2. Geneza Zemsty
Treśd Zemsty ma swe źródło w autentycznym konflikcie. Otóż
gdy w 1828 roku Fredro ożenił się z Zofią Skarbkową, otrzymał w
posagu m.in. połowę starego zamku w Odrzykoniu.
3. Druga należała do innej rodziny. Przeglądając papiery
otrzymanego majątku znalazł akta procesowe właścicieli
zamku z XVII wieku. Byli nimi Piotr Firlej i Jan Skotnicki. Firlej
zajmował zamek dolny, zaś słynny z pieniactwa Skotnicki –
górny.
Pomysł na komedię Fredro miał więc pod ręką.
Zemstę napisał w 1833 roku .
Prapremiera Zemsty odbyła się w 1834 roku we
Lwowie, edycja książkowa miała miejsce dopiero cztery lata
później, w 1838 r.
4. Czas i miejsce akcji Zemsty
• Akcja „Zemsty” Aleksandra Fredry rozgrywa się w czasach
współczesnych autorowi – na przełomie XVIII i XIX wieku.
• Wszystkie wydarzenia rozgrywają się w starym
zamczysku, którego współwłaścicielami są:
Rejent Milczek i Cześnik Raptusiewicz.
5. Komizm w utworze
• Aleksander Fredro wykorzystał w komedii
trzy rodzaje komizmu:
komizm sytuacyjny – komizm sytuacyjny uwidacznia się w
poszczególnych scenach komedii, takich jak: dyktowanie listu
przez Cześnika, scena oświadczyn Papkina czy też spisywania
przez niego testamentu.
6. Komizm postaci – wiąże się przede wszystkim z kreacją
postaci Cześnika Raptusiewicza, Rejenta Milczka i Papkina.
Autor nadał im charakterystyczne nazwiska, uwypuklające
cechy ich charakteru. W „Zemście” postacią, która zespala w
swej kreacji wszystkie wspomniane rodzaje komizmu, jest
Papkin, niewątpliwie jedna z najciekawszych i najbardziej
barwnych postaci dzieła.
7.
8. Bohaterowie ci śmieszą odbiorcę swym sposobem
bycia, zachowaniem i wyglądem zewnętrznym.
komizm słowny – wyłania się z wypowiedzi
bohaterów, którzy mają swoje ulubione powiedzonka i często
wplatają je w tok wypowiedzi.
9. Budowa utworu
• Zemsta” Aleksandra Fredry składa się z czterech aktów.
• Akt I –przybliża bohaterów oraz zapoznaje go z głównym
wątkiem komedii, jakim jest konflikt o mur
graniczny pomiędzy Cześnikiem a Rejentem.
• W akcie I następuje również zawiązanie akcji, która rozwija się
w kolejnych aktach, prowadząc do punktu kulminacyjnego.
• Punktem kulminacyjnym sztuki jest intryga Raptusiewicza i
wymuszenie ślubu Wacława i Klary.
• Po nim następuje rozwiązanie akcji i pogodzenie zwaśnionych
rodów.
10. Konstrukcja akcji w Zemście
• Główną sprawą „Zemsty” jest konflikt dwóch czołowych
postaci: Cześnika i Rejenta.
• Konflikt ten oparł się na ekonomii(ożenek z bogatą Podstoliną
byłby dla obu szlachciców korzystnym interesem) oraz
różnicach społecznych, dzielących bohaterów (Cześnik
zajmował stosunkowo wysokie miejsce w tabeli urzędów
szlacheckich, Rejent – zdecydowanie niższe).
• Podejście do sprawy konfliktu jest jednak groteskowe, co
zostało pokazane poprzez komiczne sprzeczności.
11. Główni bohaterowie
• Cześnik Raptusiewicz i Rejent Milczek to główni bohaterowie
„Zemsty” Aleksandra Fredry.
• Obaj są mężczyznami w podeszłym wieku i należą do tej samej
klasy społecznej – szlachty.
• Autor komedii ukazał ich na zasadzie kontrastu.
12. Cześnik Raptusiewicz jest mężczyzną wysokim, krzepkim i dobrze
zbudowanym, chod z racji podeszłego wieku cierpi na różne
dolegliwości. Sprawuje urząd cześnika ziemskiego, a po śmierci
brata przejął opiekę nad jego jedyną córką, Klarą. Ma bujną i
zawadiacką przeszłośd.
Jak wskazuje jego nazwisko jest raptusem – szlachcicem o
gwałtownym i niepohamowanym temperamencie, działającym
pod wpływem emocji.
13.
14. Rejent Milczek jest przeciwieostwem Raptusiewicza.
Jest szczupły, nieco przygarbiony, o postawie pełnej
pokory i uległości. Jest wdowcem, samotnie
wychowującym syna, Wacława. Jest typowym
dorobkiewiczem, zachłannym na pieniądze i
zawziętym. Milczek jest osobą
skrytą, małomówną, wyrachowaną i pozornie
układną. Stwarza złudzenie człowieka
pobożnego, ułożonego i usłużnego, a w rzeczywistości
jest to maska, pod którą ukrywa obłudę, tchórzliwośd
i mściwośd.
15. Miłośd Wacława i Klary
• Miłośd Wacława i Klary jest jednym z wątków „Zemsty”
Młodzi należą do zwaśnionych rodów. Wacław jest synem
Rejenta, a Klara – bratanicą Cześnika.
• Spotkali się po powrocie Wacława z Warszawy, gdzie
pobierał nauki i pod fałszywym imieniem księcia
Rodosława uwodził Podstolinę. Młodzieniec ujrzał w
ogrodzie Klarę, a potem kilka razy spotykali się przy
murze granicznym. Dośd szybko wyznał dziewczynie
swoją miłośd i zyskał jej przychylnośd.
16.
17. Znaczenie i uniwersalne własności w
„Zemście”
• Autor ukazał w niej zmierzch polskiej szlachty, ukazując w
głównych bohaterach jej wszystkie wady i słabostki.
• Dzięki komizmowi utwór zyskał charakter ponadczasowy i
uniwersalny.
• Dzieło uwidacznia ludzkie przywary, które są nadal aktualne i
występują w międzyludzkich relacjach niezależnie od czasów i
zwyczajów.
