3. Βάνα Δουληγέρη
3. Ημερολόγια και επιστημονικά περιοδικά
1. Βιβλία, περιοδικά ποικίλης ύλης, εφημερίδες
ΝΑΙ ΟΧΙ
2. Αυτοβιογραφίες, απομνημονεύματα
4. Κυβερνητικά έγγραφα
Μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για το παρελθόν από…
4. Βάνα Δουληγέρη
7. Έρευνες, ψηφοφορίες, στατιστικές
5. Φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής, γελοιογραφίες
ΝΑΙ ΟΧΙ
6. Ταινίες, ντοκιμαντέρ, ηχογραφήσεις
8. Χειρόγραφα
Μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για το παρελθόν από…
5. Βάνα Δουληγέρη
11. Μαθητικές/ φοιτητικές εργασίες
9. Αλληλογραφία
ΝΑΙ ΟΧΙ
10. Βιβλία/ περιοδικά επιστημονικά, σχολικά κ.λπ.
12. Διαλέξεις, κηρύγματα
Μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για το παρελθόν από…
6. Βάνα Δουληγέρη
15. Tραγούδια, Xορούς
13. Νομίσματα, επιγραφές, σφραγίδες
Μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για το παρελθόν από…
ΝΑΙ ΟΧΙ
14. Μαρτυρίες γραπτές ή προφορικές
16. Λογοτεχνικά βιβλία, Παραμύθια, θρύλους
7. Βάνα Δουληγέρη
19. Ομιλίες, παρουσιάσεις σε συνέδρια
17. Εγκυκλοπαίδειες, Λεξικά
ΝΑΙ ΟΧΙ
18. Ρούχα, υποδήματα, κοσμήματα
20. Αντικείμενα καθημερινής χρήσης, εργαλεία
Μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για το παρελθόν από…
8. Βάνα Δουληγέρη
23. Έργα Τέχνης
21. Κτήρια, Ρυμοτομία μιας πόλης, Δρόμους, Οδοδείκτες
Έλεγχος απάντησης
ΝΑΙ ΟΧΙ
22. Ανέκδοτα, παροιμίες, αποφθέγματα
24. Ηλεκτρονικά αρχεία- Διαδίκτυο
Μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για το παρελθόν από…
9. Βάνα Δουληγέρη
Άμεσες
Αυτούσια κατάλοιπα του
παρελθόντος.
Π.χ. Κώδικες νόμων, κείμενα
συνθηκών, κυβερνητικά
έγγραφα, νομίσματα, εμπορικές
συμφωνίες, σφραγίδες, πρακτικά
συνόδων, επιστολές,
ανασκαφικά ευρήματα κ.ά
Έμμεσες
Έμμεσες είναι οι πηγές, οι οποίες παρέχουν
πληροφορίες ή ειδήσεις για μια εποχή είτε
σκόπιμα, όπως η Ιστορία που έγραψε η Άννα
η Κομνηνή, είτε ως προϊόντα της
πνευματικής ζωής μίας εποχής, όπως οι
ομιλίες και τα κηρύγματα του Φώτιου.
π. χ. ιστοριογραφίες, απομνημονεύματα,
λογοτεχνικά έργα, ρητορικοί λόγοι. κ.ά
υποκειμενική γνώμη
Αντικειμενικά δεδομένα
Οι πηγές χωρίζονται σε
10. Βάνα Δουληγέρη
Κριτική επεξεργασία γραπτής πηγής
1. Τι είναι αυτό το κείμενο;
Είναι απόσπασμα από το «Στρατηγικόν». Το «Στρατηγικόν» είναι ένα πολεμικό
στρατιωτικό εγχειρίδιο. Ο Πρωτότυπος τίτλος του είναι: "Μαυρικίου Τακτικά
Στρατηγικά του επί του βασιλέως Μαυρικίου γεγονότος". Διασώζεται σε 22
χειρόγραφα, ολόκληρο ή αποσπασματικά. ‘Ήταν …“best seller” στην εποχή του.
2. Πότε γράφτηκε η πηγή;
Στα τέλη του 6ου αιώνα. (Δεν αναγράφεται στο σχολικό βιβλίο)
Ο τίτλος του αποσπάσματος δόθηκε από τους συγγραφείς του σχολικού βιβλίου.
Τα στοιχεία: εκδ. G. T. Dennis-E. Gamillsscheg ( Βιέννη 1981) 374-376 πληροφορούν πότε εκδόθηκε το
βιβλίο που περιλαμβάνει την πηγή, πού φυλάσσεται και σε ποια σελίδα ή & μπορούμε να βρούμε το
συγκεκριμένο απόσπασμα.
3. Ποιος την έγραψε; Ο Μαυρίκιος
4. Τι γνωρίζουμε για αυτόν που το έγραψε; Ο Μαυρίκιος(ΦΛΑΒΙΟΣ ΜΑΥΡΙΚΙΟΣ ΤΙΒΕΡΙΟΣ
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ) ήταν Ρωμαίος Αυτοκράτορας του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους (του
Βυζαντινού κράτους) από το 582 έως το 602. Ανήκε στη Δυναστεία του Ιουστινιανού.
5. Γιατί γράφτηκε; Ποια ήταν η χρήση του; Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Μαυρίκιος στην
εισαγωγή του βιβλίου, γράφτηκε, «για εκείνους που αφιερώνουν τον εαυτό τους στην
στρατηγία».
6. Σε ποιους απευθυνόταν; Σε στρατηγούς και γενικότερα σε όποιον ήθελε να οργανώσει
την άμυνα του Βυζαντινού κράτους απέναντι στους αντιπάλους του. Φαίνεται κι από τον
τίτλο του έργου.
11. Βάνα Δουληγέρη
Κριτική επεξεργασία γραπτής πηγής
Ταξινόμηση της πηγής
Σε ποιο είδος πηγής ανήκει το Στρατηγικόν; Είναι Πρωτογενής πηγή
Κατανόηση της πηγής
1. ποιο θέμα θίγει;
Αναφέρεται στις συνήθειες, τις πρακτικές των Σλάβων, που επιχειρούσαν συχνά να
εισβάλουν σε βυζαντινό έδαφος.
2. ποιες είναι οι κύριες θέσεις του συγγραφέα;
Ότι οι Σλάβοι επιβιώνουν με ληστείες και στήνουν ενέδρα σε μέρη που μπορεί να
περάσουν απαρατήρητοι: δάση, γκρεμούς, φαράγγια. Οι επιχειρήσεις τους γίνονται
μέρα νύχτα με πολλές μεθόδους. Μια από αυτές είναι να κρύβονται κάτω από το νερό
και να αναπνέουν με καλάμια, ώστε να μην γίνονται αντιληπτοί μέχρι να επιτεθούν.
3. ποια είναι τα επιχειρήματά του;
Δεν έχει επιχειρήματα. Παρέχει απλώς πληροφορίες και διαπιστώσεις.
4. ποια δράση ή αντίδραση προσδοκά να προκαλέσει ο συγγραφέας;
Φαίνεται να θέλει να προετοιμάσει τους στρατηγούς και στρατιώτες για τις τακτικές
των Σλάβων, ώστε να μην αιφνιδιαστούν και να τους αντιμετωπίσουν
αποτελεσματικά.
5. ποιοι αναμένεται να δράσουν ή να αντιδράσουν;
Ο Μαυρίκιος προσδοκά να λάβουν τα μέτρα τους οι Στρατηγοί του Βυζαντίου και
γενικότερα η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία.
6. το κείμενο είναι συναισθηματικά φορτισμένο;
Όχι.
Συνήθειες Σλάβων
Οι Σλάβοι, επειδή ζουν ληστρική ζωή, συνηθίζουν να
επιχειρούν επιθέσεις κατά των εχθρών τους σε δασώδεις,
στενούς και κρημνώδεις τόπους. Χρησιμοποιούν κατάλληλα
τις ενέδρες και κάνουν ξαφνικές επιθέσεις στη διάρκεια της
νύχτας και της μέρας, επινοώντας πολλά μέσα.
Οι Σλάβοι είναι εμπειρότατοι στη διάβαση των ποταμών
και μένουν καρτερικά μέσα στο νερό. Συχνά καταδύονται
στα βάθη του νερού και κρατούν στο στόμα τους μακριά
κούφια καλάμια που φτάνουν στην επιφάνεια του νερού.
Ξαπλωμένοι ανάσκελα στα βάθη του νερού αναπνέουν με
καλάμια και αντέχουν για πολλές ώρες, έτσι που δεν
γίνονται αντιληπτοί.
Στρατηγικόν Μαυρικίου, έκδ. G. T. Dennis-E.
Gamillscheg (Βιέννη 1981) 374-376.
12. Βάνα Δουληγέρη
Κριτική επεξεργασία γραπτής πηγής
Αξιολόγηση της πηγής
1. ποια είναι τα κίνητρα του συγγραφέα;
Φαίνεται να είναι αγνά. Δεν φαίνεται να σκοπεύει να παραπλανήσει ούτε να αποκρύπτει
σημαντικές πληροφορίες.
2. πόσο πειστικά είναι τα επιχειρήματά του;
Πολύ
3. πιστεύετε ότι τα στοιχεία που παρουσιάζει ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα;
Ναι
Αναγωγή στη σύγχρονη εποχή
4. Έγραψε άλλος εκείνη την εποχή ένα τέτοιο κείμενο με κοινό θέμα ή σκοπό;
Ναι . Αντίστοιχο κείμενο είναι το «Στρατηγικόν» του Κεκαυμένου. Είναι ένα συμβουλευτικό
εγχειρίδιο πάνω σε στρατιωτικά και πολιτικά θέματα, που γράφτηκε από τον Βυζαντινό
στρατηγό Κεκαυμένο (για την ταυτότητά του οι απόψεις διίστανται) στα 1070.
5. Θα έγραφε κάποιος σήμερα ένα τέτοιο κείμενο; Θα συγκέντρωνε πληροφορίες για τις
συνήθειες ενός λαού / κράτους/ ομάδας ανθρώπων;
Οπωσδήποτε και σήμερα συγκεντρώνονται πληροφορίες για τα ήθη των λαών με ποικίλους
σκοπούς, πολιτικούς, στρατιωτικούς, εμπορικούς κ.λπ.
6. Θα ήταν γραπτές πληροφορίες και υποδείξεις ή θα ήταν άλλο είδος αρχείου;
Στην εποχή μας υπάρχουν και άλλοι εξελιγμένοι τρόποι να αποθηκευτούν και να
διαμοιραστούν πληροφορίες.
Ας δούμε
ένα
παράδειγμα
Το ερωτηματολόγιο επεξεργασίας της πηγής άντλησε από το ΜΑΘΗΜΑ:
«Σύγχρονες προσεγγίσεις στη Διδακτική της Ιστορίας»
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Άγγελος Παληκίδης
ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
13. Βάνα Δουληγέρη
• Διαβάζω προσεκτικά το ερώτημα και υπογραμμίζω τα ζητούμενά του
• Διαβάζω προσεκτικά την πηγή και υπογραμμίζω όσα σχετίζονται με τα ζητούμενα.
• Αν έχω άγνωστες λέξεις, προσπαθώ να καταλάβω το νόημά τους από τα συμφραζόμενα .
Πρόλογος
Κάνουμε μια σύντομη αναφορά στο είδος της πηγής, (εγχειρίδιο με
οδηγίες για στρατιωτικούς) τον Συντάκτη και το κεντρικό θέμα. Π.χ. ο
Μαυρίκιος στο «Στρατηγικόν» αναφέρει/ παρουσιάζει τις συνήθειες
των Σλάβων.
Κυρίως απάντηση
Α) Γράφουμε με δικά μας λόγια ποιες πληροφορίες μας δίνει η πηγή (μόνο αυτές
που σχετίζονται με το ερώτημα). Συμπληρώνουμε όσα σχετικά με το θέμα
αναφέρονται στο σχολικό βιβλίο.
Β) Εξηγούμε σε ποιους θα ήταν χρήσιμες οι πληροφορίες αυτές και γιατί. Τι θα
συνέβαινε αν ένας Στρατηγός δεν γνώριζε τις συνήθεις των Σλάβων;
Επίλογος
Συμπέρασμα, κατακλείδα: Επομένως, οι πληροφορίες, που
παραθέτει θα ήταν πολύτιμες για…
14. Βάνα Δουληγέρη
Ακολουθούμε τα ίχνη…
ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ
θεωρούνται τα πρωτότυπα δημοσιεύματα,
που περιγράφουν γεγονότα ή αναφέρουν τα
αποτελέσματα μιας έρευνας. Δεν έχουν
υποστεί επεξεργασία ή αξιολόγηση.
ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ
θεωρούνται τα δημοσιεύματα, που βασίζονται στα
επεξεργασμένα αποτελέσματα πρωτογενών
δημοσιευμάτων και τα οποία έχουν με κάποιο τρόπο
έχουν δεχτεί επεξεργασία ή έχουν τροποποιηθεί.
(Μπώκος, 2001)
Πηγή: Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Πειραιώς, Ιανουάριος 2014
Π.χ. Ένα προσωπικό ημερολόγιο Π.χ. Το σχολικό σας βιβλίο
Ακολουθούμε τα ίχνη…
ΤΡΙΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ
θεωρούνται τα δημοσιεύματα, που βασίζονται σε πρωτογενείς
και δευτερογενείς πηγές και έχουν δημιουργηθεί με στόχο να
καλύψουν ειδικές ανάγκες ή απευθύνονται σε ειδικό κοινό.
Π.χ. Μια εγκυκλοπαίδεια
Οι γραπτές πηγές χωρίζονται και σε
15. Βάνα Δουληγέρη
Γίνε ιστορικός ερευνητής/ ερευνήτρια…
Προσπάθησε
να αντλήσεις
από τα
παρακάτω
μια
πληροφορία
για το
παρελθόν…
Ακολουθούμε τα ίχνη…
Ακολουθούμε τα ίχνη…
Δεν μπορείς
να ξεφύγεις
απ΄ το
παρελθόν Και πολλές
φορές
θέλεις να το
ψάξεις…
Ακολουθούμε τα ίχνη…
16. Βάνα Δουληγέρη
Ο Σωκράτης σε αραβικό χειρόγραφο της
εποχής του Χαλιφάτου των Φατιμιδών
Γίνε ιστορικός ερευνητής/ ερευνήτρια…
17. Βάνα Δουληγέρη
6 στην Ιστορία;;;;
Αυτό θα το δείξω
στη μάνα μου...
Το Απολυτήριο Γυμνασίου του Αϊνστάιν.
Αναλυτικά η βαθμολογία του:
•Γερμανική Γλώσσα και Φιλολογία: 5
•Γαλλικά: 3
•Αγγλικά: –
•Ιταλικά: 5
•Ιστορία: 6
•Γεωγραφία: 4
•Άλγεβρα: 6
•Γεωμετρία: 6
•Περιγραφική Γεωμετρία: 6
•Φυσική: 6
•Χημεία: 5
•Φυσική Ιστορία: 5
•Καλλιτεχνικό Σχέδιο: 4
•Τεχνικό Σχέδιο: 4
Σκέψου να
είχε ΚΑΙ
αρχαία
Ελληνικά…
19. Βάνα Δουληγέρη
Οκτώβριος 2022:
Φοιτητές από το Winnipeg στον
Καναδά ανακάλυψαν μια κρύπτη με
σπόρους 800 ετών, κατά την διάρκεια
μια αρχαιολογικής ανασκαφής. Οι
φοιτητές ανακάλυψαν τους σπόρους
μέσα σε ένα πήλινο δοχείο στο
Γουισκόνσιν της Αμερικής.
Μόλις φυτεύτηκαν, έδωσαν καρπούς
ενός σπάνιου είδους κολοκύθας, που
είχε εκλείψει για πολλές χιλιάδες
χρόνια. Πηγή: Διαδίκτυο
24. Βάνα Δουληγέρη
Ανασκαφές στην αρχαία ελληνική Βαθονεία 20 χιλ από την Κωνσταντινούπολη
έφεραν στο φως ένα οργανωμένο βυζαντινό φαρμακείο, ένα από τα
μεγαλύτερα φαρμακεία της εποχής σε παγκόσμιο επίπεδο. που πρέπει να είχε
δημιουργηθεί την περίοδο 620 με 640 μ.Χ, όταν την Κωνσταντινούπολη
πολιορκούσαν τότε οι Άβαροι.
Ποιος ήταν τότε Αυτοκράτορας
του Βυζαντίου;
φιάλες με υλικό παραγωγής φαρμάκων
25. Βάνα Δουληγέρη
Ποιο ήταν το πολιτικό σχέδιο του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου
ΙΔ' για το κυκλαδικό Αρχιπέλαγος το 1685; Γιατί έστειλε εκεί,
υπό άκρα μυστικότητα, έμπειρους ναυτικούς και μηχανικούς
για τη χαρτογράφηση θαλάσσιων στρατηγικών τοποθεσιών;
Άποψη της Πάρου σε έναν από τους εντυπωσιακούς χάρτες
της συλλογής Raseau. Tρικόγλειος Βιβλιοθήκη ΒΚΠ, ΑΠΘ. 1685-
1687
26. Βάνα Δουληγέρη
Βιβλίο Συνταγών της Χαρίκλειας Καβάφη, μητέρας του Ποιητή.
Κανείς δεν
μπορεί να
ξεπεράσει την
πουτίγκα μου…
Πουτίγκα
Αιγύπτου
Συνταγή για Πουτίγκα
29. Βάνα Δουληγέρη
12
Φορητό ρολόι/ημερολόγιο
Εντοπίστηκε από το Βρετανικό Μουσείο το 1983, μηχανισμός από τον 5ο ή 6ο αιώνα μ.Χ., με προέλευση από
τον «ελληνόφωνο χώρο» του Βυζαντίου ή από ελληνόφωνους τεχνικούς και επιστήμονες, ο οποίος αποτελεί Μηχανισμός
απλούστερος από εκείνον των Αντικυθήρων, ο οποίος είχε κατασκευαστεί περ. 600 χρόνια νωρίτερα, κατά την ελληνιστική
εποχή. Ο μηχανισμός αυτός φέρει επάνω του χαραγμένα σε ελληνική γλώσσα τα τοπωνύμια των γνωστών πόλεων τη
βυζαντινής εποχής, τα γεωγραφικά πλάτη αυτών των πόλεων, συντομογραφίες για τα ονόματα των μηνών του ιουλιανού
ημερολογίου, τα ονόματα ημερών κ.ά. Υπάρχουν επίσης αριθμήσεις από Α' μέχρι ΚΘ' (1-29) και από Α' μέχρι Λ' (1-30).
30. Βάνα Δουληγέρη
Οι φιλόσοφοι" διδάσκουν τους "μαθητές". Από χειρόγραφο του 12ου αι. με το "Χρονικό" του Ιωάννη
Σκυλίτζη. Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
31. Βάνα Δουληγέρη
Νοέμβριος 2022. Οι ιταλικές αρχές
ανακοίνωσαν την έκτακτη ανακάλυψη
χάλκινων αγαλμάτων 2.000 ετών σε αρχαία
θερμική πηγή της Τοσκάνης στα ιερά
λουτρά της αρχαιολογικής ανασκαφής του
San Casciano dei Bagni κοντά στη Σιένα.
"Χάρη στη λάσπη που τα προστάτεψε, οι
δύο ντουζίνες φιγούρες και άλλα
μπρούτζινα αντικείμενα βρέθηκαν σε
τέλεια κατάσταση διατήρησης, φέρουν
ευαίσθητα χαρακτηριστικά προσώπου,
επιγραφές και κυματιστούς χιτώνους.
Παράλληλα με τους αριθμούς ήταν 5.000
νομίσματα σε χρυσό, ασήμι και χάλκινο,
ανέφερε το υπουργείο« (από το Διαδίκτυο)
33. Βάνα Δουληγέρη
Το 2003 οι μοναχοί του Θιβετιανού Μοναστηριού Sakya
ανακάλυψαν ένα σφραγισμένο τοίχο που περιείχε 84.000
κείμενα χειρόγραφα σε Θιβετιανά, Σανσκριτικά, Κινέζικα και
Μογγολικά, εικασίες μέχρι στιγμής αρκετών εκατοντάδων ετών
Το μοναστήρι είναι 1000 ετών. (Από το Διαδίκτυο)
Φυσικά, οι
πληροφορίες
θέλουν
διασταύρωση
και έρευνα,
προτού
προβούμε σε
συμπεράσματα
34. Βάνα Δουληγέρη
Φέρε από το σπίτι σου
ένα αντικείμενο, που θα
μπορούσε να δώσει
πληροφορίες σε έναν
ιστορικό ερευνητή μετά
από 100 χρόνια…
