1. 24 Նոյեմբեր, 2012
Հայաստանում ինքնասպանությունը գովազդվում է
Հերոսական ինքնասպանություն չի լինում: Ովքեր դիմում
են օգնության խնդրանքով` մի եղեք անտարբեր:
«Pastinfo.am»-ի թղթակցի հետ զրույցում կլինիկական հո-
գեբան Միհրդատ Մադաթյանը նշում է, թե ինչ պետք է ա-
նել և ինչ չանել, որպեսզի մարդիկ չհեռանան առանց հրա-
ժեշտ տալու:
-Պարոն Մադաթյան, ուսումնասիրությունների համաձայն`
ինքնասպանությանը դրդող շարժառիթները փոխվու՞մ են
Հայաստանում:
-Ոչ, շարժառիթները նույնն են: Ասել, թե Հայաստանում յուրահատուկ իրավիճակներ կան, որոնք մարդուն
դրդում են ինքնասպանություն գործել, սխալ կլինի: Չեմ կարծում, թե Հայաստանն այնպիսի տագնապա-
լի վիճակում է այդ առումով, որ մտահոգվենք, թե ինչպես կարելի է այս հարցը լուծել: Իհարկե, ամեն ան-
ձի կորուստը ցավ է, բայց աշխարհի մակարդակով Հայաստանի վիճակը տագնապալի չէ: ԱՊՀ երկրների
շրջանում կրոնական շարժումներն ավելի ակտիվ են, ինքնասպանության դրդապատճառներն ավելի
շատ են, քան մեզանում:
-Կա կարծիք, թե մեր երկրում մարդիկ ավելի շատ դիմում են ինքնասպանության ֆինանսական խն-
դիրների պատճառով:
-Ոչ, ես համաձայն չեմ: Իմ կարծիքով՝ սոցիալական խնդիրը ինքնասպանության դիմելու առումով չափո-
րոշիչ չէ: Աշխարհի ամենաշատ ինքնասպանությունները տեղի են ունենում ամենաբարեկեցիկ երկրնե-
րում:
-Ինչպիսի՞ վարքագիծ է դրսևորում մարդը, ում մոտ զարգանում է ինքնասպան լինելու միտքը:
- Ամենաառաջին նախանշանը դեպրեսիան է: Մարդը դառնում է ավելի թախծոտ, սկսում է կրճատել իր
շփումները մարդկանց հետ այն աստիճանի, որ դա նույնիսկ հավասարվում է զրոյի: Նրա մոտ բացակա-
յում է դիմախաղը: Ամեն ինչին դեմքի նույն արտահայտությամբ է արձագանքում: Այս ընթացքում նա
սկսում է ծրագրավորել իր ինքնասպանությունը: Իր ծրագրի մասին մեկ-երկու անգամ ժեստեր է ուղար-
կում իրեն շրջապատողներին, բայց ոչ ոք ուշադրություն չի դարձնում:
-Որո՞նք են այդ ժեստերը: Ի՞նչ ազդանշաններով է փորձում մարդը տեղյակ պահել հասարակությա-
նը:
-Միանշանակ ժեստեր չկան: Յուրաքանչյուրս պետք է մեր շրջապատում դա նկատենք: Մինչդեռ մենք
միշտ առաջնորդվում ենք «որտեղ ես ինձ խաբում» հոգեբանությամբ: Հասարակության ամենամեծ
խնդիրն այն է, որ մարդիկ միմյանց հետ շփման մեջ չեն կարևորում մարդկային հոգեբանական գործոնը,
մարդ լինելու գործոնը: Որոշակի էգոիստական մոտեցում ու ցինիզմ ունենք շփման մեջ: Զգույշ չենք մեր
պահվածքում ու խոսքերում: Մոռանում ենք, որ մի խոսքով կարող ենք մարդ սպանել ու նույն կերպ մար-
դուն կենդանացնել: Մենք միմյանց չենք տեսնում: Մենք մարդուն նայում ենք որպես սպառող, մասնա-
գետ, ռոբոտ, ամեն ինչ, բացի մարդ որակից: Հատկապես հիմա, երբ կյանքում վիրտուալ շփումն է գլխա-
վորում` անձնային շփումները նվազագույնի են հասցվում:
Ասում են` ինքնասպանությունը կանխելու համար պետք է կամուրջների տակ ցանց անցկացնել, պետա-
կան մակարդակով ինչ-ինչ քայլեր անել, այդպիսով վերահսկողություն ապահովել: Այդ քայլերով ինքնա-
սպանությունների թիվը չենք կրճատի: Ինքնասպանությունը կանխելու միակ տարբերակը մարդուն որ-

2. պես մարդ ընկալելն է: Որպես կանոն` մենք տեսնում ենք ոչ թե մարդուն, այլ նրա աշխատանքը: Մեզ
հարկավոր է, որ այս բաժակը դրվի այստեղ` դրվեց: Հարկավոր է, որ այս աշխատանքը կատարվի` կա-
տարվեց: Մենք չենք նկատում, որ մարդը նույն աշխատանքը ժամանակին ժպիտով էր կատարում, այսօր
թախիծով է դա անում: Աշխատանքը կատարվեց, վերջ, նշանակում է` մարդը գոյություն ունի: Մինչդեռ
իրականում մարդը մեծ ողբերգություն ապրեց այդ աշխատանքը կատարելիս: Բայց ոչ ոք այդ մասին չի-
մացավ: Ու մի օր ասում ենք, վա՜յ, ինքնասպան եղավ: Հետո սկսում ենք հիշել, թե վերջին անգամ ինչ վի-
ճակում ենք տեսել նրան կամ ինչ է ասել նա մեզ. «Ինչ-որ տարօրինակ բան ասաց, բայց ինչ... »: Ու այդ-
պես էլ չենք կարողանում հիշել, քանի որ իրականում չենք էլ լսել, թե ինչ է ասել: Իր համար կարմիր լույս
վառելու մի շարք ազդանշաններ է տալիս մարդը, բայց ո՞վ է նրա հետ կենդանության օրոք խոսում, որ
հասկանա դա:
-Հոգեբաններից մեկը մի առիթով նշել էր, որ ցանկացած ոչ պրոֆեսիոնալ մոտեցում հղի է ինքնա-
սպանության մասսայականացմամբ: Այդ առումով ինչպե՞ս եք գնահատում երևույթի լուսաբանումը
մեզանում:
-Վերջերս մի ասուլիսի ընթացքում բավականին երկար խոսեցինք, որ այս թեման պետք է շատ զգույշ և
նուրբ լուսաբանել: Ասուլիսից հետո հեռուստաընկերություններից մեկը ինքանսպանության այնպիսի գո-
վազդ արեց, որ ինքնասպանություն գործելու բուռն ցանկություն առաջացավ: Լրագրողները ինքնասպա-
նությանը ռոմանտիկ, խորհրդավոր ձևով են անդրադառնում: 13-14 տարեկան երեխան էլ նայում է ռե-
պորտաժն ու ձգտում այդ ռոմանտիզմին: Լրատվամիջոցները մարդու վրա ներգործելու հզոր ուժ ունեն:
Լրագրողն ինքն էլ ընթերցողին կամ հեռուստադիտողին պետք է նայի որպես հոգեբանություն ունեցող
մարդու, այլ ոչ թե բիզնեսի տեսանկյունից այդ ամենին նայի, գովազդ անի, մարդիկ էլ նայեն ու ինքն էլ
գումար աշխատի: Լրագրողը պետք է մտածի, որ ինքնասպանության մասին պատրաստած իր ռեպոր-
տաժը գուցե նայի 50 տարեկան հուսահատված մի մարդ:
-Ինչ կցանկանայիք ասել նրան, ով այս պահին գուցե մեր ընթերցողն է ու գուցե հենց այդ ճանա-
պարհին է:
-Անպայման խոսեք ինչ-որ մեկի հետ, դուրս եկեք ներքին երկխոսության շրջանակներից: Կապ չունի, թե
ում հետ կխոսեք, միայն թե գտեք վստահելի մի մարդ ու զրուցեք:
Խորհուրդս ավելի շատ ուղղում եմ այն մարդկանց, ովքեր շրջապատում են տարօրինակ, ինքնասպանու-
թյան նախանշաններ դրսևորող մարդուն: Այդ մարդը չպետք է խոսի, ի՛ր հետ պետք է խոսեն:
http://www.pastinfo.am/hy/node/4005
http://www.slaq.am/arm/news/103947/