4. Μορφολογία
• Η Θεσσαλία είναι γεωγραφικό διαμέρισμα της Ελλάδας. Η
Θεσσαλία προσαρτήθηκε στην Ελλάδα το 1881.
• Το έδαφος, ως προς τη διαμόρφωσή του, είναι 50% ορεινό-
ημιορεινό με πανύψηλα βουνά περιμετρικά και 50% πεδινό
στο κέντρο. Η πεδιάδα της Θεσσαλίας, η μεγαλύτερη πεδιάδα
της Ελλάδας, που διασχίζεται από τον ποταμό Πηνειό, το
τρίτο μεγαλύτερο ποτάμι της χώρας.
• Στις ορεινές περιοχές περιλαμβάνονται ο Όλυμπος, το νότιο
τμήμα της οροσειράς της Πίνδου, το βόρειο τμήμα των
Αγράφων, η Όσσα, το Πήλιο και η Όθρυς.
• Ιδιαίτερης σημασίας γεωστρατηγικό και οικονομικό έργο
στην περιφέρεια της Θεσσαλίας είναι η τεχνητή λίμνη του
Ταυρωπού. Ιδιαίτερης ομορφιάς είναι το τοπίο γύρω από τη
λίμνη Πλαστήρα, στην Καρδίτσα.
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
8. Ιστορία
• Η περιοχή της Θεσσαλίας κατοικήθηκε από τις αρχές της Παλαιολιθικής
εποχής. Οικισμοί, που ανήκουν στην Νεολιθική Εποχή, έχουν ανασκαφεί
όπως στο Σέσκλο και στο Διμήνι. Αργότερα (την εποχή του χαλκού) γίνεται
το λίκνο των πρώτων Ελληνικών φύλων με ιδιαίτερη ανάπτυξη κατά τους
Μυκηναϊκούς χρόνους.
• Πήρε μέρος στην εκστρατεία του Αλεξάνδρου κατά των Περσών με το
ονομαστό θεσσαλικό ιππικό. Το 197 π.Χ. κατακτήθηκαν από τους
Ρωμαίους.
• Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους η Θεσσαλία ανήκε στο θέμα της Ελλάδας με
πρωτεύουσα τη Λάρισα ενώ μετά την τέταρτη σταυροφορία ανήκε στο Δεσποτάτο
της Ηπείρου.
• Στη δικαιοδοσία των Τούρκων περιήλθε το 1423. Πολλοί κάτοικοι αναγκάστηκαν να
αναζητήσουν καταφύγιο σε ορεινές περιοχές του Πηλίου, των Αγράφων, κ.α.
• Οι Θεσσαλοί πήραν μέρος στην επανάσταση του 1821, όμως έμειναν έξω από τα
σύνορα του ελεύθερου Ελληνικού κράτους. Οριστικά προσαρτήθηκε το 1881,
εκτός από την περιοχή της Ελασσόνας.
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
10. • Το 1910 έχουμε μεγάλη αγροτική επανάσταση (Κιλελέρ). Σημαντική είναι η
προσφορά των Θεσσαλών κατά τη γερμανο - ιταλική κατοχή και την
Αντίσταση.
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
12. Διαβάστε το ποίημα του Άγγελου Σικελιανού. Τι
πληροφρίες σας δίνει για τη Θεσσαλία;
"Ω Θεσσαλία, του Αχιλλέα γεννήτρα
που με τον Ήλιο μάχεται και παίρνει
της ομορφιάς στη Θλίψη του τα λύτρα
γη, πλατιά γη, με τη γενναία τη φύτρα
που δούλος λαός στη βασιλεία της γέρνει
στην απλωσιά σου η δύναμη του ταύρου
παρθένα και γαλήνια και νικήτρα,
και ηρωϊκής σοφίας λάμπει ξυπνήτρα
η διδαχή του Χείρωνα Κένταυρου! "
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
14. • Η Θεσσαλία, πατρίδα του Ασκληπιού, πατέρα της Ιατρικής, των Λαπιθών
και των Κενταύρων, υπήρξε γενέθλια γη αγίων, πατριαρχών, αρχιερέων,
διδασκάλων του Γένους, οπλαρχηγών, κλεφτών, αρματωλών, πατρίδα του
Ρήγα, του Καραϊσκάκη, του Νικολάου Πλαστήρα, πατρίδα ποιητών,
λογοτεχνών, ζωγράφων και αγιογράφων, ανθρώπων των Γραμμάτων και
των Τεχνών.
• Είναι χρήσιμο να επισημάνουμε ότι η Θεσσαλία στα μακρά χρόνια της
δουλείας είχε ίσως τα περισσότερα στον Ελλαδικό χώρο εκπαιδευτικά
κέντρα, στα οποία λειτουργούσαν μέσα και ανώτερα σχολεία, γεγονός
που ερμηνεύει και τις συχνές επαναστάσεις κατά του Τούρκου δυνάστη.
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
18. Βουνά
• Στη Θεσσαλία και συγκεκριμένα στο ανατολικό κομμάτι της, βρίσκεται ο Όλυμπος,
όπου είναι το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας και απέναντί του βρίσκεται η Όσσα
(Κίσσαβος), όπου σχηματίζεται η κοιλάδα των Τεμπών. Διαβάστε το δημοτικό,
κλέφτικο τραγούδι:
Ο Όλυμπος κι ο Κίσσαβος, τα δυο βουνά μαλώνουν,
το ποιο να ρίξει την βροχή, το ποιο να ρίξει χιόνι.
Ο Κίσσαβος ρίχνει βροχή κι ο Όλυμπος το χιόνι.
Γυρίζει τότ' ο Όλυμπος και λέει του Κισσάβου.
"Μη με μαλώνεις, Κίσαβε, βρε τουρκοπατημένε,
που σε πατάει η Κονιαριά κι οι Λαρσινοί αγάδες.
Εγώ είμ' ο γέρος Όλυμπος στον κόσμο ξακουσμένος,
έχω σαράντα δυο κορφές κι εξήντα δυο βρυσούλες,
κάθε κορφή και φλάμπουρο κάθε κλαδί και κλέφτης.
Κι όταν το παίρν' η άνοιξη κι ανοίγουν τα κλαδάκια,
γεμίζουν τα βουνά κλεφτιά και τα λαγκάδια σκλάβους.
Έχω και το χρυσόν αϊτό, το χρυσοπλουμισμένο,
πάνω στην πέτρα κάθεται και με τον ήλιο λέγει:
-"Ήλιε μ', δεν κρους τ' από ταχύ, μόν' κρους το μεσημέρι,
να ζεσταθούν τα νύχια μου, τα νυχοπόδαρά μου;"
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
22. Θεσσαλικά Άγραφα
• Λέγεται πως τα Άγραφα πήραν το όνομά τους από την εποχή της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας όταν λόγω θέσης και χαρακτήρα των
κατοίκων η είσπραξη των φόρων ήταν αδύνατη με αποτέλεσμα η
περιοχή να μην καταγράφεται σε επίσημα έγγραφα.
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
24. Η πεδιάδα της Θεσσαλίας
• Η θεσσαλική πεδιάδα αποτελεί μια εύφορη πεδινή έκταση που
αρδεύεται από τον ποταμό Πηνειό που περνώντας μέσα από την κοιλάδα
των Τεμπών εκβάλλει στο Αιγαίο. Είναι ένα λεκανοπέδιο, δηλ. μια πεδινή
έκταση που περιβάλλεται από ψηλά βουνά. Σύμφωνα με τους
επιστήμονες πριν από εκατομμύρια χρόνια ήταν λίμνη. Όταν όμως τα
νερά κατάφεραν να ανοίξουν την κοιλάδα των Τεμπών, η λίμνη αυτή
¨άδειασε¨ στο Αιγαίο.
• Η Θεσσαλική πεδιάδα που αποτελείται από τις πεδιάδες Λάρισας,
Καρδίτσας και Τρικάλων περιβάλλεται από βουνά. Είναι μια ηπειρωτική ή
εσωτερική πεδιάδα.
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
26. Η κοιλάδα των Τεμπών
Σε πολλά μέρη της πατρίδας μας σχηματίζονται ανάμεσα στα βουνά
καταπράσινες κοιλάδες. Η κοιλάδα είναι ένα στενό κομμάτι πεδινού εδάφους
ανάμεσα σε δύο βουνά, που συνήθως το διασχίζει ένα ποτάμι.
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
28. Ποτάμια
• Τα σημαντικότερα ποτάμια είναι ο Πηνειός ο Ενιπεύς και ο
Τιταρήσιος. Δυστυχώς ο Πηνειός κινδυνεύει από τη μόλυνση
και τις παράνομες αμμοληψίες.
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
32. Λίμνες
• Στη Θεσσαλία υπήρχαν πολλές λίμνες, οι οποίες
αποξηράνθηκαν όπως η Κάρλα, η Ασκουρίδα και η
Νεσσωνίδα. Σήμερα υπάρχει μόνο η τεχνητή λίμνη
Πλαστήρα στον Νομό Καρδίτσας.
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
36. Αξίζει να επισκεφθείτε:
Νομός Καρδίτσας
• Λίμνη Πλαστήρα: τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε από το κλείσιμο της
κοίτης του Μέγδοβα, παραπόταμου του Αχελώου. Πήρε το όνομά της
από τον στρατιωτικό και πολιτικό Ν. Πλαστήρα που καταγόταν από την
περιοχή και ενδιαφέρθηκε ζωηρά για την υλοποίησή του.
• Εκκλησιαστικό Μουσείο Βλασίου με ενδιαφέρουσες βυζαντινές εικόνες
και εκκλησιαστικά κειμήλια.
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
38. Νομός Λάρισας
• Λάρισα: Ερείπια από την αρχαία και βυζαντινή Λάρισα στο
λόφο του Φρουρίου, σημαντικά τουρκικά μνημεία ( όπως η
σκεπαστή αγορά του 16ου αιώνα και το Γενί Τζαμί του 19 ου
αιώνα ).
• Αμπελάκια: γνώρισε μεγάλη ακμή κατά την περίοδο της
τουρκοκρατίας λόγω της ανάπτυξης του εμπορίου. Ιδιαίτερα
σημαντικά είναι τα αρχοντικά του χωριού.
• Ελασσόνα: σημαντικότερο μνημείο είναι η Μονή της
Παναγίας της Ολυμπιώτισσας που ιδρύθηκε στις αρχές του
14ου αιώνα.
• Φάρσαλα: κατάλοιπα από την αρχαία και βυζαντινή οχύρωση
της πόλης και ένα Νυμφαίο ( ιερό των Νυμφών και του
Πάνα). Μην παραλείψετε να φάτε χαλβά Φαρσάλων!
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
42. Νομός Μαγνησίας
• Βελεστίνο: χτισμένο στη θέση των αρχαίων Φερών, πόλη της
Θεσσαλίας γνωστής από τα προϊστορικά χρόνια, και πατρίδα του
Ρήγα Φεραίου.
• Δημητριάδα: σημαντική αρχαία πόλη, ιδρύθηκε από τον Δημήτριο
τον Πολιορκητή το 294 π.Χ.
• Τα χωριά του Πηλίου όπου σώζονται αρχοντικά, εκκλησίες και
κρήνες που μαρτυρούν την ακμή τους κατά τον 18 και 19ο αιώνα.
• Ιωλκός: η θέση της πόλης από την οποία ξεκίνησε η αργοναυτική
εκστρατεία.
• Νέα Αγχίαλος : σημαντική πόλη κατα τους ρωμαϊκούς και τους
πρωτοβυζαντινούς χρόνους.
• Σκιάθος: η πατρίδα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη όπου
βρίσκεται και το σπίτι του.
• Σκόπελος: καταπράσινο νησί όπου σώζεται η βυζαντινή οχύρωση.
• Αλόνησος: εθνικό θαλάσσιο παρκο όπου ζει η μεσογειακή φώκια.
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
48. Νομός Τρικάλων
• Τρίκαλα: ερείπια του βυζαντινού κάστρου, αρχοντικά στη συνοικία
Βαρούσι, κατάλοιπα αρχαίων οικοδομημάτων που θεωρείται πως ήταν
ιερό του Ασκληπιού.
• Καλαμπάκα: σημαντικό μνημείο αποτελούν οι εκκλησίες της ( εποχή
Τουρκοκρατίας και 11ου αιώνα η Κοίμηση της Θεοτόκου).
• Μετέωρα: Το δεύτερο σε σημασία μοναστικό συγκρότημα της Ελλάδας,
μετά το Άγιο Όρος. Λειτουργούν ελάχιστες μονές πια. Η ίδρυση των
μονών στους απόκρημνους βράχους άρχισε τον 14ο αιώνα.
Ε'Τάξη 43ου Δημοτικού Σχολείου
Ηρακλείου
