Б.Батжаргал

1. Арилжааны банкны дотоод
аудитын тогтолцоо
ИЗОУИС ИЗСЭЗС
САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨТӨЛБӨРИЙН БАГ
БАНКНЫ ХЯНАЛТ, ШИНЖИЛГЭЭ
Лекц №4

2. 1. Банкны дотоод аудитын ажлын зохион
байгуулалт
2. Банкны дотоод аудитын систем, түүний зорилго
Судлах зүйлс:

3. Банкны дотоод аудитын ажлын
зохион байгуулалт
“Банкны тухай хууль”-ийн 31.3.6-д “банкны дотоод
аудитын нэгжийг гүйцэтгэх удирдлагаас хараат бусаар
зохион байгуулж, түүний төсөв, орон тоог батлах,
удирдлага ажилтныг томилох, үйл ажиллагааны
журмыг тогтоох, цалин, урамшууллын хэмжээг
тогтоох” эрхийг банкны Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн
бүрэн эрхэд байхаар хуульчилж өгсөн байна

4. Түүнчилэн мөн хуулийн 31.3.8-д “банкны
нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн тайлагналын
тогтолцоо, хөндлөнгийн болон дотоод аудит,
эрсдэлийн удирдлага, санхүүгийн болон үйл
ажиллагааны хяналт хууль тогтоомж, стандартын
хэрэгжилтийг хамарсан зохистой хяналтын
тогтолцоог бүрдүүлэх“-ийг мөн банкны
Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн эрх хэмжээний
асуудал болгон тогтоосон.

5. Хуулийн эдгээр заалгуудын дагуу арилжааны
банк өөрийн дотоод аудитын нэгжийг бий
болгож, түүний ажиллах зарчим, хяналт
шалгалтын чиглэл, хэрэгжүүлэх арга хэмжээг
тодорхойлож, дотоод аудитын бодлого, үйл
ажиллагаандаа зайлшгүй анхаарах
асуудлуудыг-өөрийн онцлог, тухайн үеийн
байдал, хэтийн төлөвтөө тулгуурлан
боловсруулж мөрдөнө

6. Арилжааны банкны дотоод аудитын нэгж нь
банкны хэмжээ, үйл ажиллагааны цар
хүрээнээс хамааран янз янз байна.
Жижиг банкинд
Олон салбартай том банк
Дотоод аудитын газар
Дунд зэргийн банкуудад
Дотоод аудитын алба, хэлтэс
Аудитор

7. Аудитын нэгж бүр:
Өөрийн үйл ажиллагааны дүрэмтэй байх бөгөөд
тухайн дүрэмд:
• банк, салбар нэгжийн зорилго,
• Үйл ажиллагааны үүрэг,
• Үйл ажиллагаандаа баримтлах зарчим,
• Нэгжийн захирал, бусад албан тушаалтны эрх,
үүрэг, ёс зүй зэрэг асуудлууд тусгагдана.

8. Аудитын нэгжийн дүрмийг үр өгөөжтэй хяналт
шалгалтын тухай Базеллийн хорооноос баталсан
зарчим, банкны тухай хууль, тухайн банкны дүрэм
ээргийг үндэслэн боловсруулна.
Энэ нь аудитын нэгж харьцангуй биеэ даасан,
хараат бус үйл ажиллагаа явуулах, аудитруудын
аюулгүй байдлыг хангах эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх
чухал хүчин зүйл болно.

9. Арилжааны банкны аудитын нэгжийг банкны
төлөөлөн удирдах зөвлөлөөс томилогдсон захирал
удирдана.
Дотоод аудитын нэгж нь:
• захирал,
• ахлах хянан шалгагч,
• хянан шалгагчид гэсэн орон тоотойгоор
ажиллана..

10. Дотоод аудитын нэгжид:
• банкны ажлын тал бүрийн дадлага
туршлагатай,
• онолын өндөр мэдлэгтэй,
• аливаа асуудалд шудрага голч байдлаар
ханддаг,
• ёс суртахууны хувьд төлөвшсөн, элдэв муу
зуршилгүй, нөхцөл байдлыг бодитойгоор
дүгнэн цэгнэх чадвартай хүмүүс ажиллах
ёстой

11. Иймээс доорхи шаардлага хангасан ажилтныг
дотоод аудитын нэгждээ авч ажиллуулах зарчим
баримтлана.
 Банк санхүү нягтлан бодох бүртгэл, эдийн засагч
мэргэжлээр бакалавар болон түүнээс дээш
зэрэглэлтэй байх
 Мэргэжлзэрээ 3-аас доошгүй жил ажиллаж зохих
дадлагатай болсон байх

12.  Дотоод аудитын ажил үүрэг гүйцэтгэх үйл
ажиллагааны болон техникийн ур чадвартай
байх
 Санал бодлоо бичгээр болон амаар илэрхийлэх
чадвартай,
 Үнэнч шудрага, хариуцлага хүлээх чадвартай
байх
 Тухайн банкны холбогдох этгээд биш байх
зэрэг шаардлагыг харгалзан үзнэ

13. Ийм шаалгуурыг давж дотоод аудитын нэгжид орсон
аудиторууд доор дурдсан зарчмуудыг үйл
ажиллагаандаа мөрдөн ажиллана
 Хууль тогтоомжийг чанд сахин биелүүлэх
 Ажлыг мэргэжлийн өндөр түвшинд үнэнч шудрага
гүйцэтгэх.
 Хөндлөнгийн нөлөөнд үл автан аливаа асуудалд үндсэн
зорилгынхоо үүднээс хандах
 Банк, банкны ажилтан, харилцагчдын хууль ёсны эрх ашиг,
нэр төрийг хүндэтгэж ажиллана

14. Аудиторуудаас дараахь үйл ажиллагаа эрхлэхийг
хуулиар хориглоно. Үүнд:
• Нууцын зэрэглэлтэй баримт бичиг, түүнтэй
холбогдох мэдээллийг бусдад тараах,
дамжуулах, гаргаж өгөх.
• Хувийн ашиг сонирхолын үүднээс эрх мэдэл,
албан тушаалаа хэтрүүлэх, урвуулан ашиглах,
авилга авах.

15. • Тухайн банкны ердийн нөхцөлөөс хөнгөлөлтгэйгээр
зээл авах, ажил үйлчилгээ хийлгүүлэх.
• Шалгалтын үр дүнг санаатайгаар буруу мэдээлэх,
тайлагнах.
• Аливаа нэг, эсвэл нэг хэсэг хуулийн этгээдийн ашиг
сонирхолыг төлөөлөх.
• Өөрөө болон гэр бүл, төрөл төрөгсөд, ажил төрлийн
болон хувийн холбоотой этгээдэд ашигтай давуу
байдал бий болгох

16. • Ажил үүргийн хувиараас өөр зүйлийг
шалгуулагчаас шаардах
• Хууль тогтоомжоор хориглосон бусад бухий л
үйл ажиллагаа хийхийг тус тус хориглоно

17. Банкны дотоод аудитын систем, түүний зорилго
Банкны дотоод аудигын систем нь дотоод
хяналтын бүтэц, хамрах хүрээ, үе шат, хяналтын
чиглэлийг багтаасан цогц асуудал юм. Энэ систем нь
өөр хоорондоо харилцан хамааралтай 5 хэсгээс
бүрдэнэ.
Үүнд:

18. 1. Удирдлагаас тавих хяналт, хяналтын ёс зүй.
2. Эрсдэлийг тодорхойлох болон үнэлэх үйл
ажиллагаа
3. Банкны үйл ажиллагаанд тогтмол хэрэгжиж байх
учиртай хяналт, ажил үүргийн хуваарь
4. Мэдээллийн систем, түүний дамжуулалт
5. Дотоод аудитын үйл ажиллагааг хянах, алдааг
залруулах арга хэлбэр эдгээр юм