Subprime crisis in the USA

1. วิกฤตซับไพรมในอเมริกา
สฤณี อาชวานันทกุล
Fringer | คนชายขอบ
http://www.fringer.org/
วันที่ 15 ตุลาคม 2551
แหลงขอมูล: สไลดประกอบสวนใหญนํามาจาก http://www.slideshare.net/econman/the-
credit-crisis-of-2008a-presentation
งานนี้เผยแพรภายใตลิขสิทธิ์ Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial
Share Alike (by-nc-sa) โดยผูสรางอนุญาตใหทําซ้ํา แจกจาย แสดง และสรางงาน
ดัดแปลงจากสวนใดสวนหนึ่งของงานนี้ไดโดยเสรี แตเฉพาะในกรณีที่ใหเครดิตผูสราง ไม
นําไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดัดแปลงภายใตลิขสิทธิ์เดียวกันนี้เทานั้น

2. รากของปญหา: ฟองสบูอสังหาริมทรัพย

3. เชื้อเพลิงฟองสบู: ภาวะดอกเบี้ยต่ํา

4. การแปลงสินเชื่อบานเปนหลักทรัพย
ปญหาตัวแทน (principal-agent problem) : ไม
มีใครทําหนาที่ดูแลลูกหนี้อีกตอไป เพราะ
1) นายหนาขายสินเชื่อไดคาคอมมิชชั่นทันทีจาก
การขายสินเชื่อบาน (ซึ่งเปนสินเชื่อระยะยาว)
2) ธนาคารแปลงสินเชื่อเปนหลักทรัพยมี
หลักประกัน (collateralized debt obligation =
CDO) ไปขายตอใหกับนักลงทุน วาณิชธนกรจัด
แพ็คเกจแยกขาย CDO เปน 3 ชั้น (5:20:75
tranches) ที่มีเครดิตแตกตางกัน โดย Tranche
1 (5% ของเงินตน) คือสวนทุนที่มีเครดิตแย
ที่สุด และ Tranche 3 (75%) คือสวนที่ ‘ดี’ ที่สุด

5. ปญหา moral hazard “credit ease”
• นิยามของ “ซับไพรม” ที่ใชกันทั่วไปคือ ลูกหนี้ที่มีอันดับเครดิต (FICO credit
score) ต่ํากวา 620 แตเจาหนี้บางรายนิยามสินเชือเปน “ซับไพรม” สําหรับ
่
ลูกหนี้ที่มีอันดับเครดิตสูงถึง 680 ถาวางเงินดาวนต่ํากวา 5%
• ลูกหนี้ซับไพรมมักกูแบบ Adjustable-rate Mortgage (ARM) : เชน 2/28
ARM หมายความวาดอกเบี้ยคงที่ สมมุติวา 8% เปนเวลาสองป หลังจากนั้น
ปรับเปน 6-month LIBOR + 6% สําหรับ 28 ปที่เหลือ
• นอกจากนี้ยังไมตองวางเงินดาวน และกูไดเต็ม 100% ของราคาบาน
• Zimmerman (2007) พิสูจนวาสินเชื่อบานที่ปลอยในป 2006 ดอยคุณภาพกวา
สินเชื่อที่ปลอยในป 2005 และ 2004 ตามลําดับ
• “Liar Loans” : ลูกหนี้สามารถโกหกในคําขอสินเชื่อไดเพราะเจาหนี้จะไม
ตรวจสอบความถูกตอง
• NINJA : ลูกหนี้ที่ไมมีรายได งาน หรือสินทรัพย แตไดรับอนุมัติใหกู (ยอมา
จาก No Income, No Job, and No Assets)
• บริษัทจัดอันดับเครดิต Standard & Poor’s ประเมินวาสินเชื่อซับไพรมปลอย
ใหมมีมูลคาถึง $421 พันลานในป 2006, AMP Capital Investors ประเมินวา
ยอดสินเชื่อซับไพรมทั้งอเมริกามีมูลคา $1.4 ลานลาน ณ สิ้นเดือน 7/2007

6. Credit Default Swap (CDS)
• “ประกัน” สําหรับกรณีทเกิดกรณีผิดเงือนไขสัญญาเงินกู
ี่ ่
เชน ผิดนัดชําระหนี้ (credit event)

7. ความฉอฉล มักงาย และไมโปรงใส
• ความฉอฉล:
– เงื่อนไขไมเปนธรรมที่หลอกลวงลูกหนี้ เชน ARM, universal default
– Moody’s (สถาบันจัดอันดับเรทติ้ง) อางวามี “บั๊ก” ในโมเดล
คอมพิวเตอรที่ทาใหหลักทรัพยบางอยางไดเรทติ้งสูงเกินไป
ํ
(5/2008)
• ความมักงาย:
– สถาบันการเงินหลายแหงกูเงินมากเกินไปมาลงทุน (over-
leveraged) เชน 28 เทาของทุนในกรณีของ Lehman Brothers
• ความไมโปรงใส:
– สถาบันการเงินใชเครื่องมือ “นอกงบดุล” เชน Special-Purpose
Vehicle (SPV) ซอนขนาด exposure ที่แทจริงและเลียงภาษี
่
– ผลิตภัณฑบางชนิดซื้อขายกันตัวตอตัวในลักษณะ “over-the-
counter” ทําใหไมมีใครรูขนาดที่แทจริง (เชน หลังจาก AIG ลม เรา
ถึงไดรับรูวาตลาด CDS มีขนาด $62 ลานลาน หรือเกือบ 5 เทาของ
GDP อเมริกาทั้งประเทศ!)

8. เมื่อลูกหนีผิดนัด...
้

9. ผลขาดทุนเปนทวีคูณของเงินตนซับไพรม

10. การดําเนินงานของธนาคาร
• “หนี้” ของธนาคารสวนใหญคือเงินฝาก ซึ่งสวนใหญมีระยะสั้น (เชน
เงินฝากประจํา 2 ป) ในขณะที่ “สินทรัพย” สวนใหญเปนเงินกูระยะ

ยาว สินเชื่อบาน (หรือ CDO ซึ่งจัดเปน “เงินลงทุน”) มีระยะยาว
ที่สุด คือ 25-30 ป
• ธนาคารตองบันทึกมูลคาของ “เงินลงทุน” ตามราคาตลาด
• ตัวอยาง – งบดุลของ Wachovia ณ 30/6/08 (กอนถูก Citigroup
เทกโอเวอร):
สินทรัพย หนี้และสวนทุน
สินทรัพยระยะสั้น $110 หนี้ระยะสั้น $505
สินทรัพยระยะยาว หนี้ระยะยาว $230
เงินลงทุน $600 สวนทุน (ของผูถือหุน) $75
อื่นๆ $100
รวม $810 รวม $810

11. สาเหตุที่ธนาคารลม
สินทรัพย หนี้และสวนทุน
สินทรัพยระยะสั้น -$90 หนี้ระยะสั้น $305
สินทรัพยระยะยาว หนี้ระยะยาว $230
เงินลงทุน $500 สวนทุน (ของผูถือหุน) -$25
อื่นๆ $100
รวม $510 รวม $510
• ลูกหนี้ผิดนัด + ราคาบานตกรูด มูลคาตลาดของเงินลงทุนระยะยาวและ/หรือ
สินเชื่อบานตกลงอยางฮวบฮาบ (สมมุติวาลดลง $100 ในตัวอยางขางตน)
• มูลคาเงินลงทุนที่ตกลงเรื่อยๆ ตองบันทึกเปนผลขาดทุน ซึ่งทําใหสวนทุนรอย
หรอลงอยางรวดเร็วจนติดลบ ธนาคารลมละลาย
• ในระหวางนี้ ถาเจาหนี้ (ผูฝากเงินหรือสถาบันการเงินอื่น) แหถอนเงินหรือเรียก
หนี้คืนกอนกําหนด ธนาคารก็อาจขาดสภาพคลองจนลมละลายไดเชนกัน
• ทางแกคือขายสินทรัพยเนาออกไป และ/หรือเพิ่มทุน หรือทําทั้งสองอยาง
• ถารัฐรับซื้อสินทรัพยเนาในราคาสูง โดยไมยึดธนาคาร (ผานการเพิ่มทุน
ซึ่งจะทําใหผูถือหุนเดิมถือหุนนอยลง) ก็แปลวาไมได “ลงโทษ” ธนาคาร

12. ปญหาหนีของภาคครัวเรือนยังไม ‘จบ’
้
• ณ สิ้นเดือนกุมภาพันธ 2008 จํานวนชาวอเมริกนที่มูลคาบานติดลบ
ั
(negative equity) เพิ่มสูงเปน 8.8 ลานราย สูงเปนประวัตการณ
ิ
• ตลาดสินเชือบานทั้งประเทศมีมูลคา $11 ลานลาน (79% ของ
่
GDP), ในจํานวนนี้ประมาณ 13% เปนซับไพรม
• ครัวเรือนสหรัฐเปนหนี้บัตรเครดิตประมาณ $1 ลานลาน สินเชือ่
รถยนตอีก $700 พันลาน
• สินเชือเหลานีมักไมมีสินทรัพยค้ําประกัน ตองอาศัยความสามารถ
่ ้
ในการชําระหนี้ของลูกหนี้เองลวนๆ
• ความสามารถนีถกลิดรอนดวยเงื่อนไขโหด และภาวะคาครองชีพสูง
้ ู
• เงินผอนบานมักเปนหนีกอนสุดทายที่คนจะยอมผิดนัด
้
• แสดงวาอาจมีหนี้เสียที่รอเวลาปะทุอีกนับแสนลานเหรียญ ยัง
ไมนับหลักทรัพยและอนุพันธที่แปลงมาหรือตั้งอยูบนหนี้
เหลานี้ ไมรูอีกจํานวนเทาไร??

13. จุดจบของลัทธิเสรีนิยมใหม?
“ตลาดเสรี” เคยมีอยูจริงหรือไม?

14. อะไรจะเกิดขึ้นตอไป?