1. Анхны тусламж

2. Анхны тусламж гэдэг нь аливаа осол гэмтэл,
гэнэтийн биеийн хямрал, өвчин эмгэгийн үед
эмнэлэгийн тусламж иртэл гарын доорх
материалыг ашиглан өөртөө болон нөхөртөө
үзүүлэх тусламжийг хэлнэ. Анхны тусламжийг
зөв үзүүлснээр амь нас аварна, осол гэмтлээс
шалтгаалсан бусад хүндрэлээс сэргийлнэ,
эдгэрэлтийг түргэсгэнэ, эмчилгээний зардлыг
бууруулна.

4. Анхны тусламж үзүүлэхэд нэн тэргүүнд халуун
хэмжигч ариутгал цэвэрлэгээний шингэн, бээлий,
наалт хөвөн, бинт зэрэг ороох, боох материалаас
эхлээд өвчин намдаах эм бэлдмэл бүхий иж бүрдэл
цүнх танд туслагч болно.
Анхны тусламжийн иж бүрдэл бүхий цүнхийг аль
ч улс оронд байгууллага хүмүүсийн хэрэгцээ
шаардлага, зориултанд нийцүүлэн төрөл бүрийн
хэмжээгээр эм, эмнэлгийн багаж.

5.  Анхны тусламжийн иж
бүрдлийн цүнх нь аян
замд авч явах, гэр орон,
авто машин, ажлын
байранд байлгах,
компани байгууллагын
анхны тусламжийн
нөхөрлөлийн баг
хэрэглэх боломжтойгоор
хийгддэг.

7. Хүний биеийн хэвийн үйл ажиллагааг
байнгын хүчил төрөгчөөр хангахын
гол үндэс амьсгалын эрхтэн учир
өвчтэй болон гэмтэж бэртсэн хүний
амьсгал, амьсгалын зам, цусны
эргэлтийн хэвийн байдалд анхаарна.

8. Цээж төвхөлзөх хөдөлгөөнийг ажиглах, чихээ
цээжинд нь нааж чагнах, хамрын үзүүрт нь хөвөн,
утас, үс барих, гараа цээжин дээр нь тавьж
тэмтрэх аргаар шалгаж болно. Хэрэв
амьсгалахгүй, амьсгалын зам бөглөрсөн гэж үзвэл
яаралтай түргэн тусламж дуудна. Энэ хугацаанд
амьсгалын замыг чөлөөлөх зохиомол амьсгал,
зүрхний иллэг хийж анхны тусламж үзүүлнэ.

9. 1. Гэмтсэн хүнээ дээш харуулж хэвтүүлж толгойг
гэдийлгэн эрүүг өргөнө.
2. Гарын эрхий, долоовор хуруугаараа хамрын үзүүрийг
чимхэн духан дээр байрлуулж, нөгөө гараа эрүүгээс татаж
эрүүг дээшлүүлэн амыг нь ангайлгана.
3. Зохиомол амьсгалыг
а. Амнаас аманд
б. Амнаас хамарт
в. Амнаас ам, хамарт нэг удаа 1,5-2 секунд орчим өгч
цээжний хөдөлгөөнийг харна.

10. 1. Тусламж үзүүлэгч гэмтсэн хүний цээжийг ил гаргаж эхлээд
өвчүүний дээд доод өнцгийг олно.
2. Энэ 2 цэгээсээ өвчүүний гол уруу ижил хэмжээ зайнд
орших цэг буюу өвчүүний голыг олно.
3. Энэ цэгт нэг гарын алганы ирмэгийг байрлуулна. Нөгөө
гараа дээр нь давхарлан байрлуулж атгана. 2 гараа
нугалахгүй, босоо чиглэлээр, эгц доош, цээжийг 4-5 см
хотолзтол дарна. 1 удаагийн даралтын дараа даралтын
хүчийг бууруулж сулруулаад гараа цээжнээс салгахгүй
дараагийн даралтыг үргэжлүүлнэ.

11. Цус алдалт гэдэг нь хүний арьс салст эд эрхтэн судасны
хана гэмтэж цус гарахыг хэлэх бөгөөд 2 ангилна.
Гадны янз бүрийн хүчин зүйлийн улмаас арьс , салст,
тэнд орших цусны судсууд гэмтсэнээс нүдэнд ил
харагдаж байгаа цус алдалтыг хэлнэ.
Хүчтэй доргилт, битүү гэмтлийн улмаас эд эрхтний
гэмтэх эсвэл дотор эрхтний зарим өвчний хүндрэлээс
болж тэнд орших судас гэмтсэнээс биеийн дотуур
хөндийд байгаа нүдэнд үл харагдах цус алдалтыг
хэлнэ.

12. 1. Цусаар дамжиж халдвараас сэргийлэх гараа угаах,
ариутгасан бээлий юм уу гялгар уут хэрэглэх
2. Шархан дээр цэвэр бинт эсвэл даавуу тавьж цус алдаж
буй газар дараад өргөнө.
3. Цус алдаж буй газар гэмтсэн судасны ханыг шахаж
хатуу биет тавьж даралттай боолт хийнэ. Харин дотуур
цус алдалтын үед өвчтөнд хяналт тавьж яаралтай
түргэн тусламж дуудах буюу хүргэнэ.

13. Зүсэгдсэн, урагдсан, хамгагдсан, хазагдсан,
огтлогдсон, түлэгдсэн гэх мэт янз бүрийн
шалтгааны улмаас хүний арьс, салст, булчин,
зөөлөн эдүүд гэмтсэнийг шарх гэж хэлдэг.
 Арьс салстын бүтэн байдал гэмтэж өөрчлөгдөж
 Цус шүүрэх буюу гоожих
Шархных орчин хавдах, өвдөх
 Шархны эрхтэний үйл ажиллагаа алдагдах

14.  Эхлээд халдвараас сэргийлж гараа заавал угааж
резинэн бээлий өмс.
 Шархны эргэн тойрны талбайг цэвэр усаар угаах буюу
халдваргүйжүүлэх уусмалаар арчих
 Шарх үүссэн нөхцөл байдал хэмжээ хэрбэрээс
шалтгаалж анхны тусламжийн их бүрдлээсээ тохирох
наалт бинт жийргэвчийг авч боолт хийнэ.

15. Гадны механик хүчинд цохигдох, хөшигдөх, дарагдах,
ойчиж унах зэргээс яс ил буюу далд хэлбэрээр хугарч
гэмтдэг.
• Өвдөнө
• Хугарсан ясны хэлбэр алдагдана.
• Хугарсан хэсэгт хавдаж, улайж хөхөрнө.
• Тэр орчмын арьс халуун болсон байна.
• Хөдөлгөөн хязгаарлагдана.
• Тэр хэсгийн үйл ажиллагаа алдагдана.
• Барьж үзэхэд ясны хавиралдах чимээ сонсогдоно.

16.  Гараа угаа
 Цус гарч байвал цусыг тогтоо.
 Шархан дээр цэвэр жийргэвч тавь.
 Хугарсан ясыг хөдөлгөөнгүй болгож чиг барьж боо.
 Гарын шууны яс хугарсан тохиолдолд сойлт хий.
 Хугарсан үеийг хөдөлгөөнгүй болгон тээвэрлэхэд бэлтгэ.”
хатуу биет буюу мод, төмөр, цаас зэргийг ашигла

17. Хүмүүс ахуйн болон ажлын байранд төрөл бүрийн хортой, бодис,
амсах, балгах, идэх, амьсгалах зэргээс хордлого үүсдэг.
 Хугацаа хэтэрсэн буюу муудсан хоол хүнсний бүтээгдэхүүн
 Эмийн бодисын тунг хэтрүүлэн хэрэглэх
 Ахуйн хэрэглээний угаалгын нунтаг болон шингэнүүд, хортон шавьж
устгах хор, химийн бодисыг болгоомжгүй хэрэглэх
 Зарим ургамал хортой мөөг, жимс зэргийг идсэнээс болдог.
 Толгой, хэвлий, цээжээр өвдөнө
 Суулгах буюу бөөлжинө
 Арьс цайж, улайж, загатнаж тууралт гарна
 Амьсгалахад бэрхшээл үүсч, ухаан санаа өөрчлөгдөнө.
 Чих шуугиж, нүд бүрэлзэж, дотор муухайрна.

18.  Хордлого юунаас үүссэн, хэр зэрэг хугацаа өнгөрснийг
тогтоо.
 Хордсон байж болох зүйл түүний савыг хадгалж
эмнэлгийн тусламж авахдаа үзүүл.
 Хорыг багасгахын тулд усаар арьсаа тасралтгүй шүрш,
буцалсан ус сайн уулга.
 Ойролцоох эмнэлэг болон хордлогын төвд яаралтай
хүргэж тусламж ав.

19.  МУ-ын ЭМЯ-ны “Анхны тусламж үзүүлж
сурцгаая”/гарын авлага/ .УБ.2010
 www.103.mn