Dossier realizado sobre a figura de Rosalía de Castro para os Clubs de Lectura da Biblioteca Municipal Ágora.

1. Rosalía de Castro

2. ROSALÍA DE CASTRO.
Fundación e Casa Museo Rosalía de Castro [Consulta: 13.11.2014].
A vida de Rosalía é unha historia realmente apaixonante, chea de interese
histórico, cultural e intelectual. O seu relato é enteder desde a perpectiva
dunha rapariga filla de nai solteira e fidalga as claves sociais do seu tempo; é
asistir en primeira fila como moza, en Santiago, e en Madrid, a un proceso de
formación rico e complexo; é seguirlle os pasos, en Vigo, na Coruña, en
Lestrobe… á súa densa creación literaria e mais ao proxecto que acabou
orixinando a Galicia dos nosos días. Hoxe as investigacións biográficas sobre
a súa figura supuxeron claros avances no debuxo dos seus principais perfís.
Aínda así, continúa a ser un reto estudala e explicala na súa totalidade e na
súa complexidade.
1837: Naceu en Santiago de Compostela o 24 de febreiro nunha casa do
Camiño Novo (hoxe Rosalía de Castro). Filla de María Teresa de la Cruz de
Castro y Abadía (1804-1862) fidalga vida a menos, e do sacerdote José
Martínez Viojo (1798-1871). Bautizada na capela do Grande Hospital Real
(hoxe Hostal dos Reis Católicos).
1838-1850: Non se pode probar en que fogar -ou fogares- viviu antes de
outubro de 1842. Na tradición da familia paterna asegúrase que foi coidada –
sen precisar datas- polas tías María Josefa e Teresa Martínez Viojo na
parroquia de Ortoño, na casa onde nacera seu pai, denominada Castro de
Ortoño (lugar de Tarroeira).

3. Consta que en 1842 vivía coa súa nai en Padrón, nunha casa da Rúa do Sol
(hoxe Xoán Rodríguez do Padrón), xunto con súa nai, dona Teresa de Castro e
Abadía, e a criada María Martínez. En 1850 trasládase con súa nai a
Compostela, onde participa nas actividades do Liceo de la Juvendud como
actriz.
1851-1855: Reside coa súa nai en Santiago (Bautizados, 6). É probable que
estivesen Compostela desde 1847. En 1854 protagoniza Rosamunda de Gil y
Zárate no Liceo de la Juventud de Santiago.
1856-1858: Viaxa en abril de 1856 a Madrid. Residirá na casa da súa tía
María de Castro (Ballesta, 13).
1857: Publica o seu primeiro libro, o poemario ‘La Flor’ (Madrid) no xornal La
Iberia. Suscitará unha benévola reseña de Murguía.
1858: O 10 de outubro casa con Manuel de Murguía en
San Ildefonso de Madrid e publica a súa primeira
novela: ‘La hija del mar’. Comeza unha vida itinerante:
Madrid, Santiago, Lestrobe, A Coruña… O matrimonio
terá sete fillos. Tamén publica un manifesto feminista:
“Lieders”.
1859: Primeira novela, ‘La hija del mar’ (Madrid/Vigo).
Nace a primera filla, Alejandra, en Santiago (Conga, 1).
Apadríñaa o político Alejandro Chao. Finará en 1937.
1861: Reside algún tempo en Madrid. Primeiro poema en galego, o que glosa o
cantar “Adios ríos; adiós fontes” (El Museo Universal). Publica por entregas

4. ‘Flavio’, ambientada na Terra de Iria.
1862: Morre súa nai en Compostela de xeito repentino. Rosalía estaba naquel
momento vivindo con ela.
1863: Domicilio en Santiago, Mercado Vello 7 -2º (hoxe Praza da
Universidade, 4). Publica ‘A mi madre’ e ‘Cantares gallegos’, obra considerada
clave no Rexurdimento literario de Galicia (Vigo, Juan Compañel).
1864: Publica o seu único conto en galego coñecido baixo un título que supón
un proxecto máis amplo: “Contos da miña terra”.
1865: “Las literatas (Cartas a Eduarda)”, artigo sobre a condición feminina,
en Almanaque de Galicia (Lugo).
1866: ‘Ruinas’, novela publicada por entrega en El Museo Universal de
Madrid.
1867: Publica a súa novela máis longa e ambiciosa: ‘El caballero de las botas
azules’.
1868: Murguía é nomeado director do Arquivo de Simancas, cargo que
exercerá ata 1870.
1869-1870: En Simancas escribe grande parte do poemario ‘Follas Novas’. A
finais de 1870 e inicios de 1871 reside en Madrid (Claudio Coello, 13- 3º) e

5. coñece a Bécquer. Murguía é trasladado ao Arquivo do Reino de Galicia e a
familia pasa a vivir na cidade da Coruña.
1872: Segunda edición de ‘Cantares Gallegos’ (Madrid) que contén 4 poemas
máis. É a única reedición, en vida, dun libro de Rosalía.
1878-1879: Vive en Santiago, primeiro en Altamira 2 e, despois en Hórreo
9.
1880-1881: Mentres Murguía está en Madrid, Rosalía alterna a súa
residencia en Santiago con estancias en Lestrobe.
1880 Publícase ‘Follas Novas”, obra que a consagra como poeta galega.
1881: Publicación de ‘El primer loco’, co apéndice de “El domingo de Ramos”.
Tamén neste ano asina en Lestrobe varias entregas co título de “Padrón y las
inundaciones”.
1882-1883: Publica un número considerable de poemas casteláns na
Ilustración Cantábrica (Madrid) e en La Nación Española (Buenos Aires) que
recollerá no libro ‘En las orillas del Sar’. Polo menos desde 1883 vive no lugar
de A Matanza (Padrón) na que, desde 1972, é Casa-Museo gobernada pola
correspondente Fundación.
1884: Publica o seu último libro de poemas: ‘En las orillas del Sar’.
1885: Fina aos 48 anos de idade o 15 de xullo. É soterrada o día 16, en Iria
Flavia, no cemiterio de Adina que ela cantara en célebre poema “O simiterio
de Adina / n´ hai duda que é encantador…”.
1891: O 25 de maio trasladaronse os seus restos ao Panteón de Galegos
Ilustres.

6. ROTEIRO ROSALIANO EN COMPOSTELA
1: PRAZA DE VIGO, MONUMENTO A
ROSALÍA:
Casa, hoxe desaparecida, do que entón era un
arrabaldo, casa da familia de Romero Ortiz
(ministro de Ultramar)
2: MONUMENTO VENTURA FIGUEROA
(Santiago, 1708-Madrid, 1783), patriarca das Indias, arcebispo de Laodicea
(antiga cidade turca)
3: MONUMENTO NA FERRADURA, 1917,
A asimilación oficial de Rosalía.
4: IES ROSALIA DE CASTRO
Fundouno en 1942 Pura Lorenzana (1907-
1997), colaboradora do SEG. Catedrática de Xeografía e Historia no
Inst.Xelmírez no curso 41-42. A partir do 1942-43, fundará e dirixirá o
Instituto Feminino Rosalía de Castro, ata 1955.
5: CASA DA SENRA Nº 17 (ENTRE 1875 E 1880)
1875: nace Adriano Honorato Alejandro, morre aos 19 meses, 1877: nace
morta Valentina. "Follas Novas"
6: RÚA DE ENTRE CERCAS, 16 OU PORTA FAXEIRA 6 (UNIÓN
MADRILEÑA),
Última casa coa nai, antes de irse a Madrid en ABRIL de 1856.

7. 7: BAUTIZADOS, N. 6: Entre 1850 e 1854 coa nai e coa madriña. Actua no
Liceo de Santo Agostiño, "la casa de la Juventud", trata a Aguirre, Pondal,
Eduarda, En 1854 protagoniza Rosamunda de Gil y Zárate.
8: RÚA DO VILAR, 41:
A nai era "alimentista" da familia: Rosalía, Alejandra, as
2 criadas. Morre Teresa en 1862 aos 55 anos, sen
testamento, pois nada había, após voltar Rosalía da súa
2ª estancia en Madrid.
9: GRANDE HOSPITAL REAL:
A madriña, Mª Francisca Martínez, criada da nai, lévaa a bautizar na capela
deste Hospital, o 24 de febreiro de 1837.
10: RÚA DA CONGA, 1:
En 1856 Rosalía trasládase a Madrid. Casa con Murguía, volven a Coruña, en
Santiago nace Alejandra (1859), placa conmemorativa
11: RÚA DA CALDERERÍA, ANTES RÚA CALLOBRE, Nº 23, HOXE 40:
Solar onde naceu Aurea en 1869, logo da Revolución de setembro 1868
12: PORTA DE MAZARELOS,
2º andar nº 7 da antiga praza do Mercado Vello, hoxe nº 9. Publica por
subscrición popular Cantares Gallegos.

8. 13: CASA DE LÓPEZ FERREIRO, SÉ DO ILG.
14: CONVENTO DE SANTO AGOSTIÑO: patio e claustro, Teatro-circo
(canto, baile, teatro, circo), Rosalía, actriz e declamadora(1860). En 1854,
habitan nai e a filla. 1855-1856, aquí e na Porta Faxeira 6.
15: SAN DOMINGOS DE BONAVAL:
Traslado dos restos en 1891 do cemiterio da Adina ao Panteón de Galegos
Ilustres (conflito coa Igrexa), perto das covas da nai, dos fillos Honorato
Alexandre e Valentina...)
DE BALDE…
Cando me poñan o habito,
Se é que o levo;
Cando o responso me canten,
Se é que o teño;
Se hai con pagarlle os gregos,
E cando dentro da cove…
¡Que inda me leve San Pedro
Se só ó pensalo no río
Con unha risa dos deños!
¡Que enterrar han de enterrarme
Aunque non lles den diñeiro… ¡
16: SAN MARTIÑO PINARIO:

9. Bibliotecas Municipais de A Coruña
http://www.coruna.es/bibliotecas
Servizo Municipal de Bibliotecas de A Coruña
Rúa Durán Loriga 10-1º , 15030, A Coruña
Teléfono 981184384 / Fax :981184385
smb@coruna.es
Biblioteca Municipal Ágora
Rúa Ágora s/n 15010, A Coruña
Teléfono 981189886
bagora@coruna.es
Biblioteca Municipal Infantil e Xuvenil
Rúa Durán Loriga 10-Bjº , 15030, A Coruña
Teléfono 98184388 / fax 981184385
binfantil@coruna.es
Biblioteca Municipal Castrillón
Praza de Pablo Iglesias s/n 15009 A Coruña
Teléfono 981184390 / fax 98118439
bcastrillon@coruna.es
Biblioteca Municipal Monte Alto
Praza de los Abuelos s/n 15002, A Coruña
Teléfono 981184382
bmontealto@coruna.es
Biblioteca Municipal de Estudos Locais
Rúa Durán Loriga 10-1º , 15030, A Coruña
Teléfono 981184386 / Fax :981184385
bestudiosl@coruna.es
Biblioteca Os Rosales
Praza Elíptica 1-1º 15011 A Coruña
Teléfono 981184389
brosales@coruna.es
Biblioteca Municipal Forum Metropolitano
Rúa Río Monelos 1, 15006, A Coruña
Teléfono 981184298 / fax :981184295
bforum@coruna.es
Biblioteca Municipal Sagrada Familia
Rúa Antonio Pereira 1-Bj. 15007 A Coruña
Teléfono 981184392 / Fax 981184393
bsagrada@coruna.es
Síguenos en Twitter y Facebook
Bibliotecas Municipals de A Coruña Bibliotecas Municipais de A Coruña