1. Makinak esaten zaie jarduerak egitean denbora aurrezteko eta
ahalegin gutxiago egin behar izateko erabiltzen ditugun objetu
guztiei.

2. Aurkibideak
Makinak eta zertarako erabiltzen diren: Eragile mekanikoak:
1.Zertarako balio dute makinek? 1.Hainbat eratako eragile mekani-
2.Makina mekanikoak eta koak.
termikoak. 2.Engranajeak.
3.Komunikatzeko eta informazioa 3.Kremailera-eta pinoi-mekanismoa.
erabiltzeko makinak. 4.Martxa aldaragailua.
Aurrerapen teknikoak eta gizartea:
1.Lan egiteko moduen aldaketa.
Makinen zatiak:
2.Garraiobideen aldaketa.
1.Egitura eta karkasa.
3.Osasungintzako aldaketak.
2.Motorra eta zati higikorra zirkuitu
4.Komunikabideetako aldaketak eta
elektrikoak eta elektronikoak.
kulturako eta asiako aldaketak.
3.Sentsoreak adierazgailuak eta
pantailak.

3. Zertarako balio dute makinek?
Makina guztiek errazago egiten laguntzen digute:
-Denbora gutxiago behar izaten dugu zereginak egiteko.
-Ahalegin gutxiago egin behar dugu.
-Zereginak zehatz egiten laguntzen digute.
-Zeregin arriskutsuak egiten laguntzen digute.
-Makinen bidez,energiak eralda ditzakegu.

4. Makina mekanikoak eta makinak
termikoak
Makinak mekanikoak erabiltzen dira objektu astunak higitzeko eta
altxatzeko. Makina sinple horietako batzuek indarra
eraginkortasunez aplikatzen dira. Makina mekaniko asko
eskuzkoak dira, pertsonak ematen baitiete energia.Beste batzuk
ordez, automatikoak dira,energia elektrikoa edo erregaien energia
erabiltzen dute.
Makina termiko berotzeko eta hozteko erabiltzen diren makinei
deritze. Berotzeko: gas-galdarek, berogailuak... Berriz, hozteko:
hozkailuak, aire girotuko tresnak...

5. Komunikatzeko eta informazioa
erabiltzeko makinak
Telefonoak urrutira komunikatzeko balio dute.
CD-irakurgailuak musika entzuteko erabiltzen da.
Argazki-kamera irudi finkoak grabatzeko aukera ematen du.
GPS-hargailuek orientatu egiten gaituzte.
Bideo kontsolen bidez, jolastu egin gaitezke.
Ordenagailue bidez hainbat gauza egin ditzakegu:Testuak idatzi eta
gorde,web horriak ikusi,beste pertsona batzuekin komunikatu...

6. Egitura eta karkasa
Makina baten egitura gainerako elementuak hartzen dituen
oinarria da. Karkasa edo estalkia makina babesten du,eta
elementuak makina lotzeko balio du.
Karkasaren gainean jarri ohi dira makinaren funtzionamendua
kontrolatzeko elementuak.

7. Motorra eta zati higikorra
Zirkuito elektrikoak eta elektronikoak
Erregai dabiltzan motorrak: Energia elektrikoaren bidez
Ibilgailu geienek eta beste funtzionatzen dute makinetan
makinek erabiltzen dituzte daude.Zirkuito horiek energia
(motozerrak.) motorrera eramaten dute.Zir-
Motor elektrikoa: Mota guz- kuitu elektrikoen osagaiak ,
tietako makinetan daude txiki-txikiak dira: Txipak adb.
(etxetresnak elektriko txiki- Zirkuito elektrikoak edo elek-
etan.) tronikoak sare elektrikora ko-
Pieza higikorrek eta eragile nektatu pilen edo berriz
mekanikoek motorraren kargatzeko bateriek funtzio-
higidura mekanikoa beste zati natzen dute.
batzuetara helarazten dute.

8. Sentsoreak
Adierazgailuak eta pantailak
-Tenperatura -sentsore erradiadore bat automatikoki pitz eta itzali daiteke,
kanpoan zer tenperatura dagoen kontuta hartuta.
-Argi -sentsore batek ez die igogailuko ateei ixten uzten,norbait igogailuan
sartzen edo ateratzen ari bada.
-Telrbistako infragorri-sentsoreari esker, urrutitik kontrolatu daiteke.
-Irratiak antena baten bidez jasotzen du informazioa kanpotik.
Makinaren funtzionamenduari buruzko informazioa ematen dute elementu-
ak dira.Besteak-beste abiadura eta tenperatura adierazgailuak.
Sakeleko telefonoak eta beste tresna batzuek pantaila digitala dituzte,argazkiak eta
bideoak ikusi daitezke pantaila horietan.

9. Hainbat eratako eragile
mekanikoak
-Gurpila:Leunak edo horzdunak dira.
-Ardatzak:Gurpiletan eta motorretan akoplatzen dira eta haien norazko
berean biratzen dira.
-Kateak:Gurpil batetik beste batera trasmititzen dute higidura.
-Palankak:Indar bat handitu edo murriztu,eta trasmititu egiten dute.
-Malgituak:Energia metatzen dute.
-Biraderak:Eskuzko zenbait makinatan erabiltzen dira,makina mugitzeko.
-Kremailelak:Hortzak dituzte pieza luzangak dira. Gurpil horzdunak eta
beste eragile batzuk.
-Mekanismoa:Esaten zaio hainbat eragile osatutako multzoari.

10. Engranajeak
Engranajeak bi eragile edo gehiagoz osatutako mekanismoak
dira. Hortz deritzen irtengune batzuen bidez ahokatzen dira:
Bi gurpil zuzenean akoplatzen badira, kontrako noranzkoetan
biratzen dira. Gurpilek uhal edo kate baten lotzen
badira, noranzko berean biratzen dira. Gurpilek hortz kopuru
bera badute,abiadura berean biratzen dira.Gurpilek hortz
kopuru desberdina badute,gurpil txikiena gurpil handiena baino
azkarrago biratzen dira.

11. Kremailera-eta pinoi-
mekanismoa
Gurpilak erabiliz, higidura zirkular bat trasmititu eta
biraketa-abiadura alda dezakegu.
Mekanismo horretan, pinioi deritzon gurpil horzduna
kremailera batean akoplatzen da.

12. Martxa-aldagailuak
Martxa-aldagailua edo transmisio-aldagailu esaten zaie ardatz
baten biraketa-abiadura aldatzeko erabiltzen diren
engranajei. Autoetan eta bizikletan erabiltzen dira.
Martxak dituzten bizikletak hainbat gurpil hordun dituzte:
-Atzekoak dira txikienak eta pinoi deritze.
-Aurrekoak handiagoak dira eta plater deritze.
Pinoiak eta platerak kate baten bidez engranatzen dira.

13. Lan egiteko moduen aldaketa
Makinak asko aldatu dute lan modua.Makinei esker,langileek
ez dituzte ezkuz egin behar lan gogorrak eta nekagarriak.
Bestalde,makina batek hainbat pertsonaren lana egin
dezake. Adib: uzta makina batek hainbat nekazariren lana
egiten du. Horrela,jende asko galdu egin du lana.
Informatikak ere asko aldatu dute zerbitzu-sektorean lan
egiteko modua (ordenagailuen) bidez.

14. Garraiobideen aldaketa
Duela ehun urtetik asko aldatu dira garraiobideak:
• Pertsonak lantokietatik urrun bizi daitezke eta garraio
bide batean joan daitezke lanera.
• Oporretan, urrutiko herrialdeetara joan gaitezke hegaz-
kinez.
• Salgaiak mundu osoan zehar ibiltzen dira itasontzietan,...
• Garraiobideek erregai fosilak erabiltzen dituzte eta
hortaz berotze globala eragiten dute.

15. Osasungintzako aldaketak
Duela mende bat inguruan ez zegoen erradiografiarik,
anestesiarik eta txertorik.Medikuak ez zekiten nola sortzen ziren
eta nola kutsatzen ziren gaixotasun asko.Gaur egun,medikuak
onagoak dira eta gauza geiago dugu adibides:x izpiak,organo
trasplanteak,ekografoak eta beste makina batzuk.
Orain geiago bizi algara baina hala ere aurrerapen hauek beste leku
batzuk ez dute gure aurrerapen hauek.

16. Komunikabidetako aldaketak
Kulturak eta aisiako aldaketak
Inprentaren sorrera asko
Elektrizitatea asmatu
aldatu zuen kultura-trans-
aurretik, oinez edo zaldien
misioa.Gerora zinema,
bidez mezuak bidaltzen
telebista eta internet
ziren. Gaur egun
asmatu zituzten.
telefonoa,telebista,irratia
eta internet ditugu horre-
gatik komunikatu gaitezke.

17. Egileak
Irati Eskerrik asko arreta
Ane jartzeagatik
Iker.U
Mikel.R
Iñaki