คู่มือการเตรียมหนังสือ

1. (1)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
การจัดเตรียมหนังสือ
ร.
หนังสือเป็นสารนิเทศที่ห้องสมุดทั่วไปจัดหามา เพื่อให้บริการมากกว่าวัสดุ
สารนิเทศประเภทอื่น แต่ก่อนที่จะนําหนังสือออกให้บริการ ห้องสมุดจะต้อง
ร
ดําเนินการจัดเตรียมหนังสือแต่ละเล่มหรือแต่ละประเภทให้อยู่ในระบบที่
ษ์)ม
ถูกต้องเรียบร้อยเสียก่อน ทั้งนี้เพื่อให้พร้อมและสะดวกต่อการให้บริการ
การจัดเตรียมหนังสือขั้นต้น
ารัก
การจัดเตรียมหนังสือขั้นต้น ได้แก่ การเปิดหนังสือใหม่และการ
รณ
ตรวจสภาพหนังสือ การประทับตราห้องสมุด และการลงทะเบียน
ร
การเปิดหนังสือใหม่และการตรวจสภาพหนังสือ
ฯ(บ
การเปิดหนังสือใหม่ เป็นการช่วยให้ด้ายเย็บหนังสือคลายออกหรือยืดออก ทําให้หนังสือใหม่ที่
เปิดอ่านไม่พลิกกลับ การเปิดหนังสือใหม่ให้ปฏิบัติดังนี้คือ
ตั้งสันหนังสือกับพื้นราบแล้วเปิดปกหน้าและปกหลังกดลงไปให้ราบกับพื้น
ิการ
เปิดหน้าหนังสือจากปกด้านหน้าประมาณ 8-10 หน้า ใช้นิ้วกดรีดเบา ๆ ที่ขอบสันจาก
ด้านบนลงด้านล่าง
เปิดหน้าหนังสือจากปกด้านหลังประมาณ 8-10 หน้า ใช้นิ้วกดรีดเบา ๆ ที่ขอบสันจาก
ยบร
ด้านบนลงด้านล่าง
ทําตาม ข้อ 2 และ 3 สลับกันจนบรรจบกันที่กลางเล่ม (จํานวนหน้าที่เปิดออกทั้งด้านซ้าย
และขวาจะมีประมาณเท่า ๆ กัน) เป็นอันเสร็จวิธีการ
การตรวจสภาพทําได้ในขณะที่เปิดหนังสือใหม่แต่ละเล่มดังกล่าวแล้ว อาจพบข้อบกพร่องต่าง ๆ
ักวิท
ที่จะต้องรีบแก้ไขทันที คือ
หน้าหนังสือติดกัน ให้ใช้ใบมีดคม ๆ ตัดออกให้เรียบร้อย
หนังสือมีใบแทรกแก้คําผิด ให้แก้คําผิดโดยตลอด อาจใช้วิธีขูดลบ
ขีดฆ่า แล้วเขียนหรือตัดข้อความใหม่ติดเข้าไปให้เรียบร้อย
สำน
หนังสือมีข้อบกพร่องด้านการพิมพ์ที่แก้ไขไม่ได้ ควรรีบส่งคืน
และขอเปลี่ยนเล่มใหม่

2. (2)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
ร ร.
ษ์)ม
การประทับตราหนังสือ
ารัก
การประทับตราห้องสมุดลงในหนังสือมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ทราบ
หรือสังเกตเห็นได้ชัดเจนว่าหนังสือนั้นเป็นของห้องสมุด เมื่อมีผู้พบว่าไป
รณ
ตกอยู่ ณ ที่ใดนอกห้องสมุดก็จะสามารถนําส่งกลับคืนห้องสมุดได้
ร
อุปกรณ์สําคัญที่ต้องเตรียมสําหรับประทับตรา มีดังนี้
ฯ(บ
ตรายางชื่อห้องสมุดพร้อมที่อยู่
ิการ
โรงเรียนบ้านหนองโสน
ต.เสม็ดใต้ อ.เมือง จ.ฉะเชิงเทรา
ยบร
ตรายางวันที่
ักวิท
17 ธ.ค. 2553
สำน
ตรายางข้อความอื่น ๆ ที่จะนํามาใช้ประทับในหนังสือ
(เช่น “หนังสืออ้างอิง ให้ใช้ภายในห้องสมุดเท่านั้น”)
หนังสืออ้างอิง
ให้ใช้ภายในห้องสมุดเท่านั้น

3. (3)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
ร.
แป้นหมึกสีน้ําเงินหรือสีแดงสําหรับประทับตราห้องสมุด และสีดําสําหรับตรา
กสี
ร
ข้อความอื่น ๆ
ษ์)ม
ารัก
การประทับตรา
ตําแหน่งต่อไปนี้
ร รณ
ให้ประทับตราตามตําแหน่งที่กําหนดเหมือนกันทุกเล่ม โดยทัวไปจะกําหนดให้ประทับ
่
ฯ(บ
ปกหน้าด้านใน ประทับตราตรงกึ่งกลางหน้า
หน้าปกใน ประทับตรงกึ่งกลางหน้า
หน้าลับเฉพาะที่ห้องสมุดกําหนด (ควรเป็นหน้าคี่ ) ประทับทีมุมขอบขวาบน
่
ด้านในปกหลัง ประทับที่กึ่งกลางชิดขอบบน
ิการ
ขอบหนังสือ ทั้ง 3 ด้าน เวลาประทับให้หันปกหน้าออกนอกตัว
สําหรับหนังสืออ้างอิง ให้ประทับตราข้อความ
“หนังสืออ้างอิงใช้ในห้องสมุดเท่านั้น” ด้วยหมึกสีแดงที่ใบรองปกหน้าและ
ยบร
กึ่งกลางของปกหลังด้านใน
ข้อควรระวังในการประทับตราหนังสือ
ักวิท
ต้องประทับตราให้สะอาด ตราเครื่องหมายหรือข้อความติดชัดเจน
ควรลองประทับบนแผ่นกระดาษอืนดูให้พอดี ไม่ติดหมึกมากหรือน้อย
่
เกินไปและต้องประทับให้ตรงหรือขนานกับเส้นบรรทัด
เพื่อให้ติดชัดและข้อความไม่ขาดหายไป ควรค่อย ๆ วางตรากดลงเบา ๆ
สำน
ตรง ๆ ก่อนแล้วโยกมือจับตรายางไปข้างหน้า และข้างหลัง เล็กน้อย
ต้องระวังอย่าประทับลงบนตัวอักษรหรือรปภาพ เพราะจะทําให้อ่าน
ู
ข้อความไม่ได้และภาพก็จะด้อยคุณค่าไป

4. (4)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
ร ร.
ษ์)ม
ารัก
ร รณ
ฯ(บ
การลงทะเบียน
ิการ
การลงทะเบียนหนังสือ เป็นการบันทึกหลักฐานการรับหนังสือ
แต่ละเล่มเข้าห้องสมุดตามลําดับเลขทะเบียน โดยระบุรายละเอียดของ
หนังสือแต่ละเล่มไว้ในสมุดทะเบียนด้วย
ยบร
หลักการลงทะเบียน
ักวิท
แยกสมุดทะเบียนหนังสือ หนังสือภาษาไทย ภาษาอังกฤษและหนังสือ
อื่น ๆ ที่แตกต่างจากหนังสือทั่วไปเป็นอย่างละเล่ม
สำน
การลงทะเบียนหนังสือแต่ละเล่ม ต้องเขียนให้อยูในหนึ่งบรรทัด เพื่อให้
่
แต่ละหน้าของสมุดทะเบียนมีจํานวนเล่มหนังสือเท่ากันง่ายต่อการ
ตรวจสอบความถูกต้องของลําดับเลขทะเบียน
เลขทะเบียน เป็นเลขประจําตัวของหนังสือ ดังนั้นหนังสือแต่ละเล่มแม้จะเป็น
หนังสือเรื่องเดียวกัน จะไม่มีเลขทะเบียนซ้ํากันเลย เลขทะเบียนจะเรียงจากน้อย
ไปหามากตามลําดับเล่มที่ลงก่อนหลัง คือ ฉ.๑, ๒,๓,...ดังนั้นก่อนลงทะเบียน

5. (5)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
ควรตรวจจัดลําดับหนังสือให้ถูกต้องเสียก่อน รวมทั้งหนังสือประเภทที่มิใช่เล่ม
เดียวจบ เช่น ล.๑ ฉ.๑, ล.๑ ฉ.๒, และ ล.๒ ฉ,๑, ล.๒ ฉ.๒ ...เป็นต้น มิฉะนัน ้
เลขทะเบียนจะสลับสับสนกันหมด
ร.
ต้องบันทึกสมุดทะเบียนให้เรียบร้อย สะอาดชัดเจน เพราะเป็นหลักฐาน
ร
สําคัญของห้องสมุด
ษ์)ม
อุปกรณ์ในการลงทะเบียน
ารัก
สมุดทะเบียน ที่ประกอบด้วยช่องกรอกรายการต่าง ๆ 9 ช่อง คือ วันที่ลงทะเบียน เลข
ลงทะเบียน
เลข
ทะเบียน
ชื่อผู้แต่ง
ร รณ
ทะเบียน ชื่อผู้แต่ง ชื่อหนังสือ สํานักพิมพ์ ปีที่พิมพ์ ราคา แหล่งที่มา และหมายเหตุ
วันที่ ชื่อหนังสือ สํานักพิมพ์ ปีที่พิมพ์ ราคา
หน่วยละ
แหล่งที่มา หมายเหตุ
ฯ(บ
ิการ
เครื่องประทับตัวเลข
ยบร
ตรายางแบบฟอร์มกรอกรายการ (วันที่ เลขทะเบียนและเลขเรียกหนังสือ)
ตรายางวันที่
แป้นหมึกสีน้ําเงินและสีแดง
ักวิท
ปากกา ดินสอ ยางลบ
วิธีการลงทะเบียน
สำน
จัดหนังสือที่จะลงทะเบียนแต่ละครั้งตามลําดับชื่อผู้แต่ง ซึ่งจะทําให้หนังสือเรื่อง
เดียวกันหรือชุดเดียวกันทีมีหลายเล่มได้มีเลขทะเบียนต่อกันไปตามลําดับ
่
วันเดือนปีที่ลงทะเบียน ถ้าในวันเดียวกันลงทะเบียนหนังสือหลายเล่ม ให้ลง
เฉพาะเล่มแรกของวันนั้นเท่านั้น

6. (6)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
ลงทะเบียนหนังสือทีละเล่ม โดยลงบรรทัดละ 1 เล่ม ถ้าเป็นหนังสือชุดหรือ
หนังสือหลายเล่มจบ ให้ลงทะเบียนของหนังสือในชุดนั้นต่อกันตามลําดับเล่มจนหมดชุด ถ้า
หนังสือเรื่องเดียวกันมีหลายฉบับ (Copy) ให้ลงทะเบียนติดต่อกันจนครบทุกเล่ม
ร.
การลงชือผู้แต่งตามทีปรากฏในหนังสือ ถ้ามีผู้แต่งเกิน 3 คน ให้ลงชื่อผู้แต่งคน
่ ่
ร
แรกตามด้วยคําว่า และคนอื่น ๆ ถ้าเป็นภาษาอังกฤษให้ลงคําว่า and others ถ้าไม่มีชื่อผู้
ษ์)ม
แต่งให้เว้นว่างไว้ไม่ต้องลงรายการ
ลงชื่อหนังสือตามทีปรากฏที่หน้าปกในของหนังสือ ถ้าเป็นหนังสือชุดให้ลง ล.1
่
, ล.2 , ล.3,…(หมายถึง เล่ม 1, เล่ม 2, เล่ม 3, …) ท้ายชือหนังสือสําหรับหนังสือ
่
ารัก
ภาษาไทย ส่วนหนังสือภาษาอังกฤษให้ใช้ V.1, V.2, V.3,…(V คือ Volume) ถ้าหนังสือชือ ่
เรื่องเดียวกันและผู้แต่งคนเดียวกันมีหลายฉบับให้ใส่ ฉ.1, ฉ.2, ฉ.3,…หรือ C.1, C.2,
C.3,…(สําหรับหนังสือภาษาอังกฤษ) ท้ายชื่อหนังสือ (ฉ หรือ C หมายถึง ฉบับ หรือ Copy)
ชื่อสํานักพิมพ์ที่จัดพิมพ์ ในกรณีทไม่มีสํานักพิมพ์ให้ลงชื่อโรงพิมพ์ หรือชื่อ
ี่
ร รณ
ผู้รับผิดชอบในการจัดพิมพ์ ซึ่งอาจจะเป็นกระทรวง ทบวง กรม ฯลฯ แทน ถ้าไม่ปรากฎ
สถานที่พิมพ์ให้ลงว่า ม.ป.ท. หรือ n.p. (ไม่ปรากฏสถานที่พิมพ์ หรือ no place)
ปี พ.ศ. ที่จัดพิมพ์หนังสือ ถ้าหากมีการจัดพิมพ์หลายครั้งให้ลงปีที่พมพ์ครั้ง
ิ
ฯ(บ
หลังสุด ถ้าไม่ปรากฎปีที่พมพ์ให้ลงว่า ม.ป.ป. หรือ n.d. (ไม่ปรากฎปีที่พิมพ์หรือ no date)
ิ
ราคาหนังสือ ลงตามที่ปรากฏในหนังสือ เพราะถ้าหนังสือชํารุดสูญหายจะได้
เรียกเงินชดใช้จากผู้ทําหายได้ถูกต้อง ในกรณีที่ราคาเป็นชุดให้ลงราคาทั้งชุดไว้ในเล่มแรก
แหล่งทีมา ในกรณีที่เป็นหนังสือบริจาคให้ลงชื่อผู้บริจาคในช่องนี้ แต่ถ้าหาก
่
ิการ
ได้มาโดยการจัดซื้อก็ไม่ต้องระบุไว้
หมายเหตุมีไว้สําหรับเขียนเลขแสดงจํานวนหนังสือในชุด หรือหนังสือชํารุดได้
จําหน่ายออกจากทะเบียนห้องสมุดแล้ว
ยบร
ักวิท
การลงรายละเอียดในเล่มหนังสือ
สำน
การประทับเลขทะเบียนลงในเล่มหนังสือในตําแหน่งทีกําหนด คือ หน้าชื่อเรื่อง,
่
หน้าลิขสิทธิ, หน้าลับ (หน้าที่ 23), และหน้าสุดท้ายของเนื้อหา การประทับเลขทะเบียนต้อง
์
ระวังให้เลขตรงกันทังหมดทั้งในสมุดทะเบียนและในทุกตําแหน่งที่เล่มหนังสือ
้

7. (7)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
การลงรายละเอียดอื่น ๆ
วันที่ลงทะเบียน ลงไว้ในหน้าลิขสิทธิ์ในแบบฟอร์มตรายาง และที่
ร.
หน้าลับเฉพาะใต้เลขทะเบียน
เลขเรียกหนังสือ เขียน/พิมพ์ ติดที่ตําแหน่งต่าง ๆ ที่ตัวเล่มที่
ร
ห้องสมุดกําหนด ดังนี้
ษ์)ม
มุมล่างด้านซ้าย (ที่ปก)
สันหนังสือด้านล่าง (ห่างจากด้านล่าง 2.5-3 นิ้ว.)
หน้าชื่อเรื่อง (ชิดขอบด้านซ้าย)
ารัก
หน้าลับ (ชิดขอบด้านซ้าย, หน้าที่ 23)
หน้าสุดท้ายของเนื้อหา (ชิดขอบด้านซ้าย)
ร รณ
ฯ(บ
ิการ
ยบร
ักวิท
สำน

8. (8)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
บรรณานุกรม
ร.
ไพบูลย์ ตรีนอยวา. (2542). งานเทคนิคของห้องสมุด : Technical services of
้
library. สงขลา : คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ สถาบันราชภัฏสงขลา.
ร
วัลลภ สวัสดิวัลลภ. (2527). คู่มืองานเทคนิคและการฝึกงานห้องสมุด. ลพบุรี :
ษ์)ม
ภาควิชาบรรณารักษศาสตร์ วิทยาลัยครูเทพสตรี.
ารัก
ร รณ
ฯ(บ
ิการ
ยบร
ักวิท
สำน

9. (9)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
ร ร.
ษ์)ม
คู่มือการจัดเตรียมหนังสือ
ารัก
ที่ปรึกษา :
นายเมธี พรมศิลา
นายไพรสิทธิ์ ศรีสุทธิเกิดพร
ร รณ
ผู้อํานวยการ
รองผู้อานวยการ
ํ
นางสุรัตน์ สุทธกุล รองผู้อานวยการ
ํ
ฯ(บ
ผู้เรียบเรียง : วาสนา เทียนกุล
ิการ
ออกแบบ : วัชรี ปั้นนิยม
สํานักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ
ยบร
มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร์
422 ถ.มรุพงษ์ ต.หน้าเมือง อ.เมือง จ.ฉะเชิงเทรา 24000
ักวิท
โทร., โทรสาร 0 3851 7013
สำน

10. (10)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
ร ร.
ษ์)ม
ารัก
รณ
คํานํา
ร
ฯ(บ
ิการ
สํานักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลัยราชภัฏ
ยบร
ราชนครินทร์ เป็นหน่วยงานสนับสนุนวิชาการ ทําหน้าที่ จัดหา รวบรวม อนุรักษ์และบํารุงรักษา
และเผยแพร่หนังสือ วารสาร หนังสือพิมพ์ โสตทัศน์วัสดุ ทรัพยากรสารสนเทศต่างๆ ตลอดจน
ักวิท
หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ และนําข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ที่สอดคล้องกับหลักสูตรการเรียนการสอน และ
การค้นคว้าวิจยของมหาวิทยาลัย
ั
สำน
คู่มืองานเทคนิคของห้องสมุดเล่มนี้ จัดทําขึ้นเพื่อใช้เป็นคู่มือสําหรับครูบรรณารักษ์ และ
นักเรียนหรือรายงานห้องสมุด

11. (11)
คู่มิอการจัดเตรียมหนังสือ
ขอขอบคุณท่านเจ้าของหนังสือทุกท่านที่ข้าพเจ้านํามาอ้างอิง และขอขอบพระคุณ “ครู
ร.
หม่อง” ที่จัดทํารูปเล่ม เอกสารนี้ที่จัดทําขึ้นเพื่อประโยชน์ต่อการดําเนินงานห้องสมุดโรงเรียน และ
ร
ษ์)ม
ขอยกความดีให้ครู อาจารย์ผู้ประสิทธิประสาทวิชาให้
ารัก
ด้วยความเคารพอย่างสูง
วาสนา เทียนกุล
ร รณ
ฯ(บ
ิการ
ยบร
ักวิท
สำน