1. Qalxanvəri vəzin quruluşu və
funksiyası haqqında anlayış.
Diffuz toksiki ur. Tireotoksik kriz.
Hipertireoidizm
120a10a qrup tələbəsi Babayeva Kimyəxanım
2. Qalxanabənzər vəzi ölçüsünə görə insanda ən böyük vəzilərdən biri olub
boyunun ön səthində, traxeyanın üzərində qalxanabənzər qığırdaqdan bir
qədər aşağıda yerləşmişdir. İki sağ və sol, eyni zamanda ortada yerləşən
boyun hissədən ibarətdir. Vəzinin yetkin yaşda olan insanda 25-30 qr olur.
3. Qalxanabənzər vəzi paycıqları follikullardan təşkil olunmuşdur ki,
bunların da daxili divarları kubvari epiteli ilə örtülmüşdür. Follikulların
boşluğu tirositlərin ifraz etdiyi sarı rəngli kolloid maddə ilə dolu olur.
Kolloid maddə tiroqlobulindən ibarətdir ki, onun da tərkibində mono-
və diyodtirozinlər, 3-yodtironin və tiroksin vardır.Qalxanabənzər vəzi
öz fəaliyyətində müstəqil deyildir və o, hipofizin ön payından ifraz
olunan tirotrop hormonunun təsiri altında fəaliyyət göstərir. O da, öz
növbəsində hipotalamusda ifraz olunan tiroliberinin təsiri altında
fəaliyyət göstərir. Noradrenalin və dofamin tiroliberinin sintezini artırır,
serotonin isə əksinə təsir edir. Tiroliberinin maksimal sintezi səhərlər,
minimal sintezi isə axşamlar olur.
4.
5. Diffuz toksiki ur
Diffuz zəhərli ur tiroid hormonunun
həddindən artıq ifrazı ilə diffuz hiperplastik
tiroid vəzi ilə xarakterizə olunan autoimmün
bir vəziyyətdir. Genetik markerləri HLA
sistemində 𝐵8, 𝐷𝑅3 − 𝑑ü𝑟. Beyin qabığında
yaranmış durğun ocaq mərkəzlərindən
hipotalamusa verilən siqnallar nəticəsində
hipotalamusdan tiroliberinin sekresiyası
güclənir ki, bu da öz növbəsində hipofizin ön
payından tirotrop sekresiyasının artmasına,
bu da qalxanabənzər vəzidə tiroid
hormonlarının ifrazının artmasına səbəb olur.
6. Klinika
Xəstəliyin ən vacib xarakter simptomlarına Bazedovun təsvir etdiyi 3
simptom( Merzerburq triadası) aiddir:
1) Ur – qalxanabənzr vəzinin böyüməsi
2) Ekzoftalm – dombalan gözlülük
3) Taxikardiya – ürək döyünmə
Bunlardan başqa xəstələrin xarakterik şikayətlərinə həddən ziyadə əsəbilik, arıqlama,
zəiflik, əmək qabiliyyətinin azalması, hətta itməsi, həddən ziyadə tərləmə, istiyə dözüm
ishala meyillik, saçların seyrəlməsi, patoloji kövrəklik, yaddaşın zəifləməsi, tələskənlik
huşsuzluq, qadınlarda aybaşının kəsilməsi aiddir.
7.
8. Xəstələrin baxışları qorxunc olur, fikirlərini cəmləşdirə bilmirlər, bədənlərində,
əllərində əsmə qeyd olunur.Əlləri qabağa uzadanda əsmə daha da güclənir.
Xəstənin bütün bədəni titrəyir, yəni xəstələr ayaq üstündə durduqcaonların bütün
bədəni titrəyir. Buna görə müəlliflər bu əlaməti “titrəyən teleqraf dirəyi”
simptomu adlandırırlar. Xəstələrin dərisi daima nəm olur.
9. • Xəstələr çılğın olur yəni
hövsələdən tez çıxırlar
• Yuxusuzluq
• Tez-tez qorxulu yuxular
görmək
• Xəstələr daim tələsirlər
10. Ekzoftalm ekzoftalmik faktorun
təsiri ilə əlaqədardır. Bu faktorun
təsirindən göz dibi əzələlərinin
tonusu artır. Retrobulbar sahədə
toplanan mukopolisaxaridlər
mayeni çəkərək şişir və göz almasın
irəli itələmiş olurlar.
11.
12. • Əzələlərdə metabolik və degenarativ
dəyişikliklərlə əlaqədar əzələ zəifliyi yaranır.
• Bu tutma şəklində olur.
• Tutma bud əzələlərinin parezi ilə başlayır.
• Müalicə olunmadıqda parez iflicə keçir.
• Əllərini qaldırıb saçlarını daraya bilmirlər.
Buna Bazedov paraplegiyası deyilir.
• Əllərin əsməsi,başın önə və yana əsməsi
• Dəridə qırışlar az olduğu üçün yaşlarından
cavan görünürlər.
13. Total ürək çatışmazlığı ilə
əlaqədar olaraq periferik və
mərkəzi ödemlər,qaraciyərin
şişib böyüməsi,təngnəfəslik
olur. Xəstəliyin ağır
formalarında gərginlik
stenokardiyası , amma miokard
infarktı az rast gəlinir.
14. Qaraciyər tiroid hormonları
inaktivləşdirilməsi ilə bağlı
qaraciyər zədələnir.
Qaraciyər ağrılı olur,
böyüyür, sarılıq(toksik
hepatit) olur. Bu zaman
qaraciyərin funksiyaları
pozulmuş olur.
15. Böyrəküstü vəzin
funksiyası artmış olur,
ağır və orta ağır
formalarda isə funksiyası
zəifləyir və hipokotisizm
meydana çıxır. Bu zaman
xəstədə dəri qaralması
yəni melanodermiya
yaranır.
17. Diffuz toksiki ur zamanı qadın
hamilə olarsa, bu zaman düşüklər,
ölü uşaq doğulması və vaxtından
əvvəl uşağın doğulması halları
rast gəlinir. Yanaşı olaraq fol
turşusu və dəmir çatışmazlığı
nəticəsində anemiya yarana bilir.
18. Diffuz toksiki urun ağırlaşması tireotoksik
krizdir. Əgər krizin qarşısı alınmazsa,
xəstələrdə sinir- psixi oyanma,hərəki
narahatlıq getdikcə artır.
Sayıqlama,hallüsinasiya əmələ gəlir ,
sonradan adinamiya, oriyentasiyanın
itirilməsi, huşun qaralması,i tməsi baş
verir. Yəni tireotoksik koma inkişaf edir.
Yaşlılarda kriz zamanı səyrici aritmiya ilə
müşayiət olunan ürək-damar çatışmazlığı
yaranır. Sidikdə 17-KS və 17-OKS-in ifrazı
azalmış olur.
Tireotoksiki kriz
