1. 1
Η δράση µας µε λίγα λόγια…
Το σχολείο ανοίγει πόρτες στη ζωή εφαρµόζοντας ποικίλες
παιδαγωγικές µεθόδους µε σκοπό να προσεγγίσει τη γνώση, τις τέχνες, τις
επιστήµες και τον πολιτισµό.
Το πολιτιστικό - βιωµατικό πρόγραµµα µε τίτλο «Η Αθήνα στην
εποχή των µύθων και της δηµοκρατίας – Ολυµπισµός - Λυρική ποίηση»
είναι ένα ανοικτό µάθηµα ιστορίας και τέχνης που συνδέει διαθεµατικά και
διαδραστικά την ιστορική γνώση. Μέσα από τον θεατρικό και ποιητικό λόγο
και µέσα από αναφορές σε διάφορες χρονικές – ιστορικές περιόδους του
τόπου µας, από τους πανάρχαιους χρόνους και τη µυθολογία ως την
ιστορική ακµή των κλασικών χρόνων και της δηµοκρατίας, ταξιδεύει ο
µαθητής στο λαµπρό παρελθόν µας. Ο Ολυµπισµός και τα ιδεώδη που
γεννήθηκαν στην αρχαία Ελλάδα καθώς και η λυρική ποίηση που
αναπτύχθηκε εδώ ολοκληρώνουν θεµατολογικά βασικούς πολιτιστικούς
σταθµούς της ιστορίας µας.
Θεµατικές ενότητες του προγράµµατος:
«Θεϊκή διαµάχη»- Γ΄ τάξη
«Η Αθήνα στην εποχή των µύθων και της δηµοκρατίας» - ∆΄ τάξη
«Ολυµπισµός» - Ε΄ τάξη
«Λυρική ποίηση» - ΣΤ΄ τάξη
Η διευθύντρια
Μπασδέκη Αγορίτσα

2. 2
ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
ΑΚΡΟΠΟΛΗ
Στον βραχώδη λόφο της Ακρόπολης, που δεσπόζει στο κέντρο της
σύγχρονης Αθήνας, βρισκόταν το σπουδαιότερο και µεγαλοπρεπέστερο ιερό
της αρχαίας πόλης, αφιερωµένο, κατά κύριο λόγο, στην προστάτιδα θεά της,
την Αθηνά. Με τον ιερό αυτό χώρο σχετίζονται οι σηµαντικότεροι µύθοι της
αρχαίας Αθήνας, οι µεγάλες θρησκευτικές
γιορτές, οι παλαιότερες λατρείες της πόλης
αλλά και ορισµένα από τα καθοριστικά για
την ιστορία γεγονότα. Τα µνηµεία της
Ακρόπολης, αρµονικά συνδυασµένα µε το
φυσικό περιβάλλον, αποτελούν µοναδικά
αριστουργήµατα της αρχαίας αρχιτεκτονι-
κής, και επηρέασαν την πνευµατική και
καλλιτεχνική δηµιουργία για πολλούς
αιώνες αργότερα.
Στα µέσα του 5ου αι. π.Χ., την εποχή που µεταφέρθηκε στην
Ακρόπολη η έδρα της Αθηναϊκής Συµµαχίας και η Αθήνα ήταν το
σηµαντικότερο κέντρο του πνευµατικού κόσµου, µπήκε σε εφαρµογή, µε
πρωτοβουλία του Περικλή, ένα µεγαλεπίβολο οικοδοµικό πρόγραµµα που
διήρκεσε όλο το β΄ µισό του 5ου αι. π.Χ.
Για την εκτέλεσή του εργάσθηκαν πολλοί άνθρωποι, Αθηναίοι και
ξένοι, ελεύθεροι και δούλοι. Τότε οικοδοµήθηκαν, µε την επίβλεψη των
ικανότερων καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων και γλυπτών, τα σηµαντικότερα
µνηµεία που βλέπει σήµερα ο επισκέπτης: ο Παρθενώνας, τα Προπύλαια, το
Ερέχθειο και ο ναός της Αθηνάς Νίκης.
Οι πιστοί αφιέρωναν στο ιερό πολυάριθµα και πλούσια αναθήµατα,
όπως ήταν οι µαρµάρινες κόρες και οι ιππείς, τα χάλκινα και πήλινα
αγαλµάτια και τα αγγεία, πολλά από τα οποία συνοδεύονταν από επιγραφές,
που βεβαιώνουν τη σηµασία που είχε η λατρεία της Αθηνάς κατά την
αρχαϊκή περίοδο.
Στους επόµενους αιώνες τα µνηµεία της Ακρόπολης υπέστησαν
σοβαρές ζηµιές από φυσικά αίτια ή από ανθρώπινες επεµβάσεις. Με την
επικράτηση του χριστιανισµού και ιδιαίτερα από τον 6ο αι. µ.Χ., τα µνηµεία
µετατράπηκαν σε χριστιανικές εκκλησίες. Ο Παρθενώνας αφιερώθηκε στην
Παρθένο Μαρία, που στη συνέχεια ονοµάσθηκε Παναγία η Αθηνιώτισσα.

3. 3
Η επόµενη σοβαρή καταστροφή στα µνηµεία έγινε το 1801- 1802, µε
την αρπαγή του γλυπτού διάκοσµου του Παρθενώνα από το λόρδο Έλγιν και
την αφαίρεση γλυπτών από το ναό της Αθηνάς Νίκης και το Ερέχθειο.
Όταν η Αθήνα ελευθερώθηκε από τους Τούρκους - το 1822, η
Ακρόπολη πέρασε οριστικά στην κυριαρχία των Ελλήνων και τα µνηµεία
της Ακρόπολης τέθηκαν υπό τη µέριµνα του νέου ελληνικού κράτους.
ΠΝΥΚΑ
Η Πνύκα είναι θέση – περιοχή όπου
συγκαλούνταν η Εκκλησία του ∆ήµου, δηλαδή η
συνέλευση των Αθηναίων, στην Αρχαία Αθήνα, από
τον 6ο αιώνα µέχρι το τέλος του 4ου αι. π.Χ..
Βρίσκεται απέναντι και ∆υτικά της Ακρόπολης και
µεταξύ του λόφου Νυµφών και λόφου του
Φιλιπάππου.
Από το αρχαίο «βήµα» του ιερού αυτού αγόρευαν σπουδαίοι
πολιτικοί, στρατηγοί και ρήτορες όπως ο Θεµιστοκλής, ο Περικλής, ο
∆ηµοσθένης, ο Αισχίνης κ.ά.
Όλος ο σηµερινός αρχαιολογικός χώρος της Πνύκας, στην αρχαιότητα
αποτελούσε επίσης σπουδαίο ιερό χώρο, που ήταν αφιερωµένος στον ∆ία,
ενώ από το τέλος του 4ου αιώνα οι συνελεύσεις των Αθηναίων
µεταφέρθηκαν στο ∆ιονυσιακό θέατρο και ο χώρος της Πνύκας
λειτουργούσε µόνο ως ιερό.
ΑΡΧΑΙΑ ΑΓΟΡΑ
Στα µέσα του 6ου αι. π.Χ. ιδρύθηκε
στα βορειοδυτικά του Ιερού Βράχου της
Ακρόπολης, ανάµεσα στους λόφους του
Αρείου Πάγου και του Αγοραίου
Κολωνού, η Αγορά των Αθηνών, η οποία
για τους επόµενους τέσσερις τουλάχιστον
αιώνες αποτέλεσε το κέντρο της πόλης των κλασικών και ελληνιστικών
χρόνων. Σ' αυτήν κτίστηκαν τα σηµαντικότερα δηµόσια κτίρια και ιερά και
αναπτύχθηκε έντονη διοικητική, πολιτική, δικαστική, εµπορική, κοινωνική,
πολιτιστική και θρησκευτική δραστηριότητα.

4. 4
Η λεηλασία της Αγοράς από τους Πέρσες το 479 π.Χ. µετέτρεψε
πολλά από τα οικοδοµήµατά της σε ερείπια. Από τα µισά περίπου του 5ου
αι. π.Χ. παρατηρήθηκε µεγάλη ανοικοδόµηση και συνδέεται άµεσα µε την
ακµή της ∆ηµοκρατίας.
Τον 2ο αι. η Αγορά της Αθήνας πήρε νέα µορφή µε την ανέγερση της
Μεσαίας Στοάς, της Νότιας Στοάς και της Στοάς του Αττάλου, ενώ οι
αλλεπάλληλες επιθέσεις βαρβαρικών φύλων από το τέλος του 4ου έως τα
τέλη του 6ου αι. µ.Χ. οδήγησαν και πάλι στην καταστροφή της αγοράς και
αυτό είχε ως αποτέλεσµα την οριστική παρακµή του χώρου.
∆ΕΙΟ ΗΡ ∆ΟΥ ΤΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ
Το περίφηµο δείο Ηρώδου του
Αττικού οικοδοµήθηκε τον 2ο
αι. µ.Χ., µε
χρήµατα που πρόσφερε ο Τιβέριος
Κλαύδιος Αττικός Ηρώδης, γόνος µεγάλης
αθηναϊκής οικογένειας και ευεργέτης, σε
ανάµνηση της συζύγου του Ρήγιλλας, που
πέθανε το 160 µ.Χ. Το δείο, που
χρησιµοποιήθηκε κυρίως για µουσικές εκδηλώσεις, ήταν στεγασµένο και
είχε συνολική χωρητικότητα 5.000 ατόµων.
Το σπουδαίο αυτό οικοδόµηµα καταστράφηκε το 267 µ.Χ. από την
επιδροµή των Ερούλων, οι οποίοι έκαψαν και κατέστρεψαν πολλά
οικοδοµήµατα της Αθήνας, και δεν ανοικοδοµήθηκε ποτέ. Στα
µεταγενέστερα χρόνια το δείο εντάχθηκε στην οχύρωση της πόλης της
Αθήνας.
Οι ανασκαφές στο χώρο του µνηµείου έγιναν στα µέσα του 19ου αι.
από την Αρχαιολογική Εταιρεία. Το µνηµείο αναστηλώθηκε την περίοδο
1952-1953 µε µάρµαρο ∆ιονύσου και από το 1957 γίνονται στο χώρο αυτό
καλλιτεχνικές εκδηλώσεις (συναυλίες, παραστάσεις αρχαίου δράµατος
κ.λ.π.) κυρίως στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών
ΛΟΦΟΣ ΤΟΥ ΦΙΛΟΠΑΠΠΟΥ
Ο λόφος του Φιλοπάππου, ή λόφος Μουσών, ή λόφος Σέγγιο, είναι ο
λόφος της Αθήνας που βρίσκεται απέναντι και νοτιοδυτικά από την

5. 5
Ακρόπολη. Συνδέεται µε τους παρακείµενους λόφους
του Αστεροσκοπείου (λόφος Νυµφών) και της Πνύκας.
Στην κορυφή του υπάρχει το µνηµείο του Φιλοπάππου
που έστησε ο ύπατος Φιλόππαπος κατά την Ρωµαϊκή
περίοδο και έδωσε το όνοµά του στον λόφο.
Η παλαιότερη ονοµασία «λόφος Σέγγιο»
προέρχεται από την εποχή της Φραγκοκρατίας, ίσως
επειδή τότε υπήρχε στη νότια πλευρά της κορυφής του
λόφου είδος σηµατογραφικού σταθµού που λάµβανε και µετέδιδε σήµατα
και πληροφορίες µε άλλους πύργους παρατηρητήρια, κατά µήκος ακτών και
νησιών του Σαρωνικού, που αφορούσαν κυρίως εµφάνιση στόλων ή
πειρατικών πλοίων.
ΑΓΙΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ Ο ΛΟΥΜΠΑΡ∆ΙΑΡΗΣ
Ο ναός του Αγίου ∆ηµητρίου του Λουµπαρδιάρη βρίσκεται κοντά
στην Πνύκα και στο λόφο του Φιλοπάππου. Πρόκειται για θολωτή
µονόκλιτη βασιλική εκκλησία της Τουρκοκρατίας (κατ’ άλλους του 9ου αι.).
Κατά την παραµονή του εορτασµού της µνήµης του Αγίου, στις 25
Οκτωβρίου 1658, ο τότε χριστιανοµάχος αγάς των Αθηνών Γιουσούφ
σχεδίαζε από τα Προπύλαια, όπου ήταν η κατοικία του, ν’ ανατινάξει µε
λουµπάρδα (µεγάλο πυροβόλο) την εκκλησία µαζί µε όλο το εκκλησίασµα.
Λίγο πριν από το εγχείρηµα, ξέσπασε ξαφνική καταιγίδα και ένας κεραυνός
έπεσε στην πυριτιδαποθήκη και στο πυροβολείο των Προπυλαίων και τα
ανατίναξε, µε αποτέλεσµα να βρουν τον θάνατο ο αγάς, η οικογένειά του
και οι πυροβολητές. Έκτοτε η εκκλησία ονοµάστηκε Λουµπαρδιάρης
(δηλαδή βοµβιστής).
Το 1955, έγινε αναστήλωση και
συντήρηση του ναού από τον αρχιτέκτονα
Πικιώνη, ο οποίος όµως κόσµησε τους
εξωτερικούς τοίχους µε σχέδια γεωµετρικά,
κατασκευασµένα από κεραµικά και κοµµάτια
µάρµαρο.
Επιµέλεια: Κωνσταντίνα Μπαχταλιά
∆ασκάλα Μουσικής

6. «ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ∆Α»
Οι Αρχαίοι Έλληνες έπλασαν παραµυθικές, αφηγηµατικές ιστορίες µε
θέµα τους θεούς, τους ήρωες, τη φύση και τη δηµιουργία του κόσµου.
Μέσα από τους µύθους κατανοούµε τον Αρχαίο Ελληνικό
καθώς και τους θρησκευτικούς και πολιτικούς θεσµούς της Αρχαίας
Ελλάδας.
Η Ελληνική µυθολογία είχε εκτενή επιρροή στον πολιτισµό, τις
τέχνες και τη λογοτεχνία του δυτικού κόσµου και παραµένει µέρος της
δυτικής κληρονοµιάς. Είναι ένα µέρος του εκ
παιδική ηλικία, ενώ οι ποιητές και οι καλλιτέχνες από τους αρχαίους
χρόνους µέχρι σήµερα έχουν αντλήσει έµπνευση από την Ελληνική
µυθολογία και έχουν ανακαλύψει µέσα σε αυτούς σύγχρονες έννοιες.
6
«ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ∆Α»
Οι Αρχαίοι Έλληνες έπλασαν παραµυθικές, αφηγηµατικές ιστορίες µε
θέµα τους θεούς, τους ήρωες, τη φύση και τη δηµιουργία του κόσµου.
Μέσα από τους µύθους κατανοούµε τον Αρχαίο Ελληνικό
καθώς και τους θρησκευτικούς και πολιτικούς θεσµούς της Αρχαίας
Η Ελληνική µυθολογία είχε εκτενή επιρροή στον πολιτισµό, τις
τέχνες και τη λογοτεχνία του δυτικού κόσµου και παραµένει µέρος της
δυτικής κληρονοµιάς. Είναι ένα µέρος του εκπαιδευτικού κύκλου από την
παιδική ηλικία, ενώ οι ποιητές και οι καλλιτέχνες από τους αρχαίους
χρόνους µέχρι σήµερα έχουν αντλήσει έµπνευση από την Ελληνική
µυθολογία και έχουν ανακαλύψει µέσα σε αυτούς σύγχρονες έννοιες.
Η διευθύντρια
Μπασδ
Οι Αρχαίοι Έλληνες έπλασαν παραµυθικές, αφηγηµατικές ιστορίες µε
θέµα τους θεούς, τους ήρωες, τη φύση και τη δηµιουργία του κόσµου.
Μέσα από τους µύθους κατανοούµε τον Αρχαίο Ελληνικό πολιτισµό
καθώς και τους θρησκευτικούς και πολιτικούς θεσµούς της Αρχαίας
Η Ελληνική µυθολογία είχε εκτενή επιρροή στον πολιτισµό, τις
τέχνες και τη λογοτεχνία του δυτικού κόσµου και παραµένει µέρος της
παιδευτικού κύκλου από την
παιδική ηλικία, ενώ οι ποιητές και οι καλλιτέχνες από τους αρχαίους
χρόνους µέχρι σήµερα έχουν αντλήσει έµπνευση από την Ελληνική
µυθολογία και έχουν ανακαλύψει µέσα σε αυτούς σύγχρονες έννοιες.
διευθύντρια
Μπασδέκη Αγορίτσα

7. 7
ΠΕΡΙΚΛΗΣ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Η Αθήνα µεγάλωσε στο πέρασµα του χρόνου και έγινε πάλι τρανή.
Μεγάλα κτίρια και λαµπροί ναοί το φανερώνουν. Κάτω απ’ την Ακρόπολη
απλώνεται η Αρχαία Αγορά όπου όλα τα δηµόσια κτίρια σφύζουν από ζωή
και δράση. Και πιο πάνω, στον µικρό λόφο της Πνύκας µε τον λαξευτό
βράχο, συνεδριάζει η Εκκλησία του ∆ήµου σαράντα περίπου φορές το
χρόνο. Την
Εκκλησία του ∆ήµου αποτελούσαν όλοι οι Αθηναίοι άνδρες που είχαν
κλείσει τα είκοσι τους χρόνια και ήταν ελεύθεροι. Αυτοί:
• Ψήφιζαν τους νόµους.
• Αποφάσιζαν για πόλεµο και ειρήνη.
• Εκλέγανε άρχοντες.
• Καθόριζαν την εξωτερική και αµυντική πολιτική του Αθηναϊκού
κράτους.
Για πολύ σοβαρά θέµατα, όπως π.χ. η κήρυξη πολέµου ή ο
εξοστρακισµός ενός πολιτικού ηγέτη, η εκκλησία του ∆ήµου έπρεπε να έχει
απαρτία. ∆ηλαδή να συµµετέχουν στη συνέλευση τουλάχιστον 6.000
πολίτες. Βρισκόµαστε λοιπόν στη γέννηση της ∆ηµοκρατίας. Στον
λαξευµένο βράχο της Πνύκας θεµελιώθηκε το δηµοκρατικό πολίτευµα των
αρχαίων Αθηναίων από τον νοµοθέτη Κλεισθένη και ολοκληρώθηκε µε τις
µεταρρυθµίσεις που έκαναν οι ηγέτες της δηµοκρατικής παράταξης, ο
Εφιάλτης - γιος του Σοφωνίδη - και ο Περικλής - γιος του Ξανθίππου. Ο
Περικλής υπήρξε όχι µόνο µεγάλος οραµατιστής του δηµοκρατικού
πολιτεύµατος µε βασικές αρχές την ελευθερία και την αξιοπρέπεια του
πολίτη, αλλά κι αυτός που έκανε τη ∆ηµοκρατία πραγµατικότητα και
χάραξε µε χρυσή σφραγίδα την εποχή του που έµεινε στην ιστορία ως: Ο
ΧΡΥΣΟΣ ΑΙ ΝΑΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ.

8. 8
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ ΥΜΝΟΣ
Αρχαίο Πνεύµα αθάνατο, αγνέ πατέρα
του ωραίου, του µεγάλου και τ’ αληθινού,
κατέβα, φανερώσου κι άστραψε εδώ πέρα
στη δόξα της δικής σου γης και του ουρανού.
Στο δρόµο και στο πάλεµα και στο λιθάρι
στων ευγενών αγώνων λάµψε την ορµή,
και µε το αµάραντο στεφάνωσε κλωνάρι
και σιδερένιο πλάσε και άξιο το κορµί.
Κάµποι, βουνά και πέλαγα φέγγουνε µαζί σου
σαν ένας λευκοπόρφυρος µέγας ναός,
και τρέχει στο ναό εδώ προσκυνητής σου,
Αρχαίο Πνεύµα αθάνατο, κάθε λαός.
Τους στίχους του Ολυµπιακού Ύµνου έγραψε ο µεγάλος µας ποιητής
Κωστής Παλαµάς ενώ τη µουσική συνέθεσε ο Κερκυραίος µουσικός Σπύρος
Σαµάρας.
Γράφτηκε για να ακουστεί στους πρώτους
σύγχρονους Ολυµπιακούς Αγώνες της Αθήνας, το
1896. Παρουσιάστηκε από µεγάλη φιλαρµονική
οµάδα που είχαν δηµιουργήσει όλοι οι µουσικοί
σύλλογοι της Ελλάδας, στις 25 Μαρτίου 1896, στην
τελετή έναρξης στο Καλλιµάρµαρο Στάδιο. Μετά
από αρκετά χρόνια, το 1958, αποφασίστηκε να είναι
ο επίσηµος ύµνος του Ολυµπιακού Κινήµατος και
από τότε ακούγεται σε όλους τους Ολυµπιακούς
Αγώνες.

9. 9
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΙΣΜΟΥ
Αρχαίοι Ολυµπιακοί Αγώνες
Στην αρχαία Ελλάδα οι άνθρωποι εµπνεύστηκαν και καθιέρωσαν
αγώνες για να τιµήσουν τους θεούς ή τους ήρωές τους. Ο αθλητισµός ήταν
τρόπος ζωής και ήταν ένα σηµαντικό
κοµµάτι στην εκπαίδευση των παιδιών.
Σκοπός ήταν ο άνθρωπος να γίνει τέλειος
και να κατακτήσει την αρετή. Με τη
γυµναστική γύµναζαν το σώµα, µε τη
µουσική την ψυχή και µε τη γνώση
καλλιεργούσαν το πνεύµα. Μόνο έτσι
πίστευαν πως ο άνθρωπος θα
ολοκληρωνόταν.
Οι σπουδαιότεροι από τους ιερούς αγώνες ήταν τα Ολύµπια, που
γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια στην περιοχή της Ολυµπίας. Ήταν αγώνες
αφιερωµένοι στον ∆ία και κοντά στο στάδιο υπήρχε ναός µε το
χρυσελεφάντινο άγαλµά του µέσα, έργο του µεγάλου γλύπτη Φειδία. ∆εν
ξέρουµε πώς ακριβώς ξεκίνησαν οι αγώνες. Πολλοί µύθοι µπερδεύονται µε
την ιστορία. Σηµασία έχει πως από το 776 π.Χ. µέχρι και το 393 µ.Χ,
δηλαδή για 1169 χρόνια γίνονταν χωρίς διακοπή!
Νέοι Έλληνες από όλα τα µέρη έρχονταν στην Ολυµπία να
αγωνιστούν. Έπαιρναν µέρος µόνο άνδρες, έφηβοι, παιδιά που δεν ήταν
δούλοι. Ακόµη και οι θεατές ήταν µόνο άνδρες. Τα αγωνίσµατα στα οποία
έπαιρναν µέρος ήταν το τρέξιµο, το άλµα, το ακόντιο και η δισκοβολία, η
πάλη, η πυγµαχία, το παγκράτιο και οι ιπποδροµίες. Οι γυναίκες
γυµνάζονταν κι εκείνες στην αρχαιότητα αλλά αγωνίζονταν σε ξεχωριστούς
αγώνες, τα Ήραια για να τιµήσουν την Ήρα.
Όλοι οι συµµετέχοντες έπρεπε να πιστεύουν στις αξίες του
Ολυµπισµού: την ισότητα, τη δικαιοσύνη και τον ευγενικό συναγωνισµό.
Κάτω από το βλέµµα αυστηρών κριτών διεκδικούσαν την πρωτιά που θα
τους έδινε δόξα αθάνατη.
Βραβείο των αγώνων ήταν ένα απλό στεφάνι
αγριελιάς, ο κότινος. Οι τιµές, όµως ήταν πολλές.
Όταν επέστρεφαν στην πόλη τους οι συµπατριώτες
τους γκρέµιζαν ένα µέρος των τειχών της πόλης
ώστε από εκεί να µπει ο Ολυµπιονίκης. Ήθελαν να

10. δείξουν µε αυτό τον τρόπο ότι δεν φοβούνταν τους εχθρούς, είχαν άξιους
αθλητές που θα τους προστάτευαν. Αγάλµατά τους στόλιζαν την πόλη αλλά
και τον κήπο της αρχαίας Ολυµπίας. Κάθε νικητής
είχε, επίσης, την τιµή να πολεµά στο
βασιλιά του. Ύµνοι γράφονταν για τους νικητές από
σπουδαίους ποιητές όπως ο Πίνδαρος και ο
Σιµωνίδης.
Μία πολύ σηµαντική αρχή του Ολυµπισµού
ήταν η εκεχειρία, ένας κανόνας ιερός και σεβαστός
από όλους. Σύµφωνα µ’ αυτόν για δύο µήνες, έναν
πριν κι έναν µετά τους αγώνες, έπρεπε να πάψουν
όλες οι εχθροπραξίες. Ήταν ένας τρόπος όχι µόνο να υπάρχει ειρήνη στους
αγώνες και οι άνθρωποι να µπορέσουν να πάρουν µέρος σε αυτούς ως
αθλητές ή θεατές αλλά κυρίως να δώσουν λίγο χρόνο στην ειρήνη, την
ευκαιρία στους ανθρώπους να ξανασκεφτούν τα προβλήµατά τους και να
προσπαθήσουν να τα λύσουν ειρηνικά.
Σε όλη τη διάρκεια
έκαιγε στο βωµό, άνθρωποι των γραµµάτων
παρουσίαζαν τα έργα τους στο κοινό και ρήτορες
έκαναν οµιλίες. Πάρα πολλά αγάλµατα και αγγεία µε
απεικονίσεις των αγώνων δείχνουν τη σπουδαιότητά
τους και την επίδρασή τους στη ζωή των ανθρώ
Αν κάποιος αθλητής δεν τηρούσε τους κανόνες των αγώνων
τιµωρούνταν αυστηρά. Τον υποχρέωναν
να πληρώσει πρόστιµο µε το οποίο
κατασκεύαζαν ένα άγαλµα του ∆ία, τη
Ζάνα, στη βάση της οποίας αναφερόταν το
όνοµα του αθλητή αλλά και το παράπτωµά
του. Έτσι γινόταν αρνητικό παράδειγµα
για τους άλλους αθλητές. Υπήρξαν
δεκατρείς τέτοιες περιπτώσεις στην
αρχαία Ολυµπία. Οι αγώνες αυτοί σταµάτησαν να γίνονται το 393 µ.Χ. µε
διαταγή του βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδόσιου.
Μετά από 15 αιώνες σιωπής όπου µόνο τα ερείπια των αρχαίων ναών
και γυµναστηρίων µαρτυρούσαν το δοξασµένο παρελθόν, κάποιοι άνθρωποι
10
δείξουν µε αυτό τον τρόπο ότι δεν φοβούνταν τους εχθρούς, είχαν άξιους
αθλητές που θα τους προστάτευαν. Αγάλµατά τους στόλιζαν την πόλη αλλά
και τον κήπο της αρχαίας Ολυµπίας. Κάθε νικητής
είχε, επίσης, την τιµή να πολεµά στο πλευρό του
βασιλιά του. Ύµνοι γράφονταν για τους νικητές από
σπουδαίους ποιητές όπως ο Πίνδαρος και ο
Μία πολύ σηµαντική αρχή του Ολυµπισµού
ήταν η εκεχειρία, ένας κανόνας ιερός και σεβαστός
από όλους. Σύµφωνα µ’ αυτόν για δύο µήνες, έναν
πριν κι έναν µετά τους αγώνες, έπρεπε να πάψουν
όλες οι εχθροπραξίες. Ήταν ένας τρόπος όχι µόνο να υπάρχει ειρήνη στους
αγώνες και οι άνθρωποι να µπορέσουν να πάρουν µέρος σε αυτούς ως
αθλητές ή θεατές αλλά κυρίως να δώσουν λίγο χρόνο στην ειρήνη, την
ευκαιρία στους ανθρώπους να ξανασκεφτούν τα προβλήµατά τους και να
προσπαθήσουν να τα λύσουν ειρηνικά.
Σε όλη τη διάρκεια των αγώνων η ιερή φλόγα
έκαιγε στο βωµό, άνθρωποι των γραµµάτων
παρουσίαζαν τα έργα τους στο κοινό και ρήτορες
έκαναν οµιλίες. Πάρα πολλά αγάλµατα και αγγεία µε
απεικονίσεις των αγώνων δείχνουν τη σπουδαιότητά
τους και την επίδρασή τους στη ζωή των ανθρώπων.
Αν κάποιος αθλητής δεν τηρούσε τους κανόνες των αγώνων
τιµωρούνταν αυστηρά. Τον υποχρέωναν
να πληρώσει πρόστιµο µε το οποίο
κατασκεύαζαν ένα άγαλµα του ∆ία, τη
Ζάνα, στη βάση της οποίας αναφερόταν το
όνοµα του αθλητή αλλά και το παράπτωµά
γινόταν αρνητικό παράδειγµα
για τους άλλους αθλητές. Υπήρξαν
δεκατρείς τέτοιες περιπτώσεις στην
αρχαία Ολυµπία. Οι αγώνες αυτοί σταµάτησαν να γίνονται το 393 µ.Χ. µε
διαταγή του βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδόσιου.
Σύγχρονοι Ολυµπιακοί Αγώνες
ιώνες σιωπής όπου µόνο τα ερείπια των αρχαίων ναών
και γυµναστηρίων µαρτυρούσαν το δοξασµένο παρελθόν, κάποιοι άνθρωποι
δείξουν µε αυτό τον τρόπο ότι δεν φοβούνταν τους εχθρούς, είχαν άξιους
αθλητές που θα τους προστάτευαν. Αγάλµατά τους στόλιζαν την πόλη αλλά
όλες οι εχθροπραξίες. Ήταν ένας τρόπος όχι µόνο να υπάρχει ειρήνη στους
αγώνες και οι άνθρωποι να µπορέσουν να πάρουν µέρος σε αυτούς ως
αθλητές ή θεατές αλλά κυρίως να δώσουν λίγο χρόνο στην ειρήνη, την
ευκαιρία στους ανθρώπους να ξανασκεφτούν τα προβλήµατά τους και να
Αν κάποιος αθλητής δεν τηρούσε τους κανόνες των αγώνων
αρχαία Ολυµπία. Οι αγώνες αυτοί σταµάτησαν να γίνονται το 393 µ.Χ. µε
ιώνες σιωπής όπου µόνο τα ερείπια των αρχαίων ναών
και γυµναστηρίων µαρτυρούσαν το δοξασµένο παρελθόν, κάποιοι άνθρωποι

11. 11
που ένιωσαν τη σηµασία των αθλητικών αξιών, αποφάσισαν να ανάψει ξανά
η φλόγα των Ολυµπιακών αγώνων.
Πρωταγωνιστές σε αυτή την
προσπάθεια ο Γάλλος Πιερ ντε
Κουµπερτέν και ο Έλληνας
∆ηµήτρης Βικέλας. Αποφάσισαν να
γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια σε
διαφορετική χώρα κάθε φορά.
Οι πρώτοι Ολυµπιακοί αγώνες της σύγχρονης εποχής έγιναν στην
Αθήνα, το 1896, στο Καλλιµάρµαρο στάδιο. ∆ιακόσιοι µόνο αθλητές από
όλο τον κόσµο κατάφεραν σε δύσκολες συνθήκες να ταξιδέψουν και να
πάρουν µέρος σε αυτούς. Ένας από τους πολλούς Έλληνες που νίκησαν
ήταν ο Σπύρος Λούης, στο µαραθώνιο δρόµο, µια απόσταση 42
χιλιοµέτρων. Το αγώνισµα αυτό έγινε σε ανάµνηση του Αθηναίου
στρατιώτη που µετά τη νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών στο
Μαραθώνα, έτρεξε όλη αυτή την απόσταση για να µεταφέρει τα νέα στους
Αθηναίους. Το κατάφερε κι αµέσως µετά πέθανε από την εξαντλητική
προσπάθεια.
Μετά την Αθήνα κι άλλες πόλεις σε κάθε γωνιά της γης διοργάνωσαν
τους Ολυµπιακούς αγώνες. Από το Σικάγο, το Μόναχο, το Τόκυο, τη Σεούλ
κι αλλού, η φλόγα ξαναγύρισε στην Αθήνα το 2004. Οι αγώνες ήταν
επιτυχηµένοι µε συµµετοχή 16.000 αθλητών, 20.000 και 45.000 εθελοντών.
Μπορεί στους σύγχρονους Ολυµπιακούς αγώνες να υπάρχουν πολλά
προβλήµατα και πρακτικέςπου καταπατούν τις αξίες του Ολυµπισµού, όµως
υπάρχουν και εκατοµµύρια άνθρωποι που εµπνέονται ακόµη από αυτές.
Οι Ολυµπιακοί αγώνες στην αρχαιότητα βελτίωσαν τον άνθρωπο και
ένωσαν τους Έλληνες σε ένα έθνος. Στη σύγχρονη εποχή µπορούν να
εξυψώσουν τους ανθρώπους και να ενώσουν τους λαούς αν:
• είναι καθαροί
• προωθούν την ειρήνη και τη φιλία
• έχουν µέτρο
• οι αθλητές συναγωνίζονται τίµια
• υλοποιούνται µε σεβασµό στο περιβάλλον
Επιµέλεια: Αθηνά Κουτροµάνου

12. 12
ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Η Λυρική Ποίηση είναι το ένα από τα τρία µεγαλύτερα επιτεύγµατα
του αρχαίου Ελληνικού ποιητικού λόγου - µαζί µε το Έπος και το ∆ράµα.
Προέκυψε σαν έκφραση έντονων κοινωνικών µεταβολών και
αναστατώσεων, που τελικά οδήγησαν στην Αθηναϊκή δηµοκρατία του
γνωστού Χρυσού αιώνα.
Γεννήθηκε αρχικά για να διακηρύξει τις αλλαγές και να αναδείξει τα
προβλήµατα της εποχής εκείνης και µετά υπερασπίστηκε αξίες
διαφορετικές. Βοήθησε να βγει η ποίηση πέρα από τους κλειστούς χώρους
των ανακτόρων και των αριστοκρατών και να γίνει προσιτή στους
δηµόσιους χώρους και στις δηµόσιες εκδηλώσεις.
Η Αρχαία Ελληνική Λυρική Ποίηση δεν
ήταν ποτέ µόνο λόγος αλλά ήταν µελοποιηµένος
λόγος. Το τραγούδι ήταν υψηλής ποιότητας, που
χορευόταν ανάλογα µε την περίσταση ενώ ο χορός
απαιτούσε εκπαίδευση και γνώσεις. Ο ποιητής
ήταν εκείνος, που έγραφε τη µουσική και
χορογραφούσε τα έργα του.
Η Λυρική Ποίηση είναι η πιο σηµαντική
µαρτυρία που έχουµε για τον 7ο και 6ο αιώνα π.Χ.
δηλαδή ανάµεσα στα οµηρικά έπη και στον µεγάλο 5ο π.Χ. αιώνα. Εκφράζει
την εποχή ανάµεσα στη βασιλεία και τη δηµοκρατία. Μας δίνει κυρίως
σκέψεις και συναισθήµατα, ιδέες και συγκινήσεις, σκιρτήµατα της καρδιάς,
του νου και της φαντασίας των ανθρώπων της εποχής εκείνης πάνω σε
διάφορα θέµατα της ζωής, όπως σχέση µε το θείο, λατρεία, σπουδαίες
πράξεις, έρωτας, γάµος, πόλεµος, γηρατειά, θάνατος κ.ά., που τα βρίσκουµε
και στα δηµοτικά µας τραγούδια καθώς και στη σύγχρονη λυρική ποίηση.
Στο είδος αυτό της ποίησης δεν είναι τόσο το θέµα που έχει σηµασία,
όσο οι προσωπικές ψυχικές αντιδράσεις των ποιητών, συνδεδεµένες µε τις
κοινωνικές συνθήκες της εποχής. Εδώ γίνεται ανακάλυψη του « εγώ » που
δεν είναι µόνο προσωπικό, αλλά διαχέεται προς τα έξω και εκφράζει το
αίσθηµα της κοινότητας.
Για τους Νεοέλληνες η µελέτη του αρχαϊκού λυρισµού έχει διπλή
σηµασία. Πρώτον µας βοηθάει να µελετήσουµε την ανθρώπινη ευαισθησία
και δεύτερον να µελετήσουµε τον θησαυρό της πολιτιστικής µας
κληρονοµιάς, ώστε να ανιχνεύσουµε καλύτερα τις ρίζες της εθνικής µας
υπόστασης.

13. 13
Σπουδαίοι λυρικοί ποιητές της αρχαιότητας ήταν η Σαπφώ, ο Αλκαίος
ο Αλκµάν. ο Πίνδαρος κ.ά
ΣΑΠΦ
Η Σαπφώ ήταν από την Ερεσσό της
Λέσβου. Γεννήθηκε ίσως το 630 ή το 612 π.χ.
και είναι άγνωστο πότε πέθανε.
Ανήκε σε αριστοκρατικό γένος, ήταν
σύγχρονη του Αλκαίου, ανήκαν στην ίδια
πολιτική παράταξη και εξορίστηκε και αυτή,
όπως και ο Αλκαίος, στη Σικελία για περίπου
δέκα χρόνια. Για τις διώξεις που υπέστη και για
τα άγρια πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα της
πατρίδας της δεν κάνει αναφορές στο έργο της.
Το έργο της είναι κυρίως ερωτικό και ανιχνεύει και εξωτερικεύει την
ευαισθησία, που διαρρέει τις ανθρώπινες σχέσεις. Η Σαπφώ είχε µία σχολή
στην οποία δίδασκε ποίηση, µουσική και χορό, καθώς επίσης ντύσιµο,
κίνηση και εµφάνιση, πράγµατα που ενδιέφεραν τότε τις κόρες των
αριστοκρατικών και πλούσιων οικογενειών. Στη σχολή της φοιτούσαν
κοπέλες από διάφορα µέρη.
Η Σαπφώ εκτιµήθηκε σαν η µεγαλύτερη λυρική ποιήτρια από τους
συγχρόνους, αλλά και τους µεταγενέστερούς της. Όλοι σήµερα κάνουν λόγο
για την λεπτότητα, µε την οποία βλέπει η Σαπφώ τα θέµατά της και για την
διάσταση που τους δίνει.
Οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι κατέταξαν το έργο της , µε βάση τα µέτρα
και τη µουσική που χρησιµοποιεί, σε 8 ή 9 βιβλία.
ΑΛΚΑΙΟΣ
Ο Αλκαίος καταγόταν από αριστοκρατικό
γένος, ήταν από τη Μυτιλήνη, γεννήθηκε µάλλον στα
χρόνια 630- 620 π.Χ. και πέθανε το 570 π.Χ. Όταν ο
Πιττακός ο Μυτιληναίος (ένας από τους επτά σοφούς
της αρχαιότητας) πήρε την εξουσία ο Αλκαίος
πολέµησε και διώχθηκε.
Εκτός από τη συµµετοχή του στους αγώνες αυτούς ο Αλκαίος άφησε
και µεγάλο ποιητικό έργο. Θεωρείται µαζί µε τη Σαπφώ ως ο πιο

14. 14
σηµαντικός εκπρόσωπος της αιολικής ποίησης και γενικά ως σπουδαίος
λυρικός ποιητής.
Τα θέµατα της ποίησης Αλκαίου αναφέρονται σε προσωπικά του
βιώµατα και αυτό ερµηνεύει, ως ένα βαθµό, το πάθος που τα διαπερνάει. Το
έργο του, από τους Αλεξανδρινούς, χωρίστηκε σε 10 βιβλία.
ΑΛΚΜΑΝ
Ο Αλκµάν έζησε και δηµιούργησε στη Σπάρτη, στα µέσα του 7ου
π.Χ. αιώνα. Οι χρονολογίες ακµής του, που
αναφέρονται σε διάφορες πηγές, είναι,
διαφορετικές, οπότε διαφορετικές πρέπει να
είναι και οι χρονολογίες γέννησής του.
Αναφέρεται ότι καταγόταν από τις
Σάρδεις της Λυδίας (Μ. Ασία) και ότι ήταν
αιχµάλωτος που πουλήθηκε ως δούλος και
µεταφέρθηκε στη Σπάρτη. Όµως ο
Σπαρτιάτης αφέντης του τον απελευθέρωσε
επειδή εκτίµησε τις ικανότητές και το
ταλέντο του.
Ο Αλκµάν δείχνει µια άλλη πλευρά της Σπάρτης. ∆είχνει µια
παράδοση µουσική και ποιητική, ένα ολόκληρο σύστηµα γιορτών και
τελετών, δείχνει µια ειρηνική ζωή δοσµένη σε χαρές και απολαύσεις.
∆είχνει µια κοινωνία όπου οι ευαισθησίες που δηµιουργεί ο πολιτισµός
συµβαδίζουν µε τη γενναιότητα και τη νοοτροπία που επιβάλει η εθνική και
κρατική επιβίωση, που είναι αναγκασµένη να στηρίζεται συνέχεια στα όπλα.
Η ποίησή του είναι γεµάτη από γιορτές, αναφορές σε γλέντια, σε
έρωτες, σε χορούς και θαυµασµούς, σε τραγούδια και συγκινήσεις και σε
εξοµολογήσεις ανθρώπινες και βαθιά ατοµικές. Έχει ευγένεια και ένταση,
έχει χάρη, λεπτή ειρωνεία και ειλικρίνεια που ξαφνιάζει. ∆είχνει τον ωραίο
ανθρώπινο πλούτο πίσω από το πρόσωπο του πολεµιστή.
Είναι ο πρώτος που συνέθεσε τραγούδια για να τραγουδιούνται από
οµάδες κοριτσιών µπροστά στο κοινό, σε ανοιχτό δηµόσιο χώρο. Έτσι
άρχισε να δηµιουργείται η χορική ποίηση µε χαρακτηριστικό έργο του τα
παρθένια.
Έγραψε επτά βιβλία: παιάνες, υµέναιους (τραγούδια του γάµου),
ερωτικά κ.λ.π.

15. 15
ΠΙΝ∆ΑΡΟΣ
Ο Πίνδαρος καταγόταν από πλούσια
οικογένεια, γεννήθηκε στις Κυνός Κεφαλές της
Θήβας το 518 π.Χ. και πέθανε το 438 π.Χ.
Χαρακτηρίζεται ως ο µεγαλύτερος λυρικός
ποιητής της Αρχαιότητας. Έγραψε έναν τεράστιο
αριθµό ποιηµάτων, τα οποία είχαν ταξινοµηθεί
από τους Αλεξανδρινούς συγγραφείς σε 17 βιβλία.
Η ποίησή του περιελάµβανε κυρίως επινίκια.
Τα επινίκια ήταν ύµνοι που εξυµνούσαν
τους νικητές των αγώνων και απαγγέλονταν από
το χορό, συνήθως στον τόπο της νίκης ή κατά την διάρκεια τελετής προς
τιµήν του νικητή, µετά την επιστροφή του στο σπίτι.
Τα ποιήµατα του Πίνδαρου χαρακτηρίζονται από µεγαλείο, έκφραση,
µέτρο, αρµονική σκέψη και περιέχουν και θρησκευτικά συναισθήµατα,
αφού ο ποιητής πέρασε το µεγαλύτερο µέρος της ζωής του στους ∆ελφούς,
υµνώντας το θεό Απόλλωνα.
Έργα του: 11 Νέµεα , 8 Ίσθµια, 14 Ολυµπιακές, 12 Πυθικές, ωδές κ.ά
. ΟΙ ΕΝΝΕΑ ΜΟΥΣΕΣ
ΘΑΛΕΙΑ, ΚΛΕΙ , ΕΡΑΤ , ΕΥΤΕΡΠΗ, ΟΥΡΑΝΙΑ, ΜΕΛΠΟΜΕΝΗ,
ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ, ΠΟΛΥΜΝΙΑ, ΚΑΛΛΙΟΠΗ
Επιµέλεια: Κωνσταντίνα Μπαχταλιά
∆ασκάλα Μουσικής