Contenidos sobre citología para el desarrollo de las clases de segundo de bachillerato.

1. ZELULAREN MINTZ
BIKOITZEKO ORGANULUAK
http://www.iesalbayzin.org/images/AnimacionesBio-Geo/WebBiolog%C3%ADa08/AnimacBiolog%C3%ADa.html#cel
Irudi gehienak: Biologia. Batxilergoa 2 Santillana argitaletxea, 2009

2. MINTZ-ORGANULU ENERGETIKOAK:
1. MITOKONDRIAK

5. Mitokondria
•
•
•
Zelularen “zentral energetikoak” dira: Arnasketa zelularraren bidez
energia (ATP) lortzeaz arduratzen dira.
Zelula baten Mitokondrien multzoari Kondrioma esaten zaio.
Bi mintzez inguratuta:
– Kanpoko mintz mitokondriala: Mintz plasmatikoaren oso
antzekoa. Proteina transmembrana (porina) asko dituenez oso
permeablea da.
– Barneko mintz mitokondriala: Tolesturak (krestak edo
gandorrak) bere azalera asko haunditzen dute. Nahiko
impermeablea da, beraz, matrizearen konposizioa berezia da.
Bakterioen mintz plasmatikoan bezala, mintz honen lipidoen
artean ez dago kolesterolik.
– Mintzen arteko eremua: Kanpoko mintza permeablea izatean,
eremu honen konposizioa, zitosolaren oso antzekoa izango da.

6. •
Matrize mitokondriala: barneko ingurunea da, entzimetan oso
aberatsa. Gainera matrizean…
•
Mitoerribosomak (edo erribosoma mitokondrialak) aurkituko
ditugu, hauek prokariotoen erribosomen (70S) oso antzekoak dira.
•
ADN mitokondial zirkularra eta bikatenarioa (bakterioena
bezalakoa…) dago.
•
ADN mitokondrial hori erreplikatzeko, transkribitzeko eta
itzultzeko beharrezkoak diren entzima guztiak daude. Beraz,
mitokondria organulu “autonomoa” bezala aurkezten zaigu.
•
Krebsen zikloa, gantz azidoen B-oxidaziorako beharrezkoak diren
entzimak (ATP sintetasa, ADP fosforilatu eta ATP bihurtzen du).
•
Ioiak: Kaltzio, fosfato…daude ere.

7. Mitokondrioen jatorria
•
Teoria endosinbiotikoa: Gaur egun teoria honen bidez azaltzen da
haien jatorria…
Mitokondrioak, zelula eukariota primitibo batek, fagozitatutako eta ez
digeritutako bakterioak direla uste da. Prokarioto hauek, zelularen
zitosolean sinbiosian geratu ziren.
Zergatik uste da hau? Mitokondrioak, bakterio prokariotoak bezalako
mintza (barnekoa: kolesterolik gabekoa…), erribosomak (70Sen oso
antzekoak), ADNa (zirkularra eta bikatenarioa)…dute. Gainera bere
ADN hori erreplikatu ondoren, erdibitu egiten dira era
autonomoan (bakterioak bezala).

8. Mitokondrioen funtzioak
•
Arnasketa mitokondriala edo arnasketa zelularra: M.O + O2  Energia.
Prozesu honetan 2 etapa bereizten dira:
1. Krebsen zikloa (129.orria): mitokondrioaren matrizean. CO2
askatzen da.
2. Arnas katea (130.orria): Zelularen arnasketaren azken fasea da.
Barneko mintz mitokondrialean gertatzen da.
•
•
•
Gantz azidoen B-oxidazioa
Fosforilazio oxidatiboa
ADN mitokondrialaren erreplikazioa.

9. MITOKONDRIAK

10. MITOKONDRIAK

11. MITOKONDRIAK

12. MINTZ-ORGANULU ENERGETIKOAK:
2. KLOROPLASTOAK

13. KLOROPLASTOAK
•
•
•
•
Landareen organo berdeetan.
Klorofila berde kolorekoak
20-40 koloroplasto zelula bakoitzeko.
Mintz bikoitza: Kolesterolik gabekoa
(bakterioetan bezala).

14. • Mintzak: Kanpoko mintza (permeablea), Barneko mintza (ia
impermeablea), mintz arteko espazioa.
Mintz tilakoidala: Tilakoideen mintza (hemen pigmentu
fotosintetizatzaileak daude).
• Estroma:
– ADN plastidiala (zirkularra eta bikatenarioa)
– Plastoerribosomak (70S-ren antzekoak)
– Entzimak: ATP sintetasa… (CO2, materia organikoan bihurtzeko,
ADNaren erreplikazioa, transkripzioa eta itzulpena egiteko…)
– Almidoi eta lipido granuloak
– Tilakoideak edo lamelak: Zakutxo lautuak, mintz tilakoidalaz
inguraturik, barneko espazio tilakoidalan

16. TILAKOIDEAK
• Granak (granum singularrean)
• Komunikatuta haien artean: espazio
tilakoidala.

17. Kloroplastoen funtzioak
• FOTOSINTESIA: Unibertsoko “trukorik”
onena. 2 fase ditu:
– Argi fasea: Argia behar da. Eguzkiaren energia, energia kimiko
bilakatzen da (ATP sintetizatzen da). Tilakoideen mintzan.
– Fase iluna: Argirik ez da behar. ATP hori materia organikoa
lortzeko erabiltzen da. Estroman.
• ADN plastidialaren erreplikazioa
• Proteinen sintesia: Plastoerribosometan.

18. KLOROPLASTOAK

19. Kloroplastoen jatorria
• Eukariota primitibo batek fagozitatutako
zianobakterioak. Sinbiosian geratu ziren.

20. Plasto edo Plastidio mota
desberdinak
• Kloroplastoak: landareen zati berdeen zeluletan.
• Leukoplastoak: ez dute kolorerik, meristemo gazteetan
• Kromoplastoak: Pigmentu ez fotosintetizatzaileak
dituzte Karotenoideak (azenarioa) eta likopenoak
(tomatea).
• Amiloplastoak: Almidoia gordetzen dute (patatan).
• Proteoplastoak: Proteinak gordetzen dituzte.

21. Mitokondria / Kloroplasto
konparaketa
KLOROPLASTOA
MITOKONDRIOA
TAMAINA
Haundiagoa
Txikiagoa
MINTZAK
3 mintza (Kanpokoa,
barnekoa, Tilakoidala)
2 mintza (Kanpokoa eta
barnekoa)
FUNTZIOA
Fotosintesia
Arnasketa zelularra
AGERPENA
Landareetan
Animali eta landareetan
JATORRIA
Zianobakterio primitiboak
Bakterio aerobio
primitiboak

22. NUKLEO ZELULARRA
INTERFASEAN

23. NUKLEO INTERFASIKOA
•
•
•
•
Mintz nuklearra
Nukleoplasma edo matrize nuklearra.
Nukleoloa: ARNr sortzen da hemen, erribosomak sortzeko.
Kromatina: ADN + proteinak (histonak)
– Eukromatina (edo kromatina barreiatua): Kromatina ez oso trinkoa
– Heterokromatina (edo kromatina trinkotua): Trinkoagoa.
• Heterokromatina osagarria
• Aukerako Heterokromatina

24. MINTZ NUKLEARRA
•
2 mintz:
– Kanpokoa, EEz-ren luzakina da (erribosomak ere baditu…)
– Barnekoa, nukleoplasmarekin muga egiten du. Mintza honek,
filamentu proteikoen sare bat du, lamina fibrosoa. Lamina honen
funtzioa, kromatina organizatzeaz arduratuko da, eta mitosiaren
ondoren mintz nuklearraren hazkundea erregulatuko du.
•
2 mintzen artean espazio perinuklearra (Erretikulo
endoplasmatikoaren argiarekin kontaktuan dago) dago.
•
2 mintzak zeharkatzen poro nuklearrak daude. Proteina konplexu
batez osatuak daude: Poro nuklearren komplexua. Poroak ireki eta itxi
egiten dira zitosolaren eta nukleoplasmaren arteko elkartrukaketa
(makromolekulen elkartrukea…) modu selektiboan erregulatzeko.

25. MINTZ NUKLEARRA

26. NUKLEOPLASMA
• Nukleoplasma, Karioplasma edo matrize nuklearra
• Nukleoaren barne ingurunea da.
• Disoluzio koloidala da: gatz mineralak,
nukleotidoak, ARN eta proteinak (entzimak..)…
ditu.

27. NUKLEOLOA
• Mintzik gabekoa, ia esferikoa, densoa eta azalera
irregularrekoa.
• DNA, RNAr eta entzimak ditu.
• ARN erribosomikoa sortzen da hemen, gero proteinekin
batera erribosomak sortzeko.
• M/E begiratuz gero, “esponja” baten antza dauka: zati
dentsoak eta zati amorfoa (elektroi dentsitate txikiagoa
duena, argiago ikesten dena)

28. NUKLEOLOA

29. KROMATINA
• Eukariotoen nukleo interfasikoan, ADN-a beti proteinekin
konbinatuta agertzen da Kromatina.
• Kromatina motak:
– Eukromatina (edo kromatina barreiatua): Kromatina ez oso
kondentsatua. Transkripzio (ADN ARN) lan handia egiten da
hemen, horregatik ADN aktiboa esaten zaio.
– Heterokromatina (edo kromatina trinkotua): Askoz ere
kondentsatuagoa, trinkoagoa. Honetan transkripziorik ez da
ematen (edo os gutxi). ADN inaktiboa esaten zaio.
Heterokromatina 2 mota daude:
• Heterokromatina osagarria
• Aukerako heterokromatina

30. Heterokromatina
• Osagarria: Organismo bakoitzak berea du. Gene
ez aktiboei dagokien ADNa da. Gizakien kasuan,
kromatina hau, ADN satelitean eta
zentromeroetan aurkituko dugu. ADN mota hau
ez da inoiz transkribitzen.
• Aukerakoa: Zelula mota desberdin guztiak
sortzeko prozesuan, Embrioi diferentziazio
prozesuan, modu espezifikoan inaktibatzen diren
gene multzoa errepresentatzen du.

31. KROMATINA
10 nm-ko zuntza
30 nm-ko zuntza

32. NUKLEO
ZELULARRA
ZATIKETAN

33. NUKLEO MITOTIKOA
• Kromatina askoz ere trinkoagoa egiten da
(kondentsatu egiten da): Kromosomen
agerpena.

34. ADNaren KONDENTSAZIO MAILAK
NUKLEOAN:
Helize bikoitza (20A=2nm)
Nukleosomak: “PERLA LEPOKOA”
30nm-ko Kromatina-zuntza:
SOLENOIDEA (6Nukleosoma solenoide
bira bakoitzeko) : 300A = 30nm
Kromatinazko superbiribilketa
Kromosomaren sekzioa
Kromosoma

35. Nukleosomak
Nukleosoma = Histonen oktameroa
+ ADNzko bi bira.
Oktameroa
Finkatzeko H1
ADN banantzailea

36. De cromatina a cromosoma
Solenoide
How DNA is packaged

37. KROMOSOMAK

40. Kariotipoa
Idiograma edo Kariograma:
Kariotipoaren errepresentazio
grafikoa da.