1.
Levensverzekeringen in een onzekere toekomst Toekomstscenario’s voor aanbieders en distributeurs Atos, Atos and fish symbol, Atos Origin and fish symbol, Atos Consulting, and the fish itself are registered trademarks of Atos Origin SA. January 2010 © 2010 Atos Consulting. Confidential information owned by Atos Origin, to be used by the recipient only. This document or any part of it, may not be reproduced, copied, circulated and/or distributed nor quoted without prior written approval from Atos Origin. Stephan Linnenbank RM Soestduinen, 17 februari 2010

2.
Even kennismaken Introductie Atos Consulting Atos Consulting <ul><li>Internationaal adviesbureau voor business- en IT-consultancy met 650 consultants in Nederland </li></ul><ul><li>Onderdeel van Atos Origin, de internationale beursgenoteerde ICT-dienstverlener </li></ul><ul><li>Sector focus en inhoudelijke kennis opbouw </li></ul>Financial Service <ul><li>Gericht op specifieke vraagstukken binnen de financiële dienstverlening </li></ul><ul><li>Toepassen van onze expertise op het gebied van primaire processen, ICT, Finance, HR en projectmanagement binnen de sector </li></ul><ul><li>Publiceert regelmatig ,onder andere scenario analyses </li></ul>Seeing things differently

3.
Even kennismaken Introductie Stephan Linnenbank RM Stephan Linnenbank <ul><li>Partner bij Financial Services </li></ul><ul><li>Verantwoordelijk voor verzekering- en pensioensector </li></ul>Achtergrond <ul><li>Lijnmanagement </li></ul><ul><ul><li>NVS (Salland) Verzekeringen </li></ul></ul><ul><ul><li>AIG Europe </li></ul></ul><ul><li>Consultancy </li></ul><ul><ul><li>Ernst & Young Consulting </li></ul></ul><ul><ul><li>Atos Consulting </li></ul></ul><ul><li>Register Marketeer </li></ul>

4.
Is dit de toekomst? Bron: FD

5.
Welke ontwikkelingen zijn voorbodes voor een onzekere toekomst? Ontwikkelingen Onzekere toekomst Distributiemodel verzekeraars gaat op de helling AFM: eerder ingrijpen bij slechte financiële producten Opleving fusies en overnames voorspeld Tussenpersonen in nood ASR gaat onder eigen vlag bankieren 'Banksparen groeit naar helft fiscaal gedreven spaarmarkt' 'Hard ingrijpen tegen provisies verzekeringssector' Verkoop levensverzekeringen in 2009 gehalveerd Verliespolis sleept Generali voor rechter SNS Reaal bundelt risico-dragers Leven Een kwart van bemiddelaars in hypotheken en levensverzekeringen dreigt te verdwijnen Binck-oprichters vallen verzekeraars aan

6.
Agenda <ul><li>Scenarioplanning </li></ul><ul><li>Trends & Ontwikkelingen </li></ul><ul><li>De werelden: de levenmarkt in 2020 </li></ul><ul><li>Strategische keuzes en beleid </li></ul>

7.
Scenario’s Wat zijn scenario’s wel <ul><li>Een samenhangend, geloofwaardige beschrijving van een mogelijke toekomst </li></ul><ul><li>Een beschrijving van de weg naar de mogelijke toekomst </li></ul><ul><li>Een instrument om een strategische dialoog te ondersteunen </li></ul>Wat zijn scenario’s niet <ul><li>Een voorspelling van de toekomst </li></ul><ul><li>Een ‘favoriete’ toekomst </li></ul><ul><li>Een extrapolatie van gebeurtenissen uit het heden </li></ul>

8.
Scenarioplanning door de eeuwen heen <ul><li>Delphi (8e eeuw v. Chr.) </li></ul><ul><li>Michiel de Ruyter (17e eeuw) </li></ul><ul><li>Shell (20e eeuw) </li></ul><ul><li>ING, ABN Amro, Unilever, ABP, Delta Lloyd, Coca Cola, Eli Lilly, Microsoft, etc., (21e eeuw) </li></ul>

9.
Waarom scenario's? <ul><li>Het leidt tot beter nadenken over de toekomst </li></ul><ul><li>Je kunt sneller reageren op veranderingen </li></ul><ul><li>Je gaat patronen in gebeurtenissen herkennen en de gevolgen daarvan beseffen </li></ul><ul><li>Het levert inspiratie en zorgt voor creatie van ideeën </li></ul><ul><li>Verbetert de communicatie rond de besluitvorming </li></ul>

10.
Waarom nu? <ul><li>Toename pluriformiteit </li></ul><ul><li>Toename volatiliteit </li></ul><ul><li>Toename dynamiek </li></ul><ul><li>Kortere levenscycli producten </li></ul><ul><li>Afscheid 'theemutsencultuur’ </li></ul>

11.
Scenarioplanning Beter begrip van de toekomst en definiëren & beoordelen van strategische opties Onderneming Impact op strategie Impact op markt en omgeving Scenario's Heden Toekomst Tijd Definieer strategische opties Onzekerheid & impact Bron: Kees van der Heijden, The Art of Strategic Conversation, 1996

12.
De scenarioplanning methodiek van Atos Consulting 1 Scenario agenda <ul><li>Stel de scenario vast </li></ul><ul><li>Wat is de aanleiding, doel en scope? </li></ul>2 Identificatie trends <ul><li>Identificeren van de belangrijkste trends </li></ul><ul><li>Identificeer de relevante trends die de industrie beïnvloeden </li></ul>3 Trendimpactmatrix <ul><li>Stel de trendimpactmatrix vast </li></ul><ul><li>Wat is de impact en de waarschijnlijkheid van de trends? </li></ul>4 Scenario framework <ul><li>Definieer de scenario framework </li></ul><ul><li>Bepalen assenstelsel en vormgeven scenario’s </li></ul>5 Scenario logica <ul><li>Definieer de scenario logica </li></ul><ul><li>Toets door deskundigen op consistentie van de scenario’s </li></ul>6 Finaliseren scenario’s <ul><li>Finaliseer de scenario’s </li></ul><ul><li>Bepaal early warning indicators </li></ul>7 Vaststellen strategie <ul><li>Vaststellen van de strategie </li></ul><ul><li>Vind de strategie die robuust is bij de meeste scenario’s </li></ul>

13.
Agenda <ul><li>Scenarioplanning </li></ul><ul><li>Trends & Ontwikkelingen </li></ul><ul><li>De werelden: de levenmarkt in 2020 </li></ul><ul><li>Strategische keuzes en beleid </li></ul>

14.
Een stukje vermogensopbouw geschiedenis Lange termijn Korte termijn Onbeschermd – hoog risico Beschermd – laag risico Verzekeren (Levensverzekeraars) Sparen (Banken) Speculeren (Beleggingsinstellingen) Vermogensopbouw met een doel (Asset Management) Beleggings- /unit linked-verzekering Spaarverzekeringen Aandelen lease producten

15.
De problemen stapelen zich op… Lange termijn Korte termijn Onbeschermd – hoog risico Beschermd – laag risico Verzekeren (Levensverzekeraars) Sparen (Banken) Speculeren (Beleggingsinstellingen) Vermogensopbouw met een doel (Asset Management) Beleggings- /unit linked-verzekering Spaarverzekeringen Aandelen lease producten Beperking fiscale ruimte Woekerpolisaffaire Leaseaffaire

16.
Trends en ontwikkelingen in de levensverzekeringenmarkt Bron: interviews, Atos Consulting analyse 1. Transparantie productkosten 2. Vergrijzing & Ontgroening 3. Consolidatie verzekeringsmarkt 4. Substitutieproducten 5. Multichannel & multidistributie 6. Mondige zelfbewuste klant 7. Toezicht, wet- & regelgeving 8. Vertrouwen in de financiële sector 9. Behoefte aan extern advies 10. Behoefte afdekken risico’s d.m.v. verzekering

17.
Trend impactmatrix Levenmarkt Bron: interviews, Atos Consulting analyse Laag Hoog Laag Hoog Onvoorspelbaarheid Impact Adviesbehoefte Afdekken risico’s Multichannel & multidistributie Demografie Substitutieproducten Vertrouwen Toezicht, wet- en regelgeving Mondige zelfbewuste consument Transparantie Vergrijzing

18.
Agenda <ul><li>Scenarioplanning </li></ul><ul><li>Trends & Ontwikkelingen </li></ul><ul><li>De werelden: de levenmarkt in 2020 </li></ul><ul><li>Strategische keuzes en beleid </li></ul>

19.
De werelden: de levenmarkt in 2020 Scenario 1: Big Brother Sterk gereguleerde levenmarkt in instabiele economie Scenario 2: Productinnovatie Nieuwe fiscalisering in instabiele financiële wereld Scenario 3: System Changed Financieel systeem volledig hervormd; vermogensopbouw is de trend Scenario 4: Virtual Guardian Angel Zelfregulerende levenmarkt in economische bloei Geen advisering Wel advisering Behoefte om risico af te dekken Veel Weinig

20.
Scenario 1 Big Brother Grote behoefte om risico’s af te dekken en geen behoefte aan advies <ul><li>Overheid </li></ul><ul><li>Het sociale stelsel is sterk versoberd </li></ul><ul><li>Fiscale mogelijkheden voor vermogensopbouw zijn sterk beperkt </li></ul><ul><li>Consument </li></ul><ul><li>Inzicht in opbouw producten en kosten is de kern </li></ul><ul><li>Vergelijkbare basisproducten </li></ul><ul><li>Belangrijke rol voor prijsvergelijking via internet </li></ul>Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel <ul><li>Product </li></ul><ul><li>Basis standaard levensverzekering </li></ul><ul><li>Sterk versimpelde en transparante producten </li></ul><ul><li>Standaard producten tegen een maximale prijs </li></ul><ul><li>Distributie </li></ul><ul><li>Volledig via internet </li></ul><ul><li>Toename white label basisverzekering </li></ul>

21.
Stelling Er komen naast de bestaande basiszorgverzekering ook basislevensverzekeringen (opbouw en risico)

22.
Early Warning Indicatoren Big Brother Toename Afname Neutraal Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel Indicator Zichtbaarheid Terugkeer vertrouwen in financieel dienstverleners Inkrimping sociale stelsel Toenemen overheidsregulering / staatsparticipaties Snelle toename internetcommunities en prijsvergelijkers

23.
Scenario 2 Productinnovatie Grote behoefte om risico’s af te dekken en veel behoefte aan advies <ul><li>Overheid </li></ul><ul><li>Iedereen is zelf verantwoordelijk voor opvang tijdelijke werkeloosheid en arbeidsongeschiktheid </li></ul><ul><li>Versoepeling levensloopregeling </li></ul><ul><li>Consument </li></ul><ul><li>Vertrouwen op merken met hoogwaardig advies </li></ul><ul><li>Keuze voor producten met goed afgedekte risico’s </li></ul>Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel <ul><li>Product </li></ul><ul><li>Innovatieve modulaire opbouw producten </li></ul><ul><li>Flexibele inleg voor vermogensopbouw </li></ul><ul><li>Mogelijkheid tot uitkering in natura </li></ul><ul><li>Garantie op rendement </li></ul><ul><li>Distributie </li></ul><ul><li>Customer intimacy </li></ul><ul><li>Liaisonnetwerk met ondersteuning van experts </li></ul>

24.
Stelling Verzekeraars zijn in staat succesvolle alternatieven voor banksparen te ontwikkelen

25.
Early Warning Indicatoren Productinnovatie Toename Afname Neutraal Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel Indicator Zichtbaarheid Stijgende conjunctuur Eigen verantwoordelijkheid consument neemt toe Toename productaanbod (vanuit het buitenland) Verdere fiscalisering vermogensopbouw

26.
Scenario 3 System Changed Lage behoefte om risico’s af te dekken en geen behoefte aan advies <ul><li>Overheid </li></ul><ul><li>Financieel systeem volledig hervormd </li></ul><ul><li>Solvabiliteitseisen voor consumenten </li></ul><ul><li>Consument </li></ul><ul><li>Grote rol levensloopregister (opvolger pensioenregister) </li></ul><ul><li>Heeft solvabiliteitseis opgelegd gekregen </li></ul><ul><li>Hoge zelfredzaamheid </li></ul>Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel <ul><li>Product </li></ul><ul><li>Sparen en beleggen op beperkt aantal controleerbare fondsen </li></ul><ul><li>Reversed mortgage </li></ul><ul><li>Nadruk op Cost Leadership of Operational Excellence </li></ul><ul><li>Distributie </li></ul><ul><li>Grote rol voor prijsvergelijkers via internet </li></ul><ul><li>Intermediair is vervangen door levensloopregister </li></ul>

27.
Stelling Het pensioenregister zal evolueren tot levensloopregister en geeft weer wat een consument aan kapitaal heeft opgebouwd

28.
Early Warning Indicatoren System Changed Toename Afname Neutraal Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel Indicator Zichtbaarheid Langdurige recessie, sterke daling vertrouwen in financieel dienstverleners Financieel systeem volledig hervormd De opkomst van een levensloopregister Vermogensopbouw is de trend

29.
Scenario 4 Virtual Guardian Angel Grote behoefte om risico’s af te dekken en veel behoefte aan advies <ul><li>Overheid </li></ul><ul><li>Geen actieve rol </li></ul><ul><li>Toezicht op “fair playing field” </li></ul><ul><li>Consument </li></ul><ul><li>Op zoek naar gemak </li></ul><ul><li>Bereid te betalen </li></ul>Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel <ul><li>Product </li></ul><ul><li>Vermogensopbouw via pensioen </li></ul><ul><li>Uitbetaling in natura </li></ul><ul><li>Distributie </li></ul><ul><li>Ontwikkelen tot ‘Virtual Butler’ met verregaande adviseringsrol </li></ul><ul><li>Branchevreemde partijen treden toe op de markt (FNV, Supermarkten) </li></ul>

30.
Stelling Uitbetaling in natura: Verzekeraars zullen luxe verzorgingshuizen in eigendom hebben waar senioren hun laatste jaren kunnen verblijven

31.
Early Warning Indicatoren Virtual Guardian Angel Toename Afname Neutraal Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel Indicator Zichtbaarheid Markt en gemeenschap floreren Overheid beperkte rol (toezicht fair-playing-field Zelfregulerende levenmarkt Verzekeraar als “Virtual Guardian Angel” pakt ook “alledaagse” activiteiten op

32.
Early warning indicatoren Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Productinnovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel Geen advisering Wel advisering Behoefte om risico af te dekken Veel Weinig Stijgende conjunctuur Eigen verantwoordelijkheid consument neemt toe Toename productaanbod (vanuit het buitenland) Verdere fiscalisering vermogensopbouw Terugkeer vertrouwen in financieel dienstverleners Inkrimping sociale stelsel Toenemen overheidsregulering / staatsparticipaties Snelle toename internetcommunities en prijsvergelijkers Stijgende werkeloosheidscijfers, het in elkaar vallen van de systeembanken en grote sociale onrust Financieel systeem volledig hervormd De opkomst van een levensloopregister Vermogensopbouw is de trend Markt en gemeenschap floreren Overheid beperkte rol (toezicht fair-playing-field Zelfregulerende levenmarkt Verzekeraar als “Virtual Guardian Angel” pakt ook “alledaagse” activiteiten op

33.
Welk scenario acht U het meest waarschijnlijk? <ul><li>Scenario 1: Big Brother </li></ul><ul><li>Scenario 2: Product Innovation </li></ul><ul><li>Scenario 3: System Changed </li></ul><ul><li>Scenario 4: Virtual Guardian Angel </li></ul>

34.
Agenda <ul><li>Scenarioplanning </li></ul><ul><li>Trends & Ontwikkelingen </li></ul><ul><li>De werelden: de levenmarkt in 2020 </li></ul><ul><li>Strategische keuzes en beleid </li></ul>

35.
Strategische keuzes en beleid Scenario 1: Big Brother <ul><li>Levensverzekeraar </li></ul><ul><li>White label, niche verzekeraar </li></ul><ul><li>Markt verlaten </li></ul><ul><li>Cost leadership of Customer Excellence </li></ul><ul><li>Productrationalisatie of verkopen (volledige) portefeuille </li></ul><ul><li>Intermediair </li></ul><ul><li>In de markt blijven door omvorming tot financial planner </li></ul><ul><li>Volmacht partij worden </li></ul><ul><li>Markt verlaten </li></ul>Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel

36.
Strategische keuzes en beleid Scenario 2: Productinnovatie <ul><li>Levensverzekeraar </li></ul><ul><li>Innovatieve modulaire opbouw producten </li></ul><ul><li>Markt verlaten </li></ul><ul><li>Customer Excellence </li></ul><ul><li>Internationalisering </li></ul><ul><li>Intermediair </li></ul><ul><li>In de markt blijven als financial planner met hoogwaardig advies </li></ul><ul><li>Markt verlaten </li></ul>Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel

37.
Strategische keuzes en beleid Scenario 3: System Changed <ul><li>Levensverzekeraar </li></ul><ul><li>Verschuiven naar de collectieve pensioenmarkt, </li></ul><ul><li>Opgaan in schadeverzekeraar </li></ul><ul><li>Markt verlaten </li></ul><ul><li>Cost Leadership of Customer Excellence </li></ul><ul><li>Intermediair </li></ul><ul><li>Volmacht partij worden </li></ul><ul><li>Omvormen naar E-intermediair </li></ul><ul><li>Markt verlaten </li></ul>Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel

38.
Strategische keuzes en beleid Scenario 4: Virtual Guardian Angel <ul><li>Levensverzekeraar </li></ul><ul><li>Customer Excellence </li></ul><ul><li>Ontwikkelen tot Virtual Guardian Angel </li></ul><ul><li>Toetreden collectieve pensioenmarkt </li></ul><ul><li>Zelf op pakken of allianties sluiten </li></ul><ul><li>Intermediair </li></ul><ul><li>Ontwikkelen tot ‘Virtual Butler’ </li></ul><ul><li>In de markt blijven als financial planner met hoogwaardig advies </li></ul><ul><li>Markt verlaten </li></ul>Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel

39.
Hoe verder? Onze belofte aan u! <ul><li>Komende drie jaar ontvangt u ieder jaar een update via e-mail </li></ul><ul><ul><li>Relevante ontwikkelingen van afgelopen jaar </li></ul></ul><ul><ul><li>Status van de early warning indicatoren </li></ul></ul><ul><ul><li>Vertaling van deze ontwikkelingen naar de verschillende scenario’s </li></ul></ul>

40.
Vragen / discussie

41.
Atos, Atos and fish symbol, Atos Origin and fish symbol, Atos Consulting, and the fish itself are registered trademarks of Atos Origin SA. January 2010 © 2010 Atos Consulting. Confidential information owned by Atos Origin, to be used by the recipient only. This document or any part of it, may not be reproduced, copied, circulated and/or distributed nor quoted without prior written approval from Atos Origin. Voor meer informatie: Stephan Linnenbank m +31 (0)6 2060 3900 [email_address] Atos Consulting Papendorpseweg 93 3528 BJ Utrecht www.atosconsulting.nl