1. Σε πιο βαθμό πιστεύετε ότι μπορεί να πραγματωθεί η
ρεαλιστική ουτοπία της αέναης διεθνούς ειρήνης που
περιγράφει ο Ρολς και κάτω από ποιες προϋποθέσεις ;
Η γνώμη μου είναι ότι είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί η ειρήνη
μεταξύ των κρατών ,κάτι , που μπορεί να επιβεβαιωθεί από τα ιστορικά
γεγονότα ολόκληρης της ανθρωπότητας . Αν ανατρέξουμε στο παρελθόν
και ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία στη συνύπαρξη διαφορετικών
κρατών θα διαπιστώσουμε ότι αυτό ποτέ δεν έχει επιτευχθεί .
Οποιαδήποτε προσπάθεια και αν έγινε «πνίγηκε» από κάποιους
γνωστούς – άγνωστους κυβερνήτες , βασιλιάδες στρατιωτικούς ,
μονάρχες, ο καθένας βέβαια για δικό του διαφορετικό λόγο . Το
αποτέλεσμα ήταν πάντα το ίδιο: ή γινόταν πόλεμοι μεταξύ λαών , ή
εμφύλιος, χωρίς βέβαια ο πραγματικός υπαίτιος να έχει λογοδοτήσει
ποτέ. Πιστεύω πως το θέμα έχει να κάνει με μια παγκόσμια οργάνωση
που εκπαιδεύει τα μέλη της ως αυριανούς κυβερνήτες χωρών ή ατόμων
σε θέσεις-κλειδιά στο παγκόσμιο στερέωμα . Μοναδικό στόχο έχουν τον

2. έλεγχο του λαού (της μάζας), όπως λένε, ώστε να δουλεύουν οι «πολλοί»
για τους «λίγους» .
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την «εξόντωση» όποιας χώρας ¨ξεφύγει¨
κάποτε από αυτά τα δεδομένα, τα οποία καθορίζονταν από τους ¨λίγους¨.
Τότε σ’ αυτή τη χώρα δημιουργούνταν προβλήματα, είτε οικονομικά
,είτε λαϊκές εξεγέρσεις και στο τέλος πόλεμος ! Στο τέλος θα
παρουσιάσουν κάποιον που θα σώσει τη χώρα από το χάος, με
αποτέλεσμα ο λαός να τον εκλέξει ως απόλυτο ευεργέτη – κυβερνήτη
της χώρας. Αυτός βέβαια θα είναι πάντα υπό την επίβλεψη αυτών που
δημιούργησαν αυτό το χάος και την τραγωδία της χώρας .
Το θέμα είναι το πώς μπορεί να αλλάξει αυτό ! Δεν ξέρω ακριβώς .
Πολλοί βρήκαν κατά καιρούς και παρουσίασαν διάφορα σενάρια
ειρήνης, τα οποία βέβαια ήχησαν καλά στα αυτιά μας. Βλέπουμε και
σήμερα συμφωνίες για αφοπλισμό μεταξύ μεγάλων χωρών , συμφωνίες
για τη διάσωση της γης και του κλίματος , συμφωνίες για βοήθεια σε
τρίτες χώρες , αλλά όλα αυτά ήταν και είναι απλώς για το «θεαθήναι»
και για να μην καταρρεύσουν τα πιστεύω του λαού . Όλα καταπνίγονται
στο όνομα του χρήματος, των κερδοσκόπων , των εξουσιαστών , των
μεγάλων εταιριών , των χρηματιστών και αναρωτιέμαι πού θα καταλήξει
αυτή η κατάσταση . Ποιο θα είναι το μέλλον ; Αβέβαιο όσο ποτέ . Ίσως

3. αλλάξει κάτι μόνο, όταν άνθρωποι αρχίζουν να κυβερνούν για το κοινό
καλό .
Η «Αιώνια Ειρήνη»
Ο Kant θεωρεί ότι η «αιώνια ειρήνη» δεν επιτυγχάνεται, διότι υπάρχει
ασυμφωνία πολιτικής και ηθικής. Και αυτό συμβαίνει, διότι οι πολιτικές
πράξεις δεν υπαγορεύονται από την καθαρή βούληση, από την ελεύθερη
επιλογή, δηλαδή από τον καθαρό πρακτικό λόγο, αλλά αντιθέτως
υπαγορεύονται από σκοπιμότητες, που σχετίζονται με γεγονότα της
εμπειρίας αλλά και τη ζωώδη ροπή του ανθρώπου για κυριαρχία. Μ’
αυτή την έννοια, η πολιτική, αφού στηρίζεται στη σκοπιμότητα δεν
μπορεί να είναι ηθική και είναι αδύνατον να έχει καθολική ισχύ.
Η διφυής φύση του ανθρώπου που από τη μια [α] πράττει σύμφωνα με
την καθαρή βούληση και από την άλλη [β] κυριαρχείται από τα ένστικτα
και τις ορμές του, βρίσκεται σε διαρκή σύγκρουση.
Κεντρικό θεμέλιο της ηθικής της ειρήνης, που οραματίζεται ο Kant, είναι
μια «ομοσπονδιακή ένωση» κρατών, η οποία δεν θα στηρίζεται στη
σκοπιμότητα, αλλά στο καθήκον και στην αστυνομία .

4. Ο Καντ προτείνει σαν λύση, για να υπάρξει αυτή η πολυπόθητη
διαρκής ειρήνη, να κυριαρχήσει η καθαρή βούληση και να
υπάρξει συμφωνία πολιτικής και ηθικής. Επειδή όμως κάτι
τέτοιο δεν μπορεί παρά να αποτελεί μια θεωρητική κατασκευή,
προτείνει εκ του παραλλήλου πρακτικές και συγκεκριμένες
οδηγίες για την επίτευξή της, με πολιτικά μέσα. Οι πρακτικές
οδηγίες αποτελούν ένα είδος a priori αρχών που πηγάζουν από
τη λειτουργία του λόγου.
Ο Kant πιστεύει ότι δεν μπορούμε να σκεφτούμε κάτι, χωρίς να
το περιγράψουμε με τη σκέψη μας. Έτσι δεν μπορούμε να
σκεφτούμε, και πολύ περισσότερο να μιλάμε για Ειρήνη,
χωρίς να περιγράψουμε τους αντικειμενικούς όρους [τις
a priori αρχές] που θα μας οδηγήσουν σ’ αυτήν.
Δεν παραμένει απλά σε κατηγορητήρια του πολέμου
ούτε εξαίρει τα πλεονεκτήματα της ειρήνης.

5. Ξεπερνώντας σε ρεαλισμό τους μέχρι τότε στοχαστές,
από τον Μαρσίλιο της Πάδουας μέχρι τον Amos
Comenius και τον Αβά του Σαντ Πιερ, ο Kant,
μεταβαίνει σε μια κανονιστική περιγραφή τού πως πρέπει
να πράττουμε για να επιτύχουμε το «εύλογο», έλλογο και
καθολικό αίτημα, που είναι η διηνεκής ειρήνη.
Με κεντρικό θεμέλιο την ηθική της ειρήνης, ο Kant
οραματίζεται μια «ομοσπονδιακή ένωση» κρατών, η οποία δεν
θα στηρίζεται στη σκοπιμότητα, αλλά στο καθήκον και στην
αυτονομία. Δεν είναι ο πρώτος που οραματίζεται μια ευρωπαϊκή
ή παγκόσμια «ένωση κρατών». Το είχαν κάνει πριν από αυτό ο
Emeric Cruce, o Wiilliam Penn, o Rousseau και άλλοι. Η
διαφορά του Kant, είναι ότι η ένωση αυτή στηρίζεται σε ένα
θεωρητικά εφαρμόσιμο διεθνές δίκαιο. Εδώ κυριαρχεί μια
μορφή υπερβατολογικού (καθολικού) δημοσίου δικαίου, με την
έννοια ότι το διεθνές δίκαιο θα εμπεριέχει τη παγκόσμια
βούληση που καθορίζει τα δίκαια του καθενός. Δηλαδή θα είναι
ένα παγκόσμιο (καθολικό) δίκαιο που θα εκφράζει όλους και
καθέναν ξεχωριστά.
Η ομοσπονδιακή ένωση κρατών που προτείνει λοιπόν ο Kant,
λειτουργεί απλά με 6 άρθρα
1. Καμιά συνθήκη ειρήνης που συνάπτεται με κρυφή
επιφύλαξη αιτίου για μελλοντικό πόλεμο δεν μπορεί να
θεωρείται έγκυρη.
Θα λέγαμε αλλιώς η ανακωχή δεν είναι ειρήνη. Η
αναστολή των εχθροπραξιών με επιφυλάξεις για παλιές
διεκδικήσεις μπορεί να οδηγήσει ξανά σε πόλεμο.
2. Κανένα ανεξάρτητο κράτος δεν προσκτάται από άλλο μέσω
κληρονομιάς, ανταλλαγής, πώλησης ή δωρεάς.
Δηλαδή το κράτος δεν είναι πράγμα, και δεν
μεταβιβάζεται. Είναι κοινωνία ανθρώπων, ηθικό πρόσωπο,
και δεν μπορεί να νοηθεί ως περιουσία ή ιδιοκτησία

6. κανενός. Αυτό ισχύει και για τις κτήσεις, τις αποικίες και
τις βασιλικές «οικογενειακές» συμμαχίες.
3. Συν τω χρόνω οφείλουν να εκλείψουν τελείως οι μόνιμοι
στρατοί.
Με μια λέξη: αφοπλισμός. Λέει χαρακτηριστικά ο Kant, οι
εξοπλιστικές δαπάνες κάνουν εν τέλει την ειρήνη πιο
ανυπόφορη από τον πόλεμο.
(παρόλ’αυτά ο Kant δεν αποκλείει την περιοδική
εθελοντική άσκηση στα όπλα για αυτοπροστασία)
4. Δεν θα δημιουργούνται κρατικά χρέη σε συνάρτηση με
εξωτερικές κρατικές διαφορές.
Οικονομική ανεξαρτησία. Οι συχνά ύποπτες (και πάντα
επίκαιρες) ενισχύσεις των οικονομικά ασθενών κρατών
από τα οικονομικά ισχυρά κράτη (με προφάσεις
εκσυγχρονισμού, ποιότητας ζωής, ανταγωνιστικότητας
κλπ) δημιουργούν εξαρτήσεις που οδηγούν σε
χρεοκοπίες και πολέμους.
5. Κανένα κράτος δεν θα αναμειγνύεται με τη βία στο
πολίτευμα (ή στο σύνταγμα) και στη διακυβέρνηση ενός
άλλου.
Ο παρεμβατικός ρόλος των ισχυρών κρατών στις
εσωτερικές υποθέσεις ή διαμάχες λαών ή οι ιδιοτελείς
παροχές «ανθρωπιστικών» ή άλλων βοηθειών καθιστούν
επισφαλή την αυτονομία των κρατών. Σε ελεύθερη
απόδοση θα λέγαμε: όχι στις ένοπλες «ειρηνιστικές»
παρεμβάσεις.
6. Κανένα κράτος σε πόλεμο με άλλο δεν θα επιτρέπει
εχθροπραξίες τέτοιες, οι οποίες θα έκαναν αδύνατη την
αμοιβαία εμπιστοσύνη σε μελλοντική ειρήνη.
Με άλλα λόγια τήρηση μιας «ηθικής» εν πολέμω, χωρίς
την χρησιμοποίηση αθέμιτων μεθόδων, όπως σφαγή ή

7. εκτέλεση αθώων, παραβίαση συνθηκών, προτροπή για
προδοσία, και άλλων, «άτιμων», όπως τα ονομάζει ο Kant,
στρατηγημάτων, που θα κατέστρεφαν την προοπτική μιας
πραγματικής ειρήνης στο μέλλον. (εδώ μπορούμε να
πούμε ότι το άρθρο αυτό παραπέμπει στο πρώτο)
Ο Kant τονίζει σε πολλά σημεία στο δοκίμιό του ότι η
κατάσταση ειρήνης μεταξύ ανθρώπων, που ζουν μαζί, δηλαδή
σε κοινωνία, δεν είναι η «φυσική κατάσταση», η οποία είναι
κατάσταση πολέμου. Το status naturalis, αν και δεν
συνεπάγεται πάντα ανοιχτές και διαρκείς εχθροπραξίες,
αποτελεί μόνιμη απειλή για το ξέσπασμά τους. Βλέπουμε
δηλαδή ότι υιοθετεί την Χομπσιανή αντίληψη για την
φιλοπόλεμη ροπή της φύσης του ανθρώπου, την οποία όμως την
βλέπει να εκφράζεται, όχι μόνο στην άγρια φυσική κατάσταση,
αλλά και στην κοινωνική κατάσταση, που οι πολιτικές συνθήκες
είναι παρεκβατικές και οι ροπές αυτές προς τη βία
χαρακτηρίζουν τους κατόχους της εξουσίας.
Μερικά αποφθέγματα για την ειρήνη :
• «Ο πόλεμος βρίσκεται έξω από τη δικαιοσύνη και το δίκαιο.»
• (Κάρλο Σαλβιόλι)
• «Ολόκληρη η οικογένεια των Εθνών θα πρέπει να εγγυηθεί στο
κάθε Έθνος ξεχωριστά πως κανένα Έθνος δεν θα του απειλήσει τις
πολιτικές του ελευθερίες, ούτε την εδαφική του ακεραιότητα. Αυτή

8. πρέπει να είναι η μοναδική βάση για τη μελλοντική ειρήνη του
κόσμου.» (Γούντροου Γουίλσον)
• «Ο παιδαγωγός πρέπει να μαθαίνει στο παιδί ν’ αγαπάει δύο
πράγματα: την ειρήνη και τη δουλειά, και να μισεί ένα πράγμα: τον
πόλεμο.» (Ανατόλ Φρανς)
• «Η κατάργηση του πολέμου και η παγίωση της ειρήνης στον
κόσμο αποτελεί ένα από τα πιο ψηλά ιδανικά, προς το οποίο
πρέπει να τείνει η ανθρωπότητα.»(Γκόντφριντ Λάιμπνιτς)
• «Εκείνοι που επικαλούνται την ειρήνη για να κάνουν πόλεμο,
αναμφίβολα δεν σκέφτονται, παρά την ειρήνη των νεκροταφείων.»
• (Γκόντφριντ Λάιμπνιτς)
• «Με την εδραίωση της ειρήνης του κόσμου συμπίπτει η ευτυχία
της ανθρωπότητας.» (Ούγκο Γκρότιους)
• «Ο πόλεμος είναι πράγμα πολύ τρομερό. Αν είχατε δει μια μονάχα
μέρα του πολέμου, θα παρακαλούσατε το Θεό να μην ξαναδείτε
ποτέ τη φρίκη του.» (Άρθουρ Ουέλινγκτον)
• «Η ειρήνη θα έρθει μόνο τότε, όταν οι αιτίες που προκαλούν τον
πόλεμο κατανικηθούν. Όσο θα διαρκεί η κυριαρχία μιας χώρας
πάνω στην άλλη ή η εκμετάλλευση μιας τάξης από μια άλλη,
αδιάκοπα θα γίνονται προσπάθειες για την ανατροπή της
υπάρχουσας κατάστασης. Ποτέ η ειρήνη δεν μπορεί να ‘ρθει απ’
τον ιμπεριαλισμό και τον καπιταλισμό.» (Παντίτ Νεχρού)
• «Όπου βλέπεις πολέμους, μην έχεις καμιά αμφιβολία πως εκεί η
πολιτική έχει χωριστεί απ’ την ηθική. Οι συχνοί πόλεμοι είναι
σημάδι αδιάψευστο της πλεονεξίας και της βαρβαρότητας των
Εθνών.»(Αδαμάντιος Κοραής)
• «Οι αμυντικοί πόλεμοι είναι οι μόνοι δίκαιοι και νόμιμοι και μόνο
σ’ αυτούς μπορεί να επιτραπεί στον στρατιώτη να σκοτώσει, όταν
δεν μπορεί διαφορετικά να προστατέψει την πατρίδα του και τ’
αδέρφια του.»( ΄Αγιος Αυγουστίνος)
• «Όταν εκλείψουν οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στις τάξεις κάθε
έθνους, τότε η εχθρότητα μεταξύ των εθνών θα πάρει τέλος.»
• (Καρλ Μαρξ)
• «Θέλουμε την ειρήνη, τη δίκαιη όμως ειρήνη. Επιζητούμε την
ειρήνη, γιατί νομίζουμε πως μόνο αυτή φέρνει χαρά στους
ανθρώπους, και όχι γιατί φοβόμαστε.»(Θίοντορ Ρούσβελτ)
• «Δεν υπήρξε ποτέ καλός πόλεμος ή κακή ειρήνη.»(Βενιαμίν
Φραγκλίνος)
• «Ας εργαζόμαστε χωρίς διαμάχες. Είναι ο μόνος τρόπος να
κάνουμε τη ζωή ανεκτή.»(Βολτέρος)
• «Ο πόλεμος δεν είναι τίποτε άλλο από έργο βάρβαρων
ανθρώπων ,που μ’ αυτόν επιδιώκουν να υποδουλώσουν άλλους
ανθρώπους.»

9. • (Ναπολέων Βοναπάρτης)
Επίσης ένα σχετικό βίντεο που βρήκα για το κακό που προκάλεσε ο
πόλεμος
http://www.youtube.com/watch?v=CkJVqJDQ7FQ
Εργασία της Ασημίνας Κασκαλίδου, μαθήτριας της Β΄ θεωρητικής 1,
του 2ου ΓΕΛ Ελευθερίου-Κορδελιού, στα πλαίσια του μαθήματος
«Αρχές Φιλοσοφίας».
Απρίλιος 2010