พื้นฐานของการแก้ปัญหาได้อย่างตรงจุด ต้องเริ่มต้นจากพื้นฐานความคิดที่เป็นระบบ (Systems Thinking) ตามแนวคิดของ Peter M. Senge ที่เขียนไว้ในหนังสือที่ชื่อ The Fifth Discipline ซึ่งวงจร Balancing Loop เป็นวงจรที่สำคัญในการแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ

1. “คิดเป็นระบบ สยบทุกปัญหา”
Systems Problem Solving

2. ทาความรู้จักกันก่อน
บุญเลิศ คณาธนสาร / “นายเรียนรู้”
วิทยากร และที่ปรึกษาอิสระ
086-7771833
E-mail: boonlert.alert@gmail.com
Facebook: Boonlert Kanathanasarn
nairienroo.wordpress.com

3. แลกเปลี่ยนเรียนรู้กันในวันนี้

4. แลกเปลี่ยนเรียนรู้กันในวันนี้
1. หัวใจหลักในการคิดเพื่อทาความเข้าใจสถานการณ์
2. เทคนิคการเขียนแผนภาพความคิด (Thought Model)
3. ความคิดเชิงระบบ (Systems Thinking) คือ อะไร ?
4. รูปแบบพื้นฐานความคิดเชิงระบบ (Basic Pattern of Systems
Thinking)
5. การแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ (Systems Problem Solving)
6. แนวทางในการกาหนดค่าเป้าหมาย
7. กรอบคิดในการสารวจสภาพปัจจุบันของปัญหา
8. เครื่องมือในการวิเคราะห์ปัญหา

5. แลกเปลี่ยนเรียนรู้กันในวันนี้
1. ปัญหา คือ อะไร ? ประเภทของปัญหา
2. ความคิดเชิงระบบ (Systems Thinking) คือ อะไร ?
3. เทคนิคการเขียนแผนภาพความคิด (Thought Model)
4. รูปแบบพื้นฐานความคิดเชิงระบบ (Basic Pattern of Systems
Thinking)
5. การแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ (Systems Problem Solving)
• ออกแบบระบบ (Systems Design)
• วิเคราะห์ระบบ (Systems Analysis)

6. ปัญหา คือ อะไร ?
สิ่งที่เป็นอยู่
(Actual)
สิ่งที่ต้องการ
(Target)
GAP (ช่องว่าง)
ปัญหา คือ ช่องว่างระหว่าง “สิ่งที่เป็นอยู่” กับ “สิ่งที่ต้องการ”

7. ปัญหาในการทางานปัจจุบัน คือ
1. ……………………………………………………
……………………………………………………
2. ……………………………………………………
……………………………………………………
3. ……………………………………………………
……………………………………………………

8. ปัญหาท้าทาย (Challenge Problem)
สิ่งที่เป็นอยู่
(Actual)
สิ่งที่ต้องการ
(Target)
GAP (ช่องว่าง)
กรณีที่ 1 : “สิ่งที่ต้องการ” มากกว่า “ค่ามาตรฐาน”
ค่ามาตรฐาน
(Standard)

9. ปัญหาพื้น ๆ (Standard Problem)
สิ่งที่เป็นอยู่
(Actual)
สิ่งที่ต้องการ
(Target)
GAP (ช่องว่าง)
กรณีที่ 2 : “สิ่งที่ต้องการ” น้อยกว่าหรือเท่ากับ “ค่ามาตรฐาน”
ค่ามาตรฐาน
(Standard)

10. 1.Personal Mastery
2.Mental Model
3.Shared Vision
4.Team Learning
5.Systems Thinking

11. ความคิด เกิดจาก ?
ความรู้ และประสบการณ์

12. Body Systems

13. Vehicle Systems

14. อย่างไรถึงเรียกว่า “ระบบ” ?
• ส่วนประกอบ (Elements)
• ความเชื่อมโยง (Linkage)
• กลไกการทางาน (Mechanism)

15. ความคิดเชิงระบบ คือ
ความคิดเชิงระบบ คือ ทักษะในการมองภาพรวม การมองให้
เห็นความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งต่าง ๆ มากกว่าการมองเฉพาะสิ่ง
ใดสิ่งหนึ่ง และการมองให้เห็นลักษณะรูปแบบการเปลี่ยนแปลง
ที่เกิดขึ้นมากกว่าการมองเฉพาะเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเฉพาะจุด

16. หัวใจหลักในการคิด
เพื่อทาความเข้าใจสถานการณ์
1. ช่างสังเกต สงสัย และซักถาม
2. ช่างแยกแยก และจับประเด็น
3. ช่างเชื่อมโยง

17. เทคนิคการเขียนแผนภาพความคิด
(Thought Model)
1. สรุปจากเรื่องราวทั้งหมดให้ได้ก่อนว่า
• วัตถุประสงค์ (Objectives) คือ ?
• ประเด็นสาคัญ (Key Topics)/คาสาคัญ (Key Words) คือ ?
2. เขียนเชื่อมโยง (Linkage) ประเด็นสาคัญ กับ คาสาคัญ เข้าด้วยกัน
เพื่อให้เห็นเป็นแผนภาพความคิด (Thought Model) ที่สามารถอธิบายใจความ
สาคัญของเรื่องราวได้เป็นอย่างดี และทาให้เข้าใจวัตถุประสงค์ (Objectives) ของ
เรื่องราวนั้น

18. Linear Thinking vs Systems
Thinking
U.S.S.R.
ARMS
THREAT TO
AMERICANS
NEED TO
BUILD
U.S. ARMS
U.S.
ARMS
THREAT TO
SOVIETS
NEED TO
BUILD
U.S.S.R ARMS
Threats to
America

19. ความคิดเชิงระบบในชีวิตประจาวัน
S
S
S
S
O
B
S = Same Direction
O = Opposite Direction
B = Balancing Feedback

20. พื้นฐานแผนภาพความคิดเชิงระบบ
• Reinforcing Loop
• Balancing Loop
• Delay

21. Reinforcing Loop
R
S
S
S

22. Balancing Loop
B
S
S
S O

23. Delay
B
S
S
S
O

24. เงินฝากทบต้น
จะเกิดอะไรขึ้น หากคุณฝากเงินกินดอกเบี้ยโดย ไม่
ถอนเงินออกไปเลย
ลองเขียนปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ว่าเป็นในรูปแบบ
Reinforcing Loop หรือ Balancing
Loop
เงินฝากสะสม ดอกเบี้ยเงินฝากR
S
S

25. อุณหภูมิในห้องหนาวเกิน
คุณจะทาเช่นไร หากต้องไปพักโรงแรมกับเพื่อน ๆ พอ
ตกดึกแล้ว คุณรู้สึกว่าอุณหภูมิในห้องหนาวเกิน จะลุก
ไปปรับแอร์ก็เกรงใจเพื่อนร่วมห้องที่นอนด้วย
ลองเขียนปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ว่าเป็นในรูปแบบ
Reinforcing Loop หรือ Balancing
Loop ความแตกต่างอุณหภูมิ
อุณหภูมิร่างกาย
B
S
O
ผ้าที่ปกคลุมร่างกาย
อุณหภูมิที่
ต้องการ
S
S

26. สินค้าขาดตลาด
ในปี 2554 ก่อนหน้าจะเกิดเหตุการณ์น้าท่วมใหญ่
ประมาณ 1 เดือน มีการคาดการณ์กันว่าน้าดื่มจะขาด
แคลน คุณคิดว่าจะเกิดอะไรขึ้นตามมา
ลองเขียนปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ว่าเป็นในรูปแบบ
Reinforcing Loop หรือ Balancing
Loop ปริมาณน้าดื่มในตลาด กาารกักตุนน้าดื่มR
S
O
การคาดการณ์ว่า
น้าดื่มจะขาดแคลน
O

27. แห่ถอนเงินฝาก
ในปี 2015 ประชาชนชาวกรีซต่างแห่กันออกมาถอน
เงินฝากกับธนาคาร จนเงินสดเกลี้ยงธนาคาร คุณคิด
ว่าจะเกิดอะไรขึ้นตามมา
ลองเขียนปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ว่าเป็นในรูปแบบ
Reinforcing Loop หรือ Balancing
Loop ปริมาณเงินสดสารอง
ของธนาคาร
ความมั่นใจผู้ฝากเงินR
S
O
สถานะการเงิน
ของธนาคาร
S
ถอนเงินฝาก O

28. การควบคุมวัตถุดิบคงคลัง
หากคุณมีหน้าที่รับผิดชอบควบคุมปริมาณวัตถุดิบใน
โกดัง ที่ต้องทาให้ปริมาณวัตถุดิบอยู่ในระดับที่ต้องการ
ลองเขียนปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ว่าเป็นในรูปแบบ
Reinforcing Loop หรือ Balancing
Loop
ความแตกต่าง
ปริมาณวัตถุดิบ
ที่มีอยู่
B
S
O
สั่งซื้อวัตถุดิบ
ปริมาณวัตถุดิบ
ที่ต้องการ
S
S
Delay

29. ศักยภาพที่เต็มที่ของพนักงาน
สมรรถนะของ
พนักงาน
ความคาดหวัง
ในผลงาน
โดยหัวหน้างาน
B
ความอ่อนล้า
S
Delay
การเสนอความช่วยเหลือ
โดยหัวหน้างาน
S
S
จานวนชั่วโมง
ทางาน
S
S
O
R

30. Work-Life Balance
Success
in Work
S
R
Desire for
Work Time
Time in
Work
Time
in Family
S
R Success in
Family
Desire for
Work Time
S
S
S
S
O
O

31. การใช้วัสดุเกรด B
แรงกดดัน
ทางการเงิน
ภาพลักษณ์
ของตราสินค้า
ในระดับพรีเมียม
R
การใช้วัสดุเกรด B
O
รายได้สุทธิ
ส่วนต่างกาไร ต้นทุน
S
O
S
O
B
รายได้จาก
ยอดขาย
S
O
S

32. ปัญหาส่งของไม่ทัน เมื่อยอดขายเพิ่มขึ้น
Number of
orders
Size of
Backlog
Size of
Sales Force
S
R
Revenues
S
S
O
B
Delivery Time
Sales
Difficulty
Delay
S
S
S
Gap
Standard Time
Improve Delivery
Process Capacity S
O
S
Delay
Delivery Service
S
O
B

33. ปัญหาด้านบริการ เมื่อธุรกิจขยายตัว
ความต้องการ
สินค้าของลูกค้า
คุณภาพในการ
ให้บริการหลังการขาย
การขยายตัว
ไปสู่ตลาดอื่น ๆ
S
R
รายได้จาก
ยอดขาย
S
S
O
B
S
ความแตกต่าง
มาตรฐานบริการ
หลังการขาย
การลงทุนเพื่อพัฒนา
ความสามารถใน
การให้บริการ
Delay
ความสามารถของ
ทีมให้บริการ
S
S
S
O
SB

34. ปัญหาท้าทาย (Challenge Problem)
สิ่งที่เป็นอยู่
(Actual)
สิ่งที่ต้องการ
(Target)
GAP (ช่องว่าง)
กรณีที่ 1 : “สิ่งที่ต้องการ” มากกว่า “ค่ามาตรฐาน”
ค่ามาตรฐาน
(Standard)

35. ปัญหา
(Target- Actual)
สิ่งที่เป็นอยู่
(Actual)
แนวทางดาเนินการ
(Initiatives)สิ่งที่คาดหวัง
(Target)
การแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ
ออกแบบระบบ
(Systems Design)
BS
S
S
O

36. ออกแบบระบบ (Systems Design)
Input Process Output
Objective

37. ปัญหาพื้น ๆ (Standard Problem)
สิ่งที่เป็นอยู่
(Actual)
สิ่งที่ต้องการ
(Target)
GAP (ช่องว่าง)
กรณีที่ 2 : “สิ่งที่ต้องการ” น้อยกว่าหรือเท่ากับ “ค่ามาตรฐาน”
ค่ามาตรฐาน
(Standard)

38. ปัญหา
(Target- Actual)
สิ่งที่เป็นอยู่
(Actual)
มาตรการแก้ไข
(Corrective Action)สิ่งที่คาดหวัง
(Target)
การแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ
วิเคราะห์ระบบ
(Systems Analysis)
BS
S
S
O

39. วิเคราะห์ระบบ
การวิเคราะห์ระบบด้วย “PIPE” Model
(People, Input, Process, Environment)
เน้นแก้ปัญหาในปัจจัยที่เราควบคุมได้ - Input, Process

40. วิเคราะห์ระบบ
Input Process Output

41. การค้นหาสาเหตุที่แท้จริง
การค้นหาสาเหตุที่แท้จริงด้วย “Why-Why Analysis”
อาการ สาเหตุ 1
สาเหตุ 2
สาเหตุ 3
สาเหตุ 4
สาเหตุ 1.1
สาเหตุ 1.2
สาเหตุ 1.3
สาเหตุ 1.4
สาเหตุ 1.1.1
สาเหตุ 1.1.2
สาเหตุ 1.1.3
สาเหตุ 1.1.4
สาเหตุ A
สาเหตุ B
สาเหตุ C
สาเหตุ D
O = ปกติ
X = ผิดปกติ
? = ต้องการข้อมูล
เพิ่มเติม
X
O
O
?

42. เทคนิคการวิเคราะห์หาสาเหตุด้วย Why-Why
แทนที่จะถามว่า “ทาไม ?” ให้ใช้ 2 คาถามนี้แทน
คาถามที่ 1 อาการนี้เกิดจากสาเหตุอะไรได้บ้าง ? (เพื่อทาการหาสาเหตุที่เป็นไปได้
ออกมาก่อน)
คาถามที่ 2 จากข้อเท็จจริงหน้างาน “สาเหตุ xxx” นี้มีความผิดปกติหรือไม่ ? (เพื่อ
ค้นหาสาเหตุที่แท้จริง)

43. ตั้งคาถามกับสิ่งที่ทาอยู่
What ? When ?
Where
?
Who ? How ?
Why ? Why ? Why ? Why ? Why ?
+ + +++
ทาอะไร ?
ทาไมต้องทา ?
ทาตอนไหน ?
ทาไมต้องทา
ขั้นตอนนี้ใน
ลาดับนี้ ?
ทาที่ไหน ?
ทาไมต้องทา
ที่ตรงนี้ด้วย ?
ใครทา ?
ทาไมต้องเป็น
คนนี้ทา ?
ทาอย่างไร?
ทาไมต้องทา
แบบนี้ด้วย ?

44. liminate - ขจัดขั้นตอนในการทางานที่ไม่จาเป็นออกไปE
ombine - รวบรวมขั้นตอนเข้าด้วยกัน ทาไปพร้อมกัน
earrange - จัดเรียงลาดับงานใหม่ สลับขั้นตอน
implifly - ปรับปรุงวิธีการทางานให้ง่ายขึ้น สะดวกขึ้น
C
R
S

45. ขอบคุณครับ
บุญเลิศ คณาธนสาร
วิทยากร และที่ปรึกษาอิสระ
086-7771833
boonlert.alert@gmail.com
“นายเรียนรู้”
nairienroo.wordpress.com