8.4 grade Mane Barseghyan

1. ԹԹՎԱԾԻՆ
ՄԻՋԻՆ ԴՊՐՈՑ
ՄԱՆԵ ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ
8.4 ԴԱՍԱՐԱՆ

2. ԹԹՎԱԾՆԻ ԱՆՁՆԱԳԻՐ
• ԲԱՆԱՁևԸ ՝ O
• ԿԱՐԳԱԹԻՎԸ ՝ 8,
• ՄԻՋՈՒԿԻ ԼԻՑՔԸ ՝ +8,
• ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՏՈՄԱՅԻՆ ԶԱՆԳՎԱԾ ՝ 16 ՄԵԿ ԱՏՈՄԻ ԶԱՆԳՎԱԾԸ՝ MO (O) = 16
X 1,66 X 10-27 ԿԳ = 26, 56 X 1027 ԿԳ
• Ո՞Ր ՊԱՐԲԵՐՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐՐ Է և Ո՞Ր ԽՄԲԻ և ԵՆԹԱԽՄԲԻ ՏԱՐՐ՝ 2֊ՐԴ
ՊԱՐԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆ, 6֊ՐԴ ԽՈՒՄԲ և ԳԼԽԱՎՈՐ ԵՆԹԱԽՈՒՄԲ
• ԱՏՈՄԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱՑՔԸ ԻՆՉՊԻՍԻ՞ ՏԱՐՐ Է` ՄԵՏԱՂ Է, ԹԵ՞ ՈՉՄԵՏԱՂ ՝ ՈՉ ՄԵՏԱՂ
• ԻՆՉՊԻՍԻ ՕՔՍԻԴԱՑՄԱՆ ԱՍՏԻՃԱՆ ԵՆ ՑՈՒՑԱԲԵՐՈՒՄ ՄԻԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ՝
0, -2

3. ԲՆՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ
• ԹԹՎԱԾԻՆԸ ԵՐԿՐԻ ԿԵՂևԻ ԱՄԵՆԱՏԱՐԱԾՎԱԾ ԷԼԵՄԵՆՏՆ Է։ ԱԶԱՏ ՎԻՃԱԿՈՒՄ
ԳՏՆՎՈՒՄ Է ՄԹՆՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՕԴՈՒՄ և ԲՈԼՈՐ ԱՅՆ ԲՈՒՅՍԵՐԻ, ՈՐՈՆՑԻՑ
ԿԱԶՄՎԱԾ ԵՆ ԲՈՒՅՍԱԿԱՆ և ԿԵՆԴԱՆԱԿԱՆ ՕՐԳԱՆԻԶՄՆԵՐԸ։
ԵՐԿԻՐ ՄՈԼՈՐԱԿԻ ՕԴԱՅԻՆ ՄԹՆՈԼՈՐՏԸ ԿԱԶՄՎԱԾ Է ՀԻՄՆԱԿԱՆՈՒՄ ԵՐԿՈՒ
ԳԱԶԻՑ՝ ԹԹՎԱԾՆԻՑ (O2) և ԱԶՈՏԻՑ (N2)։ ՕԴԻ ԲԱՂԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԹԹՎԱԾՆԻ
ԾԱՎԱԼԱՅԻՆ ԲԱԺԻՆԸ 20,93 % Է, ԻՍԿ ԶԱՆԳՎԱԾԱՅԻՆԸ՝ 23,15 %։ ՍԱԿԱՅՆ
ԹԹՎԱԾՆԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԶԱՆԳՎԱԾԸ ՄԵՐ ՄՈԼՈՐԱԿՈՒՄ ՊԱՐՈՒՆԱԿՎՈՒՄ Է
ՏԱՐԲԵՐ ՄԻԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԲԱՂԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ։ ԵՐԿՐԱԳՆԴԻ
ՋՐԱՊԱՇԱՐՆԵՐՈՒՄ ԹԹՎԱԾՆԻ ԶԱՆԳՎԱԾԱՅԻՆ ԲԱԺԻՆԸ 85,82 % Է, ԱՎԱԶՈՒՄ՝
53 %, ԿԱՎԵՐՈՒՄ, ԼԵՌՆԱՅԻՆ ԱՊԱՐՆԵՐՈՒՄ ՈՒ ՀԱՆՔԵՐՈՒՄ՝ ՄՈՏԱՎՈՐԱՊԵՍ
56 %։ ԲՈԼՈՐ ԿԵՆԴԱՆԻ ՕՐԳԱՆԻԶՄՆԵՐՈՒՄ ՊԱՐՈՒՆԱԿՎՈՂ ՆՅՈՒԹԵՐԻ
ԲԱՂԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԱՌԿԱ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՏԱՐՐԵՐԻՑ ՄԵԿԸ ԹԹՎԱԾԻՆՆ Է։
ՕՐԻՆԱԿ՝ ՄԱՐԴՈՒ ՕՐԳԱՆԻԶՄՈՒՄ ԹԹՎԱԾՆԻ ԶԱՆԳՎԱԾԱՅԻՆ ԲԱԺԻՆԸ 65 % Է

4. • ՕԴՈՒՄ ԹԹՎԱԾՆԻ ԾԱԽՍԸ ՀԻՄՆԱԿԱՆՈՒՄ ՊԱՅՄԱՆԱՎՈՐՎԱԾ Է ՆՅՈՒԹԵՐԻ
ՕՔՍԻԴԱՑՄԱՄԲ, ԱՅՐՄԱՄԲ, ՕՐԳԱՆԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐԻ ՆԵԽՄԱՄԲ ՈՒ
ԿԵՆԴԱՆԻ ՕՐԳԱՆԻԶՄՆԵՐԻ ՇՆՉԱՌՈՒԹՅԱՄԲ։ ՍԱԿԱՅՆ ԾԱԽՍՎԱԾ
ԹԹՎԱԾԻՆԸ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՎՈՒՄ Է ԼՈՒՍԱՍԻՆԹԵԶԻ ՄԻՋՈՑՈՎ, ՈՐԸ
ՀԻՄՆԱԿԱՆՈՒՄ ԿԱՏԱՐՎՈՒՄ Է ԲՈՒՅՍԵՐՈՒՄ։ ԿԱՆԱՉ ԲՈՒՅՍԵՐՈՒՄ ԱՐևԻ
ԼՈՒՍԱՅԻՆ ԷՆԵՐԳԻԱՆ ԽԹԱՆՈՒՄ Է ԱԾԽԱԹԹՈՒ ԳԱԶԻ (CO2) և ՋՐԻ (H2O)
ՄՈԼԵԿՈՒԼՆԵՐԻ ՄԻՋև ՔԻՄԻԱԿԱՆ ՓՈԽԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆ, ՈՐԻ ՀԵՏևԱՆՔՈՎ
ԱԾԽԱԹԹՈՒ ԳԱԶԻ ԾԱՎԱԼԻՆ ՀԱՎԱՍԱՐ ԹԹՎԱԾԻՆ Է ԱՆՋԱՏՎՈՒՄ։ ԱՅԴ
ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՈՒՄ ՆԱև ՄԻ ՇԱՐՔ ՕՐԳԱՆԱԿԱՆ ՄԻԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՆ
ԱՌԱՋԱՆՈՒՄ։ ԹԹՎԱԾԻՆԸ ԲՆՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ՅՈՒՐՕՐԻՆԱԿ ՇՐՋԱՊՏՈՒՅՏ Է
ԿԱՏԱՐՈՒՄ։

5. ԿԻՐԱՌՈՒՄ
• ԲԱԶՄԱԶԱՆ ԵՆ ԹԹՎԱԾՆԻ ԿԻՐԱՌՄԱՆ ԲՆԱԳԱՎԱՌՆԵՐԸ. ՏԵԽՆԻԿԱՅՈՒՄ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐԻ
ԳՐԵԹԵ 80 %-Ն ԱՅՍ ՆՅՈՒԹԻ ԿԻՐԱՌՄԱՆ ՎՐԱ Է ՀԻՄՆՎԱԾ։
• ՄԵՏԱՂՆԵՐԻ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ.
• ԴՈՄԵՆԱՅԻՆ ՎԱՌԱՐԱՆՈՒՄ ԹՈՒՋԻ ՍՏԱՑՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆ ԱՐԱԳԱՑՆԵԼՈՒ ՆՊԱՏԱԿՈՎ
ՀԱՃԱԽ ԹԹՎԱԾՆՈՎ ՀԱՐՍՏԱՑՎԱԾ ՕԴ Է ԿԻՐԱՌՎՈՒՄ։ ՄԱՔՈՒՐ ԹԹՎԱԾՆՈՒՄ ԱՅՐՈՒՄՆ
ԸՆԹԱՆՈՒՄ Է ՄՈՏ ՀԻՆԳ ԱՆԳԱՄ ԱՐԱԳ, ՔԱՆ ՕԴՈՒՄ։ ՄԵԾ ՔԱՆԱԿՈՒԹՅԱՄԲ ԹԹՎԱԾԻՆ Է
ՕԳՏԱԳՈՐԾՎՈՒՄ ՆԱև ՊՈՂՊԱՏԱՀԱԼՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՈՒՄ։
• ՄԵՏԱՂՆԵՐԻ ԿՏՐՈՒՄ, ԶՈԴՈՒՄ ՈՒ ԵՌԱԿՑՈՒՄ.
• ՋՐԱԾԻՆԸ (H2) ԹԹՎԱԾՆԻ ՀԵՏ ՀԱՏՈՒԿ ԱՅՐԻՉՆԵՐՈՒՄ ԱՅՐԵԼԻՍ ԲՈՑԻ ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆԸ ՀԱՍՆՈՒՄ
Է ՄԻՆՉև 3200 °C, ԻՍԿ ԱՑԵՏԻԼԵՆ (C2H2) ՕԳՏԱԳՈՐԾԵԼԻՍ՝ ՆՈՒՅՆԻՍԿ ՄԻՆՉև 3500 °C։

6. • ԱՅԴՊԻՍԻ ԲՈՑՆ ՕԳՏԱԳՈՐԾՎՈՒՄ Է ՄԵՏԱՂՆԵՐԻ ԿՏՐՄԱՆ (ԹԹՎԱԾՆԻ ԱՎԵԼՑՈՒԿԻ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՒՄ),
ԶՈԴՄԱՆ ՈՒ ԵՌԱԿՑՄԱՆ ՆՊԱՏԱԿՆԵՐՈՎ։
• ՊԱՅԹԵՑՈՒՄՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՈՒՄ (ՕԳՏԱԳՈՐԾՎՈՒՄ Է ՀԵՂՈՒԿ ԹԹՎԱԾԻՆ),
• ՇՆՉԱՌՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄ (ՏԻԵԶԵՐԱՆԱՎԵՐՈՒՄ, ԻՆՔՆԱԹԻՌՆԵՐՈՒՄ, ՍՈՒԶԱՆԱՎԵՐՈՒՄ, ԲԺՇԿՈՒԹՅԱՆ
ՄԵՋ),
• ԲԱԶՄԱԹԻՎ ՔԻՄԻԱԿԱՆ ՌԵԱԿՑԻԱՆԵՐԻ ԻՐԱԳՈՐԾՈՒՄ,
• ԱԶՈՏԱԿԱՆ ՈՒ ԾԾՄԲԱԿԱՆ ԹԹՈՒՆԵՐԻ, ՊԱՐԱՐՏԱՆՅՈՒԹԵՐԻ և ԱՅԼ ՆՅՈՒԹԵՐԻ ԱՐՏԱԴՐՈՒՄ,
• ՀՐԹԻՌԱՅԻՆ ՇԱՐԺԻՉՆԵՐԻ ԳՈՐԾԱՐԿՈՒՄ (ԱՅՍՏԵՂ ևՍ ՕԳՏԱԳՈՐԾՎՈՒՄ Է ՀԵՂՈՒԿ ԹԹՎԱԾԻՆ),
• ՎԱՌԵԼԱՆՅՈՒԹԵՐԻ ԱՅՐՈՒՄ (ՕԳՏԱԳՈՐԾՎՈՒՄ Է ՀԱՏԿԱՊԵՍ ՄԵԾ ՔԱՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՎ ԹԹՎԱԾԻՆ)։
• ԱՄԵՆԱԿԱՐևՈՐԸ ԹԹՎԱԾԻՆԸ ՆՊԱՍՏՈՒՄ Է ԱՅՐՄԱՆԸ և ՇՆՉԱՌՈՒԹՅԱՆԸ։ ԱՅՆ ՄԵԾ ՉԱՓՈՎ ՆՊԱՍՏՈՒՄ Է
ՄԵՏԱԼՈՒՐԳԻԱԿԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐԻՆ՝ ԹՈՒՋԻ, ՊՈՂՊԱՏԻ, ԻՆՉՊԵՍ ՆԱև ԳՈՒՆԱՎՈՐ ՄԵՏԱՂՆԵՐԻ (CU, ZN, SN,
AU) ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ։ ԲԺՇԿՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ԾԱՆՐ ՀԻՎԱՆԴՆԵՐԻՆ ՏԱԼԻՍ ԵՆ ԹԹՎԱԾԻՆ։ ԹԹՎԱԾԻՆ
ԾԱԽՍՎՈՒՄ Է ՄԵՏԱՂՆԵՐԻ ԿՏՐՄԱՆ և ԵՌԱԿՑՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ, ՍՈՒԶԱՆԱՎԵՐՈՒՄ, ՏԻԵԶԵՐԱՆԱՎԵՐՈՒՄ, ՋՐԻ
ՏԱԿ ԱՇԽԱՏՈՂ ՄԱՐԴԿԱՆՑ ՀԱՄԱՐ։

7. ՔԻՄԻԱԿԱՆ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
• ԹԹՎԱԾԻՆՆ ԱԶԱՏ ՎԻՃԱԿՈՒՄ ՔԻՄԻԱՊԵՍ ԱԿՏԻՎ ՊԱՐԶ ՆՅՈՒԹԵՐԻՑ Է ՈՒ ՀԵՇՏՈՒԹՅԱՄԲ ՓՈԽԱԶԴՈՒՄ Է ՄԵԾ
ԹՎՈՎ ՊԱՐԶ և ԲԱՐԴ ՆՅՈՒԹԵՐԻ ՀԵՏ։
• ԹԹՎԱԾՆԻ ՓՈԽԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ՈՉ ՄԵՏԱՂՆԵՐԻ ՀԵՏ.
• ԹԹՎԱԾՆԻ ՀԵՏ ԱՆՄԻՋԱԿԱՆՈՐԵՆ ՓՈԽԱԶԴՈՒՄ ԵՆ ԳՐԵԹԵ ԲՈԼՈՐ ՈՉ
ՄԵՏԱՂՆԵՐԸ՝ ՖՏՈՐԻՑ (F2), ՔԼՈՐԻՑ (CL2), ԲՐՈՄԻՑ (BR2) և ՅՈԴԻՑ (J2) ԲԱՑԻ։
• ՓՈԽԱԶԴՈՒՄ Է ԱԾԽԻ ՀԵՏ։
• ՍԵՆՅԱԿԱՅԻՆ ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆՈՒՄ ԾԾՈՒՄԲԸ ՆՈՒՅՆԻՍԿ ՄԱՔՈՒՐ ԹԹՎԱԾՆՈՒՄ ՉԻ ՓՈՓՈԽՎՈՒՄ, ԲԱՅՑ
ՕԴՈՒՄ ՏԱՔԱՑՆԵԼԻՍ ԱՅՐՎՈՒՄ Է ԹՈՒՅԼ ԵՐԿՆԱԳՈՒՅՆ ԲՈՑՈՎ։
• ԱՅՍ ՌԵԱԿՑԻԱՆ ՍԿՍԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ Է ԲԱՐՁՐ ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆ ՌԵԱԿՑԻԱՆ ԸՆԹԱՆՈՒՄ Է
ԻՆՔՆԱԲԵՐԱԲԱՐ՝ ԼՈՒՅՍԻ ՈՒ ՋԵՐՄՈՒԹՅԱՆ ԱՆՋԱՏՄԱՄԲ։
• ՓՈԽԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ՄԵՏԱՂՆԵՐԻ ՀԵՏ.
• ԹԹՎԱԾՆԻ ՀԵՏ ԱՆՄԻՋԱԿԱՆՈՐԵՆ ՓՈԽԱԶԴՈՒՄ ԵՆ ՆԱև ԳՐԵԹԵ ԲՈԼՈՐ ՄԵՏԱՂՆԵՐԸ, ՕՐԻՆԱԿ՝ ՈՍԿԻՆ (AU)։
• ՕԴՈՒՄ ՄԱԳՆԵԶԻՈՒՄԸ (MG) ԱՅՐՎՈՒՄ Է ՇԼԱՑՈՒՑԻՉ ԲՈՑՈՎ, ՌԵԱԿՑԻԱՅԻ ՀԵՏևԱՆՔՈՎ ԱՌԱՋԱՆՈՒՄ Է
ՍՊԻՏԱԿ ՓՈՇԻ՝ ՄԱԳՆԵԶԻՈՒՄԻ ՕՔՍԻԴ
• ՊՂԻՆՁԸ (CU) ՄԻԱՆՈՒՄ Է ԹԹՎԱԾՆԻՆ՝ ԱՌԱՋԱՑՆԵԼՈՎ Սև ՓՈՇԻ՝ ՊՂՆՁԻ (II) ՕՔՍԻԴ (CUO): ԹԹՎԱԾՆՈՎ
ՕՔՍԻԴԱՆՈՒՄ ԵՆ ՆԱև ԲԱՐԴ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

8. ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
• ԹԹՎԱԾՆԻՆ (ԵՐԿԹԹՎԱԾՆԻՆ)՝ ՈՐՊԵՍ ՊԱՐԶ ՆՅՈՒԹԻ, ԾԱՆՈԹ ՉԼԻՆԵԼ ՉԵՔ ԿԱՐՈՂ, ՔԱՆԻ ՈՐ ԲՈԼՈՐՍ ԵՆՔ
ԱՅԴ ՆՅՈՒԹԸ ՇՆՉՈՒՄ։ ՀԱՅՏՆԻ Է, ՈՐ ԹԹՎԱԾԻՆԸ.
• ՍՈՎՈՐԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՒՄ ԳԱԶ Է,
• ՀՈՏ ՉՈՒՆԻ,
• ԱՆԳՈՒՅՆ Է,
• ՀԱՄ ՉՈՒՆԻ,
• ԵՌՈՒՄ Է -1830 °C ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆՈՒՄ,
• ԳՈԼՈՐՇԻԱՆՈՒՄ Է -2190 °C ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆՈՒՄ,
• ՀԵՂՈՒԿ և ՊԻՆԴ ՎԻՃԱԿՈՒՄ ԵՐԿՆԱԳՈՒՅՆ Է,
• ՀԵՂՈՒԿ ՎԻՃԱԿՈՒՄ ԴԵՊԻ ՄԱԳՆԻՍՆ Է ՁԳՎՈՒՄ
• ԹԹՎԱԾՆԻ ԽՏՈՒԹՅՈՒՆԸ 0 °C ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆՈՒՄ և 101 ԿՊԱ ՃՆՇՄԱՆ ՏԱԿ ՀԱՎԱՍԱՐ Է 1,43 Գ/Լ, ԻՆՉԸ 1,11
ԱՆԳԱՄ ՄԵԾ Է ՕԴԻ ԽՏՈՒԹՅՈՒՆԻՑ։ ԹԹՎԱԾԻՆԸ ՋՐՈՒՄ ՔԻՉ Է ԼՈՒԾՎՈՒՄ. 200 °C ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆՈՒՄ 100
ԾԱՎԱԼ ՋՐՈՒՄ ԼՈՒԾՎՈՒՄ Է 3 ԾԱՎԱԼ ԹԹՎԱԾԻՆ, ՈՐՆ ԷԼ, ԱՊԱՀՈՎՈՒՄ Է ՋՐԱՅԻՆ ԿԵՆԴԱՆԻՆԵՐԻ ՈՒ
ԲՈՒՅՍԵՐԻ ՇՆՉԱՌՈՒԹՅՈՒՆԸ։
• ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆԸ ԲԱՐՁՐԱՑՆԵԼԻՍ ԹԹՎԱԾՆԻ, ԻՆՉՊԵՍ և՝ ՑԱՆԿԱՑԱԾ ԱՅԼ ԳԱԶԻ, ԼՈՒԾԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆԸ ՋՐՈՒՄ
ՆՎԱԶՈՒՄ Է, ԻՍԿ ԻՋԵՑՆԵԼԻՍ՝ ԱՃՈՒՄ։ ՕՐԻՆԱԿ՝ 0 °C ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆՈՒՄ ԹԹՎԱԾՆԻ ԼՈՒԾԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆԸ 100
ԾԱՎԱԼ ՋՐՈՒՄ 5 ԾԱՎԱԼ Է, և ԱՅԴ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔԻ ՀԵՏ Է ՄԱՍԱՄԲ ԿԱՊՎԱԾ ՀՅՈՒՍԻՍԱՅԻՆ ԾՈՎԵՐԻ
ՁԿՆԱՌԱՏՈՒԹՅՈՒՆԸ։