„Każda pielęgniarka czy pielęgniarz powinien przynajmniej rozumieć cel i proces praktyki opartej na dowodzie, umieć zadać klinicznie istotne pytania i wiedzieć kto w jego środowisku może mu pomóc na nie odpowiedzieć” Donna Ciliska, Evid.Based Nurs. 2006;9;38-40 doi:10.1136/ebn.9.2.38, tłumaczenie: Artur Sołtysiak

1. Artur Sołtysiak – pielęgniarz, uczestnik programu
Sentinel Reader Uniwersytetu McMaster w Kanadzie
adres do korespondencji:
ebnppl@gmail.com
strona domowa:
http://sites.google.com/site/ebnpPoland
HETEROGENICZNOŚĆ W
META-ANALIZIE BADAŃ
ILOŚCIOWYCH
2013

2. ZASADY WYKORZYSTYWANIA PREZENTACJI:
WOLNO: kopiować, rozpowszechniać, odtwarzać
SPOSÓB CYTOWANIA:
Sołtysiak Artur, Heterogeniczność w meta-analizie badań ilościowych”. Prezentacja online na stronie
https://sites.google.com/site/ebnppoland/ebnp/inne-wasne.

3. „Każda pielęgniarka czy pielęgniarz
powinien przynajmniej rozumieć cel i
proces praktyki opartej na dowodzie, umieć
zadać klinicznie istotne pytania i wiedzieć
kto w jego środowisku może mu pomóc na
nie odpowiedzieć”
Donna Ciliska, Evid.Based Nurs. 2006;9;38-40 doi:10.1136/ebn.9.2.38,
tłumaczenie: Artur Sołtysiak

4. CO TO JEST METAANALIZA?
"STATYSTYCZNA SYNTEZA WYNIKÓW
LICZBOWYCH WIELU BADAŃ
ODNOSZĄCYCH SIĘ DO TEGO SAMEGO
PYTANIA"
Trisha Greenhalgh "How to read a paper. The basic of evidence-based medicine", IV edycja, Wiley-
Blackwell, BMJ Books, 2010, Kindle Edition, location 3201

5. PRZEGLĄD SYSTEMATYCZNY METAANALIZA
PRZEWAŻNIE ALE NIE ZAWSZE ZAKOŃCZONY
JEST METAANALIZĄ
POWINNA OPIERAĆ SIĘ NA PRZEGLĄDZIE
SYSTEMATYCZNYM
1. PYTANIE KLINICZNIE ISTOTNE (PICOT)
2. WSZYSTKIE, TAKŻE NIEOPUBLIKOWANE
BADANIA, KTÓRE STANOWIĄ ODPOWIEDŹ
NA PYTANIE KLINICZNIE ISTOTNE
3. JASNE KRYTERIA WŁĄCZENIA
OPRACOWAŃ
4. GRUPA PRAC KTÓRA PODLEGA
METAANALIZIE (WYCIĄGNIĘCIE
IDYWIDUALNYCH DANYCH Z PRAC
CZĄSTKOWYCH)
5. OKREŚLENIE ISTOTNOŚCI
STATYSTYCZNEJ UZYSKANYCH WYNIKÓW
1. PYTANIE KLINICZNIE ISTOTNE (PICOT)
2. BADANIA, KTÓRE STANOWIĄ
ODPOWIEDŹ NA PYTANIE KLINICZNIE
ISTOTNE
3. WYBRANE PRACE PODLEGAJĄ
METAANALIZIE (WYCIĄGNIĘCIE
IDYWIDUALNYCH DANYCH Z PRAC
CZĄSTKOWYCH)
4. OKREŚLENIE ISTOTNOŚCI
STATYSTYCZNEJ UZYSKANYCH WYNIKÓW
PRZEGLĄD SYSTEMATYCZNY
vs
METAANALIZA

6. HETEROGENICZNOŚĆ
(heterogeneity)
MATERIAŁ POMOCNICZY TUTAJ
TO NIEJEDNORODNOŚĆ, ODMIENNOŚĆ MIĘDZY
BADANIAMI W PRACY PRZEGLĄDOWEJ.
SĄ RÓŻNE TYPY HETEROGENICZNOŚCI:
● KLINICZNA (clinical diversity lub clinical heterogeneity)
/uczestnicy, interwencje, punkty końcowe/
● METODOLOGICZNA (methodological diversity LUB
methodological heterogeneity)
/projekt badania, ryzyko tendencyjności/
● STATYSTYCZNA (statistical heterogeneity)
/efekty interwencji/

7. HOMOGENICZNOŚĆ
● PRZEGLĄD SYSTEMATYCZNY:
ŁĄCZENIE WSZYSTKICH NIETENDENCYJNYCH BADAŃ
KTÓRE DAJĄ ODPOWIEDŹ NA PYTANIE PICO
● CECHY KLINICZNE I METODOLOGICZNE WŁĄCZONYCH
BADAŃ MUSZĄ BYĆ ZBLIŻONE
● METAANALIZA: ŁĄCZENIE DANYCH Z BADAŃ
● ŁĄCZENIE DANYCH MUSI BYĆ TRAFNE
● CEL TESTÓW STATYSTYCZNEJ HOMOGENICZNOŚCI:
ZBADANIE CZY DANE PRZEDSTAWIONE W BADANIACH
CZĄSTKOWYCH SĄ DO SIEBIE PODOBNE I JAKO TAKIE
MOGĄ BYĆ ŁĄCZONE

8. CHI-SQUARE TEST (X2
)
● GDY MASZ ZBIÓR POMIARÓW I CHCESZ SIĘ DOWIEDZIEĆ
CZY RÓŻNIĄ SIĘ MIĘDZY SOBĄ BARDZIEJ NIŻ MOŻNA BY
OCZEKIWAĆ OD PRZYPADKU
● TRZY WAŻNE WIELKOŚĆI:
- KWADRAT CHI (X2
)
- LICZBA STOPNI SWOBODY: (df,degrees of freedom)
- WARTOŚĆ-P: (p-value) zazwyczaj dla statystycznie
istotnego X2
przyjmuje się p-value < 0.1
df = (liczba badań w przeglądzie) - 1
X2
> df = heterogeniczność

9. CHI-SQUARE TEST (X2
)
słabe strony testu
● NISKA MOC W WYKRYWANIU HETEROGENICZNOŚCI
GDY JEST MAŁO BADAŃ W METAANALIZIE
● MOŻE WYKAZAĆ HETEROGENICZNOŚĆ W
METAANALIZIE WIELU DUŻYCH BADAŃ NAWET JEŚLI
JEST MAŁO PRAWDOPODOBNE BY MIAŁA ONA WPŁYW
NA WNIOSKI
● TUTAJ Z POMOCĄ PRZYCHODZI TEST (I2
)

10. I-SQUARE TEST (I2
)
● BARDZIEJ STABILNY NIŻ X2
BO NIE JEST ZALEŻNY OD:
- liczby badań
- typu danych punktu końcowego
- wybranej miary mocy badania (np OR, RR)
● POKAZUJE % CAŁKOWITEJ WARIANCJI (variance) W
PRZEKROJU DANYCH KTÓRA MA RACZEJ ZWIĄZEK Z
HETEROGENICZNOŚCIĄ NIŻ Z PRZYPADKIEM
● IM WIĘKSZA WARTOŚĆ WYRAŻONA W % TYM WIĘKSZA
HETEROGENICZNOŚĆ
I2
= 100x(X2
– df)/X2

11. I-SQUARE TEST (I2
)
Jak dużo to już za dużo?
● UMOWNE WARTOŚCI PROGOWE MOGĄ BYĆ
MYLĄCE - WAGA NIEZGODNOŚCI ZALEŻY OD
RÓŻNYCH CZYNNIKÓW
MOŻNA OSTROŻNIE PRZYJĄĆ ŻE
HETEROGENICZNOŚĆ:
1. do 40%: może być nieistotna
2. 30%-60%: może być umiarkowana
3. 50%-90%: może być znaczna
4. 75%-100%: może być poważna

12. TAU-SQUARE lub TAU2
(T2
)
● TO SZACUNKOWA WARIANCJI POMIĘDZY
BADANIAMI DLA METAANALIZ W MODELU Z
EFEKTEM ZMIENNYM (RE)
TAU2
> 1 = ZNACZNA HETEROGENICZNOŚĆ

13. TEST-T (t-test)
● BADANIE 2 ŚREDNICH POPULACYJNYCH
● DLA MAŁYCH PRÓB GDY ODCHYLENIE
STANDARDOWE (standard deviation, SD) NIE JEST
ZNANE
● USTALA PRAWDOPODOBIEŃSTWO (p-value) CZY
ŚREDNIE POPULACYJNE SIĘ RÓŻNIĄ
● DO PORÓWNANIA WIĘKSZEJ LICZBY ZMIENNYCH
UŻYWAMY ANALIZY WARIANCJI
(ANOVA - analysis of variance)

14. ANalysis Of VAriance
analiza wariancji (pomiędzy grupami)
● GRUPA TECHNIK STATYSTYCZNYCH DLA PORÓWNANIA
ŚREDNICH (mean) DWU LUB WIĘCEJ PRÓB (sample) BY
USTALIĆ CZY POCHODZĄ Z TEJ SAMEJ POPULACJI
● TEST 2 LUB WIĘCEJ ZMIENNYCH NIEZALEŻNYCH
(independent variable):
model wieloczynnikowy ANOVA (two-way ANOVA)

15. TEST-Z (z-test)
● BY USTALIĆ CZY DWIE ŚREDNIE POPULACJI SĄ RÓŻNE GDY
WARIANCJE SĄ ZNANE A PRÓBA JEST DUŻA
● MOŻNA PRZEPROWADZIĆ GDY:
- ISTNIEJE ROZKŁAD NORMALNY (rozkład Gaussa)
- KŁOPOTLIWY PARAMETR JEST ZNANY
(np odchylenie standardowe, standard deviation, SD)
● GDY SD NIE JEST ZNANE - ZAKŁADA SIĘ ŻE WARIANCJA PRÓBY
JEST RÓWNA WARIANCJI POPULACJI
WARTOŚĆ KRYTYCZNA: 3 (różnica jest statystycznie istotna)
Z < 3 - różnica nieistotna Z > 3 różnica istotna
LUB:
Z 2 - różnica istotna przy p=0.05
Z 2.5 - różnica istotna przy p=0.01
Z 3 - różnica istotna przy p=0.003

16. Prezentacja powstała w oparciu o:
Higgins JPT, Green S (editors). Cochrane Handbook for Systematic Reviews of
Interventions Version 5.1.0 [updated March 2011]. The Cochrane Collaboration,
2011. Podręcznik w języku angielskim dostępny na stronie www.cochrane-
handbook.org.
oraz publikacje własne i tłumaczenia dostępne ze strony
http://ebnpPoland.googlapages.com