XXI.mendeko lana

1. 1
XXI.MENDEKO HEZKUNTZA
Egileak: Andoni Arrizabalaga, Xabier Biribai eta Aitor Atutxa.
Ikasgaia: Irakasle funtzioa
Erakundea: Gasteizko Irakasleen U.E.
Data: 2015/10/21

2. 2
SARRERA
Hezkuntza, nolabait umeen heziketa lantzen duen erakundea da. Ikasgai
desberdinak lantzen dituzte, eta guzti horren helburua, etorkizunerako umeak
preparatzea da. Eskolak orain dela mende asko sortu ziren, beraz, esan
dezakegu garrantzi handikoak direla.
Eskola gehienetan jasotzen ditugun ezagutzak ez dira soilik oinarrizkoak. Hori
baino garrantzitsuak diren beste hainbat gauza irakasten dituzte, balore moralak
eta disziplina adibidez. Oinarrizko ezagutzak eskoletan jasotzen direla argi dago,
baina lehen aipatu dugun bezala beste lege moral batzuk ere jasotzen dira.
Askoren ustez, eskoletan oinarrizko ezagutzak soilik irakatsi behar dira, balore
moralak etxean gurasoek irakatsi behar dietelako umeei.
Hezkuntza asko aldatu egin da aurreko mendetik hona. Esan dezakegu
antzinakoa askoz ere tradizionalagoa zela. Antzinako eskola gehienak apaiz-
eskolak ziren eta hezkuntza-sistema oso zorrotza zen.
Gaur egungo hezkuntza nahiko aldatu egin da. Lehen aipatutako apaiz-eskola
gehienak desagertu egin dira eta hezkuntza sistema ez da hain zorrotza.
Gaur egungo hezkuntzari buruz hitz egiten badugu, esan dezakegu XX eta
XXI.mendeen artean eboluzio nabarmena egon dela. Horren kausa nagusia
hezkuntza erreformak izan dira. Erreforma horiek gobernuak egiten dituzte,
ikasleen eta herriaren onurarako, suposatzen da. Hainbat lege organiko ezarri
dira 1970tik aurrera: 1970ko Hezkuntzaren Lege Orokorra, 1990ko LOGSE,
1993ko Euskal Eskola Publikoen Legea, 2002ko LOCE, 2006KO LOE, eta
azkenik 2013ko LOMCE.
GORPUTZA
Admisnistrazioaren hezkuntza eredua
Admisnistrazioak Curriculum-a erabiltzen du ikasle orori hezkuntza integral bat
lortzen bermatzeko. Hezkuntzaren helburua esan bezala hezkuntza integral bat
da; arlo fisiko, intelektual, afektibo eta sozialen garapen bat alegia.
Curriculum hau legea da, arautua dago, ikasleek jasotzen duten hezkuntza era
jakin batekoa izateko eta eduki jakin batzuk lantzeko. Eduki hauek
administrazioak erabakitzen ditu. Baina, zein irizpideren arabera erabakitzen da

3. 3
zer irakatsi eta zer ez? Zein irizpideren arabera erabakitzen da balore batzuk
onak direla eta beste batzuk baztertu behar direla? Zein irizpiderekin erabakitzen
da zein kultura eta ohitura ikasi behar ditugun?
Hezkuntza unean boterean dagoenindar politikoaren isla bat da. Ez dugu esango
aldaketa politiko bakoitzarekin transformazio bat ematen denik, bai ordea
aldaketa garrantzitsuak; edukietan, metodologian, ideietan… orohar sisteman.
Boterea eskuan duen indar bakoitzak, bere intereseko gizartea sortu beharra du
bere biziraupena bermatzeko eta hezkuntza da duda barik honetarako
erabilgarriena den tresna garrantzitsuena, honen bidez sortzen baita gizarte
eredu jakin bat.
Ezker edo eskuineko korrontea jarraitzen duten politikek ez dituzte inolaz ere
balio, pentsamendu… berdinak izango. Ezberdintasun hauek hezkuntza
sisteman antzematen dira aldaketak ematen diren heinean. Gure herrialdeko
adibideak ditugu L.O.G.S.E edota L.O.E. esaterako. Erreforma bakoitzean
aldaketa narbamenak izan dira; aztekerta gehiago eta gutxiago, oinarrizko
irakasgaien aukeraketa…
Hezkuntzaren gainean ematen den botere borroka honen adibide gehiago aurki
genitzake bloke komunista eta kapitalistaren senean ere bai. Esate baterako,
historia irakasteko orduan, esan ohi da irabazleek idatzi ohi izan dutela. Kasu
honetan ere, bakoitzak bere irabazleak ditu eta erreferentzia historikoen
garrantzia ez da berdina bloke bietan. Kapitalismoaren munduan frantziar
iraultzak lehen eta orain bat adierazten duen bitartean, sozialismoaren senean
errusiar iraultza da ardatz nagusiagoa.
Kuban eta Espainiar estatuan hezkuntza oso ezberdina da beraz. Espainian
musika, plastika, gorputz adierazpena… bigarren edo hirugarren mailako
irakasgaiak diren bitartean, Kuban artearekin loturik dauden irakasgaiak ez dira
garrantzitsuak soilik, unibertsitateko lizentziatura eta diplomaturak baizik; ikasle
batek ballet ikasketak egin ditzake unibertsitatean.
Egungo hezkuntza sisteman orain dela askotik aldarrikatzen da, hezkuntza
botere adierazpenetik at egon behar dela, tresna sozialagoa izan behar dela
politikoagoa baino. Hezkuntzak gizartearen garapenarekin bat egin behar du,
beraz, aldaketak ildo honetatik eman behar dira.

4. 4
Europako iparraldeko herrialdeetan filosofia hau jarraitzen dute hezkuntzaren
antolaketan. Gizartea garatzen den heinen ematen dira aldaketak eta botere
politikoek batasun bat agertzen dute honi dagokionez.
Lehentasuna ikasleen sozializazioan ala ikasketa akademikoan.
Sozializazioa ala ikasketa akademikoa? Argi dago biek daukatela garrantzi
nabarmen bat hezkuntzan. Sozializazioa, nolabait arau moralak dira, eta ikasketa
akademikoak, aldiz, bizitza profesionalerako prestatzen gaituen heziketa.
Sozializazioa jaiotzen garenetik jasotzen dugu, gizarte eta kultura jakin batean
bizitzeko jasotzen ditugun arauak dira. Umeak, kasu honetan, aipatutako arau
horiek barneratu behar ditu.
Gaur egun, sozializazioa hezkuntzaren zati garrantzitsu bat da, beraz, umea
hezitzeko edo prestatzeko funtsezkoa da. Haur eskola da umea sozializazioa
lantzen hasten den lekua. Haur eskoletan ekintza desberdinetan sartzen dute
sozializazioa, nolabait esanda, haien metodologiaren barruan aurkitzen da
sozializazioa.
Hainbat pedagogok esaten dute hezkuntza sozializazioa baino zerbait gehiago
izan behar dela. Horrekin esan nahi dute, prestakuntza akademikoa ez dela alde
batera utzi behar.
Ikasketa akademikoek garrantzi handia dute ere. Lehen aipatu dugun bezala,
etorkizun profesional baterako prestatzen gaituztelako. Gizarte honetan, lan
postu on bat edukitzeko oinarrizko formakuntza bat beharrezkoa da, horregatik,
bizitzan zehar jasotako ikasketa akademikoak justifikatuta geratzen dira.
Ikasketa akademikoak jasotzea funtsezkoa da, proiekzio profesionalerako eta lan
postuak eskuratzeko.
Pertsonek etorkizunean garatzen jarraitzeko ikasketa akademikoak eskuratzen
dituzte.
Guzti hau kontuan izanda, esan behar dugu sozializazioa eta ikasketa
akademikoak garrantzi berdina dutela, funtsezko elementuak direlako umeen
heziketa on bat osatzeko.

5. 5
Ikasten trabak topatzen dituzten ikasleei berebiziko laguntza ematea
ala ikasleen bikaintasuna garatzea.
Eskoletan aritzen diren ikasleen gaitasunak ez dira berdinak, hori argi dago.
Bakoitzaren gaitasunak desberdinak dira, eta ikasle bakoitzak bere gaitasun
maila du ikasketa desberdinetan. Ikasle guztiek eskubide berberak dituzte, eta
batzuek ikasteko orduan gaitasun handiagoa izateagatik ez dute tratu hoberik
jaso behar. Ikasketa batean maila eskasa edota beste ikasleekiko baxuagoa
eduki arren, ez da arrazoia klasetik baztertzeko.
Gaur egun, tamalez, ikasle argiek edo nolabait esanda, ikasle bizkorrek,
faborezko tratuak jasotzen dituzte, eta zentzu horretan arazo gehiago dituztenak
baztertuak izaten dira batzuetan. Honen ondorioz ikasleen arteko konpetentzia
sortzen da.
Moralena izango litzateke ikasle guztiek tratu berdinak jasotzea, heziketaren
helburua haur bakoitzaren gaitasunak garatzea delako.
Ikasleen arteko berebiziko laguntza ematea soluzio ona ere izango litzateke.
Ikasle aurreratuek beste ikasleei laguntza eman ahal diete eta hori aprobetxatuz,
sozializazioa landu.
Homeschoolinga
Hezkuntza kolokan jartzen den
garai honetan, eskola-porrota,
bulling-a eta beste hainbat auzi
eguneroko jana dira
komunikabideetan. Gero eta
gehiago jabetzen gara umeen
heziketa ez dela axolagabeko
gauza, eta horregatik asko dira
eskolatik aldendu eta bide
alternatiboak bilatzen dituztenak. Homeschoolinga gizartean ilunetan dagoen
errealitatea da, hau da, eskola etxean. Horrek ez du esan nahi ez denik
existitzen.

6. 6
Metodo hau, XX. mendeko 80ko hamarkadan sortu zen, historian zehar ikusi
bezala, metodo hau bizitza osoan eman den metodoa izan da. Baina metodo hau
Rosseau-k eman zuen ezagutzera.
Gurasoek guraso direnetik, beraien seme alaben etorkizunari begira, hezkuntza
ezberdinen arteko hautaketa baten aurrean agertzen dira, eskola publikoak,
pribatuak, itun pekoak… baina beste aukeren artean etxeko irakaskuntza dago.
Etxean ematen den hezkuntza beti izan da heziketa iturri nagusia. Onetatik
abiatuz etxeko irakaskuntza hautatzen dute familia ugarik eskolaratu gabe.
Prozesu hau ez da homogeneoa, ezta hau bideratzearen atzetik dauden
arrazoietan, ezta erabiltzen den metodologietan ere. Arrazoien artean,
ideologiko, erlijioso edo pedagogikoak aurkitzen ditugu, baina guztiaren gainetik
tutore guztiek ideia komun bat partekatzen dute: hezkuntza hobeago bat eskaini
dezaketelaren ustea.
Irakasteko metodoak askotarikoak dira, eta gurasoen esku egoten da. Batzuek
curriculum ofiziala jarraitzen dute. Beste batzuek erreferentziatzat hartzen dute
berau, baina seme-alabek gai zehatz batzuekiko duten interesari ematen diote
lehentasuna eta modu erakargarriagoan lantzen dute. Beste familia batzuek
haurraren kuriositate naturalaz baliatzen dira eta ez dute inolako curriculum
ofizialik jarraitzen.
Homeschoolen ideia honek eztabaida handiak sortu ditu administrazioa eta bide
hauen alde edo kontra daudenen artean. Ameriketako eta Europako hainbat
herrialdetan ez bezala, Espainian eta Euskal Herrian hutsune legala baitago
honen inguruan. Espainiako konstituzioak gurasoei aitortzen die semeei zer
nolako heziketa eman nahi dieten aukeratzea, baina LOGSE-k ez du homeschool
aukera begiztatzen. Hortaz, erregularizazio ezak, famili askok
administrazioarekin arazoak izatea eragiten du.
Agerikoa da gai honen inguruan gizarteak duen ezjakintasuna eta deskontzertua.
“Guraso guztiak gai dira bere kabuz seme alabak hezitzeko?”, “Nola ematen da
umeen sozializazioa eskolara joan gabe?”, eta “ Hezkuntzaren zentzu sozial eta
publikotik aldentzea, zer neurritaraino egokia da?” ohiko galderak dira.
Baita esan behar da, metodo hau erabiltzen dutenek, metodologia ezberdinak
erabiltzeko aukera dutela, adibidez, Waldorf, Montessori, Charlotte Mason…
metodoak esaterako.

7. 7
Hau guztiau ikusita hausnarketa bat egin beharko genuke He<kuntza sistema
ofizialaz gain badirela zilegi diren beste eredu batzuk ere, eta hobeagoak ez ote
diren… Zein irizpideren arabera Obea edo txarragoa? Bakoitzak hezkuntza Nola
ulertzen duen, horren araberako sistema ebatziko du hobea edo txarragoa dela.
Nolako xedeak bete behar ditu XXI.mendeko eskolak?
Gaur egun ditugun eskoletan, XXI. Mendeko eskoletan, Franco garaian zeuden
eskolek zituzten metodo eta helburuak, gaurko eskolekin konparatuz, guztiz
aldatu direla ikusi dezakegu.
Lehenik eta behin, oraingo eskola mistoetan ikasleek parte hartu dezaketela
nabarmendu nahi dugu, hau da, gaur egungo hezkuntza sistemak “educere”-ren
oinarria duela. Baina honek, zer esan nahi du? Irakasleek, ikasleak ideiez
beteriko kutxa bat direla pentsatzen dutela, alegia. Baina hau, ez zen beste
garaiko eskoletan ematen, izan ere, lehen, irakasleak “educare” sisteman
oinarritzen ziren, zera da, haientzat ikasleak hutsik zegoen kutxa baten
antzekoak zirela pentsatzen zuten.
Gaur egungo eskolek, hain beharrezkoak diren eskolek, umeak modu
tradizionaletik urrunduz hezten dituzte , nahiz eta pixkanaka hezkuntza sistema
tradizionalera bueltatzen ari garen. XII.mendeko heziketan, umeen baloreak
ateratzea lortu nahi dute, haien helburuak oso zehatzak direlarik: umeak, haiek
nahi duten hezkuntza sistemaren bitartez heztea, horrela, haiek nahi duten
moduan izango eta pentsatuko baitute.
Nota txarrak ateratzen dituen ume batek, hezkuntza mailan automatikoki ikasle
txarra dela esaten dugu. Baina “nota txarrak” esaten dugunean, bost edo sei bat
ateratzen dutela esaten dugu, justu gainditzen dutenak esate baterako. Baina
adibidez matematiketan txarra izateak, ez du esan nahi ikasgai guztietan txarra
izan behar denik. Adibide berdinetik abiatuz, ikasgaietan txarra izanda ere,
eskolatik kanpo lagun asko izan ahal ditu eta beraz sozializazio maila handiago
izan dezake, nota onak ateratzen dituen ikasle batek baino. Adibide hauekin,
eskolek umeak ez dituztela sailkatu behar esan nahi dugu.

8. 8
Horregatik, eskolako azterketei ere garrantzia kendu behar zaiela uste dugu,
baina honekin, ez dugu azterketak kentzearen alde gaudenik esan nahi, baizik
eta umeei adin horretan beste balore batzuk irakatsi behar zaizkiela, ez
azterketak gainditzeko bakarrik eman beharreko gaiak.
Amaitzeko, hezkuntza sistemaren helburua nahiz eta “educere”-n oinarritu, lehen
aipatutako kutxa bete horiek hustu nahi dituztela uste dugu. Azkenean,
gobernuak nahi duena lortu ahal izateko, gu erabiltzen gaituztenaren ustea dugu,
hezkuntza sistema hobetzen doala pentsatzen dugun bitartean. Eta horrela
jarraituz gero, porrot egingo duela argi ikusten dugu.
BIBLIOGRAFIA
12/2009 Dekretua,urtarrilaren 20koa (http://tinyurl.com/npbr94j)
121/2010 Dekretua, apirilaren 20koa (http://tinyurl.com/oxqoxgs)
Hezkuntza.net
https://egela1516.ehu.eus/mod/folder/view.php?id=443213
http://blogak.com/garaigoikoa/zelan-hobetu-umeen-euskarazko-sozializazioa
Egileak: Andoni Arrizabalaga, Aitor Atutxa eta Xabier Biribai