nguyen hai su

1. MAÙY TÖÏ
ÑOÄNG
186

2. CHÖÔNG IX
MAÙY TÖÏ ÑOÄNG
I . Ñònh nghóa:
 Maùy tieän töï ñoäïng laø loaïi maùy thöïc hieän toaøn boä taát caû caùc
chu trình gia coâng ñeå taïo neân hình daùng cuûa chi tieát maø khoâng
caàn coù söï tham gia cuûa con ngöôøi.
 Nguyeân coâng gaù laép phoâi: ñoái vôùi phoâi truï thanh daøi, maùy
duøng cô caáu ñaåy phoâi vaø keïp chaët töï ñoäng khoâng caàn con
ngöôøi.
- Ñoái vôùi phoâi coù hình daùng phöùc taïp thì nguyeân coâng gaù
laép phoâi caàn ñeán con ngöôøi.
- Ngöôøi coâng nhaân coù nhieäm vuï: ñieàu chænh kích thöôùc,dung
sai yeâu caàu
- Dao gaù laép phoâi theo töøng chu kì ( neáu laø phoâi coù hình
daùng phöùc taïp).
- Treân maùy tieän töï ñoäng coù nhieàu loaïi dao ñeå thöïc hieän gia
coâng caùc beà maët phöùc taïp.
- Treân maùy coù söû duïng cô caáu caáp phoâi töï ñoäng.
- Caùc cô theå baèng cô khí, ñieän, khí neùn, thuûy löïc, hay toång
hôïp caùc cô caáu ñoù.
-Ví duï: khi baøn dao ngang ñöa dao vaøo caét ñöùt chi tieát xong,
chaïm vaøo cöû haøng trình vaø taùc ñoäng cho maùy töï ñoäng lui veà
(nhôø vaøo cô caáu ñieàu khieån baèng ñieän ), ñoàng thôøi taùc ñoäng cho
cô caáu caáp phoâi ñaåy phoâi tôùi moät ñoaïn ñaõ ñöôïc caøi ñaët tröôùc
( cô caáu baèng thuûy löïc).
187

3. II.2 . Caùc heä thoáng ñieàu khieån
Coù 3 loaïi:
- Heä thoáng ñieàu khieån baèng goái töïa .
- Heä thoáng ñieàu khieån baèng hình maãu.
- Heä thoáng ñieàu khieån baèng truïc phaân phoái .
* Ñaët ñieåm:
- Ñaûm baûo ñoä chính xaùc veà söï laäp laïi töï ñoäng chu kì gia
coâng
- Gia coâng nhöõng chi tieát nhö nhau chu kì gia coâng töông ñoái
chính xaùc, tlv vaø tck thay ñoåi trong phaïm vi naøo ñoù.
- Vì treân maùy tieän coù heä thoáng ñieàu khieån theo keá hoaïch
ñaõ ñònh tröôùc.
- Coù 2 loaïi heä thoáng ñieàu khieån: + heä thoáng ñieàu khieån
taäp trung
+ heä thoáng ñieàu khieån khoâng
taäp trung
- Heä thoáng ñieàu khieån taäp trung: laø heä thoáng ñieàu khieån
duy nhaát phoái hôïp caùc hoaït ñoäng cuûa maùy, coù thôøi gian
gia coâng coá ñònh.
- Heä thoáng ñieàu khieån khoâng taäp trung: laø heä thoáng
khoâng coù heä thoáng ñieàu khieån duy nhaát, tín hieäu ñöôïc
phaùt ra ôû töøng cô caáu chaáp haønh khaùc nhau trong maùy, vì
vaäy thôøi gian chu kyø gia coâng phuï thuoäc vaøo toång sai soá
hoaït ñoäng cuûa caùc cô caáu chaáp haønh.
II.2.1 . Heä thoáng ñieàu khieån baèng goái töïa:
188

4. - Coù theå tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp thöïc hieän nhieäm vuï ñieàu
khieån caùc cô caáu
+ Tröïc tieáp: haïn cheá haønh trình caùc cô caáu maùy
+ Giaùn tieáp: nhaän leänh töø boä phaän tröôùc roài phaùt ra hieäu
leänh ñieàu khieån boä phaän tieáp theo, ñoùng môû ñoäng cô ñieän,
nam chaâm ly hôïp ñieän töø ….
- Goái töïa: ñieàu khieån ñoåi chieàu chuyeån ñoäng (hình: a); (3,4)-
goái töïa;
(5,6)- cöû haønh trình.
- (Hình:b) goái töïa(1); baøn maùy (2); 4- van tröôït; 5- xilanh thuûy löïc
- Goái töïa ñieàu khieån qui trình gia coâng
+ Hình veõ: 2– goái töïa,3,4,5,6: thöù töï chu kì gia coâng (coâng taéc
ñieàu khieån)
- Coù theå ñieàu khieån taäp trung
hoaëc phaân taùn treân maùy.
- Öu ñieåm: ñôn giaûn deå ñieàu chænh,
söï hoaït ñoäng döïa treân cô sôû: cô
khí, ñieän cô, daàu eùp, khí neùn …..
- Nhöôïc ñieåm: khoâng thoáng nhaát
hoùa khi duøng cho caùc maùy,
khoâng linh hoaït
- Moãi maùy coù heä thoáng ñieàu
khieån rieâng.
II.2 .2 . Heä thoáng ñieàu khieån
baèng hình maãu
II.2 .1 .1. Heä thoáng ñieàu
khieån baèng cô khí
- Laø heä thoáng töï ñoäng cheùp hình duøng ñieàu khieån duïng cuï
theo moät quyû tích naøo ñoù, trong quaù trình gia coâng.
189
H. IX.1. Heä thoáng ñieàu khieån baèng goái töïa
H. IX.2. Heä thoáng ñieàu khieån baèng hình
maãu

5. - Hình daùng chi tieát gioáng nhö hình maãu.
-Neáu i = 1, kích thöôùc chi tieát gioáng vaø baèng kích thöôùc hình maãu.
- i ≠ 1, kích thöôùt chi tieát khaùc kích thöôùc maãu.
+ Ñeå thöïc hieän phöông phaùp cheùp hình, caàn boä phaän doø hình:
- Heä thoáng cheùp hình cô khí
thöôøng duøng cho caùc maùy tieän,
hoaëc phay …
- Coù hai nhieäm vuï: ñieàu khieån
vaø truyeàn löïc
-Nhöôïc ñieåm: hình maãu tieáp thu
toaøn löïc taùc duïng giöõa phoâi
vaø duïng cuï gia coâng, neân hình
maãu mau moøn, daån ñeán maát
ñoä chính xaùc.
- Hình a) 1- phoâi, 2- duïng cuï caét,3-
maãu, 4- ñaàu doø, 5- ñoái troïng, coù
nhieäm vuï luoân ñöa baøn maùy veà beân phaûi eùp saùt choát doø (4)
vaøo hình maãu (3).
- Ñeå ñaûm baûo ñoä chính xaùc ñöôøng kính choát doø (4), baèng
ñöôøng kính duïng cuï caét.
- Hình b): 1- phoâi, 2- duïng cuï caét, 3- cam maãu,
4- con laên (ñaàu doø), baøn dao chuyeån ñoäng
doïc döôùi taùc duïng cuûa troïng löôïng (5).
- (Hình c): Phoâi 1 vaø hình maåu 3, quay cuøng toác ñoä, 2- duïng cuï
caét taïo ñöôøng cong kín, hình daùng ñöôøng cong kín tuøy thuoäc
vaøo hình daùng maãu.
- Hình d: con laên (4) eùp saùt maãu (3) nhôø troïng löôïng ñaàu truïc
chính, maãu (3) vaø chi tieát (1) quay cuøng vaän toác.
- (Hình e, g): hình maãu vaø phoâi laép cuøng truïc
- – (Hình g) truïc phoâi coù 2 chuyeån ñoäng, chuyeån ñoäng quay
troøn vaø chuyeån ñoäng doïc truïc, dao phay cuøng choát doø xeâ
190
H. IX.3. Heä thoáng cheùp hình theo ñaàu
doø

6. dòch töøng böôùc sau moãi voøng quay cuûa phoâi.- Heä thoáng cheùp
hình ñieän cô: Caùc chuyeån ñoäng doø, chuyeån thaønh tín hieäu
ñieàu khieån caùc chuyeån ñoäng töông ñoái giöõa duïng cuï caét
vaø phoâi .
II.2 .1 .2.Heä thoáng cheùp hình ñieàu khieån baèng
ñieän
- Coù 2 loaïi: - Tín hieäu ñieàu khieån giaùn ñoaïn
- Tín hieäu ñieàu khieån lieân tuïc.
- Hình a): Sô ñoà nguyeân lyù cheùp hình ñieän cô treân maùy phay vôùi
tín hieäu giaùn ñoaïn.
- Baøn maùy chaïy doïc lieân tuïc qua choát doø ñoøn baåy – ñieàu khieån a
hoaëc b.
- Ly hôïp ñieän töø la: naâng baøn maùy.
- Ly hôïp ñieän töø lb: haï baøn maùy.
- Tín hieäu cuûa choát doø khoâng lieân tuïc, neân beà maët gia coâng
laø ñöôøng gaáp khuùc ( hình:b)
- Tín hieäu ñieàu khieån lieân tuïc: söû duïng caùc loaïi chuyeån ñoåi tín
hieäu ñieän töø taïo ra tín hieäu lieân tuïc ñeå ñieàu khieån cô caáu
truyeàn daån vôùi ñoäng cô ñieän 1 chieàu.
- Hình beân: Trình baøi cô caáu doø hình
vôùi tín hieäu lieân tuïc.
(1): Phaàn öùng di chuyeån giöõa hai
loûi bieán theá, (2) gaén vôùi choát doø
hình qua heä thoáng ñoøn baåy.
- w1, w2: cuoän sô caáp; w3, w4: cuoän
thöù caáp, cuoän sô caáp noái tieáp
nhau chòu taùc duïng cuûa doøng ñieän
xoay chieàu.
- Khi (1) naèm giöõa (2) ñieän aùp ñaàu ra cuûa cuoän thöù caáp
baèng khoâng, khi (1) naèm leäch, ñaàu ra cuoän thöù caáp coù
ñieän, ñieän aùp naøy tæ leä thuaän vôùi ñoä leäch.
191
H. IX4. sô ñoà tín hieäu ñaàu doø
baèng ñieän

7. - Ñieän aùp vaø ñoä leäch pha cuoän thöù laø tín hieäu bieán ñoåi
lieân tuïc, qua heä khueách ñaïi laøm thay ñoåi chieàu quay vaø toác
ñoä quay cuûa ñoäng cô,
thöïc hieän chuyeån
ñoäng cheùp hình.
II.2 .1 .3. Heä
thoáng cheùp hình
thuûy löïc
+ Öu ñieåm: quaùn tính beù,
hoaït ñoäng nhanh,
khoâng coù khe hôû giöõa
caùc khaâu truyeàn
ñoäng, ñoä beàn toát, ñoä chính xaùc gia coâng cao.
- Ngaøy nay heä thoáng cheùp hình thuûy löïc ñöôïc phoå caäp cho
nhieàu loaïi maùy töï ñoäng, nöûa töï ñoäng v…v., nhaèm naâng cao
naêng suaát nhöõng maùy töï
ñoäng coù saún.
- Caùc phöông aùn ñôn giaûn duøng trong maùy phay cheùp hình,
- (hình: a), 1- ñaàu dao, 2- oáng daån phaûi, 3- ñaàu doø, 4- van tröôït;
5,6,7: caùc cöûa van ñieàu khieån, 8- lo xo ñaåy, 9- oáng daån traùi.
- Vò trí 6 caân baèng, vò trí 5, vaø 7 laø 2 vò trí khoâng caân baèng,
van tröôïc (4) di chuyeån sang phaûi ñeå ñieàu khieån xi lanh.
- Hình b): van chæ phan phoái buoàng beân traùi cuûa xi lanh, daàu
theo (4) vaø (5) vaøo xilanh (6), löôïng di ñoäng xi lanh (6), tuøy
thuoäc vaøo cöûa (3).
- Hình c): van tröôït chæ coù moät meùp coâng taùc
- Daàu theo oáng (3) vaø van tieát löu (4) vaøo hai beân xi lanh.
- Khi van tröôït xeâ dòch sang traùi (2) khoâng thoâng vôùi (1), aùp
suaát beân traùi taêng, ñaåy xi lanh veà beân phaûi.
- Khi van tröôït xeâ dòch sang phaûi, (1) thoâng vôùi (2) xi lanh di
chuyeån sang traùi aùp suaát buoàng traùi giaûm xuoáng, ñeán moät
192
H. IX.5. Heã thoáng cheùp hình thuûy löïc

8. möùc naøo ñoù, van tröôït ñöùng yeân, neân xi lanh khoâng xeâ
dòch,
II.2 .1 .4. Heä thoáng doø hình ñieàu khieån baèng quang
hoïc
• Heä thoáng cheùp hình doø aûnh:
-Hình maãu laø baûn veõ chi tieát caàn cheá taïo.
-Ñoä chính xaùc gia coâng phuï thuoäc vaøo ñoä chính
xaùc cuûa neùt veõ ( ñoä chính xaùc treân baûn veõ gaáp
≈10 laàn chi tieát gia coâng)
-Nguyeân lyù cheùp hình doø aûnh: (Hình a:)
(1)nguoàn saùng, (2)heä thoáng kính, (3)laêng kính
( hoäi tuï thaønh chuøm saùng treân neùt veõ chi tieát gia
coâng,(4) hình veõ: phaûn chieáu qua maët parabol,(5)
göông soi:,(6) teá baøo quang ñieän, (tín hieäu do teá
baøo quang ñieän taïo ra phuï thuoäc vaøo ñoä saùng phaûn chieáu töø
neùt veõ).
- Neáu neùt veõ coù ñoä saùng caân baèng: (hình b, (nöûa saùng vaø toái
baèng nhau thì trò soá cöôøng ñoä doøng ñieän cuûa
teá baøo quang ñieän caân baèng).
-Neáu neùt veõ bò leäch: tín hieäu doø hình seõ
giaûm hoaëc taêng.
⇒ Tín hieäu naøy ñöôïc khueách ñaïi vaø ñöa vaøo ñieàu khieån
chuyeån ñoäng doø hình cuûa baøn maùy, sao cho tín hieäu luoân caân
baèng.
⇒ Veà nguyeân lyù: coù theå ñaûm baûo toát chuyeån ñoäng doø hình
* Nhöôïc ñieåm: - Ñoä chính xaùc khoâng cao
-Khoù khaên trong vieäc taïo baûn veõ.
⇒ Neân ít ñöôïc phaùt trieån vaø duøng roäng raõi.
II.3 . Heä thoáng töï ñoäng ñieàu khieån baèng truïc phaân
phoái
193
H. IX.6. Heä thoáng ñaàu doø
khoâng tieáp xuùc

9. - Truïc phaân phoái bao goàm nhieàu cam gheùp chung treân moät
truïc, chuyeån ñoäng cuûa truïc
coù theå ñieàu khieån moïi
chuyeån ñoäng phöùc taïp cuûa
chu kì gia coâng, theo qui luaät
cho tröôùc, treân truïc coù caùc
loaïi cam:
(Hình beân): 1- cam ñóa, 2- cam thuøng,
3 –cam maët ñaàu, 4- cam vaáu….
- Trong moät chu kì hoaït ñoäng cuûa maùy coù 3 loaïi chuyeån ñoäng
chuyeån ñoäng laøm vieäc, chuyeån ñoäng chaïy khoâng vaø
chuyeån ñoängñieàu khieån.
- Truïc phaân phoái quay 1 voøng töông öùng vôùi 1 chu kyø gia
coâng,
- Chuyeån ñoäng chaäm ñeå laøm vieäc
- Chuyeån ñoäng nhanh ñeå chaïy khoâng vaø ñieàu khieån.
- Moãi maùy chæ coù moät truïc phaân phoái, tröôøng hôïp gia coâng
phöùc taïp treân maùy coù theå coù nhieàu truïc phaân phoái, hoaït
ñoäng ñoäc laäp nhau.
- Ngoaøi truïc phaân phoái, coøn coù truïc phuï: truïc phuï thöïc hieän 2
chuyeån ñoäng, chuyeån ñoäng chaïy khoâng vaø ñieàu khieån.
- Heä thoáng ñieàu khieån baèng truïc phaân phoái ñöôïc öùng duïng
trong caùc lónh vöïc: caét kim loaïi, reøn daäp, haøn, in, cheá bieán
thöïc phaåm….
III . Caùc nhoùm maùy ñieàu khieån baèng truïc phaân phoái
Maùy töï ñoäng khaùc vôùi maùy thöôøng ôû choã caùc chuyeån
ñoäng chaïy khoâng ñöôïc thöïc hieän chính xaùc trong chu kyø töï ñoäng.
Thöïc hieän caùc chuyeån ñoäng chaïy khoâng aáy nhö theá naøo laø moät
ñieàu quan troïng, vì toác ñoä chaïy khoâng coù lieân quan chaët cheõ ñeán
vaán ñeà naêng suaát, quy trình coâng ngheä, ñoä beàn cuûa maùy …
194
H. IX.7.Heä thoáng ñieàu khieån baèng truïc
phaân phoái

10. Maùy töï ñoäng khaùc nhau tröôùc heát laø ôû choã naøy. Cho neân phaân
nhoùm maùy töï ñoäng phaïi döïa vaøo nguyeân taéc thöïc hieän chuyeån
ñoäng chaïy khoâng.
Treân quan ñieåm aáy coù theå chia caùc maùy töï ñoäng ñieàu
khieån baèng truïc phaân phoái thaønh ba nhoùm cô baûn. Choã khaùc
nhau chuû yeáu giöõa chuùng theå hieän trong tính chaát hoaït ñoäng cuûa
truïc phaân phoái.
III . 1 . Maùy töï ñoäng nhoùm 1:
Nhoùm naøy goàm coù moät soá maùy töï ñoäng caét kim loaïi moät
truïc chính ñeå gia coâng nhöõng chi tieát khoâng phöùc taïp vaø maùy töï
ñoäng caùc ngaønh khaùc nhö thöïc phaåm, deät, hoùa chaát, in, noâng
nghieäp, v,v …
Ñaëc ñieåm thöù nhaát cuûa nhoùm maùy naøy laø trong chu kyø
gia coâng moät saûn phaåm truïc phaân phoái PP quay vôùi toác ñoä
khoâng ñoåi ñeå thöïc hieän chuyeån ñoäng laøm vieäc, chuyeån ñoäng
chaïy khoâng vaø chuyeån ñoäng ñieàu khieån. Khi gia coâng saûn phaåm
khaùc, thôøi gian chu kyø vaø toác ñoä truïc phaân phoái coù theå khaùc
vôùi tröôùc, nhöng trong chu kyø môùi naøy toác ñoä quay cuûa truïc phaân
phoái vaãn khoâng ñoåi. Thay ñoåi toác ñoä truïc phaân phoái khi gia coâng
saûn phaåm khaùc nhau nhôø cô caáu ñieàu chænh Y
Chuù yù laø xích truyeàn ñoäng töø ñoäng cô ñeán truïc PP coù
theå thieát keá ñoäc laäp qua cô caáu ñieàu chænh Y hay thieát keá noái
tieáp moät phaàn vôùi xích truïc chính qua hai cô caáu ñieàu chænh X vaø
Y. Veà phöông tieän söû duïng maùy, ñeå deã ñieàu chænh vaø ñieàu
chænh chính xaùc nhaèm ñaït naêng suaát cao, neân laøm xích truyeàn
ñoäng cho truïc PP vôùi cô caáu ñieàu chænh ñoäc laäp thì toát hôn.
195

11. Ñaëc ñieåm thöù hai cuûa nhoùm maùy naøy laø khi gia coâng saûn
phaåm khaùc nhau, nhöõng cam thöïc hieän caùc chuyeån ñoäng chaïy
khoâng (laép treân truïc phaân phoái) ñoøi hoûi truïc PP phaûi quay nhöõng
goùc khaùc nhau, nhöng coá ñònh : β1 , β2 , β3 , … (hình 3.13a) ; cho neân
toång soá cuûa chuùng cuõng coá ñònh.
Σ β1 = β2 + β2 + β3 + … = βI = const
Trong khi ñoù caùc cam thöïc hieän chuyeån ñoäng laøm vieäc ñoøi
hoûi truïc phaân phoái quay nhöõng goùc khaùc nhau, khoâng coá ñònh ,
α1 , α2 , α3 , … tuøy theo tính chaát gia coâng cuûa moãi saûn phaåm, nhöng
toång soá cuûa chuùng luoân luoân khoâng ñoåi vì :
α = α1 + α2 + α3 + … Σ α1 = 2π - Σ β1 = 2 π - βI = const
Töø ñaëc ñieåm treân thaáy raèng toång soá thôøi gian chaïy
khoâng tckI tyû leä vôùi thôøi gian chu kyø T
tckI = T
π
β
2
Khi thay ñoåi saûn phaåm gia coâng, T seõ khaùc nhau, neân thôøi
gian chaïy khoâng tckI cuõng khaùc nhau : tckI ≠ const.
Maët khaùc, trong moãi chu kyø tyû soá giöõa tlv vaø tckI khoâng ñoåi
Ilv
ckI
t
t
βπ
β
α
β
−
==
2
Trong coâng thöùc (3.3), thay tlv = K
1
vaøo ta coù :
196
X
A
`Y
B
TC
PP
α β
α1
α2
β3 β1
β2
0 0
a) b)
H. IX 8. Sô ñoà keát caùu ñoäng hoïc MTÑ
nhoùm I

12. H. IX.9.Ñoà thò naêng suaát MTÑ nhoùm I
tckI =
)2( I
I
K βπ
β
−
Theo coâng thöùc (1.13), chöông I, coù theå tính naêng suaát cuûa maùy
nhoùm I
(1)
QI =
I
I
I
ckI
KK
K
K
K
tK
K
T
η
π
β
βπ
β
=−=
−
+
=
+
= )
2
1(
)2(
1
.1
1
(3.5)
Nhö vaäy naêng suaát QI cuûa nhoùm maùy I baèng tích soá naêng
suaát coâng ngheä K vaø heä soá naêng suaát η
Vì βI = const neân ηI = 1 - π
β
2 = const
Khi gia coâng saûn phaåm khaùc nhau, heä soá naêng suaát ηI
khoâng thay ñoåi, vaø naêng suaát QI
cuûa
maùy nhoùm I tyû leä vôùi naêng
suaát coâng ngheä K cuûa maùy (hình 3.14b)
Chuù yù raèng, trong thöïc teá, naêng suaát coâng ngheä K naèm
trong giôùi haïn naøo ñoù : Kmin < K < Kmax .
tx
T
Qx
KT min T max
a)
b)
Q max
Q min
K min K max
0 0
Neáu K < Kmin töùc laø naêng suaát coâng ngheä hay naêng suaát noùi
chung quaù thaáp, söû duïng maùy töï ñoäng nhö vaäy khoâng hôïp lyù.
Neáu K > Kmax , töùc laø naêng suaát quaù cao, thôøi gian laøm
vieäc vaø thôøi gian chaïy khoâng (tyû leä vôùi tlv) quaù ngaén (tlv < max
1
K ),
caùc boä phaän trong maùy chuyeån ñoäng quaù nhanh, taûi troïng ñoäng
197

13. quaù lôùn, ñoä cöùng vöõng vaø ñoä beàn cuûa maùy coù theå khoâng ñuû,
maùy hoûng.
Vì theá, naêng suaát QI cuûa maùy cuõng naèm trong phaïm vi Qmin -
Qmax naøo ñoù (hình 3.14b), töông öùng vôùi Kmin - Kmax .
Nhöôïc ñieåm chuû yeáu cuûa nhoùm maùy naøy la thôøi gian chaïy
khoâng tckI tyû leä thuaän vôùi thôøi gian chu kyø T. Khi gia coâng chi tieát
phöùc taïp tckI taêng ñoài thôøi vôùi T vaø ñaït ñeán nhöõng trò soá lôùn
quaù möùc caàn thieát, khoâng kinh teá.
Vì leõ aáy maùy töï ñoäng thuoäc nhoùm I chæ ñeå gia coâng
nhöõng chi tieát ñôn giaûn, coù T beù.
III . 2 . Maùy tieän töï ñoäng nhoùm 2:
Nhoùm naøy goàm ña soá maùy töï ñoäng vaø moät soá maùy nöûa
töï ñoäng caét kim loaïi moät vaø nhieàu truïc chính ñeå gia coâng caùc chi
tieát phöùc taïp.
Ñaëc ñieåm cuûa maùy nhoùm II laø trong chu kyø gia coâng moät
saûn phaåm, truïc phaân phoái khoâng quay vôùi toác ñoä coá ñònh (nhö ôû
nhoùm I), maø vôùi hai toác ñoä khaùc nhau : quay chaäm khi thöïc hieän
chuyeån ñoäng laøm vieäc, quay nhanh khi thöïc hieån chuyeån ñoäng
chaïy khoâng.
Vì theá, töø ñoäng cô ñeán truïc phaân phoái coù 2 xích truyeàn
ñoäng : xích chaïy chaäm vaø xích chaïy nhanh. Xích chaïy chaäm coù cô
PP
TC
B
Y
A
X
198
H. IX.10. Sô ñoà keát caáu ñoäng hoïc MTÑ nhoùnII

14. caáu ñieàu chænh Y ñeå thay ñoåi toác ñoä truïc phaân phoái PP khi gia
coâng saûn phaåm khaùc nhau. Xích chaïy nhanh khoâng caàn cô caáu
ñieàu chænh vì toác ñoä quay nhanh cuûa truïc phaân phoái laø coá ñònh
maëc duø ñoái töôïng gia coâng thay ñoåi, cho neân tckII = const.
Ñeå deã so saùnh vôùi nhoùm maùy I, caàn noùi roõ theâm raèng,
toång soá caùc goùc quay α cho caùc chuyeån ñoäng laøm vieäc vaø β cho
caùc chuyeån ñoäng chaïy khoâng cuûa truïc phaân phoái ôû ñaây cuõng
laø coá ñònh, nhöng toác ñoä quay caùc goùc aáy khoâng gioáng nhau nhö
trong nhoùm I. Nhôø vaäy môùi coù theå khoáng cheá thôøi gian chaïy
khoâng trong phaïm vi hôïp lyù nhaát : gia coâng saûn phaåm ñôn giaûn hay
phöùc taïp, toån thaát chaïy khoâng trong nhoùm II nhö nhau. Do taûi troïng
ñoäng quyeát ñònh, neân khoâng theå ruùt ngaén quaù möùc thôøi gian
chaïy khoâng ñöôïc.
Naêng suaát cuûa maùy nhoùm II : aùp duïng phöông phaùp chöùng
minh ôû phaàn
Q I, vôùi ñieàu kieän tckII = const , tlv = K
1
vaø khoâng keå caùc toån
thaát ngoaøi chu kyø, ta coù coâng thöùc :
QII' = II
ckIIckIIlv
K
Kt
K
ttT
η.
1
1
.
11
=
+
=
+
=
Naêng suaát ôû ñaây cuõng baèng tích soá naêng suaát coâng
ngheä K vôùi heä soá naêng suaát ηII .
Tuy tckII = const, nhöng :
η1 = ≠
+ ckIIKt1
1
const
Laø vì ηII coù chöùa K, maø nhö ñaõ bieát, khi thay ñoåi saûn
phaåm.
199

15. K = lvt
1
cuõng thay ñoåi.
Chuù yù raèng trong nhoùm maùy I, ηI = const.
Hình treân bieåu dieãn moái quan heä giöõa ηII vaø K
Trò soá ηII naèm trong giôùi haïn töông öùng vôùi Kmin < K < Kmax
Neáu K < Kmin thì taêng naêng suaát cuûa maùy QII quaù thaáp maëc
duø ηII lôùn, söû duïng maùy töï ñoäng nhö vaäy khoâng hôïp lyù.
Neáu K > Kmax thì naêng suaát cuûa maùy QII cuõng thaáp tuy raèng
naêng suaát coâng ngheä K cao, vì heä soá ηII laïi quaù beù, haïn cheá
naêng suaát söû duïng maùy töï ñoäng.
Trong maùy nhoùm II, quan heä giöõa naêng suaát QII vaø naêng
suaát coâng ngheä K laø moät ñöôøng cong, khoâng phaûi laø moät ñöôøng
thaúng nhö ôû nhoùm maùy I.
So vôùi maùy nhoùm I, maùy töï ñoäng nhoùm II coù cô caáu
truyeàn ñoäng phöùc taïp hôn, nhöng haïn cheá ñöôïc nhieàu toån thaát
chaïy khoâng khi gia coâng chi tieát phöùc taïp.
III . 3 . Maùy tieän töï ñoäng nhoùm 3:
3.2.3. Maùy töï ñoäng nhoùm III
200
00
K maxK min K
η
K
Q
H. IX.11. Ñoà thò naêngsuaát maùy nhoùm II

16. Nhoùm naøy chuû yeáu goàm nhöõng maùy töï ñoäng khoâng ñoåi
(nhö ôû nhoùm maùy I) trong chu kyø gia coâng moät saûn phaåm ñeå thöïc
hieän taát caû caùc chuyeån ñoäng laøm vieäc vaø phaàn lôùn nhöõng
chuyeån ñoäng chaïy khoâng. Ngoaøi ra, treân truïc phaân phoái coøn coù
nhöõng cam ñieàu khieån khaùc ñeå ñoùng môû moät soá cô caáu ñaëc
bieät trong maùy. Nhôø coù truïc phaân phoái nhöõng cô caáu naøy thöïc
hieän nhöõng chuyeån ñoäng chaïy khoâng coøn laïi nhö keïp phoâi, môû
phoâi, phoùng phoâi, quay ñaàu revoânve, … Cô caáu ñieàu chænh Y ñeå
thay ñoåi toác ñoä truïc phaân phoái khi gia coâng caùc saûn phaåm khaùc
nhau. Truïc phaân phoái phuï quay vôùi toác ñoä nhanh vaø khoâng ñoåi khi
gia coâng saûn phaåm khaùc nhau (nhö ôû nhoùm maùy II) ñeå ñieàu
khieån nhöõng cô caáu ñaëc bieät trong maùy. Xích truïc phaân phoái phuï
khoâng coù cô caáu ñieàu chænh toác ñoä
Nhö theá nhoùm maùy III laø nhoùm maùy maø caùc chuyeån ñoäng chaïy
khoâng cuûa chuùng ñöôïc thöïc hieän theo hai caùch : caùch truïc phaân
phoái quay chaäm vaø ñeàu nhö trong maùy nhoùm I vaø caùch treuïc
phaân phoái (phuï) quay nhanh nhö trong nhoùm maùy II. Vì leõ ñoù,
nhoùm maùy III ñöôïc xem laø nhoùm maùy trung gian cuûa hai nhoùm
treân.
Cho neân thôøi gian chu kyø gia coâng T moät saûn phaåm baèng :
T = tlv + tckI + tckII
201
X
A
Y
B
TC
PP
PPP
H. IX.12. Sô ñoà keát caáu ñoäng hoïc MTÑ nhoùm
III

17. tlv : thôøi gian laøm vieäc, phuï thuoäc vaøo ñoä phöùc taïp cuûa
saûn phaåm.
tckI : thôøi gian chaïy khoâng, coù tính chaát nhö trong nhoùm maùy
I, do truïc phaân phoái chaïy chaäm thöïc hieän. ÔÛ ñaây goùc quay βI cuûa
truïc phaân phoái ñeå thöïc hieän phaàn lôùn chuyeån ñoäng chaïy khoâng
laø coá ñònh, βI = const. Nhöng khi gia coâng saûn phaåm khaùc nhau,
cuõng nhö trong nhoùm maùy I, thôøi gian chaïy khoâng seõ khaùc nhau,
töùc laø :
tckI = ≠TI
π
β
2
const
tckII : thôøi gian chaïy khoâng, coù tính chaát nhö trong maùy nhoùm
II, do truïc phaân phoái phuï quay nhanh ñieàu khieån.
tckII = const
Chuù yù raèng trong khoaûng thôøi gian tckII , khi maø truïc phaân
phoái phuï ñieàu khieån thöïc hieän nhöõng chuyeån ñoäng chaïy khoâng
coøn laïi, goùc quay βII
*
cuûa truïc phaân phoái seõ khoâng coá ñònh, vì T
khaùc const, cho neân :
βII
*
= 2 π . ≠
T
tckII
const.
Töø ñoù ta coù :
T = tlv + ckII
I
tT +
π
β
2
Hay laø : T =
π
β
2
1 I
ckIlvt
−
+
202

18. Naêng suaát cuûa maùy nhoùm III : aùp duïng phöông phaùp
chöùng minh ôû phaàn Q2 vôùi ñieàu kieän tckII = const, tlv = K
1
vaø khoâng
keå ñeán caùc toån thaát ngoaøi chu kyø, ta coù coâng thöùc :
QIII
=
=
+






−=
+
−
=
ckII
I
ckIIlv
I
Kt
K
ttT 12
12
1
1
π
βπ
β
= K
ckII
I
Kt+






−
1
1
.
2
1
π
β
So saùnh vôùi keát quaû ôû tröôùc :
η1 = 1 -
π
β
2
I
ηII =
ckIIKt+1
1
Cho neân :
QIII = K . ηI
.
ηII
Nhö vaäy, naêng suaát cuûa maùy töï ñoäng nhoùm III baèng tích
soá naêng suaát coâng ngheä K, heä soá naêng suaát ηI cuûa maùy nhoùm
I vaø heä soá naêng suaát ηII cuûa maùy nhoùm II. Ñoà thò quan heä giöõa
naêng suaát QIII vaø naêng suaát coâng ngheä K cuõng laø moät ñöôøng
cong.
Caàn löu yù theâm moät ñieåm nöõa laø ôû maùy nhoùm III goùc βII
*
≠ const trong khi ñoù ôû maùy caùc nhoùm khaùc goùc βI vaø βII ñeàu coá
ñònh. Ñieàu naøy coù aûnh höôûng ñieán vieäc tính toaùn cam khi ñieàu
chænh maùy.
Vì T = IIIQ
1
; neân βII
*
= 2π T
tckII
= 2π . QIII . tckII
Thay trò soá QIII töø coâng thöùc treân ta coù :
203

19. βII
*
=
ckII
ckII
Kt
Kt
+1 (2π - βI )
ÔÛ ñaây tckII = const , β1 = const.
Naêng suaát coâng ngheä K aûnh höôûng ñeán goùc quay βII
*
töùc
laø thay ñoåi trò soá K (chaúng haïn khi thay ñoåi cheá ñoä caét goït) thì βII
*
seõ thay ñoài.
Nhö vaäy, trong maùy nhoùm III, khi gia coâng cuøng moät saûn
phaåm, nhöng cheá ñoä caét goït khaùc nhau, ñoøi hgoûi phaûi cheá taïo
nhöõng cam môùi, ôû caùc maùy nhoùm khaùc khoâng phaûi laøm nhö theá.
III . 4 . Choïn maùy ñeå gia coâng saûn phaåm:
III.4.1 Naêngnsuaát coäng ngheä K
Luoân luoân phaûi ñöùng treân quan ñieåm naêng suaát ñeå choïn
maùy khi gia coâng saûn phaåm cuï theå naøo ñoù.
0 K 2K 1 K
Qx
M
I
I I I
I I
Qua ñoà thò naêng suaát Q cuûa 3 nhoùm maùy töï ñoäng ta thaáy ñoâ thò
cuûa nhoùm maùy töï III chieám vò trí trung gian.
Caên cöù vaøo naêng suaát coâng ngheä K vaø ñoà thò treân maø
choïn maùy ñeå ñaït naêng suaát cao nhaát :
Neáu K < K1 - choïn maùy nhoùm II
204
H. IX.13. Ñoà thò choïn maùy theo K

20. Neáu K1 < K < K2 - choïn maùy nhoùm III
Neáu K2 < K - choïn maùy nhoùm I
Giao ñieåm M cuûa hai ñöôøng I vaø II chöùng toû raèng, taïi ñaây
naêng suaát nhoùm I vaø nhoùm II baèng nhau, nhöng thua naêng suaát
cuûa maùy nhoùm III. Neáu leäch veà beân traùi ñieåm M, naêng suaát
maùy nhoùm II cao hôn maùy nhoùm I, leäch veà beân phaûi - nhoùm I cao
hôn nhoùm II. Cho neân khi moät saûn phaåm coù theå gia coâng ñöôïc
treân hai hay ba nhoùm maùy, phaûi döïa vaøo ñoà thò X.13 ñeå choïn
nhoùm hôïp lyù nhaát .
Treân cô sôû nghieân cöùu, phaân tích vaø veõ ñoà thò naêng suaát
cho raát nhieàu maùy töï ñoäng vaø nöûa töï ñoäng ñaõ duøng laâu nay,
coù nhöõng soá lieäu öôùc chöøng nhö sau :
K > 10cht/ph - choïn hay thieát keá maùy nhoùm I
K < 1cht/ph - choïn hay thieát keá maùy nhoùm II
o,5 < K < 10cht/ph - choïn hay thieát keá maùy nhoùm III
Noùi caùc hkhaùc, khi gia coâng chi tieát loaïi nhoû, nheï, ñôn giaûn, neân
thieát keá, cheá taïo, hoaëc söû duïng maùy nhoùm I ; chi tieát loaïi nhoû
vaø vöøa, quy trình gia coâng töông ñoái phöùc taïp - maùy nhoùm III ; chi
tieát loaïi vöøa, loaïi naëng vaø phöùc taïp - maùy nhoùm II.
Ñieåm xuaát phaùt ñeå thieát keá, cheá taïo vaø söû duïng maùy töï ñoäng
laø quy trình coâng ngheä vaø naêng suaát coâng ngheä. Muoán laøm toát
vieäc naøy caàn nghieân cöùu phaân tích ñaày ñuû veà tính naêng cuûa
caùc cô caáu maùy, veà trò soá cuûa K vaø η , laøm theá naøo ñeå baûo
ñaûm naêng suaát Q cuûa maùy cao nhaát.
Sau ñaây laø ví duï minh hoïa vieäc löïa choïn maùy ñeå gia coâng. Chaúng
haïn caàn gia coâng chi tieát vaät lieäu meàm coù ∅ = 6mm.
205

21. l = 6mm, ñoä boùng ∇ 4. Giaû söû choïn cheá ñoä caét;
v = 150m/ph , S = 0,1mm/vg
Vaäy soá voøng quay caàn thieát cuûa truïc chính ñeå gia coâng chi tieát
n0 = 1,0
61
=
S = 60vg. Toác ñoä truïc chính.
ntc = 6.14,3
150.10001000
=
d
v
π = 8000 vg/ph.
Naêng suaát coâng ngheä K = 60
8000
0
=
n
ntc
= 133 cht/ph
Vì K > 10 neân choïn maùy nhoùm I, ví duï maùy 111
Naêng suaát cuûa maùy naøy theo coâng thöùc QI = K 





−
π
β
2
1 I
Tìm trò soá βI theo baûn thuyeát minh cuûa maùy 111 :
Neáu QI < 60 thì βI = 14% cuûa voøng (töùc 14% cuûa 2π )
QI > 60 thì βI = 24% cuûa voøng
Vì K lôùn hôn soá 60 nhieàu, neân choïn βI = 24% vaø
QI = 133 ≈





−
100
24
1 100cht/ph
Giaû söû cuõng chi tieát ñoù, nhöng ta gia coâng treân maùy nhoùm III,
chaúng haïn maùy 1112 ; maùy naøy coù soá voøng quay toái ña cuûa truïc
chính ntcmax = 4000 vg/ph, vaäy K = 60
4000
= 66cht/ph. Theo baûn thuyeát
minh cuûa maùy 1112, coù βI = 20% , tckII = 1,5 gy. Naêng suaát cuûa maùy :
QIII = K
phcht
KtckII
I
/20
60
5,1
.661
1
.
100
20
166
1
1
.
2
1 ≈
+






−=
+






−
π
β
206

22. Roõ raøng khi K lôùn, naêng suaát maùy nhoùm III thua nhoùm maùy I.
Cuõng chi tieát naøy, neáu gia coâng treân maùy nhoùm II, thì QII laïi caøng
thaáp hôn nöõa, vì tckII noùi chung cuûa nhoùm naøy lôùn hôn.
Treân ñaây ñaõ giôùi thieäu 3 nhoùm maùy cô baûn. Vì tính chaát muoân
hình, muoân veû, cho neân coù moät soá ít maùy töï ñoäng khoâng vaø
nöûa töï ñoäng khoâng naèm haún trong 3 nhoùm noùi treân. Coù maùy
nhö 1283 … coù nhieàu truïc phaân phoái, chuùng quay khoâng ñoàng boä
ñeå ñieàu khieån chu kyø gia coâng phöùc taïp ; coù maùy nhö 129 - A coù
truïc phaân phoái quay khi nhanh, khi chaäm nhö trong nhoùm II, nhöng laïi
coù theâm truïc phaân phoái phuï nhö trong nhoùm III …
207