Behavioral Economic Stress Testing Presentatie Jos Berkemeijer op de IPFOS Bestuurders Conferentie 2015

1. Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 12 april 2015
Behavioral Economic Scenario Stress Testing
Jos Berkemeijer, Managing Partner
De waarde
van economische scenario’s
en de kijk op integraal risico

2. Agenda
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 22 april 2015
1. Wat is risico?
2. De nieuwe economische realiteit
3. Modellen
4. Vooruitkijken?
5. BEST: Behavioral Economic Stress Testing
6. Kernvragen
7. Tenslotte

3. Wat is risico? Risico’s schatten…..
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 32 april 2015
Hoeveel bubbels zitten er in een fles Champagne?
?

4. Wat is risico? Markowitz benadering
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 42 april 2015
Risico = σ
X ~ N(μ,σ2)

5. Wat is risico? Spread = Risico ?
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 52 april 2015

6. Wat is risico? Talebs definitie van risico
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 62 april 2015
Wat is het meest risicovol?
0
1
2
3
4
5
6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koers A Koers B
Nassim Nicholas Taleb
Black Swans
Antifragile

7. De nieuwe economische realiteit: Lage rente
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 72 april 2015

8. De nieuwe economische realiteit: Reële rente
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 82 april 2015

9. Modellen: Lineair denken
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 92 april 2015
• Input = Output
• De toekomst is een lineaire extrapolatie van het verleden
• ‘Mean reversion’
• ‘Herding’
• De beste schatter voor morgen is vandaag
Think Different

10. Modellen: Evaluatie door Guus Boender (†)
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 102 april 2015
Bron: De Actuaris : Uitspraken Guus Boender (1955 – 2014)
• We hebben de pech dat deze crisis sinds
2009 buiten de waaier van duizend is gevallen
• Een model kan geen rekening houden met
dingen die nog niet zijn gebeurd.
• Niet-normale verdelingen
komen vaker voor dan we dachten
• De staart van de kansberekening is dikker dan waarmee we
rekenden in de modellen.
• Beschouw modellen nooit als absolute waarheid

11. Vooruitkijken? Voorspellingen falen
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 112 april 2015
Haalbaarheidstoets = 60 jaar vooruitkijken….
Vooruitkijken of voorruitkijken?

12. Vooruitkijken? Geïnformeerde Besluitvorming
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 122 april 2015
• Voorspellingen
• ‘Beliefs’
• Risico’s begrijpen
• ‘Informed Decision taking’
• ‘In Control’
• ‘Countervailing Power’
1
2 N(μ,σ2) NL(μ,σ2,B,T)
• Stochastisch
• ‘Random’
• ‘Behavioral Rules’
• ‘Tail Risks’

13. BEST: Behavioral Economic Stress Testing
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 132 april 2015
1. Oude modellen
- Asset Classes
- Scenario’s o.b.v.
expert inschattingen
2. BEST Model
- Asset Classes
- Economische Data
+ =
+ =
Wetenschappelijke
Gedragseffecten
1. Banken
2. Consumenten
3. Markten
A. Meer zeggingskracht
B. Beter begrip
C. In Control
Beliefs
BEST gevolg:

14. BEST: Voorbeelden van Economische scenario’s
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 142 april 2015
1. Central Scenario
2. Recovery
3. Muddle Through
4. Stagflation
5. QE US Edition
6. QE ECB Edition
7. Nominal GDP Targeting
8. Credit Crisis
9. China stops buying US bonds
10.Yen Depreciation

15. BEST: Stress Testing
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 152 april 2015
Wettelijk stress testen
Veel testen….., weinig stress?
Behavioral
Rules

16. BEST: EIOPA Pensioenfondsen Stress Test 2015
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 162 april 2015
De 2015 EIOPA Pensioenfondsen Stress Test
• EU-brede stresstest onder pensioenfondsen.
• Vaststellen test criteria
• selectie NL-pensioenfondsen door DNB
• Macro-economische stressscenario’s.
Gabriel Bernardino. Chairman EIOPA
Met of zonder ‘gedrag’ ?

17. BEST: Voorbeeld Stagflatie 2015
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 172 april 2015

18. BEST: Scenario’s & Optimalisatie
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 182 april 2015
Toets Risicohouding
1. VEV
2. MVEV
3. Beleidsdekkingsgraad
Rendement Risico EU US EU World
2011 t/m 2014
Gemiddeld NL Pensioenfonds 4,7% 5,2% 42% 14% 9% 6% 29%
Optimalisatie
- Minimum Change 4,7% 4,5% 43% 18% 0% 0% 39%
Stagflatie
2011 t/m 2015 (2015 = simulatie)
Gemiddeld NL Pensioenfonds 7,0% 6,8% 42% 14% 9% 6% 29%
Optimalisatie
- Minimum Change 7,4% 6,6% 58% 0% 6% 0% 36%
- Sharpe Ratio 5,7% 4,2% 75% 0% 0% 0% 25%
- Sortino Ratio 5,4% 3,9% 78% 0% 0% 0% 22%
Optimalisatie Onroerend
Goed EU
Gemiddeld Staatsobligaties Aandelen (MSCI)
Portefeuille Asset Mix

19. BEST: Is Uw Pensioenfonds ‘Economic Proof’?
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 192 april 2015
Haalbaarheidstoets
Risicohouding testen
Korte termijn Lange termijn
Vereist eigen vermogen toets ALM Studie
Strategische Asset Mix
Kritische waarden IIIKritische waarden I Kritische waarden II
Behavioral Economic Stress Test
0 jaar 15 jaar 60 jaar
Slecht weer scenario’s

20. BEST: Dynamisch Beleggingsbeleid
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 202 april 2015
BEST Informed Decision Taking
• Stapsgewijs naar een dynamisch beleggingsbeleid: Economische triggerpoints
• Van ‘Damage Control’ naar ‘Preventief en tijdig bijstellen’ : Economische Alert Indicators
• Kwartaal scenario rapportages: Naast Benchmarking ook Scenario-updates
tijd

21. Kernvragen
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 212 april 2015
Wat gaat u doen?
1. Haalbaarheidstoets 2015
2. ALM 2015
3. Stress test 2015?
4. ‘Holistic Balance Sheet’
5. Dynamisch beleggingsbeleid?
BEST of NIET BEST ?
1. Best of Class?
2. Aantoonbaar ‘In Control’?
3. Onderbouwde Besluitvorming?
4. Countervailing Power?

22. Tenslotte
Bestuurdersconferentie: Het belang en de waarde van economische scenario's - Presentatie Jos Berkemeijer - Symetrics©2015 222 april 2015
Why stress test the old way,
if you can do it the BEST way?