Prezentacja na konferencję 50 lat KC. Błędna implementacja dyrektywy 1993/13/EWG i wypaczenia sensu regulacji w orzecznictwie SOKiK

1. Czy przepis prawa może byd abuzywny?
dr Zbigniew Okoo
„50 lat KC” / Kraków / 15-16 kwietnia 2014

2. Niedozwolone postanowienie
umowne – pojęcie
 Klauzula generalna (art. 385[1] KC):
 Postanowienie umowne jest niedozwolone
jeżeli kształtuje prawa i obowiązki
konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi
obyczajami, rażąco naruszając jego interesy
 Reguła interpretacyjna (art. 385*3+ KC):
 Lista klauzul „podejrzanych” o abuzywnośd,
co do których istnieje domniemanie
sprzeczności z dobrymi obyczajami

3. Rola reguły interpretacyjnej
z art. 385[1] KC
 „w przepisie tym chodzi o ułatwienie
sądowi dociekao, czy rozważane in casu
postanowienie wzorca kontraktowego
stanowi postanowienie niedozwolone,
to znaczy takie, które kształtuje prawa i
obowiązki konsumenta w sposób
sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco
naruszając jego interesy”
Wyrok SN z 3 lutego 2006 r., sygn. I CK 297/05

4.  Art. 385[3] pkt 15:
W razie wątpliwości uważa się, że
niedozwolonymi postanowieniami umownymi
są te, które w szczególności: […+ zastrzegają
dla kontrahenta konsumenta uprawnienie
wypowiedzenia umowy zawartej na czas
nieoznaczony, bez wskazania ważnych
przyczyn i stosownego terminu
wypowiedzenia

5.  „Bank może wypowiedzied Umowę z
zachowaniem 30-dniowego okresu
wypowiedzenia i tylko z ważnych
powodów, a w szczególności (…)”
Sygn. XVII AmC 949/10, XVII AmC 3530/10
 „Bank może wypowiedzied Umowę tylko
z ważnych powodów, a w
szczególności...”
Sygn.: XVII AmC 1457/09, XVII Amc 1582/09,
XVII AmC 1497/09, Akt XVII AmC 757/10, XVII
AmC 1645/10, XVII AmC 2136/10

6.  „Umowa może zostad wypowiedziana
przez Bank BGŻ z ważnych przyczyn, w
przypadku: (…) wycofania Karty z oferty
Banku BGŻ”
Sygn. XVII AmC 3511/10
 „Każda ze stron ma prawo rozwiązania
umowy świadczenia usług *monitoringu
obiektów+ za wypowiedzeniem”
Sygn. XVII AmC 2218/10

7.  „Apart zastrzega sobie prawo do
zakooczenia Programu w każdym czasie
po upływie 30 dni, od ogłoszenia takiej
informacji w salonach lub na stronie
internetowej Apart”
Sygn. XVII AmC 7/10
 „Organizator zastrzega sobie prawo (…)
zakooczenia Programu KARTA STAŁEGO
KLIENTA w każdym momencie”
Sygn.: XVII AmC 3694/12, podobne: Akt XVII
AmC 5/12, XVII AmC 4185/12

8.  W odniesieniu do uprawnienia
przedsiębiorcy do wypowiedzenia
umowy zawartej na czas nieoznaczony
„nawet w przypadku przyznania w
umowie konsumentowi takich samych
uprawnieo do jej wypowiadania, jakie
zostały przyznane przedsiębiorcy,
postanowienie to będzie podlegało
ocenie z zastosowaniem domniemania,
że jest ono postanowieniem
niedozwolonym.”
Wyrok SA w Warszawie z dnia 13 listopada
2012 r.VI ACa 801/12

9. Wnioski z orzecznictwa
 Zamieszczenie w umowie postanowienia
przewidującego uprawnienie do wypowiedzenia
umowy zawartej na czas nieoznaczony bez
podania przyczyn jest zawsze klauzulą
niedozwoloną
 Dopuszczalne jest postanowienie przewidujące
wypowiedzenie umowy zawartej na czas
nieoznaczony tylko w przypadku
enumeratywnego wyliczenia ważnych przyczyn
 Ważną przyczyną nie jest zakooczenie
świadczenia określonych usług (wycofanie ich z
oferty)

10. Zobowiązania bezterminowe o
charakterze ciągłym
 Podstawowa zasada - art. 365[1] KC:
 „zobowiązanie bezterminowe o charakterze
ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez
dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem
terminów umownych, ustawowych lub
zwyczajowych, a w razie braku takich terminów
niezwłocznie po wypowiedzeniu”
 Wyjątki wynikające jedynie z bezwzględnie
obowiązujących lub semiimperarywnych
przepisów szczególnych (np. 730 KC)

11.  Zasada swobody umów nie może prowadzid
do tworzenia stosunków obligacyjnych, które
naruszają wolności ich podmiotów. Tę granicę
narusza zobowiązanie, od którego nigdy nie
byłoby można się uwolnid
 Dopuszczenie zobowiązao wiążących strony
„wieczyście” prowadziłoby do zatarcia granicy
pomiędzy prawami podmiotowymi
bezwzględnymi a prawami względnymi
 Zapewnienie możliwości wypowiedzenia
umowy tylko z przyczyn wskazanych w umowie
nie jest wystarczające, bo w rzeczywistości
przyczyny te mogą nigdy nie wystąpid

12. Zakooczenie bezterminowej umowy
zawartej z konsumentem
 Regulacja art. 385[1]-385[3] KC zakazuje
jedynie zamieszczania określonych
postanowieo w umowie/wzorcu umownym
 Art. 385*3+ pkt 15 nie wyłącza stosowania
art. 365[1], 730, 919 § 2 KC – nadal
dopuszczalne jest zakooczenie stosunku
obligacyjnego na tej podstawie
 W świetle orzecznictwa nie jest
dopuszczalne dosłowne zacytowanie
przepisu KC w umowie/wzorcu umownym

13. Czy takie rozwiązanie wymusza
dyrektywa 93/13/EWG?
 Dyrektywa do warunków, które mogą byd uznane za
nieuczciwe zalicza:
Warunki, których celem lub skutkiem jest umożliwienie
sprzedawcy lub dostawcy wypowiedzenia umowy zawartej
na czas nieokreślony bez właściwego powiadomienia,
chyba że istnieją ku temu poważne podstawy (załącznik,
pkt 1 lit. g)
 Wyjątek w odniesieniu do usług finansowych:
Dopuszczalnośd stosowania postanowieo przewidujących
uprawnienie do jednostronnego rozwiązania umowy
(również zawartej na czas określony) bez wcześniejszego
zawiadomienia, jeżeli istnieją ku temu uzasadnione
powody, pod warunkiem że dostawca zobowiązany jest do
niezwłocznego zawiadomienia drugiej strony umowy o
rozwiązaniu umowy

14. Cel regulacji dyrektywy 93/13/EWG
 Celem dyrektywy nie jest ochrona
„trwałości” umów na czas nieoznaczony
zawartych przez konsumenta
 Celem dyrektywy jest zapewnienie
konsumentowi odpowiedniego
powiadomienia o rozwiązaniu umowy
(okresu wypowiedzenia)
 Polska implementacja nie zapewnia
konsumentom ochrony w tym zakresie

15. Orzecznictwo TS UE (1)
 Przy ocenie znaczącej nierównowagi na
niekorzyśd konsumenta należy oceniad „czy i, w
odpowiednim przypadku, w jakim zakresie
postanowienia umowne stawiają konsumenta w
sytuacji gorszej niż ta przewidziana w
obowiązujących przepisach krajowych” (sprawa
C-415/11)
 „dyrektywa ma zastosowanie do klauzul
ogólnych warunków włączonych do umów
zawartych między przedsiębiorcą a
konsumentem, które przejmują zasadę prawa
krajowego mającą zastosowanie do innej
kategorii umowy” (sprawa C-92/11)

16. Orzecznictwo TS UE (2)
 „Sąd krajowy jest zobowiązany, gdy
stosuje się przepisy krajowe *…+ w celu
wykładni tych przepisów, o ile jest to
możliwe, dokonywad ich interpretacji w
świetle brzmienia i celu dyrektywy”
(sprawy połączone C-240/98 do C-
244/98)

17. Wnioski
 W zakresie wypowiedzenia umowy zawartej z
konsumentem przepisy KC nie zapewniają
ochrony w obszarze wymaganym przez
dyrektywę 93/13/EWG
 W obecnym kształcie art. 385*1+ pkt 15
nieuzasadniony sposób utrudnia obrót
 Polskie sądy nie wykorzystują możliwości
prowspólnotowej interpretacji prawa i ignorują
dorobek orzecznictwa TS UE
 Niezbędne jest głębsze zainteresowanie nauki
prawa regułami interpretacyjnymi z art. 385*3+
KC

18. Instytut Allerhanda
Plac Sikorskiego 2/7, 31-115 Kraków
www.allerhand.pl instytut@allerhand.pl
tel.: + 48 (12) 341 46 48 fax: + 48 (12) 444 73 41
Dane kontaktowe: dr Zbigniew Okoo
mail: okon@allerhand.pl
tel. kom: + 48 510 200 663
Prezentacja na WWW: www.slideshare.net/zbigniewokon