2. Kelime: Dilde anlamı ya da tek başına görevi bulunan ses
topluluğudur.Türkçe’de kelimeler , görevleri bakımından
sekiz türe ayrılır. Bunlar;
İsim Sözcüklerin kullanıldıkları yere göre
anlamları nasıl
Sıfat
değişiyorsa türleri de değişir.
Zamir
Aynı kelime değişik
Zarf cümlelerde değişik
Edat görevler üstlenebilir.
Bağlaç
Ünlem
Fiildir
3. Örneğin “yalnız” kelimesi;
“Evde hiç yalnız kalamazdım.”
cümlesinde zarf,
“Yalnız gecelerde yıldızları seyrederdi.”
Cümlesinde sıfat olarak kullanılmıştır.
5. Kainattaki varlıkları karşılayan kelimelere “isim” denir.
İsimler değişik yönlerden incelenir.
A) Varlıklara verilişlerine göre:
B) Karşıladığı varlığın sayısına göre:
C) Karşıladığı şeyin niteliğine göre:
6. A) Varlıklara verilişlerine göre:
Aynı türden varlıkları karşılayan
isimlerdir.
Örnek: Kitap, defter, ağaç, kalem,
sınıf, vb
Tek bir varlığı, belirli bir topluluğu, kuruluşu, yeri, kişiyi
karşılayan isimlerdir.
7. Tek Yer İsimleri: Bayburt, İstanbul, Trabzon...
Kişi İsimleri: Yunus, Ayşe, Ahmet, Fatma...
Ülke İsimleri: Türkiye, Almanya, İngiltere...
Kitap, dergi, gazete İsimleri : Zaman, Ay Işığı...
Kurum İsimleri: Kızılay, Bayburt Devlet Hastanesi...
8. Dil İsimleri: Türkçe, İngilizce, Almanca...
Din ve mezhep İsimleri: İslamiyet, Hıristiyanlık...
Hayvanlara verilen İsimler: Pamuk, Tekir, Karabaş...
Uyarı: Özel isimlerin ilk harfleri her zaman büyük
harfle yazılır.
9. Bir isim her zaman cins isim
olmayacağı gibi her zaman özel
isim de olmayabilir.
Bahar en sevdiğim mevsimdir.
Bahar çalışkan biridir.
Bize uzak yıldızlardan biri de Güneş’tir.
Yazın güneş çarpmaları daha da artar.
10. B) Karşıladığı varlığın sayısına göre:
Sayıca tek bir varlığı karşılayan isimlerdir.
Örnek: Çiçek, kitap, masa, kalem...
Sayıca birden çok varlığı karşılayan isimlerdir.
İsimlere “-lar, -ler” eki getirilerek yapılır.
Örnek: Ağaçlar, masalar, kalemler, kitaplar...
11. “-ler” eki eklendiği ismi her zaman
çoğul
yapmaz.
Aile, millet,
benzerleri,
Örnek: abartma anlamları
kazandırabilir.
Bu millet nice Fatih’ler yatiştirdi. (benzer)
Babamlar ta Almanya’lara gitti. (abartma)
Mehmetler bu akşam bize gelecekler. (aile)
12. Topluluk İsimleri…
Şekil bakımından tekil,
anlamca çokluk ifade eden
kelimeleri karşılayan
isimlerdir.
Örnek: Halk, millet,
ordu, sürü, orman...
13. •Topluluk isimleri cümlede kullanılsın veya kullanılmasın her
zaman yapıca değil anlamca çokluk bildirir.
Topluluk isimleri ile cins isimler birbirlerine
karıştırılmamalıdır.
14. Çünkü cins isimler o isme ait
bütün varlıkları karşılayacak
şekilde kullanılabilir.
•Topluluk isimleri çoğul eki alsalar bile topluluk ismi
olmaktan çıkmaz.
Sürüler, milletler, halklar (topluluk ismi olurlar)
15. Ağaç sevgiyle büyür dal dal.
Yılın her günü sürüyü bu dağlarda otlatırlar
Milletimiz beraberlik içinde yaşayacak.
16. B) Karşıladığı şeyin niteliğine göre:
Sayıca gözle görülen, elle tutulabilen
varlıkları karşılayan isimlerdir.
Örnek: Çiçek, kitap, elma...
Düşünce ve duygu yoluyla varlığı
anlaşılabilen, gözle görülemeyen, elle
tutulamayan varlıkları karşılayan
isimlerdir.
Örnek: Saygı, sevgi, hayal,
fikir, sevinç, korku...
18. İsimlerde Küçültme
İsimlere “-cik, -ceğiz, -cek” ekleri
getirilerek yapılır. Bu ekler aynı zamanda
sevgi, acıma, azımsama gibi anlamlarda
kazandırabilir.
ÖRNEK:
Bir kulübecik dahi yeter bana. (küçültme)
Yavrucak, (acıma) anneciğim (sevgi)
Bana yüz milyoncuk versene. (azımsama)
19. Küçültme eki alan bazı sözcükler
küçültme anlamından çıkarak
kalıcı isim olurlar.
Gözünde arpacık çıkmış.
Gelincikler nazlı nazlı tarlada sallanıyor.
Kapıyı maymuncukla açmışlar.
21. İsim Tamlamaları
Aralarında anlamca ilgi bulunan iki veya daha fazla ismin
bir araya gelerek oluşturduğu kelime gruplarına
isim tamlaması denir.
Tamlamada birinci sözcük tamlayan(belirten),
ikinci sözcük tamlanan (belirtilen) dır.
Evin Kapısı Elmanın Çöpü
Tamlayan Tamlanan Tamlayan Tamlanan
24. Belirtili İsim Tamlaması
Tamlayanı ve tamlananı ek almış olan isim tamlamasıdır.
ÖRNEK:
“Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir.”
“Misafirin şaşkını ev sahibini ağırlar.”
“Sizin sınıfınız çok çalışkanmış.”
25. Belirtili İsim Tamlaması
Tamlayanla tamlanan arasına başka sözcük girebilir.Bu
durum isim tamlamasını ortadan kaldırmaz.
ÖRNEK:
Bahçenin bir ay önce tamir edilen kapısı yine kırıldı.
Menekşelerin baygın kokusu bizi adeta büyüledi.
26. Belirtili İsim Tamlaması
Bu durumda tamlayanı veya tamlananı sıfat tamlaması
olan isim tamlamaları ortaya çıkabilir.
ÖRNEK:
Mor menekşenin baygın kokusu.
Sıfat İsim Sıfat İsim
Tamlayan Tamlanan
27. Belirtili İsim Tamlaması
Zamirler isimlerin yerine kullanılan kelimelerdir.İsim
tamlamalarında görev alabilirleri.
ÖRNEK:
O’nun arabası var.
Bu çocuk kimin nesi. (ikisi de zamir)
Annesi bir haftadır rahatsız.
28. Belirtili İsim Tamlaması
Bazen belirtili isim tamlamalarında “-den” eki, ilgi ekinin
“-ın” yerine geçerek kullanılabilir.
Bu durumda isim tamlaması gene varlığına devam eder.
ÖRNEK:
Resimlerden hangisi beğendiniz.
(resimlerin hangisi)
Şunlardan birini bana ver. (şunların biri)
30. Belirtisiz İsim Tamlaması
Sadece tamlananı “-(n)i” ek almış olan isim tamlamasıdır.
ÖRNEK:
“Su testisi, su yolunda kırılır.”
“Dağ başını duman almış.”
“Makine mühendisi olmak istiyormuş.”
“Atatürk Lisesi yarışmayı kazandı.”
31. Belirtisiz İsim Tamlaması
ÖRNEK:
Salı günü sizinle görüşürüz.
Türk konukseverliği dünyanın ilgisini
çekmektedir.
Edebiyat öğretmeni güzel bir şiir okudu.
Anvarza Ovası, Ceyhan ırmağı ile komşudur.
Söyleyiş tarzını çok beğendim.
32. Bazen belirtisiz isim tamlaması
cümlede sıfat olarak
kullanılabiliriler.
Gelincik kırmızısı bir kazak aldı.
Deniz mavisi gözlerini bana dikmişti.
Kül rengi bulutlar her yeri kaplamıştı.
Sıcak yaz akşamlarında denize girerdik.
Yeşil asker elbisesi ona yakışmış.
34. Takısız İsim Tamlaması
Tamlayanı da tamlananı da ek almamış olan isim
tamlamasıdır. Eksiz olduğu için sıfat
tamlamalarıyla karıştırılmaktadır.
Bu iki tamlamayı karıştırmamak için şu
iki özelliğe dikkat etmeliyiz:
35. Takısız İsim Tamlaması
Tamlayan, tamlananın neden yapıldığını bildirir.
“Babam iş yerine çelik kasa almış.”
Tamlayan, tamlananın neye benzediğini bildirir.
“Çocuğun altın saçları rüzgârda
dalgalanıyordu.”
37. Zincirleme İsim Tamlaması
Tamlayanı veya tamlananı isim tamlamasından oluşmuş
olan isim tamlamasıdır.
Zincirleme isim tamlaması için en az üç ismin bir araya
gelmesi gerekir.
Dolayısıyla zincirleme isim tamlamalarında
tamlayan yada tamlanan
kendi içinde başka bir isim tamlaması
olabilir.
