1. Η παιδεία, άξονας κάθε κοινωνίας.Δημήτρης Ηλιάδης - Γιώργος ΒότσηςΜε τον όρο «παιδεία» εννοούμε την απασχόληση με το παιδί και κυρίως την παιδαγωγική ενέργεια την οποία καταβάλλει η οικογένεια και η πολιτεία για την ανατροφή , την εκπαίδευση και τη μόρφωση του παιδιού. Στη φράση εγκύκλια παιδεία η λέξη παιδεία χρησιμοποιείται με την εξής σημασία: «Είναι ο κύκλος των γνώσεων και των δεξιοτήτων, που πρέπει να δίνονται και να καλλιεργούνται με τη διδασκαλία και συνεπώς να αποτελούν το αντικείμενο της παιδείας»2010ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ<br />-1714505029200-1047750-819150 Πλάτωνος Πρωταγόρας<br />ΕΝΟΤΗΤΑ 7η Στην 1η ενότητα, ο Σωκράτης είχε διατυπώσει το επιχείρημα ότι οι άριστοι πολιτικοί ηγέτες δεν μπορούν να μεταδώσουν στους γιους τους την πολιτική αρετή που διακρίνει τους ίδιους. Στη συγκεκριμένη ενότητα, ο Πλάτωνας βάζει τον Πρωταγόρα να αλλοιώνει το επιχείρημα αυτό και θεωρώντας δεδομένη τη δική του αντίθετη θέση (=μπορούν οι άριστοι άντρες να διδάσκουν στα παιδιά τους την πολιτική αρετή), θα την αιτιολογήσει. Με την αναφορά του σε σπουδαίους άντρες υπονοεί τους μεγάλους πολιτικούς Θεμιστοκλή, Αριστείδη, Θουκυδίδη, Περικλή. Στην 7η ενότητα, δηλαδή μεταβαίνουμε στην αναίρεση του δεύτερου επιχειρήματος του Σωκράτη, για το οποίο χρησιμοποιείται μόνο λογική επιχειρηματολογία καταρχάς αρνητική, με ένα πιθανολογικό επιχείρημα: είναι απίθανο οι πολιτικοί άνδρες να μη διδάσκουν τα παιδιά τους κάτι τόσο σημαντικό. Στη συνέχεια, επιχειρηματολογεί καταφατικά: όχι μόνο οι πολιτικοί άνδρες αλλά και ολόκληρη η κοινωνία σε μια συντονισμένη ενέργεια προσπαθεί να μεταδώσει την πολιτική αρετή.<br /> Ο Πρωταγόρας ξεκινά την απόδειξή του, διατυπώνοντας μια βέβαιη προϋπόθεση, ότι δηλαδή είναι αναγκαία η καθολικότητα της πολιτικής αρετής, για να υπάρχει πόλη. Η δικαιοσύνη, η σωφροσύνη και η οσιότητα συναποτελούν κατά τον Πρωταγόρα την αρετή. Υπάρχουν κάποιοι, ωστόσο, που δεν έχουν μερίδιο στην αρετή, τους οποίους είμαστε υποχρεωμένοι με τη διδασκαλία και την τιμωρία να τους οδηγούμε στην αρετή, βελτιώνοντάς τους. <br />Αν, ωστόσο, δεν προσαρμόζονται, πρέπει να εκδιώκονται από την πόλη ή να θανατώνονται. Ο θάνατος ήταν βέβαια και τότε η εσχάτη των ποινών, όμως και η εξορία για τον αρχαίο Έλληνα πολίτη είναι και αυτή, πέρα από την ατίμωση, μια μορφή θανάτου, αφού η ζωή του πολίτη μπορεί να νοηθεί μόνο στο πλαίσιο της πόλης. Αλλά και η δήμευση της περιουσίας ή η κατεδάφιση του σπιτιού, που θα ανάγκαζαν τον πολίτη να περιφέρεται ανέστιος και πένης, ήταν όχι μόνο οδυνηρές οικονομικά, άλλα και κατεξοχήν ατιμωτικές. Η απόδειξη της θέσης ότι οι άριστοι άνδρες μπορούν να διδάξουν στα παιδιά τους την πολιτική αρετή γίνεται με τη χρήση μιας ρητορικής ερώτησης και επτά διαδοχικών προτάσεων, οι οποίες διατυπώνονται μόνο ρητορικά ως υποθέσεις, ενώ νοούνται ως προτάσεις αποφαντικές, ως δεδομένες θέσεις. Σκοπός βέβαια είναι να γίνει ο λόγος πιο εντυπωσιακός. Υπάρχει βέβαια και η άποψη ότι ο Πλάτωνας θέλει να παρουσιάσει έναν Πρωταγόρα που βρίσκεται σε αμηχανία και δυσκολεύεται να διατυπώσει την απόδειξή του, γι’ αυτό φλυαρεί και έχει ανακόλουθα και επαναλήψεις. Το συμπέρασμα, λοιπόν, των συλλογισμών του είναι ότι, αφού υπάρχει κίνδυνος οι γιοι των άριστων ανδρών να τιμωρηθούν με βαρύτατες ποινές, αν δε μετέχουν στην αρετή, είναι αδιανόητο να μην τους τη διδάσκουν οι πατέρες τους. Ο Πρωταγόρας, σ’ αυτό το τμήμα του κειμένου, φέρνει επιχειρήματα που δεν απορρέουν από τη λογική αναγκαιότητα και δεν είναι απόλυτα πειστικά, ενώ ο λόγος του παρεκκλίνει από το στοχαστικό ύφος και έχει ρητορικά στοιχεία εντυπωσιασμού. Αλλοιώνει τη θέση του Σωκράτη, για να αποδείξει αυτό που θέλει ο ίδιος και όχι αυτό που πρέπει. Προχωρεί στην αποδεικτική διαδικασία με δεοντολογικές διατυπώσεις, οι οποίες δεν είναι πειστικές, ούτε έχουν αποδεικτική ισχύ. Δεν αποδεικνύει την αντίθετη δική του θέση, αλλά τη θεωρεί δεδομένη και την αιτιολογεί, μάλιστα με τρόπο όχι απόλυτα πειστικό. Τη διδασκαλία της πολιτικής αρετής των άξιων πολιτικών προς τα παιδιά τους τη θεωρεί κατά κάποιο τρόπο γεγονός συναγόμενο από τις αυστηρές ποινές που έχει θεσπίσει η πολιτεία σε όσους παραμελούν την αρετή. Τα διδάγματα και ο τρόπος ζωής και αποδοχής της θανατικής ποινής εκ μέρους του Σωκράτη αποδεικνύουν ότι ο φιλόσοφος αποδέχεται την ποινή και ταυτίζεται με το κύρος των νόμων, ενώ οι απόψεις του Πρωταγόρα είναι σχετικές με τη σκοπιμότητα της τιμωρίας και σχετίζονται με την πολιτική αρετή. <br />Στη συνέχεια ο Πρωταγόρας μας παρουσιάζει συνοπτικά το εκπαιδευτικό σύστημα της Αθήνας κατά τον 5ο αιώνα π.χ. Αναφέρονται οι βαθμίδες και οι βασικοί φορείς της αγωγής, σκιαγραφείται η φιλοσοφία του συστήματος και επισημαίνονται οι επιμέρους στόχοι και τα παιδευτικά μέσα. Πρόκειται για ένα εκπαιδευτικό σύστημα ανοιχτό, χωρίς αυστηρά, προκαθορισμένα όρια, που έχει αφεθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Η μόνη παρέμβαση της πολιτείας είναι ο έλεγχος της συμπεριφοράς των παιδιών και των πολιτών, ο έλεγχος δηλαδή των αποτελεσμάτων της αγωγής. Συγκεκριμένα, στη νηπιακή ηλικία, οι γονείς, η παραμάνα και ο παιδαγωγός δίνουν στο παιδί τις βάσεις της ηθική συμπεριφοράς. Στην παιδική και στην εφηβική ηλικία οι δάσκαλοι φροντίζουν περισσότερο για τη διαμόρφωση της ηθικής προσωπικότητας του παιδιού, παρά για την παροχή γνώσεων. Αξιοσημείωτο είναι ότι στην παιδαγωγική διαδικασία υιοθετείται επίσημα η τιμωρία, η οποία μάλιστα μπορεί να είναι πολύ σκληρή. Τέλος, η πολιτεία υποχρεώνει τους πολίτες να μαθαίνουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με τις επιταγές τους, είτε ασκούν δημόσια αξιώματα, είτε όχι. Πρότυπο παιδείας στην Αθήνα ήταν η διάπλαση ανθρώπων που ήταν ικανοί να μιλούν ωραία και πειστικά, αλλά ταυτόχρονα να ενεργούν έγκαιρα και αποτελεσματικά. Ο αληθινός άντρας πρέπει να είναι συγχρόνως ‘‘μύθων ρητήρ και λόγων πρηκτήρ’’. Επίσης η μουσική αγωγή είχε περισσότερο σημασία παιδευτική, παρά αισθητική. Συνέβαλλε στη δημιουργία αρμονικού και εύρυθμου χαρακτήρα, συντελούσε στην ημέρωση της ψυχής και μετάδιδε την αίσθηση του μέτρου και της ισορροπίας σε όλες τις εκδηλώσεις της. <br />Με το καταφατικό αυτό επιχείρημα αποδεικνύεται ότι όλοι οι φορείς της εκπαίδευσης (οικογένεια, σχολείο, πολιτεία) καταβάλλουν προσπάθεια να διδαχθεί η πολιτική αρετή. Απομένει όμως ανερμήνευτο το επιχείρημα του Σωκράτη, «διὰ τὶ τῶν ἀγαθῶν πατέρων οἱ υἱεῖς φαῦλοι γίνονται;». Υπεύθυνη γι’ αυτό το αποτέλεσμα είναι κατά τον Πρωταγόρα η φύση του μαθητή, γιατί η διδασκαλία μπορεί να είναι αποτελεσματική, μόνο αν προϋπάρχει ευφυΐα. Σ΄ ένα σωζόμενο απόσπασμα από τον Πρωταγόρα αναφέρεται χαρακτηριστικά: «φύσεως καὶ ἀσκήσεως διδασκαλία δεῖται» . Ακόμη και οι φαύλοι πολίτες χάρη στη συνεχή και εντατική διδασκαλία έχουν αφομοιώσει σε κάποιο βαθμό την αρετή. Αυτό κατανοείται καλύτερα, αν τους συγκρίνουμε με τους πρωτόγονους λαούς που δεν έχουν αναπτύξει ακόμη την κοινωνική οργάνωση.<br /> Το συμπέρασμα του Πρωταγόρα είναι ότι αυτή η τόσο πλατιά και μακρόχρονη προσπάθεια δεν είναι δυνατό να καταβάλλεται από τόσους ανθρώπους και στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα, χωρίς να αποδίδει καρπούς. Η ίδια λοιπόν η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι η αρετή είναι δυνατόν να διδαχθεί. Το συμπέρασμά του διατυπώνεται με τρόπο έντονο και σχεδόν πομπώδες, με τη μορφή ρητορικής ερώτησης. Επομένως η κατάκτηση της πολιτικής αρετής είναι μια συνεχής διαδικασία, μέσα σε οργανωμένες κοινωνίες, που μαθαίνεται όπως η εκμάθηση της μητρικής γλώσσας και που δεν απαιτεί απαραίτητα την παρουσία δασκάλου. <br />Τότε ποιος είναι ο ρόλος του Πρωταγόρα; Ο ίδιος αυτοσυστήνεται με μετριοφροσύνη ως ένας καλύτερος δάσκαλος της πολιτικής αρετής, που μπορεί να ωφελήσει τους μαθητές του περισσότερο από τους άλλους δασκάλους. Έτσι ο σοφιστής παρουσιάζεται γεμάτος αυτοπεποίθηση και σίγουρος ότι ολοκλήρωσε με επιτυχία την απόδειξη για την ορθότητα της θέσης του. Ενώ πράγματι το συμπέρασμά του είναι πειστικό, ως ασθενές σημείο θα μπορούσε να του καταλογιστεί ότι στηρίζεται σε όσα πρέπει να αποδειχτούν. <br />Αριστοτέλους Πολιτικά<br />2305050641985 Ο Αριστοτέλης στην 20ή ενότητα των Πολιτικών του αναπτύσσει <br />το πρόγραμμα αγωγής των νέων και καθορίζει εξαρχής τους στόχους της παιδείας. Ειδικότερα στην αρχή της συγκεκριμένης ενότητας, ο Αριστοτέλης διατυπώνει δύο θέσεις, που απορρέουν από τα προηγούμενα.<br />Τα θέματα της παιδείας πρέπει να ρυθμίζονται με νόμους του κράτους, που πρέπει να προσφέρει παιδεία δημόσια και κοινή για όλους.<br />Στη συνέχεια διατυπώνονται ορισμένα ερωτήματα, που αφορούν θέματα της παιδείας ,όπως ποιος πρέπει να είναι ο ιδανικός χαρακτήρας της παιδείας, με ποιον τρόπο πρέπει να ασκούνται οι νέοι, ποιο πρέπει να είναι το περιεχόμενο της παρεχόμενης γνώσης, για να κατακτήσουν την αρετή και για να ζουν καλύτερα, ποιοι πρέπει να είναι οι στόχοι της παιδείας.<br />Ειδικά, στην εκπαίδευση της εποχής του, δεν είναι ξεκαθαρισμένο ποιο πρέπει να είναι το περιεχόμενο των γνώσεων και ποιοι οι στόχοι της εκπαίδευσης.<br />Υπάρχει δηλαδή σύγχυση για το αν η παιδεία πρέπει να προσφέρει αυτά που είναι χρήσιμα για τη ζωή, ή αυτά που οδηγούν στην αρετή ή αυτά που απλώς προάγουν τη γνώση. Στο τελευταίο μέρος του κειμένου, δέχεται ότι τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν τα χρήσιμα πράγματα, αλλά αναρωτιέται ποια ακριβώς είναι εντέλει αυτά που μαθαίνουν και ποιο το είδος του περιεχομένου τους. <br />Η εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα<br />Στην αρχαία Ελλάδα η εκπαίδευση ήταν ιδιωτική. Ωστόσο, η πολιτεία καθόριζε τις ώρες λειτουργίας των σχολείων, τον αριθμό και τις ηλικίες των μαθητών και έλεγχε τη συμπεριφορά των δασκάλων. Τα παιδιά ξεκινούσαν το σχολείο σε ηλικία εφτά χρονών. Συνολικά, τα σχολικά χρόνια ήταν περίπου δέκα. Ωστόσο, επειδή η διδασκαλία ήταν ιδιωτική, μόνο οι εύποροι είχαν την οικονομική δυνατότητα να συνεχίσουν μετά τη βασική εκπαίδευση των τριών ή τεσσάρων ετών. Η πολιτεία, βέβαια, προνοούσε για τα παιδιά όσων είχαν σκοτωθεί σε πολέμους, επιχορηγώντας τις σπουδές τους.<br />Tη στοιχειώδη σχολική εκπαίδευση αποτελούσαν τα γράμματα, η γυμναστική και η μουσική. Η διδασκαλία των γραμμάτων γινόταν από το γραμματιστή. Περιλάμβανε γραφή και ανάγνωση, αριθμητική, γραμματική και ποίηση -κυρίως τα Oμηρικά έπη-, την οποία αποστήθιζαν οι μαθητές. Ο παιδοτρίβης επιτηρούσε τις ασκήσεις γυμναστικής. Οι μαθητές γυμνάζονταν στην παλαίστρα των δημόσιων γυμναστηρίων. H μουσική περιλάμβανε χορό και εκμάθηση μουσικών οργάνων, κυρίως αυλού και ενός είδους λύρας που ονομαζόταν κιθάρα, τα οποία δίδασκε ο κιθαριστής.<br />Οι μαθητές που προέρχονταν από εύπορες οικογένειες συνοδεύονταν στο σχολείο από έναν έμπιστο δούλο, τον παιδαγωγό. Αυτός μετέφερε τις κερωμένες πλάκες, στις οποίες χάραζαν γράμματα με τη γραφίδα, τα βιβλία και την κιθάρα ή τον αυλό του μαθητή. Συχνά παρέμενε στην αίθουσα διδασκαλίας για όσο διάστημα το παιδί βρισκόταν εκεί. Τέλος, βοηθούσε το μαθητή στη μελέτη του.<br />Στην Αρχαιότητα δεν υπήρχε οργανωμένη ανώτερη εκπαίδευση. Στην κλασική Αθήνα και σε άλλες μεγάλες πόλεις τις ανάγκες για ανώτατη μόρφωση κάλυπταν οι σοφιστές, οι οποίοι δίδασκαν όλα τα γνωστικά αντικείμενα: γεωμετρία, φυσική, αστρονομία, ιατρική, τέχνες, ρητορική και φιλοσοφία. Οι μαθητές τους ακολουθούσαν στις διαλέξεις που έδιναν περιοδεύοντας από πόλη σε πόλη.<br />Η παιδεία στον 21ο αιώνα<br />274320073660Ό,τι και αν λεχθεί για τα προβλήματα της εκπαίδευσης, είναι πλέον κοινότοπο. Επί χρόνια, όλοι εστιάζουν στη σημασία των μεταρρυθμίσεων, περιμένοντας ως δια μαγείας να κλείσουν οι πληγές στο χώρο της εκπαίδευσης. Όμως επί χρόνια τα νερά παραμένουν στάσιμα΄ το τέλμα είναι δεδομένο. Η ελληνική εκπαίδευση έχει ανάγκη από στρατηγικό σχεδιασμό, ώστε να μην επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος, όπως για παράδειγμα η άκριτη ανάπτυξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η οποία προκάλεσε τη σημερινή απαξίωση των περιφερειακών ΤΕΙ.<br />Η ελληνική εκπαίδευση έχει, επίσης, ανάγκη και από καλή διαχείριση, ώστε να δίνονται λύση στα καθημερινά προβλήματα, τα οποία, καθώς επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο, ενισχύουν την εικόνα της ήσσονος προσπάθειας, της αναξιοκρατίας, του ωχαδελφισμού. Οι εικόνες από τη σημερινή ελληνική εκπαίδευση μιλούν από μόνες τους: στα νηπιαγωγεία, οι μαθητές στοιβάζονται και αναγκάζονται να φιλοξενηθούν σε αίθουσες δήμων. Στα ολοήμερα δημοτικά σχολεία οι δάσκαλοι κάνουν απλώς τις «μπέιμπι-σίτερ» των μαθητών, αφού δεν υπάρχουν εκπαιδευτικοί, για να καλύψουν τις επιπλέον ώρες του ολοήμερου προγράμματος.<br />Στα γυμνάσια, οι μαθητές έχουν επτά ώρες μάθημα την ημέρα και κατόπιν είναι υποχρεωμένοι να τρέχουν από τα αγγλικά στα γαλλικά... Στα λύκεια, ουδείς ενδιαφέρεται για τις εγκύκλιες γνώσεις. Όλοι μελετούν τα 6 μαθήματα στα οποία θα εξεταστούν για να περάσουν στο λύκειο. Και απαιτείται μεγάλη προσπάθεια. Ενδεικτικά, για την Ιατρική Αθηνών απαιτήθηκε 19,38 μέσος όρος στα μαθήματα των πανελλαδικών και 18,93 για το Παιδαγωγικό Θεσσαλονίκης.<br />Εάν ο υποψήφιος δεν πετύχει σε κάποια καλή σχολή, ίσως αναγκαστεί να επιλέξει από το σωρό των περιφερειακών ΤΕΙ με τα ισχυρά προβλήματα και με αντικείμενο σπουδών, χωρίς επαγγελματική ζήτηση. Αλλιώς, ο 18χρονος μπορεί να αναζητήσει λύση σε κάποιο ιδιωτικό κολέγιο, το καθεστώς λειτουργίας των οποίων είναι επίσης θολό.<br />Πολύ μελάνι χύθηκε στα πρόσφατα προγράμματα των κομμάτων για την Παιδεία. Το ίδιο συμβαίνει και στο πλαίσιο του εθνικού διαλόγου για τις αλλαγές στην εκπαίδευση. Η εμπειρία έχει δείξει ότι από τη σύνταξη των προγραμμάτων και την έκθεση των πορισμάτων διαλόγου έως την υλοποίηση η απόσταση είναι μεγάλη. Και τα οξύτατα προβλήματα της Παιδείας παραμένουν και κάθε μέρα που περνά η κατάσταση χειροτερεύει και η νεολαία κακοποιείται και κακοποιεί…<br />12382593345<br /> ΣΧΟΛΕΙΟ: ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ-ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ<br />ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2010-2011<br />ΜΑΘΗΜΑ:ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ<br />ΜΑΘΗΤΕΣ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΗΛΙΑΔΗΣ-ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΟΤΣΗΣ<br />ΤΜΗΜΑ: Β΄1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ <br />ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : ΣΟΦΙΑ ΚΑΝΙΑΚΑ<br /> <br />