1. Συμμετέχοντας στις εκδηλώσεις των Ελευθερίων της
πόλης μας, η ομάδα βιβλίου του 2ου Γυμνασίου
Κομοτηνής παρουσίασε το βιβλίο της συντοπίτισσας
Σωτηρίας Μαραγκοζάκη, «Ο Υπατος της Σμύρνης», το
Σάββατο 9 Μαΐου και ώρα 7.30 μ.μ. στο Αμφιθέατρο
Παπανικολάου.
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ
ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ ΤΟΥ 2ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ
1
2. Το Πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας
Η παρουσίαση έγινε στο πλαίσιο
Πολιτιστικού Προγράμματος
Σχολικών Δραστηριοτήτων που
εκπονήθηκε στο σχολείο μας με
ευθύνη της καθηγήτριας του
σχολείου, Έφης Καραπούλη,
φιλολόγου-ιστορικού.
2
3. Οι μαθήτριες που συμμετείχαν
Στόχος του Προγράμματος είναι η προώθηση της
φιλαναγνωσίας σε συνδυασμό με την πρόσληψη της ιστορικής
γνώσης μέσω της Λογοτεχνίας. Στο Πρόγραμμα συμμετείχαν οι
μαθήτριες: Μαρία Ατσκακανίδου, Κατερίνα Αντωνίου, Ίλια
Ψαθά, Αλεξάνδρα Τηγανούρια, Κωνσταντίνα Κούτρα, Σοφία
Αναστασιάδου, Άννα-Μαρία Κολοκοτρώ νη, Μαρία Μαυρομάτη,
Γεωργία Στρόφαλη, Χριστίνα Ζαφειριάδου, Νίκη Αραμπατζή,
Φένια Κουλαξίδου, Βικτωρία Μαρτσά, Ντουιγού Μπεκήρ και
Τσιντέμ Μεμέτ.
3
5. Ιστορική μεθοδολογία & τεκμηρίωση
5
Η παρουσίαση των γεγονότων και των πρωταγωνιστικών
μορφών της Μικρασιατικής Καταστροφής που αναφέρονται
στο βιβλίο τεκμηριώθηκαν φωτογραφικά με φωτογραφίες και
κινηματογραφικά ντοκουμέντα της εποχής και αποσπάσματα
γραπτών και προφορικών πηγών.
6. Συνεργασία με τη «Νότα»
6
Στην εκδήλωση συμμετείχε και την επένδυσε μουσικά με
μικρασιατικά τραγούδια ο μουσικός Χρήστος Χατζόπουλος,
καθηγητής του Μουσικού Σχολείου Κομοτηνής, με τα μέλη του
Εργαστηρίου του Παραδοσιακής Μουσικής «Η Νότα», Σοφία
Χατζοπούλου και Ζαχαρούλα Τσιπλακίδου.
7. Αριστείδης Στεργιάδης: η κεντρική μορφή
του βιβλίου
7
Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης μίλησε στο κοινό η ίδια η
συγγραφέας, που προσκλήθηκε για το σκοπό αυτό στην
Κομοτηνή. Η Σωτηρία Μαραγκοζάκη, δημοσιογράφος στο
επάγγελμα, ασχολήθηκε επί μακρόν με το θέμα των
Μικρασιατικών και διερεύνησε ειδικότερα την αινιγματική
προσωπικότητα του Αριστείδη Στεργιάδη, που διετέλεσε Ύπατος
Αρμοστής στη Σμύρνη την περίοδο 1919-1922, κατ’ εντολή του
Ελευθερίου Βενιζέλου και με έγκριση των Μ.Δ. Αυτόν καθιστά
πρωταγωνιστή της ιστορίας της.
8. Η δημοσιογράφος Έλδα Λαμπίση
8
Εξίσου σημαντική θέση δίνει, τόσο ως πρωταγωνίστριας όσο και ως
αφηγήτριας, στην Έλδα Λαμπίση, νεαρή τότε δημοσιογράφο στη
Σμύρνη, που ακολούθησε τον Ελληνικό Στρατό στη μικρασιατική
εκστρατεία. Η Έλδα Λαμπίση είναι υπαρκτό πρόσωπο, για το οποίο
έγινε λόγος στη βιβλιοπαρουσίαση.
9. Τα άλλα πρόσωπα του έργου
9
Εκτός αυτών παρουσιάστηκαν και οι προσωπικότητες του Θρακιώτη
στην καταγωγή, διεθνούς φήμης μαθηματικού, Κωνσταντίνου
Καραθεοδωρή και του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου, που
συμπλέκονται στο έργο μεταξύ τους με δεσμούς αληθινούς αλλά και
μυθοπλαστικούς. Ωστόσο, έγινε αναφορά και στους ανώνυμους της
Ιστορίας, ρωμιούς και τούρκους, μέσα από τις προσωπικές τους σχέσεις
και αλληλεπιδράσεις.
10. Η Βιβλιοπαρουσίαση στο πλαίσιο των
«Ελευθερίων» 2015
10
Η Εκδήλωση της Βιβλιοπαρουσίασης έγινε στο πλαίσιο του εορτασμού των
Ελευθερίων της πόλης μας, με την οποία το 2ο Γυμνάσιο συμμετείχε ενεργά
στο εορταστικό πρόγραμμα εκδηλώσεων του Δήμου. Στο τέλος της
εκδήλωσης επακολούθησε ανοιχτή συζήτηση με τη συγγραφέα. Οι
μαθήτριες, σε ρόλο πλέον δημοσιογράφου, απηύθυναν ερωτήσεις στη
συγγραφέα, σχετικά με το έργο, τη συγγραφική πράξη, την έμπνευση και την
τεχνική της σύνθεσης, τη δημοσιογραφία και τα μελλοντικά σχέδια της
συγγραφέως.
Παραθέτουμε στη συνέχεια αυτούσια
τη συνέντευξη που μας παραχώρησε
η κα Μαραγκοζάκη:
11. 11
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ
Η Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση Πολιτισμού, Παιδείας, Αθλητισμού
Κομοτηνής (ΔΚΕΠΠΑΚ) και το 2ο
Γυμνάσιο Κομοτηνής σας προσκαλούν
το Σάββατο 9 Μαΐου στις 19.30΄ στο Αμφιθέατρο του Ιδρύματος
Παπανικολάου σε εκδήλωση του 2ου
Γυμνασίου Κομοτηνής. Η Ομάδα
Βιβλιοπαρουσίασης του 2ου
Γυμνασίου Κομοτηνής, με τον συντονισμό της
φιλολόγου/ιστορικού Έφης Καραπούλη, παρουσιάζει το ιστορικό
μυθιστόρημα της Σωτηρίας Μαραγκοζάκη «Ο Ύπατος της Σμύρνης». Στην
εκδήλωση θα παρευρεθεί και θα συζητήσει για το έργο της η συγγραφέας.
Τη βιβλιοπαρουσίαση πλαισιώνουν σμυρναίικα τραγούδια από το Μουσικό
Σύνολο της Σχολής Παραδοσιακής Μουσικής «Η Νότα» του καθηγητή
παραδοσιακής μουσικής και συνθέτη Χρήστου Χατζόπουλου.
- «Ο βιωμένος χρόνος δίνει υπόσταση
σε κάθε πράγμα και κάθε τόπο».
-«Ποιος να τολμήσει να ξιφουλκήσει
κατά των εθνικών μύθων»;
-«Πήγε μέχρι τα πέρατα της γης,
για να αποφύγει να διασχίσει τον εαυτό
του».
-«Το κατηγορητήριόν σας επιστρέφεται
ως ανεπίδοτον».
-«Εν τέλει όσα ετράβηξα ήσαν επειδή
δεν προσκύνησα».
-«Η μόνη απόλυτος και απαραβίαστος
στάσις δι’ εμέ
είναι η σιωπή, η τελεία, η πλέον
έντιμος.
Δια αυτό σιωπώ έναντι της
κωφότητος».
Παραθέματα από τον
Ύπατο:
14. Η Σωτηρία Μαραγκοζάκη σε α΄ πρόσωπο
Σοφία Αναστασιάδου:
14
1. Τι σας έκανε να ασχοληθείτε με τα Μικρασιατικά, ένα θέμα που
έχει τόσο πολύ συζητηθεί και ερευνηθεί; Έχετε κάποια προσωπική
σχέση με τη Σμύρνη;
Ξέρετε, δεν διαλέγουμε πάντα το θέμα, θα τολμούσα να πω ότι
συνήθως μας εκείνο μας επιλέγει. Τα βιβλία, οι μνήμες από τα παιδικά μας
χρόνια, οι αφηγήσεις αγαπημένων μας προσώπων π.χ. του παππού ή της
γιαγιάς, η καταγωγή μας, τα ακούσματά μας, τα βιώματα, η ανάγκη να
«αποδράσουμε» από το σήμερα, μας ωθούν να ερευνήσουμε την ιστορική
περίοδο που μας ενδιαφέρει για να μάθουμε περισσότερα, για να
κατανοήσουμε καλύτερα το χθες και μέσα από αυτό και το σήμερα.
Προσωπικά η προσφυγική καταγωγή μου από το Ουζούν Κιοπρού, της
ανατολικής- τουρκικής Θράκης καθώς και πολλά βιβλία για την περίοδο
εκείνη ( της Διδώς Σωτηρίου, του Ηλία Βενέζη, του Τάσου Αθανασιάδη) με
είχαν επηρεάσει από πολύ νωρίς. Αργότερα άρχισα να διαβάζω και σχετικά
ιστορικά βιβλία. Ε όταν συμβεί αυτό η απόσταση από την έρευνα μέχρι την
ανάπλαση και την κατάθεση της δικής μας εκδοχής για το «τότε» δεν είναι
μεγάλη.
15. Ίλια Ψαθά:
15
2. Πως σκεφτήκατε να επιλέξετε τον Αριστείδη Στεργιάδη ως κεντρικό
ήρωα του έργου σας; Γνωρίζατε κάτι ήδη από πριν ή επειδή ήταν αυτό
που λέμε «ο κακός της ιστορίας» και αυτό σας κέντρισε το ενδιαφέρον;
Κάπως έτσι, ίσως γιατί οι «κακοί» της ιστορίας κεντρίζουν το ενδιαφέρον
μας, προσπαθούμε να καταλάβουμε τα κίνητρα των πράξεών τους, να
κατανοήσουμε την ανθρώπινη φύση που είναι ικανή για το πιο ηρωικό και για το
πιο ποταπό. Γνώριζα ότι ο Αριστείδης Στεργιάδης ήταν κόκκινο πανί για τους
μικρασιάτες πρόσφυγες και –δυστυχώς- εξακολουθεί να είναι για τους απογόνους
τους. Κανείς ή σχεδόν κανείς, ακόμα και έγκριτοι ιστορικοί δεν μίλησαν για το
έργο του, για το ακατόρθωτο που προσπάθησε να κατορθώσει στη Σμύρνη: τη
συνύπαρξη των σύνοικων στοιχείων, τον αλληλοσεβασμό, την αποδοχή του Άλλου
ενάντια στον φανατισμό και τη μισαλλοδοξία. Η σφοδρότητα και η τραγικότητα
των γεγονότων της Καταστροφής, όμως, ο πόνος του ξεριζωμού, έστειλαν στο πυρ
το εξώτερο της Ιστορίας το όνομά του με αποτέλεσμα να «ξεχαστεί» εκείνη η
περίοδος, της Ελληνικής Διοίκησης Σμύρνης και το πολυσήμαντο και
πολυδιάστατο έργο που είχε συντελεστεί κάτω από την άγρυπνη καθοδήγηση και
την επίβλεψη προσωπικά του Στεργιάδη. Δυστυχώς είναι γνωστό το φαινόμενο
εξαγωγής ιστορικών συμπερασμάτων, που εμφανίζονται ως αντικειμενικά γιατί
χρησιμοποιούν στοιχεία σωστά, αλλά όχι πλήρη.
17. 17
Το όνομα, λοιπόν, του Αριστείδη Στεργιάδη τράβηξε την προσοχή
μου εξαιτίας όλων όσων του αποδίδανε. Έτσι άρχισα να συγκεντρώνω
συστηματικά υλικό για εκείνον τον διαβόητο ύπατο αρμοστή Σμύρνης στο
πλαίσιο μιας κανονικής έρευνας που επεκτάθηκε και σε ιστορικά αρχεία.
Υπήρξαν, δηλαδή πολλά τα ερεθίσματα και από πολλά χρόνια πριν που με
οδήγησαν στη συγγραφή του Ύπατου της Σμύρνης.
Για να διαπιστώσω με έκπληξη στη συνέχεια πως σε ότι αφορά στο
ρόλο του Στεργιάδη τα περισσότερα που έχουν γραφτεί διακρίνονται από
μονομέρεια, έντονο συναισθηματισμό, αποσιωπήσεις, ελλειπή στοιχεία.
Βέβαια τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια τάση αναθεώρησης και
επανεξέτασης των γεγονότων εκείνης της εποχής και στο πλαίσιο αυτό
παρατηρούμε μια τάση αποκατάστασης τρόπον τινά του ονόματος του
Στεργιάδη. Ίσως, γιατί στη χώρα μας «ανακαλύπτουμε» με νηφαλιότητα
την αλήθεια ή μάλλον τις αλήθειες με καθυστέρηση πολλών χρόνων.
18. Νίκη Αραμπατζή:
18
3. Πόσο καιρό χρειαστήκατε, για να ολοκληρώσετε τις έρευνές σας και να
γράψετε τελικά το βιβλίο σας;
Καταρχάς, θέλω να τονίσω ότι ο Ύπατος της Σμύρνης ανήκει στη σφαίρα της
λογοτεχνικής μυθοπλασίας. Η αλήθεια που δημιουργεί ο μυθιστοριογράφος δεν
μπορεί και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέεται με την αλήθεια του
ιστορικού ή του χρονικογράφου. Ανεξαρτήτως αυτού όμως εφόσον ως πρώτη ύλη
χρησιμοποιείται η Ιστορία προσωπικά θεώρησα πως η συγγραφή του Ύπατου
προϋπέθετε πολύχρονη, επίμονη και σχολαστική έρευνα για εκείνη την εποχή. Το
βιβλίο είναι μεν λογοτεχνικό αλλά «πατάει» γερά στην Ιστορία, σε μαρτυρίες,
αρχεία, βιβλιογραφία.
Η εύρεση σχετικής βιβλιογραφίας δεν ήταν δύσκολη γιατί έχουν γραφτεί
πάμπολλα βιβλία για εκείνη την περίοδο. Οι δυσκολίες είχαν να κάνουν με την
έρευνα αναξιοποίητων πηγών, με τη διασταύρωση των στοιχείων, την εξεύρεση
πρωτογενούς υλικού, αλλά και με τις προκαταλήψεις, που ενώ νομίζουμε ότι έχουμε
απαλλαγεί εντούτοις τις κουβαλάμε ατόφιες μέσα μας. Η Βιβλιοθήκη Κιτσίκη – που
στεγάζεται στο Ηράκλειο Κρήτης στο σπίτι του Αριστείδη Στεργιάδη- η Ζωσιμαία
Βιβλιοθήκη στα Γιάννενα, τα αρχεία του ΕΛΙΑ και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους
παρείχαν πολύτιμο υλικό για τη συγγραφή του βιβλίου. Χρειάστηκαν περίπου επτά
χρόνια με ενδιάμεσες διακοπές μηνών για να ολοκληρωθεί το βιβλίο.
19. Άννα-Μαρία Κολοκοτρώνη:
19
4. Ποια συναισθήματα νιώσατε, όταν ερευνούσατε το θέμα και όταν το
περάσατε στη συγγραφή; Εκτός από τη συγκίνηση και την έκπληξη τι
άλλο;
Αισθανόμουνα αγωνία και συνάμα είχα πεισμώσει επειδή ήθελα να δώσω με
έναν πολυπρισματικό τρόπο το θέμα. Να το προσεγγίσω και να το αναδείξω
πολύπλευρα, χωρίς συναισθηματικές αγκυλώσεις, χωρίς ιδεοληψίες, με παρρησία
και τόλμη. Συνάμα πέρα από το κομμάτι της έρευνας και των πραγματολογικών
στοιχείων είχα αγωνία για να αποδώσω το κλίμα της εποχής, να μην υπάρχουν
αναχρονισμοί, να πείθει, να ταξιδεύει τον αναγνώστη στην πολύεθνη,
πολιπολιτισμική και πολύβουη Σμύρνη. Η ανάγνωση πάνω απ’ όλα είναι απόλαυση
που αισθανόμαστε όταν ένα βιβλίο μας «ταξιδεύει» με εικόνες, όταν κινητοποιεί τις
αισθήσεις μας, όταν μας συγκινεί η γλώσσα του, ο τρόπος που είναι γραμμένο. Ο
λογοτέχνης οφείλει πρωτίστως έναντι του εαυτού του να είναι συνεπής όταν γράφει
για την ανθρώπινη περιπέτεια, η οποία σημειωτέον δεν τελειώνει ποτέ, να
αφουγκράζεται, να αναζητεί διαρκώς, να αναδεικνύει με παρρησία αθέατες
πλευρές, να προσεγγίζει όσο μπορεί πιο αμερόληπτα, να κατανοεί. Όπως δεν
υπάρχει αντικειμενική μα μόνον έντιμη δημοσιογραφία, έτσι συμβαίνει και στη
λογοτεχνία. Δεν γράφεις για να γίνεις αρεστός, να αποκτήσεις εξαργυρώσιμη φήμη,
να χαϊδέψεις αυτιά, να κάνεις πωλήσεις.
20. Κωνσταντίνα Κούτρα:
20
5. Πόσο η συγγραφή του βιβλίου σάς έχει επηρεάσει τη γνώμη σας για
το θέμα της Σμύρνης;
Ομολογώ ότι πριν την έρευνα γνώριζα όσα γνωρίζουμε οι περισσότεροι με
βάση όσα μάθαμε στο σχολείο και γενικότερα από την επίσημη Ιστορία. Όταν
λοιπόν διαπιστώνει ότι η αλήθεια της επίσημης Ιστορίας εμπεριέχει
αποσιωπήσεις ακόμη και νοθεύσεις, γενικότερα δεν συμπεριλαμβάνει αλήθειες
και δεν ευνοεί την κριτική στάση και ματιά, ε τότε γίνεσαι επιφυλακτικός και
ψάχνεις ακόμη περισσότερο. Αν μη τι άλλο προβληματίζεσαι, σου
δημιουργούνται ερωτήματα, μπαίνει μέσα σου το στοιχείο της αμφιβολίας και
αυτό το σπέρμα της αμφιβολίας ευθύνεται για κάθε μορφής δημιουργία και
ανατροπή των καθιερωμένων και των θέσφατων. Από την άλλη, όμως, όπως
έχει πάλι πει ένας ποιητής, ο Μιχάλης Κατσαρός « και σε μένα ακόμη που σας
ιστορώ αντισταθείτε». Γιατί η Σμύρνη του Ύπατου, είναι η «δική μου» Σμύρνη,
όπως προσωπικά την προσέγγισα και θέλησα να τη μοιραστώ μαζί σας. Δεν
σημαίνει ότι διεκδικώ τη μοναδική αλήθεια. Για το λόγο αυτό και χαίρομαι όταν
αναγνώστες μου λένε ότι το βιβλίο τους κινητοποίησε ώστε να αρχίσουν να
ερευνούν και οι ίδιοι εκείνη την πολυτάραχη εποχή.
21. Γεωργία Στρόφαλη:
21
6. Έχει κάποια ιστορική βάση ο μονόλογος του Στεργιάδη, όπως τον
δίνετε στο τέλος του βιβλίου ή είναι καθαρή μυθοπλασία;
Ο μονόλογος δεν είναι αληθινός, είναι μυθοπλασία αλλά βασίζεται και πάλι σε
στοιχεία. Λίγες ώρες πριν την είσοδο του τουρκικού στρατού στη Σμύρνη, το
απόγευμα της 26ης Αυγούστου του 1922 ο Στεργιάδης αποβιβάσθηκε στο αγγλικό
πλοίο Σιδερένιος Δούκας, το οποίο την επομένη αναχώρησε για
Κωνσταντινούπολη. Από εκεί οι πληροφορίες λένε ότι μέσω Ρουμανίας έφτασε
στη Γαλλία και εγκαταστάθηκε στη Νίκαια. Δεν επισκέφθηκε ποτέ ξανά ούτε την
Ελλάδα, ούτε την Τουρκία. Μίλησε όμως με μια και μοναδική συνέντευξη που
παραχώρησε. Ήταν τον Δεκέμβριο του 1929 στον απεσταλμένο δημοσιογράφο
της εφημερίδας ΠΑΤΡΙΣ Α. Αποστολόπουλο, ο οποίος μάλιστα συνομίλησε μαζί
του κρατώντας σημειώσεις επί τέσσερις μέρες. Το πρώτο μέρος της συνέντευξης
δημοσιεύτηκε στις 5 Ιανουαρίου 1930 και σημείωσε όπως ήταν φυσικό τεράστια
επιτυχία. Αποσπάσματά της διανθισμένα με πολλά σχόλια αναδημοσίευσαν και
άλλες εφημερίδες της εποχής όπως η ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ. Ο μονόλογος λοιπόν έχει ως
κεντρικό άξονα αυτή τη συνέντευξη και περιλαμβάνει διάσπαρτες λέξεις και
ορισμένες φράσεις που φέρεται ότι είπε ο Στεργιάδης. Ήταν το πιο δύσκολο
κομμάτι του βιβλίου και το φαντάστηκα ως έναν παραληρηματικό μονόλογο λίγο
πριν εκπνεύσει.
22. Αλεξάνδρα Τηγανούρια:
22
7. Ποια είναι η προσωπική σας άποψη: αθώος ή ένοχος τελικά ο
Στεργιάδης;
Στόχος του βιβλίου δεν ήταν και δεν μπορούσε να είναι η αποκατάσταση του
ονόματος του Στεργιάδη, ο μυθιστοριογράφος δεν είναι ιστορικός. Ο Στεργιάδης
υπήρξε προσωπική επιλογή του Βενιζέλου για τη θέση του ύπατου αρμοστή. Στη
Σμύρνη εφάρμοσε την πολιτική προσέγγισης των σύνοικων στοιχείων του Βενιζέλου,
δυστυχώς, όμως, αυτή η πολιτική ήταν και παρέμεινε ακατανόητη για το πολιτικό,
στρατιωτικό και εκκλησιαστικό «κατεστημένο» της εποχής, με το οποίο ο
Στεργιάδης χρειάστηκε να έρθει σε σύγκρουση. Επιπροσθέτως ήταν πολύ δύσκολος
χαρακτήρας, δύστροπος, καχύποπτος, νευρικός, με φοβερές εκρήξεις θυμού. Τον
«επέλεξα» - όπως προανέφερα- γιατί είχε κινήσει την περιέργειά μου πολλά χρόνια
πριν εξαιτίας των όσων του αποδίδουν. Στο πλαίσιο της έρευνας, όμως, διαπίστωσα
πως σε ότι αφορά το ρόλο του ως ύπατου αρμοστή τα περισσότερα που έχουν
γραφτεί διακρίνονται από μονομέρεια, προκατάληψη, έντονο συναισθηματισμό,
αποσιωπήσεις, ελλειπή στοιχεία. Υπήρξε θύμα των γενικότερων συγκυριών και όχι
μόνο. Το ιστορικό ανάθεμα στο πρόσωπό του είναι άδικο. Βέβαια τα τελευταία δύο
– τρία χρόνια παρατηρείται μια τάση αναθεώρησης και επανεξέτασης των
γεγονότων εκείνης της εποχής και στο πλαίσιο αυτό υπάρχει και μια τάση
αποκατάστασης του ονόματός του. Ίσως, γιατί στη χώρα μας «ανακαλύπτουμε» με
νηφαλιότητα την αλήθεια ή μάλλον τις αλήθειες με καθυστέρηση πολλών χρόνων.
23. Μαρία Μαυρομάτη:
23
8. Η Έλδα Λαμπίση είναι δημοσιογράφος, όπως κι εσείς. Η
ιδιότητά της αυτή σας συγκίνησε και σας παρακίνησε να την
κάνετε επίσης κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας σας;
Με άγγιξε περισσότερο το γεγονός ότι ήταν μια νέα κοπέλα,
δυναμική, μορφωμένη, γλωσσομαθής σε μια εποχή που δεν ήταν
καθόλου αυτονόητα τα θέματα της γυναικείας χειραφέτησης.
Εικοσάχρονη ούσα αποφάσισε να ακολουθήσει το ελληνικό
εκστρατευτικό σώμα και να στέλνει ανταποκρίσεις στον Ημερήσιο
Κήρυκα του Λονδίνου. Ήρθε σε σύγκρουση με τον πατέρα της και
πούλησε τα λίγα υπάρχοντά της για να κατορθώσει να αγοράσει τον
απαιτούμενο εξοπλισμό.
24. Χριστίνα Ζαφειριάδου:
24
9. Πώς κρίνετε την απόφαση του Βενιζέλου να ιδρύσει το Ιωνικό
Πανεπιστήμιο στη Σμύρνη, δεδομένης της αβεβαιότητας της
επιδίκασης της Σμύρνης στην Ελλάδα και της γενικότερης
οικονομικής δυσπραγίας του ελληνικού κράτους; Δεν ήταν
εγχείρημα παρακινδυνευμένο;
Επειδή οφείλουμε να προσεγγίζουμε τα θέματα με βάση το ιστορικό
πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται και όχι με τη μεταγενέστερη γνώση που
διαθέτουμε η απόφαση αυτή του Βενιζέλου ήταν κατά την άποψή μου
πρωτοποριακή και μεγαλοφυής. Αντανακλούσε τη μεγάλη σημασία που
έδινε στην εκπαίδευση, πόσο πολύ ενδιαφερόταν να επενδύσει σε ένα
ανθρώπινο δυναμικό με επιστημονικές γνώσεις προκειμένου να προοδεύσει
ολόκληρη η κοινωνία. Με βάση το καταστατικό του θα φοιτούσαν σε αυτό
ανεξαρτήτως φύλου, καταγωγής, θρησκείας και κάτι τέτοιο ήταν έως και
επαναστατικό. Μετά τη Συνθήκη των Σεβρών ανέθεσε το δύσκολο αυτό
εγχείρημα της δημιουργίας δεύτερου ελληνικού πανεπιστημίου στον
Καραθεοδωρή. Δεν ήταν εύκολο να προβλέψει τις μετέπειτα εξελίξεις, ούτε
την εκλογική του ήττα. Η διάδοχη κυβέρνηση της Ενωμένης
Αντιπολίτευσης συνέχισε και δεν ματαίωσε την ίδρυση του πανεπιστημίου
για τον ίδιο επίσης λόγο. Ουδείς μπορούσε να προβλέψει τη σφοδρότητα
και την τραγικότητα των επερχόμενων.
25. Βικτωρία Μαρτσά:
25
10. Ποια άλλα πρόσωπα του βιβλίου έχουν ιστορική
βάση και τι μπορείτε να μας πείτε για αυτά;
Ιστορική βάση έχουν τα περισσότερα πρόσωπα, τα οποία
στο βιβλίο έχουν ρόλο δευτεραγωνιστή αν και πρωταγωνίστησαν
στα πραγματικά γεγονότα που διαδραματίσθηκαν. Ο Πρύτανης
Κων/νος Καραθεοδωρή, ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος, ο
πρώτος αρχιστράτηγος της μικρασιατικής εκστρατείας
Παρασκευόπουλος, ο ίδιος ο Αριστείδης Στεργιάδης ο οποίος
εμφανίζεται στο προσκήνιο του βιβλίου στο τέλος με τον
ασθματικό μονόλογό του. Νομίζω, όμως ότι για αυτά τα
πρόσωπα μίλησε με τον καλύτερο τρόπο η Καθηγήτριά σας η
κυρία Καραπούλη με το εντυπωσιακό υλικό που επιμελήθηκε και
παρουσίασε.
26. Ντουιγού Μπεκήρ:
26
11. Πως πλάσατε τους ήρωες του βιβλίου, που είναι καθαρά πρόσωπα
της δικής σας μυθοπλασίας;
Θέλετε δηλαδή να μάθετε τα μυστικά της «κουζίνας» του συγγραφέα, πως
συμβαίνει αυτό που αποκαλείται και βιβλιογέννεση. Λοιπόν η συγγραφή
προϋποθέτει να έχεις έρωτα με τη γλώσσα, να αγαπάς το διάβασμα, να
πειραματίζεσαι με τεχνικές για να βελτιώνεις τα εκφραστικά σου μέσα, να έχεις
ενσυναίσθηση, δηλαδή την ικανότητα να «μπαίνεις» στη θέση των άλλων. Για να
γραψεις, όμως, ένα βιβλίο, χρειάζεται ΟΡΓΑΝΩΣΗ! Χρειάζεται να οργανώσεις το
υλικό σου γύρω από τον θεματικό ορίζοντα που όρισες. Έτσι προκύπτουν και οι
χαρακτήρες. Επειδή είχα εξαρχής αποφασίσει το βιβλίο να είναι πολυφωνικό ήταν
ανάγκη οι χαρακτήρες του βιβλίου να έχουν διαφορετικές ηλικίες, μορφωτικό
επίπεδο, κοινωνική τάξη, πολιτικές πεποιθήσεις. Έτσι δημιουργήθηκαν τα εννέα
κύρια πρόσωπα του βιβλίου τα οποία δεν είναι πραγματικά εκτός από την Έλδα
Λαμπίση και τα οποία είναι: ο Γραμματέας Β’, η Αννέζα, η μικρή Μαρίκα, ο
κομμουνιστής στρατιώτης, ο τουρκοκρητικός ακόλουθος του Στεργιάδη, ο βοηθός
του Καραθεοδωρή, ο ιερέας στη Μητρόπολη της Αγίας Φωτεινής και ο ξένος
δημοσιογράφος.
Η δυσκολία είχε να κάνει με τη γλώσσα, γιατί – όπως ήδη γνωρίζετε- όπου
είναι πρωτοπρόσωπη η αφήγηση η γλώσσα διαμορφώνεται αναλόγως του ποιος
μιλάει, δηλαδή αλλιώς μιλά ο κομμουνιστής στρατιώτης και αλλιώς ο ιερέας.
27. Φένια Κουλαξίδου:
27
12. Ποιο από αυτά σας συγκίνησε και σας συγκινεί
περισσότερο; Ποιο από όλα αγαπάτε πιο πολύ;
Περισσότερο απ’ όλα αγάπησα την ορφανή μικρή Μαρίκα,
ίσως επειδή με έκανε να θυμηθώ πολλά από την παιδική μου
ηλικία. Είναι ένα παιδί που βρέθηκε στη δίνη βίαιων ιστορικών
γεγονότων και προσπαθούσε να καταλάβει τι συμβαίνει και πιο
είναι το σωστό. Η μικρή Μαρίκα μου έδωσε το πρόσχημα να
μιλήσω για θέματα εκπαίδευσης εκείνης της εποχής, να
αναρωτηθώ για την καθημερινότητα των ανήλικων, να
ξαναθυμηθώ την αθωότητα και τα ανόθευτα από φανατισμούς
συναισθήματα.
28. Μαρία Ατσκακανίδου:
28
13. Για κάποιαν από εμάς που ήθελε τυχόν να γίνει
δημοσιογράφος στο μέλλον: Αφήσατε τη δημοσιογραφία, για
να ασχοληθείτε με τη συγγραφή. Αυτό έγινε γιατί σας
απογοήτευσε η δημοσιογραφία;
Είναι γνωστό ότι «μια φορά δημοσιογράφος, για πάντα
δημοσιογράφος». Όχι δεν με απογοήτευσε η δημοσιογραφία, πιστεύω
στην έντιμη δημοσιογραφία, στον ρόλο της να ελέγχει την κάθε
εξουσία, στη δύναμη της. Όσο κι αν τα μέσα ενημέρωσης, ειδικά η
τηλεόραση, σαφώς και λειτουργούν ως διαμορφωτές της κοινής
γνώμης, αποπροσανατολιστικά, επιλεκτικά, κατευθυνόμενα και αυτό
είναι τρομακτικό. Αλλά γενικεύοντας και κατηγορώντας τα
συλλήβδην για κάθε τι στραβό δεν είναι σα να δίνουμε συγχωροχάρτι
στον δικομματισμό, τον λαϊκισμό, την αναξιοκρατία, την
οικογενειοκρατία, τις πελατειακές σχέσεις, όλα όσα ευθύνονται για
την αναξιοπιστία του πολιτικού προσωπικού;
29. Κατερίνα Αντωνίου:
29
14. Με ποιο άλλο θέμα θα καταπιαστείτε στη συνέχεια;
Το νέο βιβλίο που ήδη γράφω θα εντάσσεται χρονικά στην
περίοδο του ελληνικού εμφυλίου και θα κινείται πάλι στη σφαίρα της
λογοτεχνικής μυθοπλασίας. Είναι όντως δύσκολο θέμα, το οποίο στις
μέρες μας ορισμένοι κύκλοι επαναφέρουν – δυστυχώς- στο προσκήνιο
σε επίπεδο ρητορικής και πολιτικής αντιπαράθεσης. Και αυτό, ίσως,
έχει να κάνει με το γεγονός ότι δεν ερευνήθηκε επαρκώς
επιστημονικά και με νηφαλιότητα εκείνη η περίοδος, που εξακολουθεί
να είναι μαζί με τη μικρασιατική καταστροφή ένα από τα δύο πιο
βαθιά συλλογικά μας τραύματα. Ίσως για αυτό μας ταλανίζει ένας
είδος διχασμού, εμφύλιας διαμάχης, διότι δεν υπήρξε κάθαρση, όλα
κουκουλώθηκαν, αποσιωπήθηκαν, απωθήθηκαν. Έμεινε, όμως, η
αίσθηση των αδικαίωτων αγώνων, η πίκρα και η απογοήτευση για τη
«μητριά πατρίδα» που όχι μόνο δεν τιμώρησε ποτέ τους συνεργάτες
των κατακτητών μα στελέχωσε με αυτούς τον κρατικό μηχανισμό και
τους ανέδειξε σε ύπατα αξιώματα.
30. Τσιντέμ Μεμέτ:
30
15. Θα είναι και αυτό ιστορικό μυθιστόρημα ή κάτι άλλο;
Ναι, θα είναι και αυτό ιστορικό μυθιστόρημα αλλά θα έχει
διαφορετική μορφή από τον Ύπατο της Σμύρνης. Νομίζω, όπως
είπα και προηγουμένως ότι τη σύγχρονη Ελλάδα τη «σημάδεψαν»
δύο ιστορικά γεγονότα: η Μικρασιατική Καταστροφή και ο
Εμφύλιος πόλεμος. Πρόκειται για πληγές ανεπούλωτες ακόμη και
για πεδία έρευνας ακόμη ανεξάντλητα. Έπειτα η κατανόηση και η
ερμηνεία της συλλογικής ιστορικής μνήμης βοηθά με τη σειρά της
να κατανοήσουμε καλύτερα και να ερμηνεύσουμε το σήμερα.
Πιστεύω πως με τον έναν ή τον άλλο τρόπο η Μικρασιατική
Καταστροφή εξακολουθεί να έχει αντίκτυπο και να επιδρά στο
παρόν της χώρας μας και του λαού μας.
Κα Μαραγκοζάκη, σας ευχαριστούμε από καρδιάς για την
προθυμία και την τιμητική παρουσία σας στο σχολείο μας.
Η εμπειρία αυτή θα μας μείνει αλησμόνητη.
