Ιστορία γενικής παιδείας γ΄ λυκείου: 3ο μάθημα

1. Εθνικά
κινήματα
στην
Ευρώπη

2. 19ος αι: Στην Ευρώπη
η επικράτηση των εθνικών κρατών
οδηγεί
στη συμπόρευση έθνους και λαού
ΕΝΑ ΕΘΝΟΣ ΕΝΑ ΚΡΑΤΟΣ (ΛΑΟΣ)
ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ

3. Εθνικισμός
και φιλελευθερισμός
Ούτε ο εθνικισμός ούτε η δημιουργία
εθνικών κρατών βρίσκονταν σε αναγκαία
αντίθεση με τον φιλελευθερισμό. αντίθετα, στο
βαθμό που ο εθνικισμός τιμούσε τα επιτεύγματα
ενός συγκεκριμένου απλού λαού ως ανώτερα
εκείνων κάποιας κοσμοπολίτικης
αριστοκρατικής ηγετικής τάξης, αντανακλούσε
την απέχθεια του φιλελευθερισμού προς τα
παραδοσιακά προνόμια.

4. Ωστόσο, στην προθυμία του φιλελευθερισμού
να αποδεχτεί το καινούργιο, ο εθνικισμός
απαντούσε με την εκτίμηση, αν όχι τη λατρεία, του
παρελθόντος.
Ακόμα, στην επίμονη προσήλωση των
φιλελευθέρων στην αξία και στη σημασία του
ατομικισμού, οι δημιουργοί των εθνικών κρατών
απαντούσαν ότι το ζωτικό έργο τους απαιτούσε
ίσως τη θυσία ενός μέρους της ελευθερίας κάθε
πολίτη (συλλογικότητα, ομαδικό πνεύμα).

5. Η επιτυχία της δημιουργίας των εθνικών
κρατών στηρίχτηκε στα θεμέλια μιας γενικής
ισορροπίας διεθνούς ισχύος, που επιτεύχθηκε από
τα ευρωπαϊκά κράτη στη διάρκεια των πενήντα
χρόνων που ακολούθησαν το 1815».
(E. Burns, Ευρωπαϊκή Ιστορία, Εισαγωγή στην Ιστορία και τον
Πολιτισμό της νεότερης Ευρώπης, σ. 118 – 119)

6. Κοινό σημείο:
ο απλός λαός πιο σημαντικός από την ανώτερη
κοσμοπολίτικη τάξη
Διαφορές:
Ο Εθνικισμός δίνει βάση στο συλλογικό έργο,
στο ομαδικό πνεύμα
Ο Φιλελευθερισμός, αντίθετα, δίνει προτεραιότητα
στο άτομο,
στα ατομικά δικαιώματα.
Εθνικισμός και φιλελευθερισμός

7. Με ποιες μορφές εμφανίζεται ο
εθνικισμός;
Α) Ο ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ
1) ΕΙΤΕ ΓΙΑ ΑΠΟΤΙΝΑΞΗ ΤΟΥ ΖΥΓΟΥ (απελευθέρωση)
2) ΕΙΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΑΡΧΗ
3) ΕΙΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ
ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΘΕΣΜΩΝ
ΓΑΛΛΙΑ , ΙΣΠΑΝΙΑ  κατά Ναπολέοντα και γαλλικής κατοχής (αντίστοιχα)
ΒΡΕΤΑΝΙΑ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ  κοινοβουλευτισμός
(ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΤΟΝ ΕΠΕΒΑΛΑΝ)
Παράθεμα
«Ο 19ος αι. υπήρξε σαφώς ο αιώνας της Αγγλίας Η Βιομηχανική
επανάσταση ήταν βρετανικό γεγονός. Η οικονομία της αγοράς, το
ελεύθερο εμπόριο και ο διεθνής κανόνας του χρυσού ήταν βρετανικές
εφευρέσεις.».

8. ΓΕΡΜΑΝΙΑ

9. Γερμανικός ρομαντισμός
Αποτελεί το κυρίαρχο καλλιτεχνικό κίνημα
στη φιλοσοφία, την τέχνη και τον πολιτισμό των
γερμανόφωνων χωρών στα τέλη του 18ου και στις
αρχές του 19ου αιώνα.
Οι βάσεις για τους Γερμανούς ρομαντικούς
είχαν τεθεί πριν την Γαλλική Επανάσταση και τους
ναπολεόντειους πολέμους.
Τα γεγονότα αυτά και οι συνέπειες τους
(όπως η ταπεινωτική γερμανική ήττα από τα
γαλλικά στρατεύματα) άσκησαν επιρροή και σε
πολιτισμικό πεδίο.

10. Εκεί έρχεται και ανδρώνεται η γερμανική
ρομαντική τέχνη, με τη στροφή του στην
παράδοση, τον ιδεαλισμό, το ασυνείδητο και το
συναίσθημα, απέναντι στην ορθολογιστική σκέψη
του Διαφωτισμού.
Η τέχνη και η ζωή για τον ρομαντικό
συγγραφέα είναι έννοιες αδιαχώριστες.
Έτσι, στα πλαίσια του ρομαντικού
κινήματος, ο αυθορμητισμός και η
αυθεντικότητα της ατομικής εσωτερικής
αλήθειας συνιστούν τα αποκλειστικά
κριτήρια για την εκτίμηση κάθε έργου
τέχνης που οφείλει να εκφράζει το
προσωπικό βίωμα του δημιουργού του.
Γκαίτε

11. Όπως είχε γράψει ο Γάλλος συγγραφέας και
ποιητής Σαρλ Μπωντλαίρ στα μέσα του 19ου
αιώνα - όταν το ρεύμα του ρομαντισμού έπνεε πια
τα λοίσθια: « … ο ρομαντισμός είναι τέκνο του
βορρά και ο βορράς αγαπά τα χρώματα˙ τα όνειρα
και τα εξωτικά είναι παιδιά της ομίχλης…».
Αυτή η φράση θα έλεγε κανείς ότι συνοψίζει
άψογα τα στοιχεία του γερμανικού ρομαντισμού·
επιστροφή στους θρύλους, στις παραδόσεις και
στην εποποιία του γερμανικού λαού…

12. Ο ρομαντισμός επηρέασε
καθοριστικά το εθνικό
κίνημα των Γερμανών.
Οι Γερμανοί άντλησαν
στοιχεία από το έργο του
Χέρντερ
(Ιδέες για τη φιλοσοφία της
ιστορίας και της
ανθρωπότητας, 1784).
Γιατί μας ενδιαφέρει (ιστορικά)
ο ρομαντισμός;
Χέρντερ

13.  ΝΕΑ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ!!!
ΚΑΤΑ του Διαφωτισμού (ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ)
 ρομαντισμός
Κάθε αυθεντικός πολιτισμός πηγάζει
από τον απλό λαό (Volk), όχι από τις
ανώτερες και κοσμοπολίτικες τάξεις
Χέρντερ

14. Η βάση του γερμανικού εθνικισμού
• Κάθε λαός, δηλαδή μία κοινότητα ανθρώπων
που έχει τη δική της γλώσσα, τα δικά της
έθιμα, το δικό της πνεύμα (Volkgeist) έχει
το δικό του πολιτισμό, αυτός δε ο πολιτισμός
έχει εθνικό χαρακτήρα.

15. Παράθεμα :
«Ο γερμανικός δυϊσμός μεταξύ Πρωσίας και Αυστρίας, και η
ανάγκη εθνικής ενοποίησης των Γερμανών εμφανίζεται στις
Γερμανικές επαναστάσεις του 1848-49, όπου
αναδείχτηκαν δύο λύσεις στο πρόβλημα της ενοποίησης:
η λύση της Μικρής Γερμανίας (Kleindeutsche Lösung), σύμφωνα με
την οποία το γερμανικό έθνος θα αποτελούνταν από τα Γερμανικά
κρατίδια της Γερμανικής Συνομοσπονδίας και την Πρωσία, και τη
λύση της Μεγάλης Γερμανίας (Großdeutsche Lösung), η οποία θα
αποτελούνταν και από την Αυστρία. Οι επαναστάσεις του 1848
αποτυγχάνουν, η Αυστριακή Αυτοκρατορία απορρίπτει το σχέδιο της
Μεγάλης Γερμανίας λόγω του πολυεθνικού χαρακτήρα της (και την
αποφυγή ρήξης με τις άλλες εθνικές ομάδες). Παρόλα αυτά το
όραμα της Μικρής Γερμανίας παραμένει … η επίτευξη του οποίου
γίνεται τα επόμενα χρόνια στόχος της Πρωσικής πολιτικής.»

16. Σύγκριση Πολυεθνικής Γερμανίας
πριν το 1848
και μετα- επαναστατικής Γερμανίας...
Τι παρατηρείτε;

18. Προσπάθεια
για εκδίωξη
των Πρώσσων
 αποτυχία

20. 1915

21. ΙΣΠΑΝΙΑ

22. Το 1820
στην Ισπανία
ξεσπά
επανάσταση
ενάντια
στον
αυταρχικό
βασιλιά
Φερδινάρδο Ζ΄.
Γιατί;

23. Ο Φερδινάνδος εγγυήθηκε το Σύνταγμα και τις
ελευθερίες του λαού, αλλά…άλλαξε διαμετρικά γνώμη
και απαρνήθηκε το Σύνταγμα.
Επέσυρε το πατροπαράδοτο Βουρβωνικό δόγμα
ότι ο βασιλιάς είναι η προσωποποίηση του κράτους.
Οι πόλεμοι στις Ισπανικές αποικίες
της Αμερικής, με τους επαναστάτες να καθοδηγούνται
από τον Σιμόν Μπολίβαρ, ήταν πολύ σκληροί. Το
κράτος ήρθε γρήγορα υπό πτώχευση, αφού οι
Αμερικάνικες αποικίες αρνούνταν να πληρώσουν
φόρους. Στο απολυταρχικό σύστημα που επέβαλε,
διοικούσε μια μικρή κλίκα ευνοούμενων υπουργών
του που τους άλλαζε μέσα σε λίγους μήνες, κάτι που
τους εξόργιζε σημαντικά. Οι μέθοδοί του έφερναν
οργή και δυσπιστία σε όλους.

24. Το 1820, προκλήθηκε επανάσταση που
επιζητούσε να επανέλθει το Σύνταγμα του 1812,
προκλήθηκαν ταραχές και τα στρατεύματα
του Ραφαέλ Ριέγο συνέλαβαν τον Φερδινάνδο
αιχμάλωτο.
Το 1822 έγινε βασιλική αντεπανάσταση. Ο
Φερδινάνδος στην επιστροφή του είχε
επαναφέρει μαζί του και τους Ιησουίτες, οι
οποίοι τότε γνώρισαν σκληρές διώξεις, αφού
σφαγιάσθηκαν 25 από αυτούς
στην Μαδρίτη (1822).

25. Αυτά οδήγησαν τη χώρα σε
ακυβερνησία,
με συνέπεια
την επέμβαση γαλλικών
στρατευμάτων
για την προστασία της μοναρχίας,
με την έγκριση των μεγάλων δυνάμεων
που συνεδρίαζαν στη Βερόνα.

26. ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

27. Το 1820 στην
Πορτογαλία
ξεσπά
επανάσταση,
λόγω
δυσαρέσειας για
τη διακυβέρνηση
του βασιλιά
Ιωάννη ΙΣΤ.
Αυτός
ανταποκρίνεται
και παραχωρεί
Σύνταγμα.

28. ΙΤΑΛΙΑ

29. Carbonara  Carbonari
Τι σχέση έχει μια μακαρονάδα
με τα επαναστατικά κινήματα;;

30. Η γέννηση της μυστικής οργάνωσης των «Καρμπονάρων»

31. Τι σημαίνει carbonari;
Η ονομασία προήλθε από την ιταλική λέξη
«carbonaro», (πληθ: «carbonari»), που σημαίνει
«ανθρακεύς», «καρβουνιάρης».
Το κάρβουνο συμβόλιζε την πηγή της φωτιάς, η
ιερή φωτιά συμβόλιζε την φλόγα της ελευθερίας
που σύντομα θα φώτιζε όλον τον κόσμο…

32. Τι ήταν οι Carbonari;
• Μυστική οργάνωση ριζοσπαστών που προωθούσαν
ριζικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις και αβασίλευτο
πολίτευμα.
• Πολιτικοποιημένη και ριζοσπαστική παραφυάδα των
Ελευθεροτεκτόνων (στην σύγχρονη ιταλική, η λέξη
«carbonaro» σημαίνει επίσης και «απόκρυφος», η δε
λέξη «carboneria» σημαίνει επίσης και «συνομωσία»).
Τα μέλη χαιρετίζονταν μεταξύ τους ως «εξάδελφοι»,
πρωταγωνιστικό ρόλο στην εσωτερική συμβολιστική
των Καρμπονάρων είχαν ο πέλεκυς (hache), η αξίνα
(cognee), ο γνώμονας και το ισοσκελές τρίγωνο με τον
θεϊκό οφθαλμό στο μέσον του. Είχαν τις στοές τους,
τελετές μύησης, συνθηματικά κλπ.

33. Σημαία των Καρμπονάρων

34. • Το ύπατο συμβούλιό τους λεγόταν
«Αρχαία Αγορά»
• Μεταξύ τους ονομάζονταν «Εξάδελφοι»
• Διακρίνονταν ιεραρχικά σε «βοηθούς» και
«μαστόρους»
• Οι ανώτατοι αξιωματούχοι ονομάζονταν
«Μεγάλα Φώτα»
• Σύνθημα εισόδου σε κάποιες αγορές:
«Τιμή, Αλήθεια, Πατρίδα»
• Σημείο συνεννόησης: Σκάλα
(ο Καρμπονάρος ύψωνε τα χέρια του μέχρι τους ώμους
και τα κατέβαζε κάθετα κατά μήκος του σώματος,
διαγράφοντας έτσι τους παραστάτες μιας σκάλας και
μετά τα ύψωνε μέχρι το ύψος του στομάχου
διαγράφοντας ένα σκαλοπάτι).

36. Σε ποιες επαναστάσεις
συμμετείχαν οι
Καρμπονάροι;
Τον Ιούλιο του 1820 ξέσπασε επανάσταση στον
ιταλικό νότο, στο βασίλειο των Δύο Σικελιών
και τον Μάρτιο του 1821
εκδηλώθηκε επανάσταση
στο Πεδεμόντιο υπό τον Σανταρόζα.
Τον Απρίλιο του ίδιου έτους στρατεύματα της
Αυστρίας την κατέστειλαν.

37. Η σύλληψη των Καρμπονάρων

38. Στα μέσα του Απριλίου 1821 εξαρθρώθηκε από
την αστυνομία της Φλωρεντίας η τοπική
οργάνωση της «Καρμποναρίας» και τα
περισσότερα στελέχη της κλείστηκαν στις
φυλακές, ενώ άλλα κατόρθωσαν να διαφύγουν.
Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν
και ο Έλληνας ποιητής Ανδρέας
Κάλβος, ο οποίος, καθώς δεν
βρέθηκαν ισχυρές εναντίον του
αποδείξεις, αλλά και λόγω της ξένης
υπηκοότητάς του (αγγλικής, ως
επτανήσιος), απελάθηκε στην
Ελβετία.

39. Διωγμός εναντίον των Καρμπονάρων εξαπολύθηκε
και στην Μοντένα (Modena) από τον τυραννικό
Αυστριακό δούκα της πόλης Φραγκίσκο τον Δ (1779
– 1846, τον οποίο η μητέρα του Μαρία Βεατρίκη είχε
συμβουλεύσει «ποτέ να μην συγχωρέσει τους
δημοκρατικούς, ποτέ να μην ακούει τις
διαμαρτυρίες των υπηκόων του, τους οποίους
τίποτε δεν ικανοποιεί και όσο πιο φτωχοί είναι,
τόσο πιο ήσυχα κάθονται»), παρ’ όλο που στην πόλη
δεν είχε εκδηλωθεί εξέγερση: περισσότεροι από 350
άνθρωποι συνελήφθησαν και υποβλήθηκαν σε
βασανιστήρια, και τελικά 25 στάλθηκαν στα κάτεργα
και 56 καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ δεκάδες
άλλοι είχαν διαφύγει στο εξωτερικό.

40. ΡΩΣΙΑ

41. Tι σχέση έχει ένας μήνας με τον τσάρο;

42. Ποιος μήνας;
ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ… τοῦ 1825

43. Τον Νοέμβριο
του 1825
πέθανε
ξαφνικά
ο τσάρος
Αλέξανδρος Α΄.

44. Τη θέση του
θα έπαιρνε ο
αδερφός του,
Νικόλαος Α΄,
πολύ μισητός
για τις
στρατοκρατικές
του απόψεις
και μεθόδους.

45. Έγινε τότε
μία συνωμοσία ρώσων αξιωματικών
με σκοπό να ανατραπεί
το απολυταρχικό καθεστώς.
΄Ηταν 14 Δεκεμβρίου,
η μέρα που είχε οριστεί για να γίνει η
ορκωμοσία του νέου τσάρου.

46. Στην εξέγερση πήραν μέρος περίπου 3.000
στρατιώτες με τους διοικητές τους και ενώ το
συγκεντρωμένο πλήθος ήταν σαφώς υπέρ των
επαναστατών, ορισμένα λάθη της ηγεσίας των
Δεκεμβριστών οδήγησαν σε αποτυχία.
Ο Νικόλαος πληροφορημένος από καταδότες για
τα σχέδιά τους, φρόντισε να φέρει από τα
ξημερώματα τα μέλη της Γερουσίας και του
Κρατικού Συμβουλίου στον τόπο της ορκωμοσίας,
ενώ κάλεσε τα πιστά του στρατεύματα να
κυκλώσουν τους επαναστάτες.
Οι Δεκεμβριστές αντιστάθηκαν για αρκετές ώρες,
ενώ σκοτώθηκαν πάνω από 80. Όταν νύχτωσε, η
εξέγερση είχε κιόλας κατασταλεί.

47. Πώς ονομάστηκαν οι εξεγερθέντες;
ΔΕΚΕΜΒΡΙΣΤΕΣ
Η εξέγερση στην πλατεία της Γερουσίας, στην Πετρούπολη,
στις 14 Δεκέμβρη 1825 (Ακουαρέλα του Κόλμαν)

48. Ιταλία - Ρωσία
ΙΤΑΛΙΑ ΔΙΧΑΣΜΕΝΗ :
• ενοποίηση των ιταλικών χωρών σε ενιαίο εθνικό κράτος ή η
εισαγωγή φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων και η οικονομική
ανάπτυξη;
• Η επανάσταση άρχισε τον Ιούλιο τ ο υ 1820 στον ιταλικό νότο,
στο Βασίλειο των Δύο Σικελιών, με την υποστήριξη των
Καρμπονάρων (Carbonari) ριζοσπαστών που προωθούσαν
ριζικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις και αβασίλ ε υ τ ο πολίτευμα.
 αποτυχια (η Αυστρία την καταπνίγει) στο Πεδεμόντιο
(Βορράς)
ΡΩΣΙΑ
• Πολιτική εξέγερση των Δεκεμβριστών (αξιωματικών του
στρατού) λόγω της σκληρής μοναρχίας  ο τσάρος Νικόλαος ο
Α΄την κατέστειλε

49. Ελλάδα
Ο Γαλλικός
Διαφωτισμός
εμπνέει τους
Έλληνες
και το 1821
ξεσπάει
εθνική
επανάσταση!

50. Η ελευθερία οδηγεί τον λαό
πίνακας του Ευγένιου Ντελακρουά, 1830

51. 1848: Η χρονιά των ευρωπαϊκών
επαναστάσεων