2. Deyembre 29- Desyembre 30, 1896
huling 24 oras sa lupa
naging abala siya sa pagtanggap ng mga bisita,
kasama na ang mga paring Heswita, Josephin
Bracken at mgs miyembro ng pamilya, ang
kabalitaan ng isang pahayagang Espanyol, ilang
kaibigan, at lihim niyang tinapos ang kanyang
pahimakas.
3. Bilang Kritisyanong Martir na bayani,
maluwag niyang tinaggap ang mamatay para
sa kanyang bayan, na tinawag niyang “
Perlas ng Dagat Silangan” sa kanyang
huling tula at “Perlas ng Silangan” sa isang
artikulong “kawawang Pilipinaas” na
inilathala sa The Hongkong Telegraph noong
Setyembre 24, 1892.
4. MGA HULING ORAS NI RIZAL
Disyembre 29, 1896
Alas sais ng umaga
Binasa kay Rizal ni Kapitan Rafael
Dominguez, na inatasan ni Gobernador
Heneral Camilo Polavieja na mamahala sa mga
paghahanda sa pagbitay ng kinondenang
preso.
Alas siyete ng umaga dinala si Rizal sa
kapilya ng preso, kung saan siya namalagi.
5. 7: 15 ng umaga- masayang ipinaalala ni Rizal kay
Padre Viza ang iststwa ng Sagradong Puso ni Hesus
na inukit niya sa tulong ng kanyang lanseta noong
siya’y estudyante ng Ateneo.
8:00 ng umaga- dumating si Padre Antonio Rosell
para palitan si Padre Viza.
9:00 ng umaga- dumating si padre Faura.
10:00 ng umaga- dinalaw si Rizal ni Padre Jose
Villaclara (guro ni Rizal sa Ateneo) at Vicente
Balaguer (misyonerong Heswita sa Dapitan na
naging kaibigan ni Rizal ng siya’y desterado noon. )
6. 12:00- 3:30- naiwang magisa si Rizal sa
kanyang selda.
sa mga oras na ito niya rin isinulat ang
kanyang tulang pamamaalam na itinago niya sa
kanyang alkohol na lutuan.
Isinulat din niya ang huling liham niya kay
Propesor Blumentrit ang kanyang matalik na
kaibigan sa salitang Aleman.
7. 3:30 ng hapon- bumalik si Padre Balaguer sa
Fuerza Santiago para talakayin kay Rizal ang
pagbawi niya sa mga ideyang anti- katoliko sa
kanyang mga sulatin at pagsapi sa mga masunerya.
4:00 ng hapon- dumating ang ina ni Rizal.
6:00 ng gabi- tinaggap ni Rizal ang isang bagong
panauhin, si Don Silvino Lopez Tunon, ang Dekano
ng Katedral ng Maynila.
8:00 ng gabi- huling hapunan ni Rizal.
8. 9:30 ng gabi- dinalaw si Rizal ni Don Gaspar
Casteno, ang piskal ng Royal Audencia de Manila.
10:00 ng gabi (Disyembre 29)- ang burador ng
pagbawi na pinadala ang arsobispong anti- Pilipino na
si Bernardino Nazoleda (1890- 1903)ay isinumite ni
Padre Balaguerkay Rizal para lagdaan, ngunit hibdi ito
ginawa ng bayani dahil napakahaba at hindi niya ito
gusto.
itinakwil ni Rizal ang Masonerya at ang mga
relihiyosong ideyang anti- katoliko.
9. 3:00 ng umaga (Disyembre 30, 1896)- nakinig
ng misa si Rizal, nangumpisal, at nangumunyon.
5:30 ng umaga- huling agahan sa lupa.
sumulat ng dalawang liham si Rizal
1. para sa kanyang pamilya
2. Para sa kanyang nakatatandang kapatid.
dumating si Josephine Bracken kasama si
Josefa.
6:00 ng umaga- naghanda ang mga sundalo
para sa pagmartsa sa bagumbayan, sinulatan
ang kanyang mga mahal na magulang.
10. PAGMARTSA SA BAGUMBAYAN
6:30 ng umaga- tumunog ang trumpeta sa
Fuerza Santiago, hudyat para simulan ang
pagmartsa sa Bagumbayan, kung saan bibitayin
si Rizal.
Eleganteng tingnan si Rizal sa suot niyang itim
na terno, itim na sumbrero, itim na sapatos,
putting polo, at itim na kurbata.
Sa mahinang tunog ng tambol, tahimik at
dahan- dahan silang nagmartsa.
11. Dumaan sila sa makitid na tarangkahan ng Postigo,
isa sa mga tarangkahan ng lungsod na may pader, at
narating nila ang Malecon (Bonifacio Drive) na
walang katau- tao.
Pagiging Martir ng Isang Bayani
Binasbasan siya ng isa sa mga pari at
pinahalikan sa kanya ang krusipiho.
nagpaalamkina Padre March at Padre Vilaclara at
sa kanyang magiting na tagapagtanggol, si Ten.
Luis Taviel de Andrade.
12. Masama man sa loob, tinalikuran ni Rizal ang
mga babaril s akanya at humarap sa dagat.
Isang Espanyol na manggagamot, Dr. Felipe
Ruiz Castillo, ang humiling na damhin ang pulso ni
Rizal. Ngunit nagulat dahil normal ang kanyang
pulso , patunay na hindi natatakot si Rizal na
mamatay.
Tumunog ang mga tambol, at may sumigaw na
“Magpaputok” at nagunahan sa pagpapaputok ang
mga baril na nakaumang kay Rizal.
7:03 ng umaga nang mamatay siya sa kasibulan
ng kanyang kasibulan ng kanyang kahustuhang
gulang sa edad na 35, 5 buwan, at 11 araw.
13. Inilarawan ni Rizal ang kanyang pagkamatay sa
kanyang pahimakas na tula, ikatlong taludtod:
Mamamatay akong natatanaw
Sa likod ng dilim ang bukangliwayway;
Kung kailangan mo ang pulang pangulay,
Dugo ko’y gamitin sa kapanahunan
Nang ang liwanag mo ang lalaong kuminang.
14. Interesanteng malaman na 14 na taon bago siya
bitayin, nahulaan na ni Rizal na mamamatay siya sa
Disyembre 30.
Pagkaraang Mamatayang Isang Bayaning Martir
Ang mga Espanyol, mga residente, prayle,
tiwalang opisyal ay nagsaya dahil si Rizal, ang
mahigpit nilang kaaway na kampeon sa
pakikipaglaban para sa kasarinlan ng pilipinas
ay wala na sa wakas.
Ang pagmatay ni Rizal ay naging pundasyon
ng isang bansang nagsasarili.
