2. Ekologiya sözü yunan mənşəli olmaqla "oykos"- "ev", "mənzil","loqos" "elm", "təlim"eməkdir. "Ekologiya"
termini ilk dəfə 1866-cı ildə alman təbəitşünası Ernest Hekkel tərəfindən irəli sürülmüşdür. "Ekologiya"
canlı orqanizmlər ilə onları əhatə edən mühit arasında qarşiliqli əlaqələri tədqiq edən elmdir.
Ekoloji problemlər miqyasına görə: a) lokal; b) regional, c) qlobal problemlərə bölünür.
Ekoloji problemlər — müxtəlif ekoloji amillər nəticəsində təbiətin strukturunun və funksiyasının dəyişməsi
nəticəsində yaranan problemlərdir.
XXI əsrin ən böyük bəlası hesab olunan qlobal ekoloji problemlər - havanın çirklənməsi, ozon qatının
nazikləşməsi, turşulu yağışlar, torpağın deqradasiyası, tullantılar problemi, biomüxtəlifliyin azalması, içməli
su ehtiyatının azalması, qlobal istiləşmə, iqlim dəyişikliyi, meşə massivlərinin azalması və s.
Ekoloji böhranın qlobal xarakter almasının səbəbi dünyanın bütün ölkələrində yaşayan əhalini əhatə
etməsi, onun hazırkı böhranlı vəziyyətinin, cəmiyyətin gələcəyinə təhlükə yaratmasıdır. Bu problemlərin
aradan qaldırılması üçün bütün imkanların birləşdirilməsi, bütün dövlətlərin və xalqların birgə fəaliyyət
göstərməsi tələb edilir. Getdikcə kəskinləşən ekoloji problemlərin həlli yalnız beynəlxalq əməkdaşlıq
nəticəsində mümkündür. Ekoloji problemlər qlobal problemlər sistemində sülh və müharibə
problemlərindən sonra birinci sırada durur. Mühüm qlobal
problemlərdən biri kimi, ekoloji problemlər, hər şeydən əvvəl,
bütöv bəşəriyyətin mənafeyini ifadə edir.
İkincisi, ekoloji problemlər özünü sivilizasiyanın
inkişafının obyektiv amili kimi göstərir; onların
kəskinləşməsi tərəqqini ləngidir və bəşəri mədəniyyəti
məhv olmaq təhlükəsi ilə hədələyir.
Üçüncüsü, onların adekvat təhlili yəni təbii, texniki və
ictimai elm nümayəndələrinin birgə fəaliyyətini tələb edir.
Dördüncüsü, onların düzgün həlli bütün dünya
dövlətlərinin iştirakı ilə geniş beynəlxalq əməkdaşlıq
sayəsində mümkündür.
3. Ekoloji problemləri müxtəlif əsaslarla siniflərlə bölmək
olar. Məzmununa görə onlar 4 qrupdan ibarətdir:
1) ətraf mühitin çirklənməsi;
2) təbii ehtiyatların tükənməsi;
3) ekosistemin tarazlığının, sabitliyinin pozulması;
4) demoqrafik və urbanistik proseslərlə təbiətdəki
proseslərin qarşılıqlı təsiri.
İstiqamətinə, yönümünə görə ekoloji problemləri
«hədələyici» (müdafiə tədbirləri tələb edənlər,
məs.: mühitin çirklənməsi, ehtiyatların tükənməsi və s.)
və «xilasedici» (hücum tədbirləri tələb edənlər,
məs.: okeanın, kosmosun mənimsənilməsi və s.)
kimi 2 qrupa ayırmaq olar.
Təsir dairəsinə görə ekoloji problemər aşağıdakı qruplara ayrılır:
1) əsasən cəmiyyətə və insana;
2) təbiətə;
3) bərabər səviyyədə həm cəmiyyətə (insana), həm də təbiətə aid olanlar.
Qlobal ekoloji problemlərin yeri və rolu müəyyənləşdirilərkən qarşıya aşağıdakı konkret vəzifələr çıxır:
1) Müasir dövrün qlobal problemlərinin xüsusiyyətlərinin meydana gəlməsi səbəblərini və bu problemlər
sistemində ekoloji problemlərin yerini aşkar etmək;
2) cəmiyyət və təbiətin qarşılıqlı münasibətlərinin optimallaşdırılması, ekoloji problemlərin ideoloji aspektini
açmaq;
3) Sosial ekologiyanın mühüm konsepsiyalarının nəzəri-metodoloji, sosial- siyasi və aksioloji dünyagörüşü
əsaslarını açmaq;
4) Ekoloji problemlərin təhlilinə ümumbəşəri yanaşmanın üstünlüyünü göstərmək.
4. Qlobal ekoloji böhranın bir neçə səbəbi var:
1. Yer kürəsi əhalisinin çox sürətli artımı. Eyni zamanda, hər insana lazım olacaq ehtiyaclar - ev, işıq, istilik,
yemək, paltar. Bu ehtiyacların əksəriyyəti təbiətin ən sərt istismarı ilə təmin olunur.
2. Qeyri-mükəmməl kənd təsərrüfatı və sənaye texnologiyalar
Havanın, suyun, torpağın çirklənməsi, meşələrin
qırılması və çöllərin şumlanması, eroziya - bütün
bunlar maddi rifahımızı necə, nəyin bahasına və
nəyin hesabına əldə etdiyimizi hələ də bilmirik və
bilmədiyimizin göstəricisidir.
3. Bəşəriyyətin sayğısızlığı və biosferin inkişaf
qanunlarına laqeyd münasibəti Dünya əhalisinin
əksəriyyətinin antroposentrik dünyagörüşü,
yəqin ki, mövcud ekoloji böhranın əsas səbəbidir.
Cəmiyyətimiz istehlakçı olmaqdan əl çəkməyib.
Ekoloji problemlərin aradan qaldırılması yolları.
Ekoloji problemlərin yaranmasının üç böyük günahkarına (cəmiyyət, elmi -texniki inqilab, insan) müvafiq
olaraq, onların həllinin üç yolunu göstərmək olar: 1) sosial; 2) elmi - texniki və 3) mənəvi pedaqoji siyasət
yollarıdır.
Birinci yol, cəmiyyətlə təbiətin harmonik inkişafının kompleks - ekoloji proqramlarının yaradılması.
İkinci yol, konkret ekoloji problemlərin elmi - texniki həllinin tapılması.
Üçüncü yol, şəxsiyyətin ekoloji mədəniyyətinin, ekoloji şüurunun və ekoloji davranışının formalaşması.
