Хүчирхийллийг үл тэвчих нь бидний соёл мөн /Сүндэрмаа.Б/

1. 1
ХҮЧИРХИЙЛЛИЙГ ҮЛ ТЭВЧИХ НЬ БИДНИЙ СОЁЛ МӨН
Сүндэрмаа.Б
Хүчирхийллийн Эсрэг Үндэсний Төвийн
Дархан салбарын зохицуулагч
Оршил
1998 оны 12-р сарын 8-22. Энэ л өдрүүд аймаг аймгаас улсын нийслэлд
ирсэн эгэл бүсгүйчүүд бидний нүдний өмнө ертөнцийг харах нэг шинэ цонх нээж
өгсөн юм. Энэ ямар цонх байсан бэ гэвэл “Хүний эрхийн зөрчил, Гэр бүлийн
хүчирхийлэл, хохирогч, хүчирхийлэл үйлдэгч” гэх мэт монгол хэлний үгсийн
санд байдаг боловч төдийлөн их хэлж, сонсож байгаагүй шинэ үгсүүдийн
цуглуулга, шинэ ойлголтуудтай танилцсан шинэ эрч хүчийг авсан, бас их зориг
шаардсан их ажлын эхлэл байсан юм.
Тиймээ, тэр өдрүүдээс хойш 16 жил өнгөрч, өнөөдөр эдгээр үгсүүдтэй
Монголын нийгэм танил болж, эдгээр үгсээр илэрхийлэгддэг үйлдлүүдийн хор
уршиг, сөрөг үр дагавар, тэдгээрийг багасгах, бууруулах, урьдчилан сэргийлэх
арга замуудыг бид эрчимтэй эрэлхийлж, ярилцаж хэлэлцэж, туршиж байна.
Амгалан тайвнаараа Монголдоо бахархагддаг Дархан хотын иргэд маань ч
энэ ажлаас хоцроогүй, хувь нэмрээ оруулж явна. Гэвч бидний ирээдүй хойч
үеийнхнийхээ өмнө хүлээсэн үүрэг хариуцлага маань бас ч тийм хангалттай
хэмжээнд биеллээ олж чадаагүй байна. Иймээс цаашид бид юу анхаарч
ажиллах вэ, хотын маань иргэд айх айдас түгшүүргүй, амгалан тайван орчныг
бүрдүүлэхэд гэр бүл, түүн дотроо хүчирхийлэлгүй гэр бүлүүдийг төлөвшүүлэхэд
бидний оролцоо хэрхэн байх талаар санал бодлоо өгүүлэхийг зорьлоо.
Гэр бүлийн хүчирхийлэл
Хvчирхийлэл нь хэн нэгэн хvний ганц нэгэн удаагийн, санамсаргvй,
тохиолдлын зан vйл бус тодорхой зорилгод хvрэх vvднээс тєлєвлєгдсєн
ухамсарт vйлдэл тєдийгvй бусдыг зовоон тарчилгах нэг хэлбэр юм.
 Гэр бүлийн гишүүдийн хэн нэг нь нөгөөгөө хүч, эрх мэдлээр
далайлгаж,эрхшээлдээ оруулах зорилгоор хяналтаа тогтоон, өөрийн
хамааралд оруулж буй тэгш бус харилцаа юм.

2. 2

Гэр бүлийн хүрээнд аль нэг этгээд нөгөө этгээдийнхээ эрх эрх чөлөөг
зөрчиж гэм хор учруулсан, эсхүл учруулахаар заналхийлсэн эрүүгийн
хариуцлага хүлээхээргүй үйлдэл, эс үйлдэхүйг хэлнэ.1
• Гэр бvлийн гишvvд тєрєл ба садангийн хvмvvс, урьд нь гэр бvлийн
харилцаатай байсан, гэрлэсэн буюу хэзээ нэгэн цагт хамт амьдарч
байсан эсэхийг vл харгалзан хvvхэд нэгтэй хvмvvсийн дунд
• Мєн гэр бvлийн тухай хуулинд заасны дагуу хvvхдийг гэр бvлдээ авч
хvмvvжvvлж байгаа эсхvл асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч
тогтоосны vр дvнд харилцаатай болсон хvмvvс болон гэр аж ахуйг
хамтран эзэмшиж байгаа хvмvvсийн дунд vйлдэгддэг.
Гэр бүлийн хүчирхийллийн мөн чанар
Нэг. Аливаа хvчирхийлэл нь биеийн болон сэтгэл санааны асар их
дарамтыг учруулж, бие хvнийг хєнєєж байдаг.
Хоёр. Тєлєвлєгдсєн ухамсарт vйлдлээр илэрдэг. Ойр дотны
хvмvvсээ хvчирхийлж байгаа энэ зан vйлдлээ бусдад гаргадаггvй нь
єєртєє хяналт тавих чадвартайг харуулж байна.
Гурав. Тодорхой зорилгод хvрэх vvднээс айлган сvрдvvлэх, шийтгэх,
хохирогчийг єєрєєсєє хамааралтай гэдэгт итгvvлэн vнэмшvvлэх
тактик хэрэглэдэг.
Дөрөв. Гэр бvлийн хvчирхийлэл хvний хувийн амьдрал, хувийн нууцтай
холбоотой эмзэг асуудал юм.
Тав. Гэр бvлийн хvчирхийлэл нь санаатай vйлдэгддэг, байнгын
тогтвортой vргэлжилдэг тэгш бус харилцаа юм.
Зургаа. Гэр бvлийн хvчирхийлэл нь дахин давтагдаж, даамжирч, далд
vйлдэгддэг гэмт хэрэг юм.
Хvчирхийллийн тvгээмэл хэлбэрvvд
 Биеийн хvчний дарангуйлал
 Сэтгэл санааны
 Эдийн засгийн
1
Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль

3. 3
 Айлган сvрдvvлэх
 Бусдаас тусгаарлах
 Мєрдєн мєшгих

4. 4
Дархан-уул аймагт гэр бүлийн хүчирхийллийн асуудалтай
ажиллаж буй өнөөгийн байдал
ХЭҮТ-ийн Дархан салбараар 16 жилийн туршид 1300 гаруй хүн хандаж
ганцаарчилсан зөвлөгөө, туслалцаа авсан байдаг.Энэ бол зөвхөн Гэр бүлийн
хүчирхийлэл,дарамтанд байна гэдгээ ойлгосон, цаашид ингэж байж тэвчихгүй ньээ
хэмээн өөрийн болоод үр хүүхдийнхээ амьдрал, хувь заяанд санаа тавьсан хүмүүс
л хандаж ирсэн тоо баримт. Үүний цаана ТББ болоод төрийн байгууллагад хандаж
туслалцаа, хамгаалалт авахыг мэдэхгүй, хандаад бодит үр дүн гарахгүй юм шиг
хардаг ойлгодог нь 2-3 дахин их. Тэд зөвхөн гэр бүл, найз нөхдийн хүрээнд
асуудлаа тавиад учраа олохгүй хүчирхийллийн тойрогтоо эргэлдсээр байдаг.
Үйлчлүүлэгчдийн он оны бүртгэлд судалгаа хийж үзэхэд2
Хүснэгт 1
Үйлчлүүлэгчдийн
дундаж нас
20-с доош 21-30 31-40 41 дээш
2,7% 29% 37,4% 30,8%
2014 онд үйлчлүүлэгсэд
эмэгтэйчүүд
хүүхэд эрэгтэй
Ахмад
настан
Эм-5 Эр- 2 30 доош
настай 2
40 дээш
настай 3
3
84% 7% 5,1% 3%
Түр хамгаалах байрны үйлчилгээг “Сэтгэлийн дэм-Мөнх” ТББ 2014 оны 9-р
сараас эхлэн төртэй гэрээлэх журмаар ажиллуулж эхэлсэн бөгөөд үйлчилгээ,
нөхцөл байдал стандарт хангахгүй, санхүүгийн асуудал хүндрэлтэй байгаа. Гэсэн
хэдий ч хүчирхийллийн хохирогч 4 үйлчлүүлэгчийг асуудлаа шийдвэрлэтэл нь
байрлуулж үйлчилгээ үзүүлсэн.
НХҮХ-тэй гэрээлэн ажиллах асуудалд саатал гарч байгаа тул одоогоор
зөвхөн халамжийн үйлчилгээ шаардлагатай зорилтот бүлгийн иргэдэд үйлчилгээ
2
ХЭҮТ-ийн Дархан салбараар үйлчлүүлэгсдийн бүртгэлийн судалгаа

5. 5
үзүүлэх хандлага бий болоод тавьсан зорилгоосоо гажих байдал ажиглагдаж
байна. Энд байгууллагуудын хамтын оролцоо, ойлголцол, ажилтнуудын хандлага
нөлөөлж байна гэж үзэж байгаа.
Гэр бүлийн хүчирхийллийн талаарх Дархан хотын иргэд олон нийтийн ойлголт
хандлагыг тандах зорилгоор бид 500 хүнийг хамруулсан судалгаа хийж үзсэн юм.
Үүнд:
Таны бодлоор Гэр бүлийн хүчирхийлэл гэж юу вэ?
График 1
Гэр бүлийн хүчирхийлэлд хэн өртөж байна вэ?
График 2

6. 6
Хүчирхийлэлд өртсөн үедээ хэнд ханддаг вэ?
График 3
2010 – 2012 онд Дархан –Уул аймгийн Анхан шатны шүүхээр гэрлэлтээ
цуцлуулсан байдалд хийсэн судалгаанаас...
Хүснэгт 2
Нэхэмжлэгчийн
нас
18-20 21-25 26-30 31-35 36-40 41 дээш
0,5% 15% 26% 30% 20% 8,5%
Ам бүлийн тоо
3 4-7
64,5% 35,5%
Хүүхдийн нас 1-3 4-7 8-10 11 дээш хүүхэдгүй
22,5% 29,5% 16,5% 28,5% 3%
Гэрлэлт цуцлах болсон шалтгаан
Архи уудаг 22% байнгын дарамтанд
байдаг
10,1%
Зоддог 19,6% хардалт 6,5%
Өөр хүнтэй гэр бүлийн
харьцаатай
12,8% хамт амьдрагсадын
оролцоо
6,2%
Үзэл бодол нийцдэггүй 11,1% бусад 12,1%

7. 7
 Гэмт хэргийн гаралт 2013 оны 9-р сарын байдлаар өмнөх оны мөн үеийнхээс
21,8%-р өссөн, гэмт хэрэгт холбогдсон хүүхдийн тоо 6%-р өссөн, хохирсон
эмэгтэйчүүдийн тоо 39,8%, улсын хэмжээнд Гэр бүлийн хүчирхийллийн хэрэг
74,9%- иар тус тус өссөн байна.

2014 онд Дархан-Уул аймагт амиа хорлолт 11 буюу өмнөх оныхоос 37,5%-иар,
бусдад гэмтэл учруулсан 297 буюу 2,4%-иар, хүчингийн гэмт хэрэг 15 буюу 25%-
иар, биеэ үнэлэхэд татан оролцуулсан 2 гэмт хэрэг, насанд хүрээгүй хүнтэй
хурьцал үйлдэх 6 гэмт хэрэг, хүний амь хөнөөсөн гэмт хэрэг 8 буюу 60%-иар өсч
гарсан статистик мэдээ байна.3
Эндээс харахад хүчирхийлэл ихсээд байгаа мэт харагдаж байгаа нь Гэр
бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга УИХ-д өргөн
баригдсан, ТББ-дын зүгээс олон улсын байгууллагуудын санхүүгийн
тусламжтайгаар олон нийт, төрийн албан хаагчид, шийдвэр гаргагч түвшнийхэнд
асуудлыг ойлгуулахаар нөлөөллийн ажлыг эрчимжүүлсний үр дүнд далд байдаг
гэмт хэргийн илрүүлэлт нэмэгдэж байгаатай холбоотой гэж үзэж болно.
Гэр бүлийн хүчирхийллийн хохирогч ЦГ-т хандахад нөгөө л гэр бүлийн
маргаан , захиргааны зөрчил гэдгээр харах, их сайндааЗХТХ-иар 7-30 хоног
баривчлах, торгох, эрүүгийн хэрэг үүсгэгдэх болоход хохирогч гомдлоо
буцааснаар хэрэгсэхгүй болгох арга л хэрэглэгдэж байна. Манайхаар
үйлчлүүлэгчид ГБХТТХ-иар эрх хязгаарлах арга хэмжээ авахуулахаар шүүхэд
хандахад 2013 он хүртэл нэг ч шийдвэр гарч байсангүй, сүүлийн 2 жилд л эрх
хязгаарлах арга хэмжээ цөөн боловч шийдвэрлэгдэж байна.
Бид гэр бүлийн хүчирхийллийг бууруулах, таслан зогсоох, урьдчилан
сэргийлэх чиглэлээр Төр ба ТББ-ын хамтын ажиллагаа уялдаа холбоог
сайжруулахаар “Хамтарсан баг”-аар ажиллах аргачлалд суралцаж эзэмших
зорилго тавьсан. Дархан-Уул аймгийн бүх сумдын багийг түшиглэсэн төрийн
анхан шатны үйлчилгээ үзүүлэгч мэргэжилтнүүдийг чадавхижуулах сургалтуудыг
үе шаттай удаа дараа зохион байгуулж байна. Хэдийгээр ажлын эхлэлүүд,
3
ДУА-ийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2014 оны 12 сар. Статистикийн хэлтэс

8. 8
хамтарч асуудлыг шийдвэрлэх ажилд ахиц гарч байгаа ч дараах бэрхшээлүүд
тулгарч байна. Үүнд:
 Мэргэжилтнүүдийн ажлын байрны тодорхойлолтонд Хамтарсан багт
гүйцэтгэх үүрэг нь албан ѐсоор тусгагдаагүйгээсажлын үр дүнг тооцоход
Хамтарсан багийн хүрээнд хийсэн ажил огт үнэлэгддэггүй байна. Ийм
байдлаас шалтгаалан хамтарсан багийн үйл ажиллагаа бараг найзын
хувиар, хувь хүний санаачлагаас хамааран явагдаж байна.Үүнээс
хамааралтайгаар багийн гишүүн солигдоход багийн ажилд муугаар
нөлөөлөх,дахин сургах, сургалтын процесс тасралтгүй явагдах шаардлагыг
бий болгож байна.
 Зарим тохиолдолд багийн гишүүдийн хүчирхийллийн кейстэй ажиллах ур
чадвар, энэ талаарх мэдлэг дутмаг байгаагаас гэр бүлийн нэг л гишүүнтэй
уулзаж ярилцах замаар шийдвэр гаргах, хүчирхийлэл, үл хайхрах байдалд
өртсөнгэр бүлд үзүүлэх материаллаг тусламжинд илүү анхаарах, эсхүл
шууд буруутган зэмлэх зэрэг дутагдал
ажиглагдаж байна. Ингэснээр тухайн гэр бүлийн гишүүдэд хариуцлагыг
мэдрүүлэх, цаашид ийм байдлаас урьдчилан сэргийлэх чадварыг нь
нэмэгдүүлэх биш, харин өөгшүүлэн дэмжиж байгаа мэтээр ойлгогдох
магадлалтай юм.
Бид нэн тэргүүнд шийдвэрлэж болох саналууд
Гэр бүл гэдэг маань нийгмийн анхдагч нэгж, тэнд нийгмийн бүхий л харилцаа
багтдаг. Гэр бүлд үйлдвэрлэл, түүн дотроо хүнийг төрүүлээд зогсохгүй хүн болгон
төлөвшүүлэх үйлдвэрлэл явагддагаараа онцлогтой орчин. Хүчирхийлэлтэй орчинд
өссөн хүүхэд хүчирхийлэгч болох магадлал маш өндөр.
Гэр бүлийн хүчирхийллийн асуудал бол зөвхөн тухайн гэр бүлийн асуудал биш
нийгмийн асуудал. Гэр бүлийн хүчирхийлэл бол гэмт хэрэг. Гэр бүлийн
хүчирхийлэл бол хүний эрхийн ноцтой зөрчил.
Иймд гэр бүлийн хүчирхийллээс урьдчилан сэргийлэх, хүчирхийллийг таслан
зогсоох, хохирогчдыг хамгаалах дараах хэрэгцээ шаардлагууд гарч байна. Үүнд:

9. 9
1. Олон нийтийн хүчирхийллийг эсэргүүцэх, үл тэвчих, хүчирхийллээс
урьдчилан сэргийлэх талаарх ойлголт мэдлэгийг нэмэгдүүлэх мэдээлэл,
сурталчилгааны ажлын шинэлэг хэлбэрүүдийг бий болгох
2. Хамтарсан багийн гишүүдийн ажлын байрны тодорхойлолтонд хамтарсан
багаар ажилласан ажлын үр дүнг оруулж тооцохоор эрх зүйн баримт бичиг
гаргаж баталгаажуулах
3. Хүчирхийллийг өөгшүүлэн дэвэргэгч хүч болдог архидалтыг эрс бууруулах,
үгүй болгох
4. Гэр бүлийн харилцааны боловсрол олгох, залуусыг гэр бүлийн амьдралд
бэлтгэх сургалтын хөтөлбөр боловсруулж, сургалт явуулдаг төвүүдийг бий
болгох
5. Гэр бүлийн болон бэлгийн хүчирхийллийн хохирогчдыг шууд хүлээж авч
анхан шатны үйлчилгээ үзүүлэгч 72 цагийн дотор “Нэг цэгийн үйлчилгэний
төв”-ийг эмнэлэг түшиглэн байгуулж ажиллуулах
6. Гэр бүлийн хүчирхийллийн хохирогчдыг түр байрлуулан хамгаалах
үйлчилгээ үзүүлэгч -Хамгаалах байрыг төрийн байгууллагын бүтцэд оруулан
ажиллуулах
7. Хүчирхийлэл үйлдэгчдийн зан үйлд нөлөөлөх хөтөлбөрийг боловсруулан
Цагдаагийн газрын дэргэд мэргэшсэн ажилтантай сургалтын төв байгуулж
үйл ажиллагааг тогтмолжуулах
Эдгээр үйлчилгээг бий болгож хөгжүүлж чадвал хотын маань иргэд Гэр бүлийн
хүчирхийлэлд өртсөн тохиолдолд бодит хамгаалалт авч, гэмт хэрэг таслан
зогсоогдож, залуу гэр бүлүүдийг хүчирхийллийн харилцаанд орохоос урьдчилан
сэргийлэх шийдвэртэй алхмуудыг хийж бусад аймаг орон нутагт жишиг болж
чадна.
Ном зүй
1. Хүүхдийн осол гэмтлийн өнөөгийн байдал 2007 он УБ
2. Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэхэд хамтарсан багаар ажиллах арга зүй
2010 он УБ

10. 10
3. Хороо сум багийн түвшинд хүүхэд хамгааллын үйлчилгээг олон нийтэд
түшиглэн хамтарсан багаар үзүүлэх нь 2009 он УБ
4. Хүүхэд хамгааллын үйлчилгээ 2009 УБ
5. Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх арга зам 2003 он
УБ
6. Бага хурал, чуулга уулзалтанд тавигдсан илтгэл, судалгааны эмхэтгэл 2005
он ХЭҮТ УБ
7. Гэр бүлийн хүчирхийллээс урьдчилан сэргийлэх төслийн үнэлгээ 2007 он УБ
ДЗОУБ
8. Эмэгтэйчүүдийн эсрэг хүчирхийлэл бол хүний эрхийн зөрчил мөн 2009 он
УБ
9. Монгол улсын ГБХТТХууль 2004 он УБ
10.ХЭҮТ-ийн Дархан салбарын үйлчлүүлэгчдийн бүртгэл
11.ХЭҮТ-ийн Дархан салбараас шүүхийн гэрлэлт цуцлалтанд хийсэн судалгаа
Товчилсон үгийн тайлбар
ХЭҮТ Хүчирхийллийн эсрэг үндэсний төв
ГБХТТХ Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль
ЗХТХ Захиргааны хариуцлагын тухай хууль
ТББ Төрийн бус байгууллага
НХҮХ Нийгмийн халамж үйлчилгээний хэлтэс
ДУА Дархан-Уул аймаг