1. XÉNEROS ÉPICOS
a) Narración en verso
A epopea: é a narración poética dunha acción memorable e extraordinaria, capaz de interesar a un pobo
ou á humanidade. Os Eoas de Eduardo Pondal.
Poema épico: narración dunha acción de distinto tipo: heroica, amorosa, burlesca, etc. En Na noite estrelecida
Ramón Cabanillas recrea o mito do Santo Graal en Galicia.
Romance de cego: narración poética popular destinada a ser lida en público. O cartel de cego Paco Pixiñas
de Celso Emilio Ferreiro pode servir de exemplo.
b) Narraciónenprosa
A novela
A novela é un xénero narrativo de longa proxección cultural. Remotamente relacionado coa epopea, a novela
aparece na sociedade moderna preenchendo funcións que lle correspondían a esoutro xénero.
—As dimensións e profundidade do seu universo diexético (a historia) fan da novela un xénero narrativo
distinto ao conto, á novela curta ou ao relato.
—Na novela a acción é extensa e os intérpretes (personaxes) da historia aparecen normalmente en cantidade
e complexidade máis elevada que nos outros xéneros: os personaxes están caracterizados a través
de conflitos íntimos, traumas ou obsesión.
—O espazo é outra categoría fundamental da novela, que pola súa ampliación e pormenor de caracterización
revela potencialidades de representación económica e social, en conexión cos personaxes e co tempo
histórico en que viven, e ao que non é extraño o tempo do discurso, que suscitará tamén enca-
dramentos moi diversificados: tempo histórico, tempo psicolóxico, etc.
—A novela tamén se distingue en termos de grao pola utilización da perspectiva narrativa: a utilización
sistemática do punto de vista dun personaxe, a confrontación de varios puntos de vista, a
proxección de estados de espírito ou concepcións ideolóxicas a partir de diferentes perspectivas
individuais, permiten unha pluralidade de rexistros discursivos, a polifonía de que falaba Bakhtin (1989).
Subxéneros novelísticos
É no establecemento e definición de subxéneros onde a novela se revela como un xénero narrativo con grande
maleabilidade temática e formal. Así, a novela de aventuras (episodios e incidentes axitados en escenarios exóticos:
Arnoia, Arnoia de Méndez Ferrín), a novela romántica (son novelas inspiradas en Víctor Hugo, Dumas e Walter Scott e
coñecen a vertente histórica, evocación de épocas pasadas —como A tecedeira de Bonaval de López Ferreiro— e a social,
de testemuña ou tese —como Maxina ou a fila espúrea de Marcial Valladares—), a novela histórica (colocada non só en
épocas históricas senón tamén con reconstrución minuciosa dos compoñentes sociais e culturais desas épocas: O
triángulo escrito na circunferencia de Víctor Freixanes), a novela de formación (que insiste no proceso de constitución e
consolidación da personalidade do personaxe central: Arredor de si de Otero Pedrayo), a novela epistolar (que rexistra o
ton íntimo e confesional das cartas nas que se expresa: Cartas a Lelo de Neira Vilas), a novela policial (que conxugada
coa novela de aventuras insiste no papel da intriga, tensamente articulada por un suxeito que descifra a trama:
Crime en Compostela de Carlos G. Reigosa), a novela psicolóxica (que se centra no fluxo da corrente da consciencia e
recorre con frecuencia ao monólogo interior: A fraga dos paxaros salvaxes de Fernández Ferreiro), a novela realista (quere
ser unha reprodución da vida cotiá coa fusión da linguaxe literaria e a lingua común do pobo e unha novela
preocupada polos problemas económicos, sociais e ideolóxicos do momento: Xente ao lonxe de E. Blanco Amor),
a novela erótica (caracterizada pola importancia que adquiren os elementos escabrosos e eróticos), a novela social (trata

2. de mostrar o anquilosamento da sociedade ou as inxustizas que existen no seu seo co propósito de criticalas: A
muller de ferro de Neira Vilas ), a novela urbana (narración na que o detalle descritivo do espazo ou lugar de acción
cumpre un valor simbólico: Arrabaldo do Norde de X. Luís Méndez Ferrín), etc.
O conto e a novela curta (ou relato breve)
Buscando a orixe etimolóxica vemos que a palabra conto vén do latín computum, que significa cálculo, enumeración.
E do cálculo e enumeración pasou a enumeración de feitos, reconto de accións reais e ficticias coa finalidade de
entreter.
Cando a finais do século XV e na primeira metade do XVI entra o italianismo novela, o conto vaise
especializando para narracións orais e a novela para as escritas de carácter máis culto e máis extensas. Os
primeiros contos foron populares e eran transmitidos por vía oral. Eran contos curtos e anónimos, facilmente
retibles na memoria. Moitos deles tiñan a súa orixe nunha anécdota real; outros desenvolven motivos
marabillosos e fantásticos da tradición popular. Máis tarde nacen os contos literarios de creación persoal,
conservados por medio da escritura, primeiramente formando parte de coleccións (Calila e Dinna, Os contos de
Canterbury, O Decamerón) para despois arrincar con plena orixinalidade na Europa e América do século XIX
como fórmula independente (Maupassant, Chekhov, Poe) xa liberados da finalidade didáctico-moral que os
caracterizara nos seus comezos.
A caracterización do conto como xénero narrativo específico, diferente da novela, debe partir da
limitación da extensión que arrastra outras limitacións estruturais que deben ser observadas: o reducido elenco de
personaxes, un esquema temporal restritivo, unha acción simple ou poucas accións separadas e unha unidade
de técnica e ton. O conto, en definitiva, tende á concentración. E será esta concentración a que achega o conto á
poesía, tal como se recolle na definición de Edelwis Serra (1978): «estrutura narrativa de condensación
poemática.»
c) Fábula ou apólogo
Trátase de narracións breves escritas eri verso ou prosa. Hai sempre un transfondo ético. O narrador pode
adoptar unha actitude crítica, didáctica ou satírica. A sentencia está explícita ao principio ou ao final da fábula.
Podemos pór como exemplo as Fábulas galaico-castellanas de Amador Montenegro Saavedra.
Habería que salientar no eido da narrativa popular os Contos de Asieumedre (1908) de Manuel Lugrís
Freire; Contos vianeses (1958), recollidos por Laureano Prieto; Contos populares da provincia de Lugo, escolmados
do arquivo do Centro de estudios Fingoy de Lugo (1963); ou Contos populares da Galiza (1968), recollidos por
Lois Carré Alvarellos.