสารท็อกซินที่อาจตกคางอยูในขวดเลือดไดดวย
อีกทั้งยังมีการพัฒนาเทคนิคการเก็บเลือดใหอยูไดนานที่สุดในสภาพสมบูรณที่สุด พรอมกันนั้น ก็มีการปรับปรุงเทคนิค
การทดสอบหมูเลือดและความเขากันไดระหวางผูรับและผูใหบริจาคเลือดใหมีประสิทธิภาพและความเชื่อถือไดมากขึ้น
เรื่อย (หลายๆ หองปฏิบัติการของธนาคารเลือดขยับขึ้นไปถึงการทดสอบความเขากันไดระหวางเนื้อเยื่อ ซึ่งจําเปน
สําหรับการปลูกถายอวัยวะ)
ซึ่งในเรื่องของการทดสอบหมูเลือดนี้ ก็ไดมีความพยายามพัฒนาเครื่องวิเคราะหหมูเลือดอัตโนมัติขึ้นมา
ใชงานหลายชนิด เชน Technicon AB screening, Technicon BG9 blood grouping, BG15, Technicon C16
Autogroup ฯลฯ อยางไรก็ตาม เนื่องจากเรื่องกรุปเลือดนี้คอนขางจะเปนเรื่องคอขาดบาดตายอยางมาก ดังนั้น
ธนาคารเลือดสวนใหญก็ยังคงใหความเชื่อถือในการทดสอบโดยผูเชี่ยวชาญโดยตรง (Manual) มากกวาที่จะยอมรับผล
จากเครื่องอัตโนมัติ หากจะมีการนําเอาเครื่องอัตโนมัติมาใชวิเคราะหหมูเลือดบางก็เพียงในแงของมาตรการรักษาความ
ปลอดภัยเสริม (Double check) หรือนําเครื่องวิเคราะหอัตโนมัติมาใชในการทดสอบโรคติดเชื้อตางๆ อยางโรค
เอดส, ตับอักเสบจากเชื้อไวรัส, ซิฟลิส ฯลฯ เพื่อปองกันการติดเชื้อจากการรับบริจาคเลือด
เทคโนโลยีสมัยใหมอีกอยางที่เขามามี
บทบาทอยางมากในงานธนาคารเลือดคือ เรื่องของ
สารสนเทศและคอมพิวเตอร ดวยงานธนาคารเลือดนั้นมี
ขอมูลที่ตองจัดเก็บและประมวลผลอยูคอนขางมาก การ
นําเอาระบบบารโคดมาแทนเลขรหัสประจําตัวผูปวยทําให
สามารถสืบคนประวัติการให/รับเลือดของผูปวยและผูบริจาก
โลหิตไดอยางรวดเร็วและงายดาย พรอมกับที่ลดโอกาสการเกิดความผิดพลาดอันเนื่องมาจากความสะเพราของมนุษยลง
ไดอยางมาก, หรือการนําเอาระบบคอมพิวเตอรคงคลังมาใชควบคุมสต็อคเลือด จะชวยใหผูดูแลธนาคารเลือดทราบวามี
เลือดหมูใดขาด หมูใดเกิน เมื่อบวกเขากับฐานขอมูลผูบริจาคเลือดที่มีอยูก็จะทําใหสามารถติดตอผูบริจาคซึ่งมีหมูเลือด
หายากมาขอบริจาคเลือดในกรณีฉุกเฉินไดอยางทันทวงที ฯลฯ

12. 12
งานจุลชีววิทยา
งานจุลชีววิทยาจัดเปนสาขาซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงนอยมากในหมูงานตรวจวิเคราะหทางหองปฏิบัติการ
เพราะนับแตหลุยส ปาสเตอร และ โรเบิรต คอช ไดคนพบจุลชีพอันเปนที่มาของโรครายตางๆ แลว รูปแบบของ
การวิเคราะหวืบคนหาจุลชีพกอโรคก็ยังคงวนเวียนอยูกับการเพาะเชื้อ (Culture) แยกเชื้อ (Isolate) และจําแนกชนิด/
ประเภทของเชื้อ (Identify) ฯลฯ ซึ่งงานเหลานี้ตองอาศัยความเอาใจใสดูแล, ประสพการณ และความชํานาญของผูทํา
การทดสอบ ไมอาจจะทดแทนโดยเครื่องจักรเครื่องกลไดเลย หลายๆ คนเชื่อวางานจุลชีววิทยานั้นมิไดเปนแคเทคนิค
การวิเคราะห แตเปนทั้งศาสตรและศิลป ประกอบกับความอดทนและความรับผิดชอบที่สูงมาก ความประณีตแหง
กระบวนการทดสอบนั้นไลตั้งแตการลากวงเหล็ก (loop) ไปบนจานเพาะเชื้อ บางครั้งอาจตองปาดสิ่งสงตรวจใหชุมหาก
ประสพการณืบอกวาโอกาสเกิดเชื้อมีนอยกวาปรกติ ในทางกลับกัน บางครั้งก็ตองปาดวงเหล็กใหสัมผัสอาหารเพียง
แผวและบางเบา หากตองการแยกเชื้อกอโรคออกจากเชื้อเจาถิ่นที่มีอยูอยางชุกชุมและมากมายภายในสิ่งสงตรวจนั้นๆ
หลังจากขั้นตอนการลงเชื้อแลว ก็ตองนําเอาจานไปอุนไวในตูอบเชื้อตามชวงเวลาที่เหมาะสม ซึ่งผูทํา
การวิเคราะหจะตองมีความรับผิดชอบพอที่จะคอยมาตรวจสอบอยูอยางสม่ําเสมอ คอยพิจารณากลุมโคโลนีที่ตองการ
โดยดูจากรูปทรง กลิ่น สี และอื่นๆ อีกมากมาย เพื่อนําไปยอม (stain) และเลี้ยงแยก (subculture) ใหไดเปนเชื้อ
บริสุทธิ์ กอนที่จะนําไปวิเคราะหจําแนกประเภท (Identify) และตรวจสอบความไวตอยาปฏิชีวนะ (Drug sensitivity)
ตอไป ดวยภาระรับผิดชอบที่ออกจะมากเปนพิเศษนี้ ผูปฏิบัติการในหองจุลชีววิทยาจึงตองมีความรับผิดชอบมากเปน
พิเศษ เพราะทุกขั้นตอนนั้น มีเงื่อนไขเรื่องเวลามันเปนตัวกําหนดพฤติกรรมอยูกลายๆ
อยางไรก็ตาม แมวางานสวนใหญทางจุลชีววิทยาจะเปนงานที่อาศัยความชํานาญเฉพาะตัว แตก็ยังคงมี
ความพยายามพัฒนาเครื่องมืออัตโนมัติมาใชบางพอสมควร บางสวนก็ประสบความสําเร็จไดรับการยอมรับเปนอยางดี
ในขณะที่บางสวนก็ไมเปนที่ยอมรับนัก ยกตัวอยางเชน เครื่องเขี่ยเชื้อ (Inoculate & spreading) ซึ่งไดรับการ
พัฒนาขึ้นโดยบริษัท Denley Instruments Ltd. เพื่ออํานวยความสะดวกและเพิ่มความปลอดภัยใหกับผูปฏิบัติการ, มี
การพัฒนาวัสดุพลาสติกในรูปลักษณตางๆ กันออกมาเพื่อใหสามารถประหยัดปริมาณอาหารเลี้ยงเชื้อ และเพิ่มความ
ปลอดภัยในแงวาสามารถใชแลวเผาทิ้งทําลายไดเลย ไมตองไปอบฆาเชื้อเพื่อนํามาใชใหมเหมือนวัสดุอุปกรณรุนแรกๆ,
มีการนําเอาเทคนิควิเคราะหแบบ Gas chromatography มาใชวิเคราะหสารชีวเคมีประเภทกรดไขมันอันเปนลักษณะ
จําเพาะของจุลชีพพวก anaerobic bacteria ในสิ่งสงตรวจ ทําใหสามารถคัดเอาสิ่งสงตรวจซึ่งปราศจากเชื้อดังกลาว
ออกไปไดตั้งแตขั้นตอนแรกๆ ของการวิเคราะห แทนที่จะตองเสียเวลาเพาะเชื้อไปตั้งนานเพียงเพื่อที่จะรูภายหลังวาไมมี
เชื้อที่สงสัยอยูเลย และในบางหนวยจุลชีววิทยานั้นก็ไปไกลถึงขนาดที่นําเอาเทคนิค Gas chromatography ไปใช
จําแนกชนิดของแบคทีเรียออกจากกัน
เทคโนโลยีสมัยใหมิอีกชนิดที่ไดรับการตอนรับเปนอยางดีจากงานจุลชีววิทยา คือ เทคโนโลยี
คอมพิวเตอร เพราะงานจุลชีววิทยานั้นประกอบไปดวยเรื่องของการจัดเก็บและวิเคราะหขอมูลปริมาณมากมายมหาศาล
อยูแลว หลายๆ ครั้งที่เชื้อซึ่งกําลังวิเคราะหมีลักษณะการแสดงออกไปมตรงกับลักษณะมาตรฐานที่มีอยู หรือที่
ผูปฏิบัติงานทราบ ระบบคอมพิวเตอรจะชวยเปรียบเทียบหาความเหมาะสม และความนาจะเปนออกมาไดวาเชื้อ
ดังกลาวนาจะจัดจําแนกไดในประเภทใด, นอกจากนั้น งานจุลชีววิทยายังอาจใชคอมพิวเตอรระบบวิเคราะหและจดจํา
ภาพ (Image recognition & analyzer) มาใชตรวจจําแนกชนิดโคโลนี, จํานวนโคโลนีที่ขึ้น, และอาจลงลึกไปถึงการ
วิเคราะหชนิดจุลชีพจากภาพที่ปรากฏบนฟลมสไลดไดอีกดวย ฯลฯ

13. 13