KAJIAN PERBANDINGAN ANTARA UNDANG-UNDANG KETERANGAN MAHKAMAH SYARIAH DAN AKTA KETERANGAN 1950 DALAM KONTEKS KAEDAH PEMBUKTIAN DAN HUKUM SYARAK
•
0 likes•478 views
-
Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
More from surrenderyourthrone
More from surrenderyourthrone (20)
KAJIAN PERBANDINGAN ANTARA UNDANG-UNDANG KETERANGAN MAHKAMAH SYARIAH DAN AKTA KETERANGAN 1950 DALAM KONTEKS KAEDAH PEMBUKTIAN DAN HUKUM SYARAK
- 1. See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/344737163 Kajian perbandingan antara Undang-undang Keterangan Mahkamah Syariah dan Akta Keterangan 1950 dalam konteks kaedah pembuktian dan Hukum Syarak Conference Paper · October 2020 CITATIONS 0 READS 15 1 author: Suhaizad Saifuddin Universiti Kebangsaan Malaysia 10 PUBLICATIONS 2 CITATIONS SEE PROFILE All content following this page was uploaded by Suhaizad Saifuddin on 19 October 2020. The user has requested enhancement of the downloaded file.
- 2. UKM-YSD CHAIR IN CLIMATE CHANGE INSTITUTE OF CLIMATE CHANGE (IPI) Faculty of Law Universiti Kebangsaan Malaysia PROCEEDINGS OF THE CONFERENCE (TJC) 2017 TUANKU JA’AFAR GOVERNANCE TOWARDS SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS Faculty of Law Universiti Kebangsaan Malaysia 20-23 November 2017 EDITORS HAWATI JANOR RUZIAN MARKOM RAWSHAN ARA BEGUM FARIDAH JALIL RASYIKAH MD KHALID MD. ANOWAR ZAHID SHUHAIDA HARUN ORGANISED BY CO-ORGANISED BY
- 3. Editors: Technical Committee: Disclaimer: The authors of individual papers are responsible for technical, content, and linguistic correctness. PUBLISHED BY FACULTY OF LAW Rawshan Ara Begum Noor Hidayu Sukma Salleh Faridah Jalil Nuha Hadaina Mohd Noor Rasyikah Md Khalid Norzatul ‘Ezzah Hasan Md. Anowar Zahid Noor Syahida Shahidan Shuhaida Harun Hawati Janor Ruzian Markom eISBN 978-967-5920-13-4 PROCEEDINGS OF THE TUANKU JA’AFAR CONFERENCE (TJC) 2017 GOVERNANCE TOWARDS SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS NOVEMBER 21 – 23, 2017 FACULTY OF LAW UNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIA
- 4. First Printing 2017 Copyright by Faculty of Law Universiti Kebangsaan Malaysia, 2017 All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form, electronics or mechanical including photocopy, recording or any information storage and retrieval system, without permission in writing from the Faculty of Law. Published in Malaysia by Faculty of Law Universiti Kebangsaan Malaysia 43600 UKM Bangi, Selangor Darul Ehsan, Malaysia www.ukm.my/fuu dfuu@ukm.edu.my
- 5. PREFACE The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 organised by the Faculty of Law, Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) and co-organised by the UKM-YSD Chair in Climate Change, UKM-YSD Chair for Sustainable Development: Zero Waste Technology, MPOB-UKM Endowed Chair, Institute for Environment and Development (LESTARI) and CiTRA, UKM. This is the 4th conference of TJC series focusing its overarching theme “Governance towards Sustainable Development Goals”. We greatly acknowledge the previous three Tuanku Ja’afar conferences and their themes -TJC 1/2007: 50 Years of Malaysian Federalism; TJC 2/2010: Corporate Governance and Corporate Social Responsibility; and TJC 3/2012: Academic Entrepreneurship and University Start-ups. By bringing academia, researchers, policy makers and practitioners among multiple disciplines and stakeholders, the TJC 2017 aims to address crucial discussions and challenges towards achieving Sustainable Development Goals (SDGs). This conference provides an excellent opportunity for all the presenters and participants to meet, discuss and share a broad range of emerging issues in terms of science, technology, economics, social, environmental, justice, policy and governance to achieve sustainable economy, city and community. This conference proceedings include all the accepted papers that were presented (oral/poster) in the TJC 2017 consisting of full paper and abstract. The papers of the proceedings are divided into four specific themes covering the titles of “Fostering Ownership and Inclusivity for Sustainable Community”, “Climate Change, Low Carbon Technology and Sustainable City”, “Peace, Justice and Linking Human Rights to SDGs” and “Sustainable Economy, Banking, Corporate Governance and Social Business”. We would like to thank all the authors, speakers, participants, reviewers, organising committee members, organising and supporting partners and those who have contributed to make this conference successfully. We also acknowledge UKM-YSD Chair in Climate Change, UKM-YSD Chair for Sustainable Development: Zero Waste Technology and MPOB-UKM Endowed Chair for sponsoring the publication of the proceedings. We are indeed very happy for the publication of the proceedings of the TJC 2017. We believe this proceedings will contribute to the improvement and further development of intellectual and knowledge in the fields of sustainable development. Thank you very much! Best regards, Editors November 2017
- 6. TABLE OF CONTENTS NO. TITLE & AUTHORS PAGE NUMBERS 1 Heritage Tourism in Malaysia: Its Potential and Sustainability Tengku Shahrizam Tuan Lah Rooshida Merican Abdul Rahim 1 2 Forest of An Outstanding Universal Value: The Case of Malaysian Forests Rasyikah Md Khalid Adzidah Yaakob Siti Sarah Sulaiman Hanim Kamaruddin Mahmud Zuhdi Mohd Nor 16 3 Waterfront Revitalization of Historic Waterfront: A Case Study of Georgetown Waterfront, Penang Nurbaidura Salim Badaruddin Mohamed 22 4 Challenges in Marketing Heritage Tourism: A Case Study at The Historical Town of Malacca Nur Saibah Ismail Nor Zafir Md Salleh Abu Bakar Abdul Hamid Noor Hazarina Hashim Siti Zaleha Omain Norhalimah Idris 23 5 Issues in the Protection of Cultural Heritage in Iraq Aya Ali Hussein Rasyikah Khalid 31 6 SDG 3 Landscape in Sub-Sahara Africa and Implementation Challenges Sharifa Ezat Wan Puteh Umar Ibrahim 41 7 Conservation of Biodiversity in Sub Sahara Africa: Prospecting for Genetic Resources and Traditional Knowledge Regulation in Ethiopia Zinatul Ashiqin Zainol Abdussalam Mikail 53 8 Farmers’ Right to Seed: An Overview of Malaysia Farmers Rights to Seed under The Plant Variety Protection Murshamshul Kamariah Musa Zuhairah Ariff Abd Ghadas 62
- 7. 9 A Survey on Perceptions of Legal and Non Legal Factors Affecting Sustainable Solid Waste Management in Malaysia Intan Nadia Ghulam Khan Wan Siti Adibah Wan Zulkifli Mohd Nopiah 63 10 Indicators for Sustainable Development: Understanding the Criteria for a Successful Sustainability Relevant to Environmental Law in Malaysia Maizatun Mustafa 73 11 Model Perkembangan Undang-Undang Buruh Australia: Panduan untuk Malaysia Nazruzila Razniza Mohd Nadzri Kamal Halili Hassan 90 12 Kemalangan di Tapak Bina di Malaysia Kamal Halili Hassan Nor Hasliza Mat Hasan 103 13 Performance Implications of Employee Innovative Work Behaviour in The Service Firms: The Role of Intrinsic Motivation (A Systematic Review) Emeka Nwobia Iheanacho 113 14 Meningkatkan Kesedaran Budaya Selamat di Tempat Kerja Melalui Program Tanggung Jawab Sosial Korporat Heryanty Hassan Rooshida Merican Abdul Rahim Aishah Bidin 124 15 Customer Retention towards Malaysia’s Amusement Industry Annie Yong Ing Ing Wong Teck Keong 126 16 Shared Prosperity: The Relevance of Islamic Pillars of Sustainable Development Nor Hazila Ismail 135 17 A Comparative Analysis of Sustainable Development Goals with Islamic Law Sohaib Mukhtar Sufian Jusoh 136 18 Human Development and Poverty Reduction Maizura Md Isa Mohamed Eskandar Shah Mohd Rasid 145 19 Hubungan Teknologi Hijau dan Alam Sekitar menurut Perspektif Islam Norizan Hassan Hussin Salamon Hasimah Abdul Rahman 146
- 8. 20 Confronting The So-Called Inevitable Conflict Between Islam And Human Rights: Perhaps The “Let’s Agree To Disagree” Approach Is The Way To Go? Shahrul Mizan Ismail 156 21 Perundangan Anti-Gangguan Selingkuh di Indonesia: Satu Cabaran Pelaksanaan ke atas Pegawai Negeri Sipil Haerani Mustari Rohani Abdul Rahim Farhana Abd Samad 168 22 LGBT dalam kalangan Rakyat Malaysia dan Cabaran Perundangan Ahmad Nur Amsyar Bin Zainal Rohani Abdul Rahim Fieza Fazlin Binti Fandi Mohd Fadhly Bin Yaccob 178 23 Persetujuan Bersama Penceraian Secara Talak: Isu dan Kebijaksanaan Hakim Mahkamah Syariah Ayub Yazid Rohani Abdul Rahim Haerani Mustari 195 24 Wali Enggan dan Hak Anak Perempuan terhadap Perkahwinan: Perspektif Gender dan Syariah di Malaysia Mohd Shamikhairul Fadlly Samsudin Rohani Abdul Rahim Haerani Mustari Hanafi Arief 209 25 Polemik Transeksual di Malaysia: Konflik Perundangan dan Penyelesaian Muhammad Amin Nasrin Mohd Zuki Rohani Abdul Rahim Fieza Fazlin Fandi Mohd Fadhly Yaccob 223 26 Issues of Security: The Challenges to The Tourism Industry in Malaysia and United Kingdom Natrah Fareha Rahmat Rooshida Merican Abdul Rahim 234 27 Prioritise SDGs (Sustainable Development Goals) in Southeast Asia Region: A Conceptual Overview of Regime Sustainability and National Development Raymond Ling Leh Bin Aye Aye Khin 244 28 Sustainable Development Goals: Legally Realistic or Overambitious towards The Development of The Nations? Saidatul Nadia Abd Aziz Salawati Mat Basir 262
- 9. 29 Dynamic Growth of Forest Governance in Peninsular Malaysia Adzidah Yaakob 273 30 The Impact of Tourism Industry towards Environmental Protection: A Comparative Analysis in View of Malaysia and United Kingdom Nurhasmanita Abdul Manap Rooshida Merican Abdul Rahim Merican 289 31 Meningkatkan Keberkesanan EIA di Malaysia Melalui Kaedah Pengulasan EIA secara Sistematik dalam Aspek Kajian Hakisan Tanah dan Sedimentasi Abdul Rahman Mahmud Zaini Sakawi Khairul Nizam Abdul Maulud 313 32 Right to Development under SDGs: Malaysia's Development Challenges Salawati Mat Basir Saidatul Nadia Abdul Aziz 322 33 Legal Issues and Challenges in Regulating Rights to Wayleave in Malaysia Siti Sarah Sulaiman Rasyikah Ab Khalid Nur Hamizah Aminudin 330 34 The Separation of Solid Waste at Source among Households for Sustainable Solid Waste Management under The Solid Waste and Public Cleansing Management Act 2007 (ACT 672): An Overview Intan Nadia Ghulam Khan Wan Siti Adibah Wan Dahalan Zulkifli Mohd Nopiah 337 35 Achieving Goal 16 of the Sustainable Development Goals and the Effects of A Constitutional Environmental Provision for Malaysia Sarah Tan Yen Ling 346 36 Diversified Method in Teaching and Learning Muamalat towards Sustainable Legal Education in Islamic Finance Asma Hakimah Ab Halim Ahmad Azam Mohd Shariff Nur Khalidah Dahlan Fatimah Yusro Hashim Ruzian Markom 361 37 Exploration of English Teachers’ Understandings and Practices of Communicative Language Teaching (CLT) at Pre-university Level of Islamic Tertiary Educational Organization Jamilah Maflah Alharbi Abdulmajid Mohammed Aldaba 367
- 10. 38 Tools in Creating Ownership in Moving Towards the SDGs Wan Nur’ashiqin Wan Mohamad 378 39 Pendidikan Undang-undang sebagai Mekanisme Pencegahan Jenayah dalam Kalangan Pelajar Sekolah Menengah di Malaysia Mohd Zamre Mohd Zahir Tengku Noor Azira Tengku Zainudin Ramalinggam Rajamanickam Ahmad Azam Mohd Shariff Zainunnisaa Abd Rahman Muhammad Hatta 379 40 Streamlining NGO’s Programs Towards Achieving The SDGs: A Conceptual Framework Khai Ern Lee Mazlin Mokhtar Mohamad Muhyiddin Hassan 392 41 Effect of Impregnation Activated Carbon on Carbon Dioxide Adsorption Performance Cheah Yong Jun Muhammad Zhaahir Sidek Mohd Shahbudin Mastar @ Masdar 404 42 Methane Generation by The Co-Digestion of Municipal Solid Waste Organic Fractions and Leachate Nur Ezrina Zulkepli Zarina Ab. Muis Haslenda Hashima Nik Azmi Nik Mahmood 418 43 Implications of Chemical Regulations for Engineered Nano-Scale Substance Muhammad Nizam Awang 419 44 Feasibility Study of Single Stage and Integrated Disinfection System for Sewage Effluent Reclamation Noorini Izzati Mohamad Mazuki Teow Yeit Haan Abdul Wahab Mohammad 420 45 The Adsorption of Hydrogen Sulphide Technology via Novel Adsorbent Development Nurul Noramelya Zulkefli Mohd Shahbudin Masdar Wan Roslam Wan Isahak Jamaliah Jahim Edy Herianto Majlan Syahril Anuar Md Rejab Chew Chien Lye 436
- 11. 46 Comparative Study for Lake Water Remediation: Chemical Coagulation and Electrocoagulation Teow Yeit Haan Chua Siew Fen Muhammad Faizal Radzi Uwendiran Ganasen 461 471 48 Enhanced Electrical Conductivity of Polymeric Membrane by Blending Hybrid Graphene Oxide and Multi-Walled Carbon Nanotubes Ho Kah Chun Teow Yeit Haan 472 49 Synthesis and Characterization of ZnO-decorated GO Nanocomposite Material with Different ZnO Loading Through Sol-Gel Method Nurul ‘Adilah Rosnan Teow Yeit Haan Abdul Wahab Mohammad 483 50 Integrated Palm Oil Mill Effluent Treatment and CO2 Capture By Native Microalgae; Scenedesmus sp. And Chlorella sp. Harizah Bajunaid Hariz Mohd Sobri Takriff Muneer M. Ba-Abbad Nazlina Haiza Mohd Yasin Noor Irma Nazashida Mohd Hakim 494 510 52 Sustainable Palm Oil Mill Effluent (POME) Based Graphene Composite Adsorbent for Aerobic POME Treatment Wan Nur Athirah Wan Mohammad Hamdan Teow Yeit Haan Abdul Wahab Mohammad 525 47 The Impact of High Environmental Temperature on Branchial Ammonia Excretion Efficiency between Euryhaline and Stenohaline Teleost Hon Jung Liew Yusnita A Thalib Ros Suhaida Razali Sharifah Rahmah Mazlan Abd Ghaffar Mohd Azmi Ambak 51 Modelling and Simulation of Mass Transport in Direct Ethanol Fuel Cell (DEFCs): An Overview Adam Mohd Izhan Noor Azam Mohd Shahbudin Masdar Masli Irwan Rosli Siti Kartom Kamarudin
- 12. 53 Predicting muscle activity of lower leg according to joint angle measurement in a simulated condition Nor Kamaliana Khamis, Deros, B.M. Schramm, D., Koppers, M. Maas, N. Nuawi, M.Z 534 54 Reduction Potential through Clean Development Mechanism (CDM) in Malaysia Khayruzzaman Rawshan Ara Begum Nor Ghani Md Nor Sharifah Mastura Syed Abdullah 541 55 Evidence of Energy Consumption lead Climate Change in Malaysia Yogambigai Rajamoorthy Ooi Bee Chen Subramaniam Munusamy 552 56 Automatic Computation Approach for Measuring the Shoreline Changes Siti Norsakinah Selamat Khairul Nizam Abdul Maulud Othman Jaafar 564 57 Climate Change Reconstruction using Corals Skeleton from Pulau Tenggol Gan Min Chong Lee Jen Nie Jani Thuaibah Isa Tanzil 571 58 Climate Change Mitigation Options in the Forestry Sector of Malaysia Asif Raihan Rawshan Ara Begum Mohd Nizam Mohd Said Sharifah Mastura Syed Abdullah 572 59 Detection of Shoreline Changes Using UAV Approach Abdul Aziz Ab Rahman Khairul Nizam Abdul Maulud Othman Jaafar 585 60 Linkages between Economic Coastal Vulnerability, Climate Change Adaptation and Sustainable Coastal Management Md. Mahfuzul Islam Rawshan Ara Begum A. Aldrie Amir 597
- 13. 61 The Study of Hydrodynamic Parameters Model for Selangor Coastal Area Muhammad Afiq Ibrahim Khairul Nizam Abdul Maulud Fazly Amri Mohd Nor Aslinda Awang 598 62 Recognition of Local Authority for Better Management of Drinking Water at Langat River Basin, Malaysia Minhaz Farid Ahmed Mazlin Bin Mokhtar 606 63 Climate Change, Socio-Economic Impacts and Potential Adaptation Measures in Malaysia Mohd Khairul Zainal Rawshan Ara Begum Norlida Hanim Mohd Salleh Khairul Nizam Abdul Maulud 625 64 Climate Change Awareness and Adaptations Among the Farming and Animal Rearing Communities of the Central Sokoto Close-Settle Zone, North-Western Nigeria Abubakar Magaji Jibrillah Mokhtar Jaafar Lam Kuok Choy 638 65 Reducing Carbon Dioxide Emissions from the Malaysian Power: Current Issues and Future Directions Kazeem Alasinrin Babatunde Fathin Faizah Said Rawshan Ara Begum 651 66 Assessing the Impact of the Sea Level Rise at Batu Pahat, Johor Fazly Amri Mohd Khairul Nizam Abdul Maulud Yannie Anak Benson Mohd Radzi Abdul Hamid 668 67 Juvenile Justice Reforms: A Comparison between Bangladesh and Malaysia Nahid Ferdousi 680 68 Interviewing Child Witnesses of Child Sexual Abuse Cases Tan Geok Mooi Noor Aziah Mohd Awal 681 69 Pemulihan Berasaskan Keluarga Terapi Jaringan Kerja Pelbagai Jenis Perkhidmatan oleh Pelbagai Sektor Masyarakat (MST) untuk Kanak-kanak yang Terlibat dengan Jenayah di Malaysia Jal Zabdi Mohd Yusoff Siti Balqis Mohd Azam 694
- 14. Siti Hajar Abu Bakar Zulazhar Tahir Noralina Omar Wirdati Radzi Nawi Abdullah 70 Implikasi Pemelukan Islam dan Hak Mualaf di Sisi Perlembagaan Persekutuan dari Sudut Matlamat Pembangunan Lestari Nurhafilah Musa Faridah Jalil 702 71 Hak dan Tanggungjawab Kanak-Kanak Menurut Islam: Satu Pengenalan Ringkas Redwan Yasin 715 72 Semakan Dasar Wanita Kelantan: Penambahbaikan Pelaksanaan ke arah Mencapai Matlamat Pembangunan Mapan Nurhafilah Musa Nurul Akma Sheikh Muhd Amin Asmak Husin 722 73 Mixed-Orientation Marriages: An Analysis on Heterosexual Wife Legal Redress in Malaysia Hanis Nabihah Hizamul-Din Rohani Abdul Rahim Fieza Fazlin Fandi Mohd Fadhly Yaccob Annalisa Yahanan 735 74 Annotation of International Best Practices in Combating Violence Against Women Mohammed Amin Umar Mohammed Iqbal Abdulwahab Najibah Muhammed Zain Ramizah Wan Muhammad 749 75 Jaminan Hak Wanita dalam Perkahwinan menurut Undang-undang Islam: Kes Mafqud Multazimah Rafie Rohani Abdul Rahim Mohd Fadhly Yaccob Herlina Makanah 750 76 Gangguan Orang Ketiga: Cabaran kepada Institusi Kekeluargaan dan Perundangan Malaysia Farhana Abd Samad Rohani Abdul Rahim Haerani Mustari 759
- 15. 77 Prison Vocational Labour under Mandela Rules and Nigerian Prison Laws: A Comparative Study Ibrahim Danjuma Rohaida Nordin Mohd Munzil Muhamad 772 78 A Critical Review of the Anti-Terrorism Laws and Their Enforcement in Pakistan Muhammad Imran Rohaida Nordin 781 79 Community-Based Corrections as Tools for Crime Control and Prevention for SD in Nigeria Suleiman Adamu 795 80 Kajian Perbandingan antara Undang-undang Keterangan Mahkamah Syariah dan Akta Keterangan 1950 dalam Konteks Kaedah Pembuktian dan Hukum Syarak Suhaizad Saifuddin Ruzian Markom Mohd Munzil Muhamad 803 81 Amalan Bodong dan Hak Penentuan Kendiri: Kajian Kes Indigenous Cultural Communities dan Indigenous Peoples di Kalinga, Filipina Muhamad Sayuti Hassan @ Yahya Rohaida Nordin 804 82 Modern Means of Collecting Evidence in Criminal Investigation: Implications on the Privacy of Accused Person in Malaysia Kamal Halili Hassan Adam Abdelhameed Noorfajri Ismail 814 83 The International Law on The Rights of Indigenous Peoples in Land and Resources: Its Influence on The Malaysian Laws and Policy Izawati Wook 828 84 Sustainable Development Goals and The Right to Legal Identity: Mapping the Gaps in the Framework of Policy and Law on Birth Registration in Malaysia and Proposals for Reform and Improvement Rodziana Mohamed Razali 839 85 Federalism Concepts and Issues in Managing The Malaysian Water Sector Rasyikah Khalid Suhaimi Ab Rahman 840 86 Pemerkasaan Mahkamah Syariah dalam Pentadbiran Harta Pusaka Orang Islam di Malaysia Suhaimi Ab Rahman Rasyikah Md Khalid 851
- 16. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ KAJIAN PERBANDINGAN ANTARA UNDANG-UNDANG KETERANGAN MAHKAMAH SYARIAH DAN AKTA KETERANGAN 1950 DALAM KONTEKS KAEDAH PEMBUKTIAN DAN HUKUM SYARAK. SUHAIZAD SAIFUDDIN Universiti Kebangsaan Malaysia RUZIAN MARKOM Universiti Kebangsaan Malaysia MOHD MUNZIL MUHAMMAD Universiti Kebangsaan Malaysia ABSTRAK Fokus kajian ini adalah melihat kepada persamaan dan perbezaan statut Keterangan Mahkamah Syariah dan Akta Keterangan 1950 dalam konteks kaedah pembuktian yang diperuntukkan. Selain itu kajian ini juga melihat kepada kaedah pembuktian yang dikanunkan pada kedua-dua perundangan tersebut dari perspektif hukum syarak. Kajian ini bertujuan untuk mengenalpasti kaedah-kaedah pembuktian yang dianjurkan oleh Islam dan untuk menganalisa kaedah-kaedah pembuktian yang di kanunkan di dalam undang-undang keterangan Mahkamah Syariah dan Akta Keterangan 1950. Kajian ini juga bertujuan untuk mengkaji keselarasan kedua-dua statut tersebut dengan kaedah-kaedah pembuktian yang dianjurkan oleh hukum syarak selain meninjau apakah impak yang wujud hasil daripada proses adaptasi dan harmonisasi yang berlaku pada undang-undang keterangan Mahkamah Syariah. Kajian ini merujuk kepada Akta Keterangan Mahkamah Syariah Wilayah-wilayah Persekutuan 1997 (Akta 561) sebagai undang-undang perbandingan dengan Akta Keterangan 1950 ( Akta 56). Dari aspek reka bentuk, kajian ini bersifat kualitatif dengan mengaplikasi instrumen analisis kandungan terhadap peruntukan undang-undang selain menggunakan kaedah temubual. Hasil kajian mendapati bahawa terdapat tujuh (7) kaedah pembuktian yang diperuntukkan di dalam Akta 561 dimana lima (5) daripadanya diadaptasi dari Akta 56 . Terdapat dua (2) kaedah pembuktian di dalam Akta 561 yang tidak diperuntukkan di dalam Akta 56. Hasil kajian juga menemukan bahawa kaedah-kaedah pembuktian yang dikanunkan di dalam Akta 56 dan Akta 561 ini merupakan mekanisme-mekanisme pembuktian yang ada dinyatakan di dalam hukum syarak. Sungguhpun begitu, proses adaptasi dan Islamisasi yang berlaku pada undang-undang keterangan Mahkamah Syariah telah menyebabkan beberapa isu telah berbangkit dan perlu diselesaikan dengan sewajarnya. Kajian ini mencadangkan supaya isu-isu berbangkit terutamanya berhubung kaedah-kaedah pembuktian tersebut diperhalusi supaya undang-undang keterangan Mahkamah Syariah menjadi lebih lengkap dan komprehensif. Kata kunci : pembuktian, kaedah pembuktian, keadilan, undang-undang keterangan, Mahkamah Syariah 80
- 17. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ ABSTRACT The focus of this study is looking at the similarities and differences of the Statute of Syariah Court evidence and Evidence Act 1950 in the context of a method of proof . In addition this study also look to a proof method on both the codified legislation from the perspective of Islamic law. This study aimed to identify the methods of proof of Islam and to analyze the methods of proof codified in the law of Syariah Court evidence and Evidence Act 1950. This study also aims to review the consistency of both the statute with methods of proof by Islamic law in addition to explore what impact that exist as a result of the process of adaptation and harmonization that occurred in law of Syariah Court evidence.This study refers to the Syariah Court Evidence (Federal Territories) Act 1997 (Act 561) as a comparison with the evidence Act 1950 (Act 56). In terms of design, this study with qualitative content analysis instruments apply to the provisions of the law in addition to using interviews. The study found that there are seven (7) methods of proof provided for in the Act 561 where five (5) of them adapted from Act 56. There are two (2) methods of proof in 561 Act not provided for in the Act 56. The study also found that the methods of proof codified in the Act 56 and 561 are mechanisms proof that is noted in the Islamic law. Nevertheless, the process of adaptation and Islamisation happening on the laws of Syariah Court evidence has caused some issues have arisen and must be resolved by.This study suggested that issues arising in the methods of proof refined so that the laws of Syariah Court evidence becomes more complete and comprehensive. Keywords: evidence, methods of proof, justice, the law of evidence, the Syariah Court PENGENALAN Pembuktian merupakan elemen yang signifikan di dalam suatu prosiding perbicaraan dan perlu dikemukakan secara teratur di Mahkamah. Menurut Kamus Dewan ( 2013), bukti ditakrifkan sebagai keterangan yang nyata, tanda kebenaran dan dalil, manakala pembuktian merupakan perihal iaitu perbuatan, usaha dan sebagainya untuk membuktikan. Bagi mencapai keadilan di dalam sesuatu proses perbicaraan, semua fakta dan isu yang dibangkitkan perlu disokong dengan pembuktian yang tuntas dan dikemukakan di hadapan hakim. Justeru, pembuktian tersebut perlu dikemukakan melalui mekanisme-mekanisme tertentu yang ditetapkan di dalam peruntukan sedia ada. Mekanisme atau kaedah pembuktian tanpa cara dan saluran yang ditetapkan akan menyebabkan pembuktian tersebut tidak sah dan ditolak. Kaedah pembuktian bermaksud cara yang digunakan bagi membuktikan kesalahan bagi kes-kes jenayah (Paizah Ismail, 2008) dan bagi membuktikan sesuatu hak bagi kes mal atau sivil. Agama Islam juga telah menetapkan kaedah-kaedah pembuktian yang perlu dipatuhi dengan perbahasan yang terperinci. Justeru, adalah amat penting untuk kita memahami kaedah-kaedah tersebut yang menjadi asas kepada prinsip pembuktian dalam Islam mahupun dalam peruntukan undang-undang itu sendiri. Sebagaimana sedia maklum bahawa negara kita mengamalkan sistem keadilan yang unik dimana terdapat sistem dwi mahkamah iaitu Mahkamah Sivil dan Mahkamah Syariah. Kedua-dua mahkamah ini bersandarkan kepada bidangkuasa yang tersendiri dan berpandukan kepada peruntukan undang-undang yang berbeza. Namun begitu terdapat beberapa peruntukan undang-undang Mahkamah Syariah yang telah mengambil undang-undang di Mahkamah Sivil (common law) sebagai panduan dan mengharmonikannya mengikut lunas-lunas Islam sebagaimana yang berlaku pada undang-undang keterangan Mahkamah Syariah. Proses ini dikenali sebagai harmonisasi dan Islamisasi perundangan dan ianya telah memberikan nafas baru dalam perundangan syariah di negara ini. Antara intipati yang telah diharmonikan di dalam undang-undang keterangan Mahkamah Syariah termasuklah kaedah-kaedah pembuktian kes. Dalam konteks keterangan dan pembuktian, statut yang dirujuk di Mahkamah Sivil ialah Akta Keterangan 1950 (Akta 56), manakala Mahkamah Syariah pula berpandukan kepada statutnya sendiri yang mana ianya berbeza mengikut negeri-negeri seperti Akta Keterangan Mahkamah Syariah Wilayah-wilayah Persekutuan 1997 (Akta 561) dan Enakmen Keterangan Syariah (Negeri Selangor) 2003. Ini adalah
- 18. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ kerana undang-undang syariah merupakan hak eksklusif negeri-negeri sebagaimana yang termaktub dalam Senarai II, Jadual Kesembilan, Perlembagaan Persekutuan. Statut-statut yang berbeza ini digunakan sebagai panduan untuk mengemukakan pembuktian dan keterangan di mahkamah. Oleh kerana undang-undang keterangan Mahkamah Syariah mengadaptasi Akta Keterangan 1950 sebagai panduan, justeru kajian ini akan mengenalpasti takat adaptasi yang berlaku dengan memfokuskan kepada kaedah pembuktian dan keselarasannya dengan hukum syarak. SISTEM PERUNDANGAN DI MALAYSIA Perlembagaan Persekutuan yang merupakan perundangan tertinggi di negara ini telah menetapkan bahawa Mahkamah Sivil diletakkan di bawah bidangkuasa persekutuan sebagaimana yang diperuntukkan pada perkara 7, Jadual Kesembilan, senarai I (Senarai Persekutuan). Manakala Mahkamah Syariah diasingkan di bawah bidangkuasa negeri-negeri sebagaimana yang termaktub di dalam Jadual Kesembilan, Senarai II (Senarai Negeri) yang menyentuh tentang undang-undang Islam dan bidangkuasa Mahkamah Syariah. Perlembagaan Persekutuan ini secara khusus memperuntukkan bahawa undang-undang keluarga dan diri serta klausa ‘hukum syarak’ dan ‘hukum dan doktrin syarak’ menjadi intipati dalam bidangkuasa Mahkamah Syariah di negara ini. Keunikan sistem perundangan di Malaysia ini banyak dipengaruhi dengan kedatangan Biritish ke negara ini. Dalam susur jalur sejarah, Mahkamah Syariah sebelum kedatangan British telah dijadikan tempat bagi mendapatkan keadilan dengan kuasa rayuan diberikan kepada Sultan. Walau bagaimanapun selepas penjajahan British, mahkamah-mahkamah lain telah ditubuhkan di atas nasihat pihak berkuasa British dan Mahkamah Syariah telah diletakkan di taraf yang amat rendah dan bidang kuasanya telah dibatasi. Secara khususnya, sebelum tahun 1948, Mahkamah Syariah telah diletakkan di dalam struktur dan hierarki mahkamah negara bersama mahkamah yang lain. Namun dengan lulusnya Courts Ordinance 1948, Mahkamah Syariah telah dipisahkan dari Mahkamah Persekutuan. Selepas negara mencapai kemerdekaan, status Mahkamah Syariah telah diubah menjadi mahkamah negeri-negeri ( Zaini Nasohah, 2004). Merujuk kepada Perlembagaan Persekutuan, undang-undang tersebut dengan jelas memberikan kuasa kepada badan perundangan negeri untuk membuat undang-undang mengenai hukum syarak, undang-undang diri dan keluarga bagi orang yang menganut agama Islam. Selain itu badan perundangan tersebut bertanggungjawab mewujudkan dan membuat hukuman atas kesalahan yang dilakukan oleh orang yang menganut agama Islam terhadap perintah agama itu (precepts of that religion), kecuali berkenaan dengan perkara yang termasuk dalam Senarai Persekutuan, Perlembagaan Persekutuan. Justeru, kuasa untuk menggubal dan mewarta sesuatu perundangan berkaitan Agama Islam adalah tertakluk kepada kelulusan kerajaan di sesebuah negeri atau Dewan Undangan Negeri dengan persetujuan Ketua Agama sesebuah negeri seperti Sultan atau Raja dan Yang di- Pertuan Agong bagi Wilayah-wilayah Persekutuan. Dengan punca kuasa tersebut terhasillah statut-statut Mahkamah Syariah yang lazimnya terdapat di dalam sesebuah negeri seperti Akta/ Enakmen/ Ordinan Pentadbiran Agama Islam dan Akta/ Enakmen/Ordinan Keterangan Mahkamah Syariah. Disebabkan undang-undang tersebut digubal mengikut negeri masing- masing, maka terdapat perbezaan seperti dari aspek peruntukkan tersebut dinamakan dan isi kandungannya. Kuasa negeri sebagai pihak yang berbidangkuasa ini telah pun dijelaskan oleh Mahkamah Persekutuan seperti dalam kes Mamat bin Daud & 2 lagi lwn Kerajaan Malaysia (MLJ, 1988), kes Sulaiman bin Takrib lwn Kerajaan Negeri Terengganu (CLJ, 2009) dan juga kes Fathul Bari Mat Jaya & Anor lwn Majlis Agama Islam Negeri Sembilan & lain-lain (CLJ, 2012). LATAR BELAKANG AKTA KETERANGAN 1950 DAN UNDANG-UNDANG KETERANGAN MAHKAMAH SYARIAH Kedatangan British ke tanah Melayu telah banyak mengubah landskap perundangan negara ini berbanding pada zaman sebelumnya. British telah memisahkan bidangkuasa di dalam pentadbiran kerajaan di antara aspek kenegaraan dan keagamaan. Menurut Andrew Phang ( 1989), Pada tahun 1893, British telah memperkenalkan undang-undang keterangan Inggeris melalui Ordinan Keterangan Negeri-negeri Selat 1893. Seterusnya, pada tahun 1902 dan 1905, Kanun Aturcara Jenayah dan Keseksaan Inggeris telah diperkenalkan dan dikuatkuasakan di tanah Melayu (Abdul Monir Yaacob, 1989). Selepas itu pula pada tahun 1976, Akta Kanun Acara Jenayah telah dikuatkuasakan di negara ini. Akhirnya pihak British telah memperkenalkan undang-
- 19. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ undang keterangan yang lebih lengkap yang digunapakai sehingga hari ini iaitu Akta Keterangan 1950 bermodelkan Akta Keterangan India 1872 yang telah digubal oleh Sir James Stephen (Rafidah, 1994). Akta Keterangan ini merupakan usaha British untuk mengkodifikasikan prinsip-prinsip undang-undang ’common law’ di dalam satu akta dan menjadi rujukan di mahkamah. Dengan pengenalan Akta Keterangan 1950 ini, undang-undang keterangan Islam tidak lagi menjadi rujukan utama Mahkamah Sivil walaupun ianya melibatkan orang Islam di mana prinsip undang-undang keterangan bersumberkan ’common law’ digunapakai berdasarkan Akta Keterangan 1950 yang diluluskan ( Zulkifli,t.th) . Akta Keterangan India 1872 yang diadaptasi oleh Akta Keterangan 1950 merupakan undang-undang yang digubal oleh Sir James Firzjames Stephen. Menurut James Fitzjames Stephen (1936), undang-undang keterangan bertujuan menentukan 3 perkara berikut: (i) Penentuan fakta yang boleh dikemukakan di mahkamah (ii) Menggariskan apakah keterangan yang perlu dan boleh dikemuka untuk buktikan kewujudan fakta yang dikemukakan dalam mahkamah (iii) Menentukan siapa dan bagaimana keterangan dikemukakan dalam proses pembuktian.. Manakala, undang-undang keterangan Mahkamah Syariah pada zaman penjajahan British pula tidak diletakkan di dalam satu peruntukan perundangan yang khusus. Pada ketika itu, peruntukan mengenai keterangan di Mahkamah Syariah dimasukkan di dalam Enakmen Pentadbiran Agama Islam negeri-negeri seperti yang dinyatakan pada seksyen 33 Enakmen Pentadbiran Orang Islam Negeri Terengganu 1955 dan seksyen 53 Enakmen Pentabiran Undang-undang Islam Negeri Selangor 1952 . Peruntukkan tersebut menyatakan bahawa hukum syarak adalah dirujuk berkaitan saksi yang memberi keterangan dan Mahkamah hendaklah mengambil perhatian di atas undang-undang keterangan yang berkuatkuasa. Sebelum undang-undang keterangan khusus digubal juga, Mahkamah Syariah telah merujuk kepada Akta Keterangan 1950 sebagai panduan di dalam prosiding perbicaraan selagi tidak bercanggah dengan hokum syarak. Amalan ini dapat dilihat melalui peruntukan di bawah seksyen 131 Akta Keterangan Mahkamah Syariah (Wilayah-wilayah Persekutuan) 1997 dan seksyen yang sama di dalam Enakmen Keterangan Syariah Negeri Selangor 1996 serta Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah (Negeri Melaka) 1991. Sungguhpun peruntukan undang-undang keterangan yang khusus belum diwujudkan ketika itu, prosiding perbicaraan tetap berjalan dengan lancar kerana pihak–pihak yang terlibat di dalam perbicaraan di Mahkamah Syariah merujuk kepada hukum syarak dan peruntukan-peruntukan sedia ada ( Hussin Harun, 2017). Selepas beberapa dekad, negeri Kedah muncul sebagai negeri pertama yang menggubal statut khusus mengenai undang-undang Keterangan Mahkamah Syariah melalui Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah Kedah 1989 dan diikuti oleh negeri Pahang, Kelantan dan Sarawak (Azizah, 2015). Sebagaimana statut yang terdapat di negeri lain, Akta Keterangan Mahkamah Syariah (Wilayah-wilayah Persekutuan ) 1997 atau Akta 561 telah digubal dengan rujukan asal dibuat terhadap Akta Keterangan 1950 atau dikenali sebagai kaedah mengintegrasikan undang-undang Inggeris dan syariah (Ahmad Ibrahim, 1995). Menurut Ruzman Md Noor (2015), bagi maksud untuk menggabungkan antara kedua-dua undang-undang ini, iaitu hukum syarak dan kerangka Akta Keterangan 1950, maka pendekatan yang berikut telah dilakukan dalam proses penggubalan Akta 561 iaitu: (i) Kaedah pemansuhan atau repugnancy method mana-mana peruntukan yang bercanggah dengan hukum syarak. Begitu juga misalan-misalan yang di luar bidang kuasa Mahkamah Syariah tidak dimasukkan dalam akta ini. (ii) Mengguna pakai semua peruntukan yang tidak bercanggah dengan hukum syarak dan yang tidak bercanggah dengan bidang kuasa Mahkamah Syariah atau dikenali sebagai Ihtisab al-Asl. (iii) Pemakaian pelbagai pendapat mazhab dan ulama sama ada melalui pendekatan al-talfiq dan al-takhayyur. Kaedah ini sangat jelas dalam pemakaian prinsip al-bayyinah dan prinsip al-syahadah. Begitu juga pendapat Ibn Qayyim diambil kira dalam penentuan maksud al-bayyinah. Al-Talfiq bermaksud mengambil pandangan mazhab lain dalam satu urusan tertentu bersama dengan pandangan mazhab yang sedia diamalkan. Sementara al-takhayyur pula ialah memilih mazhab lain dalam sesuatu urusan. ( Ruzman Md Noor, 2008). Zulkifli Hasan (t.th) pula berpendapat bahawa penggubalan undang-undang keterangan Mahkamah Syariah berlandaskan kepada empat kaedah utama iaitu dengan menggunakan tiga kaedah yang dinyatakan diatas dan kaedah keempat dikenali sebagai kaedah penambahan. Kaedah ini melibatkan penambahan peruntukan berkenaan dengan prinsip undang- undang keterangan Islam yang tidak terdapat di dalam Akta Keterangan 1950. Sebagai contoh seksyen 3 Enakmen Keterangan
- 20. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ Mahkamah Syariah (Negeri Selangor) 2003 melibatkan penambahan tafsiran beberapa istilah yang bersumberkan hukum syarak, seksyen 72 berkaitan sumpah, seksyen 83 hingga 88 berkaitan bayyinah dan syahadah dan lain-lain. KAEDAH-KAEDAH PEMBUKTIAN DALAM ISLAM Menurut Abdul Karim Zaidan (1984) terdapat sembilan cara pembuktian iaitu pengakuan, kesaksian, sumpah, keengganan bersumpah, pengetahuan hakim, al- Qarinah, al- Qasamah, al- Qifayah dan al- Qur’ah. Manakala Wahbah al-Zuhaili ( 1999) menyatakan bahawa cara-cara sabitan hak ialah melalui syahadah, sumpah enggan, iqrar dan kesaksian bersama sumpah. Berikut merupakan antara kaedah-kaedah pembuktian yang telah dibahaskan fuqaha: i. Al-Iqrar ( Pengakuan) Pengakuan merupakan kaedah pembuktian paling signifikan diantara kaedah-kaedah pembuktian yang lain. Ini kerana terdapat tuntutan atau dakwaan yang tidak mempunyai pembuktian seperti kesaksian dan sebagainya. Dari segi bahasa, al-iqrar merupakan perkataan bahasa Arab yang berasal daripada perkata qarra yang bermaksud mengulangi percakapan di telinga orang yang pekak sehingga memahaminya. Pengakuan juga diertikan sebagai pengiktirafan (Al-Mausu’ah al-Fiqhiyyah, 1993), berlawanan dengan keingkaran dan penentangan (Ibn Faris & Abu Husayn, 1972). Dari sudut istilah, Jumhur telah mentakrifkan pengakuan sebagai pemberitahuan berhubung sabitnya hak orang lain ke atas pemberitahu (Al-Mausu’ah al-Fiqhiyyah, 1993). Takrif tersebut merupakan kesimpulan daripada pandangan- pandangan yang dikemukakan oleh para fuqaha mazhab. Pengakuan diiktiraf sebagai salah satu metod pembuktian berdasarkan dalil-dalil daripada al-Quran, al-Sunnah, al-Ijma’, al-Qias dan amalan pada khalifah al-Rasyidin. Rasulullah s.a.w. bersabda dalam sebuah hadith berhubung kes zina yang diadukan kepada baginda, lalu baginda besabda yang bermaksud: Pergilah wahai Unays kepada wanita ini, sekiranya dia mengaku maka rejamlah dia. (Ibn Hajar, 1989) Hadis tersebut merupakan peristiwa seorang pekerja (‘asif) yang berzina dengan isteri tuannya, lalu Rasulullah s.a.w. menyuruh Unays salah seorang sahabat untuk bertemu dengan perempuan tersebut. Perempuan itu telah mengaku bahawa dia telah berzina dengan pekerja tersebut (Md Amin, 2005). ii. Al-Syahadah (Kesaksian) Dari sudut bahasa al-syahadah bermaksud menghadirkan, penerangan atau khabar yang pasti iaitu kata-kata yang diucapakan hasil daripada maklumat yang diperoleh melalui penyaksian. Dari sudut istilah pula, kesaksian bermaksud pemberitahuan yang benar untuk mensabitkan sesuatu hak dengan lafaz syahadah dalam majlis penghakiman (Muhamad al-Khatib, 1995). Selain itu, kesaksian juga ditakrifkan sebagai pemberitahuan dengan sesuatu hak orang lain ke atas orang lain dengan lafaz “aku bersaksi” (al-Qalyubi & Umairah, 1956). Kesimpulannya, kesaksian merupakan pemberitahuan oleh seseorang saksi di dalam suatu majlis kehakiman mengenai sesuatu hak orang lain dengan lafaz kesaksian iaitu” aku bersaksi”. Kesaksian juga merupakan salah satu cara pembuktian yang penting selepas iqrar (pengakuan). Ini kerana dalam sesetengah keadaan kesaksian menjadi pembuktian tunggal terhadap sesuatu dakwaan seterusnya dapat membantu mahkamah membuat keputusan. Pensyariatan kesaksian sebagai salah satu cara pembuktian adalah berdasarkan al-Quran, al-Sunnah dan al-Ijma’. Sebagaimana firman Allah SWT yang bermaksud: Wahai orang-orang yang beriman! hendaklah kamu menjadi orang-orang yang sentiasa menegakkan keadilan, lagi menjadi saksi (yang menerangkan kebenaran) kerana Allah, sekalipun terhadap diri kamu sendiri, atau ibu bapa dan kaum kerabat kamu. kalaulah orang (yang didakwa) itu kaya atau miskin (maka janganlah kamu
- 21. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ terhalang daripada menjadi saksi yang memperkatakan kebenaran disebabkan kamu bertimbang rasa), kerana Allah lebih bertimbang rasa kepada keduanya . (Al-Quran 4:135, Tafsir Pimpinan ar-Rahman) iii. Al-Yamin ( Sumpah) Menurut bahasa al-yamin bermaksud kekuasaan. Perkataan al yamin juga bermaksud tangan kanan kerana kekuatan tenaga pada tangan tersebut. Selain itu, al-yamin juga bererti bersumpah dengan sesuatu yang dimuliakan. Hal ini kerana orang Arab apabila bersumpah mereka berpegangan tangan kanan. Menurut istilah pula, al-yamin ditakrifkan sebagai menguatkan maksud kata-kata yang tidak sabit, dengan menyebut satu daripada nama atau sifat Allah dalam lafaz tertentu (Mustafa al-Khin, al- bugha dan ‘Ali, 2006). Dalam konteks pembuktian, sumpah hanya dikira sah sekiranya dibuat di dalam majlis kehakiman. Sumpah mempunyai tiga tujuan iaitu untuk menolak dakwaan, untuk memperkukuh dakwaan dan untuk menyempurnakan keterangan (Md. Amin, 2005). Sumpah diterima sebagai salah satu kaedah pembuktian dalam Islam berdasarkan dalil-dalil daripada al-Quran dan al-Sunnah. Nabi s.a.w. bersabda yang bermaksud: Keterangan hendaklah diberi oleh pihak pendakwa dan sumpah oleh pihak yang mendakwa. (al-Tirmizi,1975) iv. Al- Qarinah ( Keterangan Keadaan) Al-qarinah dari segi bahasa berasal dari perkataan bahasa Arab ‘al- muqaranah’ yang bermaksud ‘al-musahabah’ iaitu bersahabat, bersambung, berserta dan berhubungan ( Ibn manzur, 1956). Dari segi istilah pula, al-qarinah bermaksud setiap tanda yang jelas menunjukkan kepada sesuatu yang bersembunyi. ( Wahbah Zuhaili, 1984). Abdul Karim Zaidan ( 1984) pula menjelaskan bahawa al-qarinah ialah suatu perkara yang menjadi dalil ada sesuatu atau tidak ada sesuatu sama ada dalam bentuk keadaan, suasana, perkataan atau perbualan. Al-qarinah ini juga boleh dimaksudkan sebagai setiap petanda zahir yang menunjukkan bahawa wujudnya sesuatu atau berlakunya sesuatu kejadian atau sebaliknya yang boleh dijadkan hujah atau bukti sabitan atau penafian dalam proses pembuktian Md.Amin, 2005). Pensyariatan al-qarinah bersumberkan daripada al- Quran dan al-Sunnah sebagaimana firman Allah s.w.t yang bermaksud: Dan (bagi mengesahkan dakwaan itu) mereka pula melumurkan baju Yusuf Dengan darah palsu. bapa mereka berkata: "Tidak! bahkan nafsu kamu memperelokkan kepada kamu suatu perkara (yang tidak diterima akal). kalau demikian, Bersabarlah Aku dengan sebaik-baiknya, dan Allah jualah yang dipohonkan pertolongan-Nya, mengenai apa yang kamu katakan itu. ( Al-Quran 12:18, Tafsir Pimpinan ar-Rahman). Ayat diatas menceritakan sebuah kisah penipuan yang dirancang oleh adik–beradik Nabi Yusuf terhadap bapa mereka. Mereka telah mendakwa bahawa Nabi Yusuf telah mati dimakan serigala dengan menunjukkan baju Nabi Yusuf yang berlumuran darah kepada Nabi Yaakub. Baju tersebut merupakan bukti dan petanda zahir bahawa Nabi Yusuf telah mati dibaham serigala. Namun, Nabi Yaakub telah menolak dakwaan tersebut dengan mengenalpasti petanda dan bukti yang lain iaitu baju tersebut tidak koyak. Ibn al-Gharas menyatakan bahawa kes tersebut juga menjadi bukti yang sah terhadap dakwaan palsu yang Nabi Yusuf telah dibaham serigala (Ibn Farhun, 1964). Dalam kes ini, tiada kesan koyakan pada baju Nabi Yusuf menjadi al-qarinah kepada penafian Nabi Yaakub diatas dakwaan anak-anak baginda yang lain. v. Al- Kitabah ( Keterangan Dokumen) Al-kitabah bermaksud tulisan atau catatan. Al-kitabah juga merupakan dokumen bertulis sebagai suatu bukti atau cara mensabitkan sesuatu hak. Para fuqaha’ klasik dan kontemporari tidak memberikan definisi khusus berkaitan dengan al-kitabah sebaliknya memberikan definisi kepada catatan-catatan yang digunakan sebagai bukti bertulis yang diberi dengan pelbagai istilah seperti al-sakk, al-hujjah, al-mahdar, al-sijil dan al-wathiqah (Md.Amin, 2005). Namun terdapat definisi yang diberikan dengan merujuk kepada keadaan semasa dan teknologi yang semakin berkembang sebagaimana yang dinyatakan Wan Abdul Fattah dan Zulkafar Ramlee (2013) dengan mentakrifkan bahawa al-kitabah ialah menjelaskan atau menyifatkan sesuatu dengan menggunakan tulisan atau lakaran atau salinan yang berbentuk zahir sama ada secara klasik seperti
- 22. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ menggunakan kertas, kayu dan seumpamanya atau secara moden seperti penggunaan disket, cakera padat, internet dan seumpamanya. Ini bermaksud, catatan yang digunakan pada mulanya untuk tujuan pendokumentasian digunakan untuk tujuan pensabitan atau memperkukuh bukti-bukti lain yang dikemukakan dalam perbicaraan (Md.Amin, 2005). Namun terdapat pandangan yang menyatakan bahawa al-kitabah merupakan pembuktian yang paling kukuh sekiranya terbukti sahih dan tulen tanpa memerlukan kepada pembuktian yang lain. Majalah Al-Ahkam Adalilyyah (1968) menyatakan bahawa jika tulisan dan cop terpelihara daripada penipuan dan peniruan, ia boleh dijadikan asas penghukuman dan tidak perlu dibuat sabitan dengan cara yang lain. vi. Nukul al-Yamin ( Keengganan Bersumpah) dan Al-Yamin al-Mardudah ( Sumpah yang dikembalikan) Nukul al-yamin yang bermaksud keengganan bersumpah merupakan salah satu cabang dalam pembuktian secara al-yamin (sumpah). Sekiranya pihak yang kena dakwa diarah bersumpah oleh hakim atas permintaan pihak pendakwa bagi menolak dakwaan keatasnya, tetapi dia enggan berbuat demikian, jumhur ulama yang terdiri dari Mazhab Maliki, Syafie dan satu riwayat dalam Mazhab Hanbali menyatakan bahawa keengganan pihak yang kena dakwa daripada bersumpah bukanlah merupakan hujah atau bukti tersendiri, malah memerlukan sumpah daripada pihak pendakwa (al-yamin al-mardudah). Menurut pendapat ini, sekiranya pihak yang kena dakwa enggan bersumpah, maka sumpah tersebut hendaklah dipulangkan kepada pihak pendakwa (Ibn Farhun, 1964). Oleh itu, sumpah tersebut berperanan menguatkan lagi hujah atau bukti. Pendapat jumhur ini adalah berdasarkan apa yang diriwayatkan oleh al-Daruqutni (t.th) daripada Abdullah ibn Umar r.a.bahawa Rasulullah s.a.w. telah memulangkan sumpah ke atas penuntut hak (pihak pendakwa). vii. al- Ra’yu al-Khabir ( Pendapat Pakar) Salah satu cara pembuktian yang diterima dalam perundangan Islam ialah pendapat pakar atau juga dikenali sebagai keterangan pakar. Ibn Qayyim (1977) menyatakan bahawa al-ra’yu al-khabir merupakan kesaksian orang yang berkeahlian tentang sesuatu bidang. Perkara yang dimaksudkan dengan pendapat, keterangan atau kesaksian pakar ialah pendapat yang diberi oleh seseorang yang mempunyai kepakaran dalam sesuatu bidang atau persoalan (Ahmad Fathi, 1963). Penerimaan pendapat pakar sebagai salah satu saluran pembuktian ini dinyatakaan didalam al-Quran dan al-Sunnah. Firman Allah s.w.t. yang bermaksud: Dan tidaklah kami mengutus Rasul-rasul sebelummu (Wahai Muhammad), melainkan dari kalangan orang- orang lelaki, yang kami wahyukan kepada mereka. oleh itu bertanyalah kamu (wahai golongan musyrik) kepada orang-orang yang berpengetahuan agama jika kamu tidak mengetahui. ( Al-Quran 16:43, Tafsir Pimpinan ar-Rahman). Para fuqaha berpendapat bahawa pendapat pakar boleh diterima sebagai satu keterangan di mahkamah yang boleh menjadi asas kepada keputusan menjatuhkan hukuman hudud ke atas pesalah (Paizah Ismail, 2008). Justeru, keterangan pakar juga boleh diterima bagi kes-kes selain hudud sebagaimana pendapat Ibn Qudamah (1996) dalam keadaan dimana terdapat perbezaan pendapat bahawa luka atau penyakit yang dialami pada seseorang itu parah atau tidak, maka pendapat dua orang doktor diperlukan , namun begitu pendapat seorang doktor sahaja juga memadai. ANALISIS KAEDAH-KAEDAH PEMBUKTIAN DAN HUKUM SYARAK DALAM AKTA KETERANGAN MAHKAMAH SYARIAH ( WILAYAH-WILAYAH PERSEKUTUAN ) 1997 (AKTA 561) DAN AKTA KETERANGAN 1950 Akta Keterangan Mahkamah Syariah (Wilayah-wilayah Persekutuan) atau Akta 561 mula dikuatkuasakan pada 1 April 1997 manakala Akta Keterangan 1950 atau Akta 56 berkuatkuasa mulai 23 Mei 1950 bagi Semenanjung Malaysia dan 1 November 1971 bagi Sabah dan Sarawak. Akta 561ini mengandungi 131 seksyen dan dibahagikan kepada empat bahagian sedangkan Akta 56 pula memperuntukkan 167 seksyen dan dipecahkan kepada tiga bahagian. Persamaan dan perbezaan kerangka kandungan kedua-dua akta tersebut boleh dilihat pada Jadual 1 seperti berikut:
- 23. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ JADUAL 1. Kerangka susunan dan isi kandungan Akta 561 dan Akta 56 Bahagian Akta Keterangan Mahkamah Syariah ( Wilayah-wilayah Persekutuan ) 1997 ( Akta 561) Akta Keterangan 1950 ( Akta 56) I Kerelevanan; Bab 1: Permulaan Bab 2: Qarinah Kerelevanan; Bab 1: Permulaan Bab 2: Kerelevanan Fakta-fakta II Pembuktian; Bab 1 : Fakta yang tidak perlu dibuktikan Bab 2: Keterangan Lisan Bab 3: Keterangan Dokumentar Pembuktian; Bab 3 : Fakta yang tidak perlu dibuktikan Bab 4: Keterangan Lisan Bab 5: Keterangan Dokumen Bab 5A: Kebolehterimaan Keterangan Yang didapati di Bawah Permintaan Bantuan Bersama dalam Perkara Jenayah Bab 6 : Penyingkiran Keterangan Lisan oleh Keterangan Dokumen III Pengemukakan dan Kesan Keterangan; Bab 1: Beban Pembuktian Bab 2: Saksi Bab 3: Pemerikasaan Saksi Bab 4: Peruntukan Khas Berhubung Testimoni Saksi Pengemukakan dan Kesan Keterangan; Bab 7 : Beban Bukti Bab 8 : Estopel Bab 9: Saksi Bab 10: Pemeriksaan Saksi Bab 11 : Penerimaan dan Penolakan Keterangan dengan Cara Tidak Wajar IV Bahagian Am Tiada Jadual 1 diatas menunjukkan dengan jelas bahawa wujudnya persamaan yang agak ketara diantara kedua-dua statut ini. Namun begitu, terdapat beberapa perbezaan seperti beberapa peruntukkan yang digugurkan dari diadaptasi ke dalam Akta 561. Misalnya peruntukan Estopel pada bab 8 Akta 56 tersebut tidak dimasukkan ke dalam Akta 561. Perbezaan dari sudut istilah juga berlaku dimana ‘fakta-fakta relevan’ pada Akta 56 diterjemahkan sebagai ‘qarinah’ dalam Akta 561. Akta 561 ini juga membuat penambahan seperti peruntukan berkaitan Bahagian Am pada akta tersebut. Kaedah pemansuhan, penukaran dan penambahan yang diterapkan pada Akta 561 telah mewujudkan sisi perbezaan dalam aspek susunan dan isi kandungan tersebebut. Secara khususnya, perbandingan berkaitan kaedah-kaedah pembuktian pada Akta 56 dan Akta 561 tersebut boleh dilihat pada jadual 2 berikut: JADUAL 2. Persamaan dan perbezaan kaedah-kaedah pembuktian antara Akta 561 dan Akta 56. Bilangan Akta Keterangan Mahkamah Syariah ( Wilayah-wilayah Persekutuan ) 1997 ( Akta 561) Akta Keterangan 1950 ( Akta 56) 1. Iqrar ( Seksyen 17 hingga 19) Pengakuan dan Pengakuan Salah ( Seksyen 17 hingga 31) 2. Syahadah dan Bayyinah ( Seksyen 83 hingga 88) Kesaksian ( Seksyen 118 hingga 134) 3. Qarinah ( Seksyen 5 hingga 16, seksyen 22 hingga 26 dan seksyen 28 hingga 42) Kerelevenan Fakta-fakta ( Seksyen 5 hingga 16, seksyen 32 hingga 32 dan seksyen 44 hingga 55)
- 24. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ 4. Keterangan Dokumentar ( Seksyen 48 hingga 71) Keterangan Dokumen ( Seksyen 61 hingga (90c) 5. Pendapat Pakar ( Seksyen 33 hingga 39) Pendapat Pakar ( seksyen 45 hingga 51) 6. Al-Yamin ( Seksyen 72, 88 dan 129) Tiada 7. Nukul al-Yamin dan al-Yamin al-Mardudah ( Seksyen 87) Tiada Iqrar atau pengakuan merupakan kaedah yang telah diperuntukkan di dalam kedua-dua akta ini. Seksyen 17 Akta 561 mentafsirkan iqrar ialah suatu pengakuan yang dibuat oleh seseorang secara bertulis atau lisan atau dengan isyarat, menyatakan bahawa dia mempunyai obligasi atau tanggungjawab terhadap seseorang lain berkenaan dengan sesuatu hak. Sedangkan Akta 56 memperuntukkan dua jenis pengakuan iaitu pengakuan dan pengakuan salah. Seksyen 17 (1) akta tersebut mentafsirkan bahawa pengakuan merupakan penyataan lisan atau dokumen yang menyarankan sesuatu kesimpulan mengenai sesuatu fakta isu atau mengenai fakta relevan dan yang dibuat oleh mana-mana orang dan dalam hal keadaan yang disebut kemudian. Seksyen 17 (2) Akta 56 juga memperuntukkan bahawa pengakuan bersalah merupakan pengakuan yang dibuat pada bila-bila masa oleh seseorang yang dituduh atas sesuatu kesalahan, menyatakan atau menyarankan kesimpulan bahawa dia telah melakukan kesalahan itu. Terdapat beberapa perbezaan antara kedua-dua akta ini dimana 561 memperuntukkan isyarat merupakan salah satu metod pengakuan manakala Akta 56 tidak menyatakan perihal tersebut. Selanjutnya, Akta 56 pula memperuntukkan berhubung pengakuan bersalah manakala 561 tidak memperuntukan mengenai pengakuan bersalah. Syahadah atau kesaksian juga merupakan kaedah pembuktian yang dikanunkan di dalam kedua-dua statut ini. Seksyen 3 Akta 561 menjelaskan bahawa syahadah bermaksud apa-apa keterangan yang diberikan di Mahkamah dengan menggunakan lafaz “ asyhadu” untuk membuktikan sesuatu hak atau keterangan. Huraian lanjut mengenai syahadah di nyatakan pada seksyen 83 sehingga 88 akta tersebut. Pada seksyen 83 akta tersebut menjelaskan bahawa semua orang Islam adalah kompeten untuk memberikan syahadah atau bayyinah sebagai saksi dengan syarat bahawa mereka ialah ‘aqil, baligh,’adil, mempunyai ingatan yang baik dan tidak berprasangka. Apa pula yang dimaksudkan dengan bayyinah? Tafsiran pada seksyen 3 akta tersebut menerangkan bahawa bayyinah ialah keterangan yang membuktikan sesuatu hak atau kepentingan dan termasuklah qarinah. Manakala seksyen 118 Akta 56 memperuntukkan bahawa semua orang adalah kompeten untuk memberi keterangan melainkan mahkamah berpendapat bahawa mereka dapat memberikan jawapan dengan baik seperti faktor umur terlalu muda atau tua, sakit atau sebagainya. Berdasarkan peruntukan pada kedua-dua akta ini, terdapat beberapa perbezaan yang ketara di mana Akta 561 membezakan antara syahadah ( kesaksian) dan bayyinah ( keterangan) manakala Akta 56 tidak memperuntukkan mengenai bayyinah sebagai metod keterangan. Bayyinah yang dinyatakan di dalam Akta 561 ini merupakan terma yang diwujudkan berdasarkan pendekatan al-talfiq dan al-takhayyur. Pendekatan yang dilakukan semasa proses harmonisasi Akta 561 ini antara lain mengambil pandangan Ibn Qayyim dalam penentuan maksud al-bayyinah itu sendiri. Selain tu tatacara tazkiah al-syuhud atau pemeriksaan rahsia yang diperuntukkan di dalam sek 121, Akta 561 telah memberikan perbezaan yang ketara berhubung kaedah kesaksian..Ini kerana Akta 56 tidak menjelaskan apa-apa klausa mengenai pemeriksaan rahsia. Pemeriksaan rahsia ini merupakan prosiding yang perlu dilakukan oleh seseorang hakim bagi menentukan saksi-saksi memenuhi syarat sebagai seorang yang adil atau sebaliknya. Qarinah atau fakta yang berkaitan merupakan satu lagi kaedah pembuktian yang diperuntukkan di dalam kedua- dua akta. Seksyen 3 Akta 561 mentafsirkan qarinah sebagai fakta yang mempunyai kaitan dengan fakta yang satu lagi dengan apa-apa cara yang disebut dalam Enakmen ini. Qarinah termasuk dalam konsep bayyinah sebagaimana tafsiran bayyinah pada seksyen 3 akta tersebut. Sedangkan seksyen 3 Akta 56 menjelaskan bahawa fakta yang berkaitan atau relevan merupakan sesuatu fakta dikatakan berkaitan dengan suatu fakta lain apabila fakta itu mempunyai hubungan dengan yang lain itu dengan mana-mana satu cara tersebut dalam peruntukan -peruntukan akta ini berhubungan dengan kerelevanan fakta. Hampir semua peruntukan berhubung dengan qarinah di dalam Akta 561 diadaptasi daripada Akta 56 . Perutukan-peruntukan yang dicedok tersebut mengubah istilah ‘relevan’ atau ‘berkaitan’ kepada ‘qarinah’ selain melakukan beberapa pengubahsuaian. Misalnya seksyen 13 Akta 561 berhubung fakta yang menjadi qarinah apabila hak atau ‘uruf dipersoalkan di mana telah memperuntukkan bahawa:
- 25. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ Jika soalnya ialah tentang kewujudan apa-apa hak atau ‘urf, maka fakta yang berikut ialah qarinah: (a) apa-apa urusan yang dengannya hak atau ‘urf yang dipersoalkan itu telah diwujudkan, dituntut, diubahsuaikan, diiktirafkan, ditegaskan atau dinafikan atau yang tidak selaras dengan kewujudan hak atau ‘urf itu; (b) hal-hal tertentu yang dalamnya hak atau ‘urf itu telah dituntut, diiktirafkan atau digunakan atau yang dalammya penggunaan hak atau ‘urf itu telah dipertikaikan, ditegaskan atau tidak diikuti. Peruntukkan ini diambil daripada seksyen yang sama di dalam Akta 56 iaitu berhubung dengan fakta-fakta yang relevan apabila hak atau adat dipersoalkan. Cuma terdapat modifikasi terhadap istilah ‘fakta-fakta yang relevan’ ditukar kepada ‘qarinah’ dan istilah ‘adat’ diubahsuai kepada ‘uruf’. Kesimpulannya, keseluruhan istilah yang menyebut ‘fakta-fakta yang relevan’ di dalam Akta 56 telah dimodifikasi kepada ‘qarinah’ di dalam Akta 561 supaya selari dengan kefahaman hukum syarak. Keterangan Dokumen atau keterangan dokumentar merupakan satu lagi kaedah pembuktian yang diperuntukkan di dalam kedua-dua statut ini. Seksyen 3, Akta 561 mentafsir keterangan dokumenter sebagai segala dokumen yang dikemukakan bagi pemeriksaan Mahkamah dan merupakan salah satu metod keterangan. Seksyen yang sama di dalam Akta 561 dan Akta 56 pula dokumen ditafsirkan dokumen sebagai apa-apa hal yang dinyatakan, diperihalkan, atau bagaimana jua pun digambarkan, atas apa-apa benda, bahan, barang atau artikel, termasuklah apa-apa hal yang terkandung dalam cakera, pita, filem, runut bunyi atau apa jua pun peranti lain, dengan menggunakan; (a) huruf, angka, tanda, simbol, isyarat, lambang, atau apa jua pun bentuk pernyataan, perihalan, atau gambaran lain; (b) apa-apa rakaman visual (sama ada imej kaku atau bergerak); (c) apa-apa rakaman bunyi, atau apa-apa jua pun rakaman elektronik, magnetik, mekanial atau apa-apa rakaman bunyi, atau apa-apa jua pun rakaman elektronik,magnetik, mekanikal atau ramakan lain dan walau bagaimana jua pun dibuat, atau apa-apa bunyi, dedenyut elektronik, atau apa jua pun data yang lain; (d) suatu rakaman, atau pemancaran, dari suatu jarak, apa-apa hal dengan mana-mana, atau apa-apa kombinasi, cara yang disebut dalam perenggan (a), (b) atau (c), atau dengan lebih daripada satu cara yang disebut dalam perenggan (a), (b), (c) dan (d), yang dimaksudkan untuk digunakan atau yang mungkin digunakan bagi tujuan menyatakan, memperihalkan, atau dengan apa jua cara sekalipun menggambarkan, hal itu. Seksyen 48 Akta 561 mengambil sepenuhnya seksyen 61 Akta 56 yang memperuntukkan bahawa kandungan dokumen boleh dibuktikan sama ada dengan keterangan primer atau dengan keterangan sekunder. Peruntukan-peruntukan diatas jelas menunjukkan bahawa terdapat banyak persamaan antara Akta 561 dan Akta 56 berhubung kaedah pembuktian secara dokumen seperti cara membukitan dan tafsiran kepada dokumen. Sungguhpun begitu terdapat beberapa peruntukan berkaitan dengan kaedah tersebut yang digugurkan dari diadaptasi ke dalam Akta 561 seperti bukti mengenai penyempurnaan dokumen yang dikehendaki oleh undang- undang supaya diakusaksi dan beberapa peruntukan yang lain.
- 26. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ Selain itu, Akta 561 dan Akta 56 juga memperuntukkan kaedah pembuktian secara pendapat pakar. Pendapat pakar ini dijadikan salah satu mekanisme dalam qarinah atau ‘fakta yang relevan’ didalam kedua-dua statut tersebut. Pembuktian secara pendapat pakar menurut seksyen 45 Akta 56 bermaksud ; (1) Apabila Mahkamah perlu membuat sesuatu pendapat atas sesuatu perkara mengenai undang-undang negara asing atau mengenai sains atau seni, atau tentang identiti atau ketulenan tulisan tangan atau cap jari atau berhubungan dengan penentuan nasab, maka pendapat atas perkara itu daripada orang yang mempunyai kemahiran khusus dalam undang-undang negara asing, sains atau seni itu, atau dalam soal tentang identiti atau ketulenan tulisan tangan atau cap jari adalah fakta-fakta relevan. (2) Orang-orang itu dipanggil pakar Manakala seksyen 33 Akta 561 telah membuat modifikasi terhadap peruntukan tersebut dengan membuat penambahan; (1) Apabila Mahkamah perlu membuat sesuatu pendapat atas sesuatu perkara mengenai undang-undang negara asing atau mengenai sains atau seni, atau tentang identiti atau ketulenan tulisan tangan atau cap jari atau berhubungan dengan penentuan nasab, maka pendapat atas perkara itu daripada orang yang mempunyai kemahiran khusus dalam undang-undang negara asing, sains atau seni itu, atau dalam soal tentang identiti atau ketulenan tulisan tangan atau cap jari atau berhubungan dengan penentuan nasab, ialah qarinah. (2) Orang sedemikian itu dipanggil pakar. (3) Dua orang pakar atau lebih hendaklah dipanggil untuk memberikan keterangan jika boleh tetapi jika tidak terdapat dua orang pakar, maka keterangan seorang pakar adalah memadai. Jika dua orang pakar memberikan pendapat yang berlainan, maka pakar yang ketiga hendaklah dipanggil untuk memberikan keterangan. Subseksyen (1) dan (2) kedua-dua akta tersebut memperuntukkan huraian dan maksud yang hampir sama namun dibezakan dengan dengan istilah ‘fakta yang relevan’ dan ‘qarinah’. Akta 561 telah menambah peruntukkan pada subseksyen (3) iaitu berhubung dengan bilangan pakar yang diperlukan untuk memberikan keterangan. Penambahan subseksyen ini telah mewujudkan sisi perbezaan diantara kedua-dua akta ini berhubung dengan pembuktian secara keterangan pakar. Al-yamin atau bersumpah merupakan kaedah pembuktian yang diperuntukkan pada Akta 561 sahaja. Ini bermakna Akta 56 tidak menggunapakai kedua-dua kaedah tersebut dalam pembuktian kes di Mahkamah Sivil. Al- yamin telah diperuntukkan di dalam seksyen 72, 88 dan 129 Akta 561 Seksyen 72 Akta 561 memperuntukkan bahawa beban untuk mengemukakan keterangan dalam sesuatu kes mal terletak pada orang yang mengatakan atau menegaskan sesuatu fakta (al-Mudda'ii) dan orang yang mengangkat sumpah untuk menafikan atau mempertikaikan sesuatu fakta (al-Mudda'a 'alaih). Seksyen 88 pula menjelaskan Jika dalam kes mal, plaintif hanya mengemukakan seorang saksi, keterangan saksi itu hanya boleh diterima jika keterangannya diberikan berserta dengan sumpah plaintif itu. Manakala seksyen 129 menyebut Jika hal keadaan berkehendakkan sedemikian atau pemeriksaan saksi di bawah bahagian ini tidak dapat dijalankan dan suatu pihak kepada prosiding itu membuat permohonan kepada Hakim supaya saksi itu mengangkat sumpah sebagai saksi benar bagi menguatkan keterangannya, Hakim hendaklah memerintahkan saksi itu mengangkat sumpah sedemikian dan hendaklah mengingatkan saksi itu bahawa jika dia tidak berbuat demikian keterangannya tidak boleh diterima. Satu lagi kaedah pembuktian yang tidak diperuntukkan di dalam Akta 56 ialah Nukul al-yamin (keengganan bersumpah) . Seksyen 87(1)(2)(a) Akta 561 menjelaskan bahawa:
- 27. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ (1) dalam kes mal, keterangan hendaklah diberikan oleh plaintif dan defendan, dan jika defendan menafikan tuntutan terhadapnya dia hendaklah dikehendaki mengangkat sumpah mengikut Hukum Syarak. (2) (a) jika defendan mengangkat sumpah di bawah subseksyen (1), tuntutan yang dibuat oleh plaintif hendaklah ditolak. Seksyen 87(2)(b) pula memperuntukkan secara khusus berhubung al-yamin al-mardudah (sumpah yang dikembalikan) dengan menyebut jika defendan enggan mengangkat sumpah, maka Mahkamah bolehlah meminta plaintif mengangkat sumpah dan dengan sumpah itu tuntutannya hendaklah diterima. Satu lagi perbezaan ketara antara Akta 561 dan Akta 56 ialah peruntukkan berhubung hukum syarak sebagai rujukan muktamad yang diperuntukkan pada seksyen 130(1)(2) Akta 561. Secara implisit, ianya juga bermaksud kaedah-kaedah pembuktian yang dikanunkan di dalam Akta 561 yang tidak selaras dengan hukum syarak adalah terbatal dan hukum syarak hendaklah terpakai sekiranya terdapat kelompangan berhubung kaedah pembuktian sebagaimana yang dinyatakan: (1) Mana-mana peruntukan atau tafsiran peruntukan Akta ini yang tidak konsisten dengan Hukum Syarak adalah tidak sah setakat yang ia tidak konsisten itu. (2) Jika terdapat lacuna atau jika apa-apa perkara yang tidak diperuntukkan dengan nyata dalam Akta ini, Mahkamah hendaklah memakai Hukum Syarak. Hukum syarak yang dimaksudkan di dalam Akta 561 ini diterangkan pada tafsiran dalam seksyen 3 akta tersebut iaitu hukum syarak mengikut Mazhab Shafie, atau mengikut mana-mana satu Mazhab Maliki, Hanafi atau Hanbali. Peruntukan ini memberi peluang kepada pihak-pihak yang bertikai untuk mengemukakan pembuktian melalui apa-apa kaedah yang diiktiraf oleh hukum syarak. Justeru, kajian ini mendapati bahawa kaedah-kaedah pembuktian yang diperuntukkan di dalam Akta 561 adalah selaras dengan kaedah-kaedah pembuktian yang disarankan oleh hukum syarak. Sungguhpun peruntukan berhubung pemakaian hukum syarak tidak dinyatakan di dalam mana-mana peruntukan pada Akta 56, kajian ini mendapati bahawa kaedah-kaedah pembuktian yang terkandung pada Akta 56 terdapat pada kaedah-kaedah pembuktian yang ditetapkan hukum syarak iaitu pengakuan (al-iqrar), kesaksian (al- syahadah), keterangan dokumen (al-kitabah), keterangan pakar (al-ra`yu al-khabir) dan fakta yang relevan (al- qarinah). Namun begitu, kepatuhan peruntukan-peruntukan di dalam Akta 56 terhadap hukum syarak sama ada dari sudut kaedah pembuktian dan lain-lain adalah tidak jelas. IMPLIKASI PROSES HARMONISASI DAN ISLAMISASI KAEDAH PEMBUKTIAN DALAM UNDANG-UNDANG KETERANGAN MAHKAMAH SYARIAH Secara dasarnya, proses harmonisasi dan Islamisasi dalam penggubalan undang- undang keterangan Mahkamah Syariah telah melahirkan satu undang-undang yang baik dan komprehensif dimana pandangan mazhab Syafie diambil menjadi sebahagian besar dari peruntukan berkenaan terutamanya berkaitan al-syahadah (Ruzman Md Noor, 2015). Selain dari merujuk kepada hukum fiqh dan Akta 56, rujukan juga dibuat terhadap undang-undang keterangan Islam dari negara luar seperti Majallatul Ahkam al-‘Adliyah negara Turki dan Qanun-e-Shahadat 1984 bagi negara Pakistan. Oleh itu, undang-undang keterangan Mahkamah Syariah yang dihasilkan memenuhi keperluan sistem kehakiman Islam untuk digunapakai dalam kerangka undang- undang Islam di Malaysia (Mahmud Saedon, 1995). Ruzman Md Noor, (2008) juga berpandangan bahawa pendekatan yang lebih menekankan usaha al-talfiq dan al-takhayyur dalam menggubal undang-undang tersebut memadai dan telah berjaya dilakukan. Dengan penggubalan undang-undang keterangan Mahkamah Syariah secara khusus dan lengkap ini membantu pihak-pihak yang terlibat di dalam sesuatu prosiding perbicaraan termasuklah dari aspek kaedah-kaedah pembuktian. Selain itu, undang-undang keterangan ini berjaya menyediakan peruntukan asas berhubung keterangan bagi kesalahan jenayah Islam yang sebenar (Hussin Harun, 2017). Kajian ini juga senada berpendapat bahawa kaedah-kaedah pembuktian yang diadaptasi dari Akta 56 telah diharmonikan mengikut acuan hukum syarak dan merupakan undang-undang yang lengkap dan teratur.
- 28. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ Namun begitu terdapat isu yang timbul berhubung dengan kaedah-kedah pembuktian di dalam Akta 561 tersebut. Diantara isu-isu yang perlu diteliti semula adalah seperti kedudukan dan pemakaian istilah bayyinah dan syahadah. Adakah bayyinah dan syahadah sekadar keterangan saksi secara lisan atau bayyinah itu umum dan syahadah itu khusus. Selain itu terdapat isu yang timbul berhubung dengan kaedah qarinah juga perlu dipastikan kedudukannya sama ada ia dikira sebagai satu fakta atau sebagai keterangan. Jika ia digunapakai dalam erti fakta maka kedudukannya sama dengan fakta relevan, dan jika digunakan dengan maksud keterangan ia adalah keterangan keadaan. Kedua-dua isu ini memerlukan tafsiran dalam seksyen 3 diperhalusi. Selain itu juga terdapat isu-isu yang timbul berhubung konflik qarinah dan hukum syarak dan panduan memilih pendapat mazhab (Ruzman Md. Noor, 2008). Begitu juga isu berhubung iqrar yang dibuat oleh seseorang diluar mahkamah yang memerlukan dua kesaksian sekurang-kurang dua orang lelaki yang waras (aqil), dewasa (baligh) dan adil sebagaimana yang diperuntukkan pada seksyen 17 (2)(b) Akta 561. Bagi mengesahkan seseorang itu adil atau tidak ianya memerlukan kepada tazkiyah al-syuhud atau pemeriksaan rahsia.Persoalan yang timbul ialah kerana secara praktikalnya tiada pemeriksaan rahsia bagi memeriksa saksi dilakukan di mahkamah seperti yang diperuntukkan oleh seksyen 121 Akta 561 tersebut (Zulfakar Ramlee, 2015). Isu-isu yang dibangkitkan seperti ini memerlukan penelitian dan perlu diperhalusi semula. PENUTUP Terdapat tiga peringkat fasa penggubalan undang-undang keterangan Mahkamah Syariah di negara ini. Pertama, dengan memasukkan beberapa peruntukan kecil di dalam undang-undang Pentadbiran Agama Islam seperti yang telah diperuntukkan di dalam seksyen 53 Enakmen Pentabiran Undang- undang Islam Negeri Selangor 1952 dan merujuk kepada Akta 56 sebagai amalan. Fasa kedua ialah penggubalan statut keterangan Mahkamah Syariah yang khusus dengan merujuk kepada Akta 56 sebagai panduan seperti yang terdapat pada Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah Kedah 1989. Pada peringkat ini juga Akta 56 tidak lagi digunapakai di Mahkamah Syariah. Seterusnya ialah fasa terakhir dimana proses menambahbaik undang- undang keterangan Mahkamah Syariah seperti Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah (Negeri Sembilan) 2003 yang menggantikan Enakmen Keterangan Syariah (Negeri Sembilan) 1991. Kajian ini merumuskan bahawa terdapat titik persamaan dan aspek perbezaan antara Akta 56 dan Undang-undang Keterangan Mahkamah Syariah dalam kontek kaedah pembuktian dan hukum syarak. Persamaan dan perbezaan ini terhasil daripada proses adaptasi dan Islamisasi yang berlaku pada undang-undang keterangan Mahkamah Syariah. Hasil kajian mendapati, terdapat tujuh (7) kaedah pembuktian yang diperuntukkan di dalam undang-undang keterangan Mahkamah Syariah dimana lima (5) daripadanya diambil dari Akta 56 iaitu iqrar (pengakuan), al-syahadah (kesaksian), qarinah (fakta-fakta yang relevan), keterangan dokumen dan keterangan pakar. Penambahan kaedah pembuktian secara al-yamin (sumpah) dan nukul al-yamin (keengganan bersumpah) serta al-yamin al-marduhah (sumpah yang dikembalikan) di dalam undang-undang keterangan Mahkamah Syariah mewujudkan sisi perbezaan yang signifikan berbanding Akta 56. Kajian ini juga mendapati bahawa kaedah-kaedah pembuktian yang dikanunkan di dalam kedua-dua statut ini merupakan mekanisme-mekanisme pembuktian yang disarankan oleh hukum syarak. Proses adaptasi dan Islamisasi perundangan yang berlaku juga telah memberi kesan kepada undang-undang keterangan Mahkamah Syariah itu sendiri. Justeru, isu-isu yang diutarakan oleh pakar-pakar perundangan berhubung dengan undang- undang keterangan Mahkamah Syariah amnya dan kaedah-kaedah pembuktian secara khususnya perlu diperhalusi dari semasa ke semasa. SENARAI RUJUKAN Abdul Halim el Muhammady, Kanun Pahang Zaman Pemerintahan Sultan Abdul Ghaffar Mahyuddin Shah Satu Analisis dan Teks, Bangi Selangor, 2012. Abdul Karim Zaidan, Nizam al-Qada’ fi al- Shariah al-Islamiyyah, Bahgdad, Matba’ah al-Ani,1984. Abdul Monir Yaacob, An Introduction to Malaysia Law, UKM, 1989. Abu Hasan Mohd Sham, Peraturan dan Hukum Kanun Pahang dan Zaman Melaka hingga ke Zaman Pemerintahan Sultan Abdul Ghaffar Mahyuddin Shah dalam, Pahang Meniti Zaman, Kuantan: Persatuan Sejarah Pahang, 2011. Ahmah Fathi Bahansi, Nazariah al-Ithbat,Kaherah, al-Arabiah li al-Tibaa’ah, Mesir, 1962.
- 29. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ Ahmad Ibrahim, Perkembangan Terkini Undang-undang Islam di Malaysia, dalam Monir Yaacob, Undang–undang Keterangan dan Prosedur di Mahkamah, Kuala Lumpur: IKIM, 1995. Ahmad Ibrahim, Undang-undang Keluarga Islam di Malaysia, Kuala Lumpur: Malayan Law Journal Sdn.Bhd, 1999. Al-Daruqutni, Sunan al-Daruqutni, juzu VI, t.th. Al-Mausu’ah al-Fiqhiyyah, Wizarah al-Aqwqaf wa al-Syu’un al-Islamiyyah, Kuwait, juzuk 6, 1993. Al-Qalyubi dan ‘Umayrah, Qalyubi wa ‘Umayrah, Kaherah, syarikat Maktabat wa Matba’ at Mustafa al-Babi al-Halabi wa Awladih, juzu’ IV, 1956. Al-Quran, An-Nisa’, 4:135, Lihat Darul Fikir, Tafsir Pimpinan ar-Rahman Kepada Pengertian Al- Quran, Darul Fikir, Kuala Lumpur, 2002. Al-Tirmizi, Sunan al-Tirmizi, Mesir, Syarikat Maktabat wa Matba’at Mustafa al-Babi al-Halabi wa Awlafih, juzu’ II, 1975. Andrew Phang Boon Leong, Of Codes and Ideology: Some Notes on the origins of the Major criminal Enactments of Singapore, 1989. Azizah Mohd Rapini, Ijtihad dalam Penggubalan Undang-undang Keterangan Mahkamah Syariah di Malaysia: Tumpuan Khusus terhadap Konsep Syahadah, Seminar Antarabangsa Akidah, Dakwah dan Syariah, 2015 ( IRSYAD 2015, Kuala Lumpur, 12-13 Oktober 2015. CLJ, 2, 2009. CLJ, 4, 2012. Hussin Harun, Mantan Hakim Rayuan Syarie Jabatan Kehakiman Syariah Malaysia (JKSM), temubual pada 9 Julai 2017. Ibn al-Qayyim al-Jauziyyah, al-Turuq al-Hukmiyyah fi al-Siasah al-Syar’iyyah, Kaherah, Matbaah al-Adab, 1977, 1977, hlm. 188 Ibn Farhun, Tabsirat al-Hukkam, Kaherah, Matba’at al-‘Amirah al-Sharafiyyah, juzu’II, 1964, hlm. 93 Ibn Faris, Abu al-Husayn Ahmad, Mu’jam Maqayis al-Lughah, Matba’ah Mustafa al-Babiy al-Halabi wa Awladuhu, Mesir, Jilid 5, 1972. Ibn Hajar, Fath al-bari bi Sharh Sahih al-Bukhari, Beirut, Dar al-Kutub al-‘llmiyyah, Jil. 12, 1989. Ibn Manzur, Lisan al- Arab, Beirut, Dar al- Sadir, Jil. 13, 1956. Ibn Qudamah, al-Mughni, Dar al-Kutubal-‘Ilmiyyah, Beirut, juzu’ XII, 1966. James Stephen, A Digest of The Law of Evidence, London, Mc Millan, 1936. J. Rigby, The Ninety-nine Laws of Perak, Readings in Malay Adat Laws, (ed0 Hooker, M.B.), 1979. J Kennedy, History of Malaya, Kuala Lumpur: S Abdul Majeed, 1993. Liaw Yock Fang, Undang-undang Melaka, The Hague- Martinus Nijhoff, 1976. Mahmud Saedon , Kearah Islamisasi Undang-undang di Malaysia, Kuala Lumpur; Yayasan Dakwah Islamiah Malaysia, 1988. Mahmud Saedon, Islamic Law and its Codification , IIUM Law Journal, 1:1, 1989.
- 30. 803 Proceedings of The Tuanku Ja’afar Conference (TJC) 2017 Governance Towards Sustainable Development Goals ____________________________________________________________________________________ Majallat al-Ahkam al-‘Adilyyah, Matba’at Shi’arko, Kaherah, Cetakan Kelima, seksyen 1736, 1968. Md. Amin Abdul Rahman, Pembuktian dalam Syariat Islam, UPENA, Shah Alam, 2005. MLJ, 1988 (1), hlm.199 Muhammad al-Khatib al-Sharbini, Mughni al-Muhtaj, Beirut, Dar al-Fikr, 1995.. Musa Awang, Dimanakah kita dalam Pemantapan Pentadbiran Keadilan Jenayah Syariah?, 27 Kanun (1), 2015. Mustafa al Khin, Mustafa al-Bugha dan ‘Ali al-Syarbaji, Fiqh Minhaji, Dar al-Qalam, Damsyik, Jild.3, 2006. Paizah Hj Ismail, Kaedah Pembuktian dalam Kes Hudud, Kuala Lumpur, UM, Jurnal Fiqh, No.5, 2008. Rafiah Salim, Evidence in Malaysia and Singapore Cases, Metarials and commentary, Kuala Lumpur, 1994. Ramizah Wan Muhammad, Sejarah Pentadbiran Kehakiman Islam di Malaysia: Satu Sorotan, Kanun: Jurnal Undang-undang Malaysia, 21 Kanun (1), 2009. Ruzman Md Noor, Pembuktian di Mahkamah Syariah, dlm Undang-Undang Islam di Malaysia : Prinsip dan Amalan, Ahmad Hidayat Buang et. al. Kuala Lumpur, Universiti Malaya, 2001. Ruzman Md Noor, Ulasan Perundangan: Akta Keterangan Mahkamah Syariah (WP) 1997, Jurnal Kanun, 27(1), 2015. Syed Naquib al-Attas, Preliminary Statement on a General Theory of the Islamization of the Malay-Indonesian Archipelago, Dewan Bahasa dan Pustaka, 1969. Wahbah Zuhaili, Fiqah dan perundangan Islam, terjemahan oleh Dr. Ahmad Shahbari Salamon, Dewan Bahasa dan Pusataka, Jilid VI, 1999. Wan Abdul Fatah Wan Ismail, Zulkafar Ramlee, Keterangan Melalui Kitabah: Menurut Fiqh dan Undang-undang Semasa di Malaysia, JUUM, Jil. 17, 2013. Zaini Nasohah, Pentadbiran Undang-undang Islam di Malaysia: Sebelum dan Menjelang Merdeka. Kuala Lumpur: Utusan Publications and Distributors Sdn Bhd, 2004. Zulfakar Ramlee Saad, Pembuktian dalam Kes Jenayah Syariah di Malaysia : Isu dan dan Penyelesaian, Jurnal Hukum, JKSM, Jil.40, 2015 Zulkifli Hasan, Sejarah Undang-undang Keterangan Islam di Malaysia, t.th. View publication statsView publication stats