Z dziejow-wojen-morskich-studia-i-szkice

SPIS TREŚCI
VSTĘP 7
MAKowsKIANDRZEJ
Wojny morskie - problemy metodologiczne . 14
GERLACH KRZYSZTOF
Wojny morskie epoki drewna i żagla. Świadomość ograniczeń . 32
0LENDER PIOTR
Wojny morskie na przełomie XIX iXX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
HERMA MAREK
Wojny morskie pierwszej polowy XX wieku . 87
KUBlAK KRZYSZTOF
Wojny morskie w"czasach współczesnych" 96
GAJBEATA
Stan współczesnych badań na świecie na temat wojen morskich
w starożytności 120
NOWOK LUKASZ
Chorwackie korsarstwo na Adriatyku (IX-XI wiek) . ............ . 129
KRouPIOTR
Kozackie działania wojenne na Morzu Czarnym wXVII wieku . 135
PASTOREK ANNA
Admirał Cornelis Tromp - szelma czy bohater? 153
CIESIELSKI TOMASZ
Flotylle dońska, dnieprowska iazowska.
Poczqtki rosyjskiej floty czarnomorskiej 165
I<LOSOWICZ ROBERT
Działania US Navy przeciwko piratom berberyjskim
wAfryce Pólnocnej 1801-1805 . 185
OLEJKO ANDRZEJ
Zwalczanie niemieckiej bronipodwodnejprzez alianckie lotnictwo
morskie na Morzu Pólnocnym iOceanieAtlantyckim wlatach
1916-1918 Wielkiej Wojny na wybranychprzykładach. . . . . . . 197
http://grzbiet.pl/sklep/z-dziejow-wojen-morskich-studia-i-szkice
Przykładowy rozdział książki: Z dziejów wojen morskich Studia i Szkice
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

SPISTREŚCI
A.KSAMJTOWSKI ANDRZEJ
Fortyfikacje wybrzeży Morza Bałtyckiego
w pierwszej polowie XX wieku 222
SEMKÓW PIOTR
Działania wojenne na Baltyku wpierwszej polowie XX wieku
- wybrane zagadnienia . 246
MA.JZNER ROBERT
Zagadnienie zbrojeń morskich wpracach Oddziału II
Sztabu Głównego WP 1936-1939 . 256
DRZEWIECKI ANDRZEJ
Operacja "Peking" oraz jej polityczno- wojskowe następstwa 2i0
KOCHNOWSKI ROMAN
Ewolucja morskiej doktryny wojennej Rzeszy Niemieckiej
1891-1939. 285
FRANZ MACIEJ
Pierwsze, nieudane, operacje włoskich torped SLC 298
MICKIEWICZ PIOTR
Od bitwy morskiej do ochrony interesówpaństwa. Ewolucja rolifloty
wojennej iform prowadzenia działalności wojskowej na morzu
wXXI wieku . 32i
KościELNIAK KAROL
Dzieje wojen morskich wprogramie studiów historycznowojskowych 341
BIBLIOGRAFIA 346

WST.ĘP
Historia wojen morskich to tematyka, która nie tylko powraca wbadaniach
historyków co jakiś czas, ale jest niezwykle atrakcyjna dla czytelników.
Populamość czasopism miłośników historii wojen morskich ihistorii okrętów
i statków, pozwala stawiać wniosek, że jest to jeden z tych tematów, który ma
rzeszę wiernych i oddanych czytelników, tych którzy czekają na każde nowe,
oby tylko dobre opracowanie historyczne.
W tym względzie brak syntezy wojen morskich obejmującej swoim zakre
sem czas od najdawniejszych losów człowieka po czasy współczesne, musi być
dla historyków wyrzutem sumienia. Polska historiografia wojskowa, od swoje
go powstania wpołowie XIX wieku nie potrafiła nigdy zebrać wsobie dość sił,
by taka synteza powstała. W okresie międzywojennym, który nie bez powodu
uważany jest za złoty czas dla polskiej historiografii wojskowej, powstało opra
cowanie Witolda Huperta 1• Ta praca, będąca zapisem jego wykładów dla stu
dentów szkoły morskiej wToruniu, jest do dziś jedyną próbą takowej syntezy
dziejów wojen na morzu. Ma swój charakter, syntetyczny wymiar, a ponad
wszystko styl narracyjny wykładu akademickiego dla przyszłych oficerów Pol
skiej Marynarki Wojennej. Pomimo tego, że od jej powstania minęło już pra
wie 100 lat, nie udało się w ramach polskiej historiografii wojskowej, ponow
nie podjąć próby takie syntetycznego ujęcia historii wojen morskich.
Do roli takiego opracowania przez lata była podnoszona książka Edmunda
Kosiarza która jednak nie powstawała jako próba syntezy wojen na morzu,
a raczej jako zbiór przypadków, pewnych najważniejszych morskich zdarzeń,
które ułożone chronologicznie, miały dać rys przemian jakie dokonywały się
gdy człowiek walczył o panowanie nad morzami i oceanami świata. Przy
wszystkich swoich wadach iniedoskonałościach, była ipozostaje ciągle jedyną
taką próbą. Żaden z następnych polskich historyków-marynistów takiej próby
już nie podjął.
To oczywiście nie oznacza, że wtoku rozwoju polskiej historiografii wojsko
wej pozbawieni byliśmy kolejnych bezcennych opracowań, które były ważne
dla wielu miłośników omawianej tematyki. Do tych najcenniejszych na pewno
trzeba zaliczyć opracowania T. Łoposzki 1, JW. Dyskanta4, J. Lipińskiego 5,

8 WSTĘP
J. Gozdawy-Gołębiowskiego 6, T. Wywerki-Prekurata7, P.P. Wieczorkiewicza~.
E. Kosiarza9, A. Perepeczki 10, J. Pertka 11, Z. Flisowskiego 12, T.M. Gelewskie
go 13 czy wśród tych młodszych choćby P. Olender 14, K. Kubiak 'S, M. Glock lf·,
M. Borowiak ,-czy M. Herma 'R, atakże wielu innych 19•
Niezwykle ważnym segmentem polskiej historiografii wojskowej, odnoszą
cej się do dziejów wojen na morzu zawsze były opracowania popularno-nauko
we, jak choćby do dziś wspominana seria książeczek "Miniatury Morskie" 20.
Dziś miejscem szczególnego rozwoju badań, a zwłaszcza prezentacji ich wyni
ków pozostają polskie czasopisma historyczno-wojskowe o tematyce maryni
stycznej. Do najważniejszych z nich należą "Okręty Wojenne", "Morza Statki
i Okręty", "Okręty" czy wmniejszym zakresie "Przegląd Historyczno-Wojsko
wy", czy "Studia z dziejów polskiej historiografii wojskowe( Nie sposób oczy-
6 J. Gozdawa-Gołębiowski, Od wojny krymskiej do wojny bałkańskiej. Działania flot wo1ennych n.1 mv
rzach i oceanach wlatach 1853-1914, Gdańsk 1985.
-J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka-Prekurat, Pierwsza wojna światowa na morzu, Gdańsk 19~3.
' P.P. Wieczorkiewicz, Historia wojen morskich, t. 1-2, Londyn 1995.
9 E. Kosiarz, Bitwy na Baltyku X-XIX w., Gdańsk 1978; Tegoż, Działaniaflot wdrugiej wojnie świato
wej, Gdańsk 1989; Tegoż, Wojna na Baltyku 1939, Gdańsk 1988; Tegoż, Pierwsza wojna światowa na
Bałtyku, Gdańsk 1979.
10 A. Perepeczko, Bój oAtlantyk, Warszawa 1995; Tegoż, Morze Śródziemne wogniu, Warszawa 1995;
Tegoż, Wielkie ewakuacje. Norwegia 1940, Francja 1940, Grecja 1941, Warszawa 2010; Tegoż, Bur;:u
nad Atlantykiem, t. 1-4, Warszawa 1999-2002; Tegoż, Od Mers El-Kebir do Tulonu, Gdańsk 19-9;
Tegoż, Opanowanie na Morzu Śródziemnym, Gdańsk 1974; Tegoż, Od Napoleona do de Gaulle'a. Hi
storia flotyfrancuskiej 1789-1942, Oświęcim 2014; Tegoż, u-booty pierwszej ><'ojny Śl<'iato><•ej. Warsza··
wa 2000 i inne.
11 J. Pertek, Wielkie dni malejfloty, Poznań 1972; Tegoż, Pod obcymi banderami, Poznań 1963; Tegoż.
Druga mała flota, Poznań 1959; Tegoż, Korsarze wyruszają Ilu mor;:a i oce,mv, Poznań 1982; Tegoż.
Od Dunkierki do Dakaru, Poznań 1987 i inne.
12 Z. Flisowski, Burza nad Pacyfikiem, t. 1-2, Poznań 1986-1989.
" T.M. Gelewski, Singapur 1942. Klęska na Malajach i upadek Singapuru, Gdańsk 2006; Tegoż,
Zbrodnie wojenne na morzu wdrugiej wojnie światowej, Gdańsk 1976.
14 P. Ołender, Wojna amerykańsko-hiszpanska na morzu 1898 r., Warszawa 1995, Tegoż, 1'ojna f•lpori
sko-chińska na morzu 1894-1895, Warszawa 1997; Tegoż, IVojn.v morskie 1883-1914. Warsuwa2005;.
11 K. Kubiak, Morskie działania specjalne po roku 1945, Warszawa 2001, Tegoż, D;:l,lł•llllu sił nwrsbch
po drugiej wojnie świ,ltoweJ. Studi11 pr;:yp•ldków, Warszawa 2007
" M. Głock, Flota Czerwona Ilu Morzu Cz,lrnym. Wielk.1 improwi;:aq,l 1941-1942, Warszawa 2011;
Tegoż, Flota Czerwona na Morzr1 Cz<1rnym. Wvmrcz,,ne zwvcięstw,, 1943-1944, 'arszawa 2011.
1' M. Borowiak, z.,pomni,lllll flota. Mokr,mv. Polska 1f,m•n~~rka Wojt'llllll ,,. ,..,,"rie;: Rt'Sft! So><·ieck.!
1939, Warszawa 2014; Tegoż, Admirał Unrug 1884-19~3, W~rszawa 2014; Tegoż, St,,/,,w,· drap<e:111b.
Polskie okręty podwodni' /<126-194:', Warszaw~ 2013; Tegoż, i1,,/,, p,,t,l he: mit,iw, Warszawa 2010:
Tegoż, Plamy na bander:<', W~rszawa 200:' i inne.
'"M. Herma, Pod banda,} !w. Andrzeja: rolu Floty Czumom,,rsbq H' n·aliz,,qi ktm<<"p<j< struteg,•::rn·d'
(militarnyclr) Rosji w latlich 1914-1917, Kr~ków 2002; Tegoż, R<'.I,VJSk.l.f1,,t,lwojt'lllhl 1111 B,lłt.vku H' l,,_
tach 1905-1917, Kraków 2010.
"'Autor nie chce by ktokolwiek z polskich historyków zajmujących się dziejami wojen n~ morzu po
czul się pominięty. Wszystkich prace są dostrzegalne, oceniane, recenzowane, wchodzą dl' dyskursu
naukowego, stają się kolejnymi cegiełkami budującymi wiedze o wojn.1ch na morzu wdziejach.
10 Szerzej o tej serii M. Franz, Najdłuższa morska seria- o.,Miniaturach Morski.-l1" k'.IP<liiiPiicnic, ..Stu·
dia zdziejów polskiej historiografii wojskowej", t. XV, Poznań 2014, s. 91-111.

WSTĘP 9
wiście nie wspomnień nie istniejącego już 11Przeglądu Morskiego" 21 , który
przez lata był pierwszym i najważniejszym polskim czasopismem poświęco
nym sprawom morskim, czy też 11Morze", "Nasze Morze", a także nadal na
szczęście ukazująca się "Nautologia':
Roli tych wszystkich nurtów tu wskazanych, ale także tych które im towa
rzyszą, awspomniane nie zostały, nie da się wżaden sposób przecenić. Jednak
że, żaden z nich nie zapełnia ostatecznie tej najważniejszej luki, próby napisa
nia wielkiej syntezy dziejów wojen na morzu. To jednak pozostaje nadal naj
ważniejszym, niespełnionym zadaniem dla polskiego świata historycznego,
które powinno ponad wszelkimi podziałami i animozjami, stanąć wobec tego
wielkiego zadania.
Przedstawiane dziś czytelnikom opracowanie nie rości sobie prawa do zapełnie
nia tejże luki, co najwyżej jedynie chce dołożyć kolejną cegiełkę do budowanej wie
dzy o przeszłości wojen na morzu. Zaczynem dla tej książki stało się spotkanie na
sympozjum "Wojny na morzu" zorganizowane wramachXIX Powszechnego Zjaz
du Historyków Polskich wSzczecinie w2014 roku. Zaproszenie do tego sympo
zjum skierowane zostało do wszystkich polskich historyków, ale nie tylko history
ków, którzy zajmują się dziejami wojen na morzu. Zaproszenie to spotkało się
zróżnymi ocenami. Oboktych pozytywnych, których efektembył udział wspotka
niu szczecińskim, doczekało się także negatywnych, czynawet złośliwie wrogich na
niektórych zportali internetowych, których roli iznaczenia współcześnie także nie
wolno pomijać. Stanowią one bowiemwielka platformę wymianymyśli, poglądów,
aczęsto także bardzo ostrych recenzji powstających opracowań historycznych. Ża
łując, że nie wszyscy chcieli się pojawić iporozmawiać, koordynatorzytego spotka
nia bardzo dziękowali idziękują, każdej osobie która przyjęła zaproszenie do spo
tkania w Szczecinie, każdej osobie która pojawiła się na sympozjum i zabrała
wtamtych dniach głos.
Przedstawiane teksty to tylko część dorobku tamtych dwóch dni. Nie udało się
zebrać wszystkich tekstów, wszystkich wystąpień. Często na drodze do pełnego
sukcesu stanęły zwykłe, ludzkie, problemy, jak choroba, zawalenie się prowadzo
nych badań, czy też nagłe zmianywżyciu zawodowym iosobistym. Żałując każde
go ztych tekstów, których tu nie możemy zaprezentować, pragniemy jednakoddać
wręce czytelników to co udało się nam wspólnym wysiłkiem przygotować.
Ponad wszystko dziękujemy wszystkim Autorom za przygotowane rozpra
wy, bez których nie byłoby możliwości jak sądzimy ponownego podjęcia dys
kusji wwielu ważnych kwestiach.
Prezentowana książka wyraźnie dzieli się na dwa człony. Pierwszych pięć
studiów, to tzw. studia wprowadzające, które mają mieć wswoich założeniach
charakter bardziej przekrojowy, stanowiąc z jedne strony próbę podsumowa
nia dotychczasowego stanu badań wdanej epoce, ajednocześnie także wskaza-
21 O jego roli, zawartości tekstów historycznych patrz M. Franz, Studia historycznowojskowe na la
mach "Przeglądu Morskiego wlatach 1928-1939, [w:] Studia zdziejów polskiej historiografii wojsko
wej, tom Y, Poznań 200l, s. 89-112; Tegoż, Studia historycznowojskowe na lamach,, Przeglądu Morskie
go" wlatach 1947-1950, [w] Studia 7. dziejów polskiej historiografii wojskowej, tom Yl, Poznań 2002,
s. 35-48; Tegoż, Studia historycznowojskowe na lamach "Przeglądu Morskiego" wlat,lch 1957-1990,
[w:] Studia zdziejów polskiej historiografii wojskowej, tom Yli, Poznań 2003, s. 93-118.

lO WSTĘP
nia pewnych, najważniejszych kierunków, jakie należy podejmować w przy
szłości. Ich Autorzy dokonali ogromnego wysiłku, by w możliwie jak najbar
dziej syntetycznej formule, podjąć próbę ujęcia całości tematyki. W tym
względzie są to studia o charakterze unikalnym.
Kwestie metodologiczne stały się przedmiotem badawczym dlaAndrzeja Ma
kowskiego, który podjął się próby nakreślenia podstawowych pojęć womawia
nej tematyce, czy też jej założeń filozoficznych. Trudno byłoby dziś na polu pol
skiej historiografii wojskowej szukać osoby bardziej kompetentnej wtej kwestii,
zwłaszcza że problematyka ta przewija się wjego opracowaniach od łat. Równie
cennym jest studium Krzysztofa Gerłacha, dziś na pewno najważniejszego wPoł
sce badacza dziejów wojen na morzu w epoce drewna i żagla. Jego znakomite
pióro znane jestwszystkim czytelnikom tematów wojenno-morskich, ajego tek
sty są dla wielu odniesieniem dla własnych badań. Przedstawiane tu studium
wskazuje na największe, zdaniemAutora, problemy badaczyepoki drewna iżagla
wzrozumieniu tamtej epoki, jej specyfiki iwefekcie tego jakie najczęściej błędy
pojawiają się wopracowaniach historycznych. Ta delikatna i napisana ze znaw
stwem recenzja dotychczasowych dokonań historiografii, może pozwolić nam
unikać choćby tych najbardziej radykalnych błędów.
Z tematyką poprzedniego studium koresponduje kolejne, autorstwa Piotra
Olendra, który zajął się dziejami wojen na morzu na przełomie XIX iXX wieku.
Ten jeden z bardziej aktywnych współcześnie historyków marynistów, badacz
szczególnie wojny rosyjsko-japońskiej 1904-1905, stara się wswoim studium po
kazać jak zmieniały się floty wojenne wXIX wieku i jak różne floty miały wejść
wczas Wielkiej Wojny. Ten syntetyczny rys pokazuje główne kierunki wbudow
nictwie okrętowym, ale także taktyce istrategii wojen morskich tamtych czasów.
Jego koniec, czyli wybuch pierwszej wojny światowej na morzu, staje się punkiem
wyjścia dla studium Marka Hermy, jednego z tych polskich historyków, którzy
podjęli się prowadzeniabadań nad flotą rosyjska, badań zawsze trudnych, ze wzglę
du na dostęp do źródeł historycznych. Wswoim studium Marek Herma stara się
pokazać nie tylko jakie znaczenie miała pierwsza wojna światowa na morzu, ale
także jakie znaczenie miał okres międzywojenny, który był nie tylko czasem roz
brojenia na morzach, ale ponad wszystko nowego, wielkiego wyścigu zbrojeń, któ
re następowały wokresie gwałtownego postępu technicznego. Tam gdzie pojawia
się uzbrojenie rakietowe na okrętach, tam kończą się zainteresowaniaAutora, dając
początek studium Krzysztofa Kubiaka. Ten historyk, ale zarazem także były oficer
Połskiej Marynarki Wojennej, jest jednym zniewielu współczesnych Autorów po·
dejmujących kwestie kontliktów na morzu wokresie po 1945 rok'U, wręcz do cza
sów nam współczesnych iwłaśnie tym kwestiom poświęca on swoje studium.
Obok tych studiów o charakterze przekrojowym, z wielką przyjernnościoł
chcemy zaprezentować także cała grupę studiów iszkiców podejmujących lv.ve
stie bardziej szczegółowe, często pomijane w polskiej historiografii wojskowej,
łub według ich Autorów oczekujących na nowe opracowanie. Tu także postano
wiliśmy, jako redaktorzy, zachować układ chronologiczny, licząc że to ułatwi każ
demu zczytelników poszukiwanie tekstów ich interesujących, choć nie ukrywa
my, że wielu zPaństwa zdecyduje się przeczytać je wszystkie, jako interesujące.

WSTĘP Ił
Beata Gaj podjęła się niełatwego zadania nakreślenia stanu współczesnych
badań na świecie na temat wojen w czasach starożytnych. Tematyka ta przez
lata była traktowana w Polsce bardzo po macoszemu. Pojawiały się tylko drob
ne rysy w czasopismach, a w ostatnich latach pojedyncze opracowania nowej,
młodej fali historyków. W zestawieniu tych badań, znajnowszymi trendami na
świecie, dzięki temu szkicowi, widać, jakwiele zostało do zrobienia, wtej kwe
stii. O ile starożytność może pochwalić się choć pracą Tadeusza Łoposzki,
wcześniej już tu sygnalizowaną, to epoka średniowieczna, to prawdziwe czasy
ciemne dla polskiej historiografii wodniesieniu do wojen morskich. Nie tylko
nie ma nowoczesnej próby syntezy tych czasów na morzu, ale brak jakiejkol
wiek nowej fali badań wtej kwestii. Stąd szkic Łukasza Nowoka można uznać
za niezwykle cenny, a tematyka piractwa chorwackiego na Adriatyku w IX-XI
wieku na pewno dotąd nie była wPolsce opracowywana.
Epoka nowożytna miała i ma swoich historyków, którzy nie zapominają o tym,
że ten czas wojen, to był takie okres wojen na morzu. Piotr Kroli zaprasza czytelni
ków na Morze Czarne śladami chadzekkozackich, ich wyprawmorskich skierowa
nych przeciwko siedzibom tureckim i tatarskim. Tematyka ta była już kilka razy
podejmowana wpolskiej historiografii choćby przez Tadeusza Górskiego czyMa
ciej Franza, ale jak słusznie zauważa Autor tego studium, postęp badań, zwłaszcza
na Ukrainie jest tak duży, że koniecznym są korekty ustaleń badawczych, czy też
wznowienie dyskusji nad choćby znaczeniem tychże wypraw czasie wojnypolsko
-tureckiej z lata 1620-1621. I co warto wskazać, Autor mając ogromną erudycje
wtejże tematyce, te najnowsze trendy, czy ustalenia pokazuje czytelnikom. Anna
Pastorekporywa nas na morza zachodnie, wstronę jej ukochanych Zjednoczonych
Prowincji Niderlandów. Tamłoda badaczkadziejówwojen na morzu, zasłynęła nie
tylko znowoczesnego opracowania floty holenderskiej wXVII wieku, czy też pró
byukazaniabitwypod Texel, tu przedstawia postać jednegozciekawszych, na pew
no nie tuzinkowych holenderskich admirałów, którzy odcisnęli swoje piętno na
losach floty tejże nowożytnej republiki. Znając źródła holenderskie tworzy ona rys
człowieka, który ponad wszystko dbał o swoją popularność, własne miejsce we
flocie, ale nie koniecznie inie zawsze olos republiki, której służyć przysięgał.
Badania nad początkami floty rosyjskiej czasów Piotra l, to temat ciągle
wPolsce czekający na opracowanie. Tomasz Ciesielski, doskonale znający lite
raturę przedmiotu, źródła, zwłaszcza te najważniejsze rosyjskie, jest osobą któ
ra może właśnie tej tematyce się poświęcić. Jego szkic poświęcony pierwszym
rosyjskim flotyllom, oparty w całości o rosyjskie materiały mam nadzieję, że
będzie zaczynem dla dalszych prac, badań i z czasem dla opracowania, która
zapełni tę wielką lukę wpolskiej historiografii wojen na morzu.
Czasy napoleońskie to okres, który doczekał się wielu opracowań polskich hi
storyków, marynistów, czy tylko miłośników dziejów na morzu. Jednak temat,
który podjęty został przez Roberta Kłosowicza takiego opracowania się jeszcze
nie doczekał. Flota US Navy nie jest traktowana jako ważny czynnik na morzu
wpoczątkach XIX wieku, a jej działania na wodach Morza Śródziemnego umy
kają oku polskich historyków. Próba ukazania działań tej floty przeciwko piratom

12 WSTĘP
berberyjskim, jest próbą przypomnienia jej działań iwskazania, że wczasach na
poleońskich, nie wszystko zaczyna się ikończy na bitwie pod Trafalgarem.
Pierwsza wojna światowa na morzu to czas wielkich walk, wielkich bitew, któ
re objęły wszystkie morza i oceany świata. Od wielu lat pozostają one tematem
dla badań i publikacji historyków. Andrzej Olejko Podjął się próby ukazania jak
zwalczana była niemiecka broń podwodna na Morzu Północnym i Atlantyku
w latach tej wojny przez lotnictwo alianckie. Okres tej właśnie wojny to realny
debiut okrętów podwodnych, jako broni morskiej o masowych charakterze, ale
także lotnictwa morskiego. Starcie tych dwóch nowych broni na morzu, pokaza
ło, że to właśnie one mogą w latach następnych odgrywać najważniejszą rolę.
Początki ich rywalizacji pokazuje szkic publikowany na łamach tego opracowa
nia. W toku tej także wojny podjęta została wielka operacja forsowania cieśnin
tureckich Dardaneli iBosforu przez aliancką eskadrę. Ten bój pomiędzy okręta
mi i fortami nadbrzeżnymi pokazał jak wielką rolę mogły odgrywać w dziejach
fortyfikacje terenów nadbrzeżnych, zwłaszcza jeśli na ich wyposażeniu znajdo
wała się potężna artyleria. Andrzej Aksarnitowski, skupia się wswoim szkicu na
kwestiach fortyfikacji znajdujących się nad Morzem Bałtyckim, pokazując jak
dużą rolę odgrywały one w warunkach jednak dość zamkrliętego akwenu, nad
którym próbę swojej dominacji w pierwszej połowie XX wieku podejmowały
Rosja i Niemcy. Z tym tekstem koresponduje następny szkic Piotra Semkowa,
który próbuje na wybranych przykładach pokazać działania wojenne na Morzu
Bałtyckim w pierwszej połowie XX wieku. Okres do 1945 roku był czasem na
tym akwenie bardzo intensywnym, a zakres operacji morskich prowadzonych
choćby tylko wlatach pierwszej wojny światowej był bardzo szeroki. Współcze
śnie, tematyka ta często bywa zapominaną ipomijaną.
Wokół tematyki potęgi morskiej Niemiec iich rywalizacji o panowanie na Mo
rzem Bałtyckim, ale także iinnymi akwenami odwołuje się studium Romana Koch
nowskiego, który pokazuje jak zmieniała się doktryna niemiecka w od czasów
kanclerza Leo von Capriviego po wybuch drugiej wojny światowej. Rosnące impe
rium niemieckie, było wwielkiej części imperium morskim, na morzu właśnie szu
kającym potwierdzenia swojej pozycji światowej. Ta rosnąca potęga, nawet można
powiedzieć, odradzająca się po klęsce w pierwszej wojnie światowej, znajdowała
swoje odbicie wpracach polskiego wywiadu wojskowego.Jego działaniom na kie
runku "morskim" swój szkic poświęcił Robert Majzner, który nie tylko wspók-ze
śnie jest jednym znajwiększych znawców działań polskiego WY'";adu wojskowego
wokresie międzywojennym, ale na łamach prezentowanego studium pokazuje Ue
"polska dwójka" wiedziała o zbrojeniach morskich, zmianach w koncepcjach uży
cia flot wojennych, a wefekcie tego jak Polska mogła przygotować się skuteczniej
do wybuchu nowej wojny światowej. Ato właśnie wiedza wywiadu miała przyczy
nić się do decyzji o podjęciu operacji "Peking'; czyli wyprowadzeniu z Bałtyb..-u
trzech polskich niszczycieli, które zdecydowano się skierować do portów brytyi
skich. Andrzej Drzewiecki, od lat zajmujący się Polską Marynarką Wojenną, pró
buje pokazać jakie były wojskowe i polityczne następstwa tej operacji. Decyzje
podjęte, wtedywsierpniu-wrześniu 1939 roku miały swoje efekty wlatach następ
nych, a patrząc na ciągle zdobiący nadbrzeże kościuszkowskie w Gdyni okręt-mu-

WSTĘP 13
zeum ORP "B~'Skawica" można uznać, że były to decyzje niezwykle ważne. To
nowe spojrzenie na tamte wydarzenia pokazuje, że o Polskiej Marynarce Wojennej
prowadzone badania należy kontynuować.
Druga wojna światowa to tematyka od wielu lat najbardziej eksploatowana
wbadaniach historycznych, osób zajmujących się dziejami wojen na morzu. Moż
na by uznać, że wszystkie kwestie zostały już podjęte i opracowane. Ale jednym
ztych akwenów, które nie doczekało się jeszcze samodzielnej, możliwie komplet
nej syntezy jest Morze Śródziemne. Maciej Franz od kilku lat przygotowujący taką
wielką syntezę, prezentuje tu na łamach tego opracowania jeden z jej drobnych
fragmentów poświęcony włoskim siłom szturmowym w początkowym okresie
wojny, przed ich największym sukcesem, czyli atakiem nabazę wAleksandrię. Wy
chodząc od początków takich sił zczasówpierwszej wojnyświatowej, prezentowa
ny jest rys ich rozwoju, szkolenia ipierwszych operacji bojowych.
Czasy współczesne okazują się okresem wktórym siły zbrojne, wtym mary
narka wojenna są elementami systemu bezpieczeństwa państw na świecie.
Właśnie ewolucji roli flot wojennych na świecie swój szkic poświęcił Piotr
.Mickiewicz, chcąc pokazać, że głoszony swego czasu przez Francisa Fukuyamę
"koniec historii" nie tylko okazał się fałszywą tezą, ale zmiany, ciągłe i niekoń
czące się, są najbardziej charakterystyczną cechą rozwoju gatunku ludzkiego.
Dotyczy to także flot wojennych.
Całość tego opracowania kończy szkic Karola Kościelniaka poświęcony
miejscu dziejów wojen morskich w programach studiów historycznowojsko
wych, opierając się na analizie programu takowych studiów realizowanych
wZakładzie Historii Wojskowej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza wPoznaniu.
Autorwskazuje, że dla dziejów flot wojennych, wojny na morzach nie tylko jest
miejsce w programach studiów, ale że muszą one znaleźć swoje tam miejsce.
Można tylko na kanwie tego szkicu wyrazić żal, że kilka lat temu zlikwidowano
Instytut Historii wAkademii Marynarki Wojennej im. BohaterówWesterplat
te wGdyni, atym samym zniszczono dorobek jego pracowników i prowadzo
nych tam zajęć, które jak wżadnej polskiej uczelni wyższej koncentrowały się
na historii wojen morskich. Rozbicie tamtego zespołu naukowców i zaprze
paszczenie jego dorobku naukowego i dydaktycznego pozostaje wyrzutem su
mienia dla ówczesnego kierownictwa tej uczelni.
Można więc powiedzieć, że od czasów najdawniejszych i kwestii podstawo
wych można na łamach tego opracowania dotrzeć do czasów współczesnych,
gdy dla wielu jedynym Bogiem jest pieniądz, parametryzacje, słupki wyników
tzw. obiektywnych ocen. Dla marynarki wojennej też czasy stały się bardzo trud
ne, o czym świadczy nie tylko likwidacja "Przeglądu Morskiego", ale także losy
korwety ,,Gawron", która stała się patrolowcem "Ślązak" inadal jest bardzo dale
ko od wejścia do służby. Z drugiej strony nie ma dziś potęgi państwa bez potęgi
na morzu, więc dla nas historyków wojen na morzu, ale także losów okrętów czy
statków, aponad wszystko ludzi morza, tematów nie zabraknie jeszcze długo.

Z dziejow-wojen-morskich-studia-i-szkice

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (14)

Similar to Z dziejow-wojen-morskich-studia-i-szkice

Similar to Z dziejow-wojen-morskich-studia-i-szkice (20)

More from Księgarnia Grzbiet

More from Księgarnia Grzbiet (20)

Z dziejow-wojen-morskich-studia-i-szkice