คู่มือการจัดหมวดหมู่

1. การจัดหมู่ทรัพยากรสารสนเทศ
รร.
ษ์)ม
การจัดหมู่หนังสือ คือ การจัดแยกหนังสืออกเป็นกลุ่มหรือเป็นพวก ๆ ตามเนื้อหาวิชา
(Subject) แล้วกําหนดสัญลักษณ์ (Notation) ให้กับหนังสือแต่ละเล่มนัน เพื่อให้เป็นที่
้
ั
ารัก
สังเกตุได้ชดเจนว่าเป็นหนังสือประเภทใด หนังสือที่มีเนื้อหาอย่างเดียวกันจะมีสัญลักษณ์ที่เหมือนกัน
นอกจากจะแบ่งตามเนื้อหาวิชาแล้ว หนังสือบางประเภทยังแบ่งออกตามลักษณะการประพันธ์อีกด้วย
ณ
เช่น หนังสือวรรณคดี จะแบ่งออกเป็นร้อยกรอง บทละคร ความเรียง เป็นต้น
บรร
การจัดหมู่หนังสือตามหลักเกณฑ์ดังกล่าวจะมีประโยชน์ คือ ทําให้หนังสือเนือหาเดียวกัน
้
อยูด้วยกันหรือใกล้เคียงกัน ทําให้สามารถค้นหาเรืองที่ตองการได้สะดวกรวดเร็ว
่ ่ ้
ยฯ(
และกว้างขวางเพราะหนังสือประเภทเดียวกันจะอยู่ดวยกัน ไม่ว่าจะเป็นหนังสือ
้
ของผู้แต่งคนใดหรือ ชือเรืองอะไร การจัดหมู่หนังสือมีอยูหลายระบบ
่ ่ ่
ักวิท
ห้องสมุดอาจเลือกระบบใดระบบหนึ่งที่เหมาะสมได้ เช่น
ระบบห้องสมุดรัฐสภาอเมริกัน (Library of Congress Classification)
สำน
ระบบทศนิยมของดิวอี้ (Dewey Decimal Classification)
และอื่น ๆ ในทีนี้จะกล่าวเฉพาะการจัดหมู่หนังสือระบบทศนิยมของดิวอี้
่

2. -2-คู่มือการจัดหมู่หนังสือ
รร.
การจัดหมู่หนังสือระบบทศนิยมของดิวอี้
ษ์)ม
ระบบทศนิยมของดิวอี้ เป็นระบบการจัดหมูหนังสือทีนยม
่ ่ิ
ารัก
กันอย่างแพร่หลายในห้องสมุดทัวไป โดยเฉพาะห้องสมุดประชาชน
่
ห้องสมุดโรงเรียน และห้องสมุดวิทยาลัย ระบบการจัดหมูนคดขึน
โดย เมลวิล ดิวอี้ (Melvil Dewey} 1851-1931)
ณ ่ ี้ ิ ้
บรรณารักษ์ชาวอเมริกน และเริ่มรูจกและใช้กนอย่างแพร่หลาย
ั ้ั ั
บรร
ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1876
ยฯ(
ักวิท
สำน
การจัดหมู่ตามระบบนี้จะแบ่งความรู้หรือหนังสือออกอย่างกว้าง ๆ เป็น 10 หมวดใหญ่ (Main
Classes) ก่อน และใช้ตัวเลข 3 หลักเป็นสัญลักษณ์แทนแต่ละหมวดนั้น โดยเริ่มตั้งแต่ 000, 100, 200, 300,
400, 500, 600, 700, 800 และ 900 ต่อมาในแต่ละหมวดจะถูกแบ่งเป็นหมวดย่อย (Divisions) หมู่
(Section) และหมู่ย่อยตามลําดับ และตัวเลขหรือสัญลักษณ์ที่ใช้แทนหมวดหมู่เหล่านั้นก็จะมีการแบ่งย่อยละเอียด
ลงไปเรื่อย ๆ เช่นกัน จนตัวเลขหรือสัญลักษณ์ที่ใช้แทนหมวดหมู่เหล่านั้นก็จะมีการแบ่งย่อยละเอียดลงไปเรื่อย ๆ

3. -3- คู่มือการจัดหมู่หนังสือ
รร.
การแบ่งหมู่ระบบทศนิยมของดิวอี้ จากหมวดใหญ่ดังนี้
ษ์)ม
การแบ่งครั้งที่ 1 ความรู้ 10 หมวดใหญ่ มีดังนี้
100 ปรัชญา (Philosophy)
ณ ารัก
200 ศาสนา (Religion)
บรร
300 (สังคมศาสตร์ (Social Sciences)
ยฯ(
400 ภาษาศาสตร์ (Language)
500 วิทยาศาสตร์บริสุทธิ์ (Science)
ักวิท
600 วิทยาศาสตร์ประยุกต์ (Applied
สำน
700 ศิลปะและนันทนาการ (Art)
800 วรรณคดี (Literature)
900 ภูมศาสตร์และประวัตศาสตร์ (History)
ิ ิ

4. -4-คู่มือการจัดหมู่หนังสือ
รร.
การแบ่งครั้งที่ 2 แต่ละหมวดแบ่งเป็น 10 หมวดย่อย
ษ์)ม
ตัวอย่าง หมวดวิทยาศาสตร์ประยุกต์ แบ่งได้ ดังนี้
600 วิทยาศาสตร์ประยุกต์ (Applied Science)
610 แพทย์ศาสตร์
620 วิศวกรรมศาสตร์
ณ ารัก
630 เกษตรศาสตร์
บรร
640 คหกรรมศาสตร์
650 ธุรกิจและการจัดการธุรกิจ
ยฯ(
660 อุตสาหกรรมศิลป์
670 โรงงานอุตสาหกรรม
ักวิท
680 โรงงานผลิตสิ่งเบ็ดเตล็ดอื่น ๆ
690 การก่อสร้าง
สำน

5. -5- คู่มือการจัดหมู่หนังสือ
รร.
การแบ่งครั้งที่ 3 แต่ละหมวดย่อย แบ่งออกเป็น 10 หมู่
ษ์)ม
ตัวอย่าง
600 วิทยาศาสตร์ประยุกต์
610 แพทย์ศาสตร์
ณ ารัก
611 กายวิภาคศาสตร์ของมนุษย์
612 สรีรวิทยาของมนุษย์
บรร
613 อนามัยส่วนบุคคล
614 สาธารณสุขศาสตร์
ยฯ(
615 เภสัชศาสตร์ อายุรศาสตร์
616 โรคต่าง ๆ
ักวิท
617 ศัลยกรรม
618 สูตนรีเวชวิทยา
ิ
สำน
619 การทดลองยากับสัตว์ต่าง ๆ

6. -6-คู่มือการจัดหมู่หนังสือ
รร.
การแบ่งครั้งที่ 4 แต่ละหมู่แบ่งออกเป็นหมู่ย่อย โดยเลขหมู่จะเป็นเลขทศนิยม
ษ์)ม
ตัวอย่าง
614 สาธารณสุขศาสตร์
614.2 การควบคุมสิ่งบริโภค
ณ ารัก
614.1 การรองรับการเกิด การตาย
614.3 การควบคุมโรคติดต่อ ที่เกิดจาก แมลง นก และสัตว์อื่น ๆ
บรร
614.5 การควบคุมโรคเฉพาะอย่าง
614.51 โรคไข้หวัดใหญ่ อหิวาต์ และโรคอื่น ๆ ที่เกิดจากเชื้อ
ยฯ(
แบคทีเรีย
615.52 ไข้ผุพอง โรคขาดวิตามิน
ักวิท
615.53 โรคที่เกิดจากโปรโตซัว เช่น ไข้มาลาเรีย
615.54 โรคอื่น ๆ
สำน
615.541 ไข้เหลือง
615.542 วัณโรค
615.543 ไอกรน
615.544 คางทูม
ฯลฯ

7. -7- คู่มือการจัดหมู่หนังสือ
รร.
ขั้นตอนการจัดหมู่หนังสือ
ษ์)ม
1. แยกหนังสือที่จะจัดหมวดหมูหรือวิเคราะห์เลขหมู่ออกเป็นกลุ่มวิชากว้าง ๆ โดยดูจากชื่อ
่
เรื่องและสารบัญของหนังสือ เช่น การจัดกลุ่มหนังสือสังคมศาสตร์ ภาษาศาสตร์และวิทยาศาสตร์
เพื่อจะได้ดําเนินการวิเคราะห์ไปทีกลุ่มวิชา
ารัก
2. นําหนังสือไปตรวจสอบกับบัตรรายการหรือในฐานข้อมูล ว่ามีฉบับที่เหมือนกันกับที่
ณ
ห้องสมุดมีอยูแล้วหรือไม่ ถ้าหนังสือนันมีบตรรายการแล้วหรือมีข้อมูลในฐานข้อมูลแล้ว ให้เขียนเลข
่ ้ ั
บรร
เรียกหนังสือไว้ดวยดินสอทีหน้าปกใน นําบัตรแจ้งหมู่ของหนังสือนั้นมาพิมพ์เลขทะเบียนเพิ่ม แล้ว
้ ่
ดําเนินการกับหนังสือนันในขันต่อไป โดยไม่ต้องวิเคราะห์เลขหมู่และทําบัตรรายการให้อก
้ ้ ี
ยฯ(
3. พิจารณาหนังสือที่จะวิเคราะห์เลขหมู่โดยละเอียด เพือให้ทราบว่าเป็นหนังสือเกียวกับ
่ ่
เรื่องอะไรและมีเนื้อหาอะไร โดยพิจารณาจากสิ่งต่อไปนี้
ักวิท
3.1 ชื่อเรื่อง โดยทั่วไปชือเรื่องมักเป็นชือที่มีความหมาย แสดงถึงเรืองราวภายใน
่ ่ ่
หนังสือนัน ๆ เช่น “การปลูกผัก” จะเป็นเรืองราวการปลูกผักต่าง ๆ แต่บางครั้งชือหนังสือไม่ชวยให้
้ ่ ่ ่
สำน
ผู้อ่านสามารถระบุได้ว่าเป็นเรืองเกี่ยวกับอะไร เช่น เรื่อง “เก็บตก” หรือ ตามใจผู้เขียน” ดังนัน
่ ้
บรรณารักษ์ดูรายชื่อเรืองอย่างเดียวอาจกําหนดเนือหาของหนังสือผิดไป จึงต้องพิจารณาจากส่วน
่ ้
อื่น ๆ ของหนังสือประกอบด้วย คือ
3.2 คํานํา จะทําให้เข้าใจจุดมุ่งหมายของผู้แต่งและได้ทราบขอบเขตของเรื่อง
3.3 สารบัญ เป็นส่วนที่บอกชื่อบทต่าง ๆ ของหนังสือ

8. -8-คู่มือการจัดหมู่หนังสือ
3.4 เนื้อเรื่อง อ่านเนือเรืองพอให้เข้าใจว่าเนื้อหาของหนังสือควรจะจัดเข้าในหมวดใด
้ ่
4. เมื่อทราบว่าหนังสือเล่มนั้นมีเนื้อหาสาระอะไรแล้ว ให้พิจารณาว่าเรื่องนั้น ๆ ควรจะอยู่
ในหมวดใด นันคือ กําหนดเลขหมู่ให้หนังสือ โดยทําได้ดงนี้
่ ั
รร.
4.1 เปิดดรรชนีสัมพันธ์ตามหัวข้อเรือง (ที่ได้จากการพิจารณาในข้อ 3) เพื่อหา
่
เลขหมู่กว้าง ๆ
ษ์)ม
4.2 นําเลขหมู่ที่ได้จากดรรชนีสัมพันธ์ ไปตรวจสอบกับแผนการจัดหมู่
(Schedules) ดูคําอธิบายหลังเลขหมูนั้น ถ้ายังไม่ตรงกับเนื้อหาหนังสือทีเดียว ให้ดูเลขหมู่
่
ใกล้เคียงที่มีคาอธิบายตรงกับเนื้อหามากที่สุด
ํ
ารัก
4.3 อาจต้องใช้ตารางเลข (Table) เพื่อสร้างเลขหมู่ให้มีความเฉพาะเจาะจงหรือ
ณ
ตรงกับเนื้อหาตามคําอธิบาย
บรร
4.4 เมือได้เลขหมู่แล้ว ให้เขียนเลขหมู่นั้นพร้อมอักษรตัวแรกของชื่อผูแต่ง
่ ้
(หนังสือภาษาไทย) หรืออักษรชือสกุลผู้แต่ง
่
ยฯ(
(หนังสือต่างประเทศ)
เลขผู้แต่ง (เลขประจําตัวผูแต่งหนังสือภาษาไทย)
้
ักวิท
หรือเลขนามสกุลผู้แต่ง
(เลขประจําชือสกุลผูแต่งหนังสือต่างประเทศ)
่ ้
สำน
อักษรตัวแรกของชื่อหนังสือ

9. -9- คู่มือการจัดหมู่หนังสือ
การจัดหมู่หนังสือบางประเภท
รร.
นอกจากการให้เลขหมู่หนังสือแล้ว หนังสือบางประเภท ได้แก่ หนังสืออ้างอิง หนังสือ
ษ์)ม
แบบเรียน หนังสือคู่มือครู หนังสือนวนิยาย และหนังสือเด็กและเยาวชน จะต้องมีอักษรย่อแจ้ง
ประเภทของหนังสือกํากับเหนือเลขหมู่ดังนี้
ารัก
1. หนังสืออ้างอิง ใช้อักษร อ หรือ R กํากับไว้เหนือเลขหมู่หนังสือ
2. หนังสือคูมือครู ใช้อักษร ค กํากับไว้เหนือเลขหมู่
่
ณ
3. หนังสือนวนิยาย ใช้อักษร น (หรือ Fic สําหรับหนังสือภาษาต่างประเทศ) เป็น
บรร
สัญลักษณ์แทนเลขหมู่
4. หนังสือสําหรับเด็กและเยาวชน ถ้าเป็นหนังสือสารคดีให้เลขหมู่เช่นเดียวกันกับหนังสือ
ยฯ(
สารคดีโดยทัวไป แล้วเติม ย หรือ J ไว้เหนือเลขหมู่ เพื่อแสดงว่าเป็นหนังสือเยาวชน แต่ถ้าเป็น
่
หนังสือนิทานหรือหนังสือภาพง่าย ๆ ใช้ ย (หรือ E สําหรับหนังสือต่างประเทศ) แทนเลขหมู่
ักวิท
หนังสือ
สำน

10. -10-่มือการจัดหมู่หนังสือ
คู
การจัดเรียงหนังสือบนชั้น (ระบบทศนิยมของดิวอี้)
รร.
หนังสือในห้องสมุดส่วนใหญ่จะมีทั้งหนังสือภาษาไทย และภาษาอังกฤษการจัดเรียงหนังสือ
ษ์)ม
ต่างภาษากัน บางห้องสมุดจัดเรียงรวมกันแต่บางห้องสมุดจะจัดเรียงแยกกัน และการเรียงทั้งสอง
แบบยึดหลักการเรียงดังต่อไปนี้
สู่ชั้นล่าง ดังตัวอย่าง
่
ณ ารัก
1. เรียงหนังสือจากเลขหมูน้อยไปหาเลขหมู่มาก จากซ้ายไปขวาทีละช่องชั้น จากชั้นบนลง
บรร
004.1 005 005.539
ก17ว ค231ก ก526ห
ยฯ(
004.5 005.349 005.845
ักวิท
ว254ส ด547น ว254ส
2. หนังสือทีเ่ ลขหมู่เหมือนกัน ให้เรียงตามเลขผู้แต่ง คือ ถ้าตัวอักษรของผู้แต่งเหมือนกัน
ให้ดูที่เลขประจําตัวผู้แต่ง ถ้าเลขประจําตัวผูแต่งเลขเดียวกันให้ดที่อักษรตัวแรกของชื่อเรือง ดัง
้ ู ่
สำน
ตัวอย่าง
150 150 150
จ210ก จ341จ จ452ห

11. -11- คู่มือการจัดหมู่หนังสือ
3. หนังสือทีมีหลายเล่มจบ หรือหนังสือทีเ่ ป็นชุด ให้เรียงตามลําดับ เล่มที่ หรือเลขชุด
่
ดังตัวอย่าง
รร.
750
750 750 750
ษ์)ม
อ221ก
อ221ก อ221ก อ221ก
ล.1 ล.1 ฉ.2 ล.2
่
ณ ารัก
4. หนังสือทีมีหลายฉบับ ให้เรียงตามลําดับฉบับที่ปรากฏใต้เลขหนังสือนัน ดังตัวอย่าง
้
บรร
530 530 530
ร111ด ร111ด ร111ด
2 3
ยฯ(
ักวิท
สำน

12. -12-่มือการจัดหมู่หนังสือ
คู
รร.
บรรณานุกรม
ษ์)ม
พัชรา ทิพยมหิงษ์. (2548). สารนิเทศเพื่อการศึกษาค้นคว้า. ฉะเชิงเทรา :
ารัก
คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร์.
ไพรสิทธิ์ ศรีสุทธิเกิดพร, วาฑิตา เอื้อเจริญ, และวัชรี ปั้นนิยม. (2551).
ณ
สารนิเทศเพื่อการศึกษาค้นคว้า. ฉะเชิงเทรา : คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
บรร
มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร์.
อุทิน รวยอารี. (2538). สารนิเทศเพือการศึกษาค้นคว้า. ฉะเชิงเทรา :
่
ยฯ(
สถาบันฉะเชิงเทรา.
ักวิท
เอื้อมพร ทัศนประสิทธิผล. (2542). สารนิเทศเพือการศึกษาค้นคว้า. กรุงเทพฯ:
่
สุวีรยาสาส์น
ิ
สำน

13. -13- คู่มือการจัดหมู่หนังสือ
คู่มือการจัดหมู่หนังสือ
รร.
ษ์)ม
ที่ปรึกษา :
นายเมธี พรมศิลา ผู้อํานวยการ
นางสุรัตน์ สุทธกุล
ณ ารัก
นายไพรสิทธิ์ ศรีสุทธิเกิดพร รองผู้อานวยการ
ํ
รองผู้อานวยการ
ํ
บรร
ผู้เรียบเรียง : วาสนา เทียนกุล
ยฯ(
ออกแบบ : วัชรี ปั้นนิยม
สํานักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ
ักวิท
มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร์
422 ถ.มรุพงษ์ ต.หน้าเมือง อ.เมือง จ.ฉะเชิงเทรา 24000
สำน
โทร., โทรสาร 0 3851 7013

14. -14-่มือการจัดหมู่หนังสือ
คู
คํานํา
รร.
ษ์)ม
เอกสารประกอบการสอนวิชาการจัดหมู่ทรัพยากรสารสนเทศ ผู้เขียนเรียบเรียงขึ้น
เพื่อใช้ประกอบการสอนครูบรรณารักษ์ และนักเรียนช่วยงานห้องสมุด และบุคคลทีมี
่
ณ ่ ารัก
ความสนใจที่จะปฏิบัติงานในห้องสมุด เพือเป็นแนวคิดและแนวปฏิบัติ
ผู้เรียบเรียงขอขอบพระคุณท่านเจ้าของหนังสือทุกเล่มที่นามาอ้างอิง และขอบคุณ
ํ
บรร
“ครูหม่อง” ที่จัดทํารูปเล่ม เอกสารฉบับนี้มีประโยชน์ยงมาก ขอยกความดีให้กับ
ั
ครู-อาจารย์ ผู้ประสิทธิประสาทวิชาให้
์
ยฯ(
ักวิท
ด้วยความเคารพอย่างสูง
สำน
วาสนา เทียนกุล

15. -15- คู่มือการจัดหมู่หนังสือ
รร.
ษ์)ม
ารัก
ณ
บรร
ยฯ(
ักวิท
สำน