VPCĐ

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN THỊ HỒNG LÊ
KHẢO SÁT TÌNH HÌNH BỆNH VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG
VÀ SỬ DỤNG THUỐC TRONG ĐIỀU TRỊ TẠI BỆNH VIỆN
ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CƠ SỞ 1
LUẬN VĂN THẠC SĨ DƯỢC HỌC
Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2015

2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN THỊ HỒNG LÊ
KHẢO SÁT TÌNH HÌNH BỆNH VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG
VÀ SỬ DỤNG THUỐC TRONG ĐIỀU TRỊ TẠI BỆNH VIỆN
ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CƠ SỞ 1
Chuyên ngành: Dược lý - Dược lâm sàng
Mã số:
LUẬN VĂN THẠC SĨ DƯỢC HỌC
Thầy hướng dẫn: TS. LÊ MINH HUY
Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2015

3. LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được
ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Nguyễn Thị Hồng Lê

4. MỤC LỤC
Trang
ĐẶT VẤN ĐỀ........................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU.................................................... 3
1.1. Đại cương về viêm phổi cộng đồng....................................................... 3
1.2. Hướng dẫn điều trị kháng sinh cho bệnh nhân viêm phổi cộng đồng......13
1.3. Tình hình đề kháng kháng sinh của các vi khuẩn gây VPCĐ.................20
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.........25
2.1. Đối tượng nghiên cứu..........................................................................25
2.2. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................25
2.3. Phương pháp xử lý số liệu ...................................................................30
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ ..........................................................................31
3.1. Đặc điểm của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu....................................31
3.2. Đặc điểm vi khuẩn gây bệnh trong mẫu nghiên cứu..............................36
3.3. Đặc điểm sử dụng kháng sinh ..............................................................41
3.4. Đánh giá sự phù hợp của việc lựa chọn kháng sinh trong điều trị viêm
phổi cộng đồng..........................................................................................49
3.5. Tương tác thuốc..................................................................................53
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN ......................................................................58
4.1. Một số đặc điểm của mẫu nghiên cứu...................................................58
4.2. Đặc điểm vi khuẩn phân lập trong nghiên cứu ......................................61
4.3. Đặc điểm sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng.........64

5. 4.4. Bàn luận về việc áp dụng HDĐT của bộ y tế cho Bệnh viện Đại học Y
Dược cơ sở 1.............................................................................................69
4.5. Tương tác thuốc xảy ra trong mẫu nghiên cứu......................................70
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................................72
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
- PHIẾU KHẢO SÁT TÌNH HÌNH SỬ DỤNG THUỐC ĐIỀU TRỊ VPCĐ
TẠI BỆNH VIỆN ĐH Y DƯỢC CƠ SỞ 1
- DANH SÁCH BỆNH NHÂN

6. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Amo Amoxicilin
Amo/clav Amoxicilin / clavulanat
Ampi/sul Ampicilin / sulbactam
ANSORP The Asian Network for Surveillance of Resistant Pathogens
Hệ thống giám sát vi khuẩn kháng thuốc tại Châu Á
ATS American Thoracic Society
Hội Lồng ngực Hoa Kỳ
BTS British Thoracic Society
Hội lồng ngực Anh
CAP Community Acquired Pneumoniae
Viêm phổi cộng đồng
Carba Carbapenem
COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
CT scan Computerized Tomography scan
C2G Cephalosporin thế hệ 2
C3G Cephalosporin thế hệ 3
C4G Cephalosporin thế hệ 4
ESBL Extended spectrum β–lactamase
FQL Quinolon
HDĐT Hướng dẫn điều trị
IDSA Infectious Diseases Society of American
Hiệp hội các bệnh nhiễm trùng Hoa Kỳ
tiết β–lactamase phổ rộng
KS Kháng sinh
KSĐ Kháng sinh đồ

7. LDH Lactate dehydrogenase
NCVK Nghiên cứu vi khuẩn
PĐ Phác đồ
Peni G Penicilin G
Piper/tazo Piperacilin / tazobactam
VPCĐ Viêm phổi cộng đồng
VPBV Viêm phổi bệnh viện
VK Vi khuẩn

8. DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. Các tác nhân gây bệnh VPCĐ phố biến nhất theo phân loại bệnh nhân.....5
Bảng 1.2. Các tác nhân gây viêm phổi trong từng mùa trong năm...............................6
Bảng 1.3. Các tác nhân gây bệnh liên quan đến một số bệnh mắc kèm đặc biệt ........7
Bảng 1.4. Một số đặc điểm hình ảnh đặc trưng do các tác nhân gây bệnh gây ra.....10
Bảng 1.5. Thang điểm CURB65......................................................................................13
Bảng 1.6. Các nhóm kháng sinh điều trị theo kinh nghiệm theo khuyến cáo của các
HDĐT...............................................................................................................18
Bảng 1.7. Thuốc kháng sinh đặc trị cho từng chủng vi khuẩn.....................................19
Bảng 1.8. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của một số chúng Gram (-) gây VPCĐ trong
các nghiên cứu ................................................................................................24
Bảng 2.1. Thang điểm CURB65 .....................................................................................27
Bảng 2.2. Các phác đồ kháng sinh được khuyến cáo điều trị theo kinh nghiệm......29
Bảng 3.1. Đặc điểm chung của 204 bệnh nhân trong nghiên cứu...............................31
Bảng 3.2. Đặc điểm bệnh lý mắc kèm và yếu tố nguy cơ ............................................32
Bảng 3.3. Phân bố mức độ nặng của bệnh VPCĐ.........................................................33
Bảng 3.4. Tương quan giữa các yếu tố nguy cơ với mức độ nặng của bệnh............34
Bảng 3.5. Tương quan giữa mùa và độ nặng .................................................................35
Bảng 3.6. Tỷ lệ bệnh nhân xét nghiệm tìm vi khuẩn và tỷ lệ dương tính ..................36
Bảng 3.7. Tỷ lệ phát hiện VK trên các mẫu bệnh phẩm..............................................37
Bảng 3.8. Kết quả phân lập vi khuẩn..............................................................................38
Bảng 3.9. Tình hình để kháng kháng sinh của Streptococcus .....................................39
Bảng 3.10. Tình hình để kháng kháng sinh của Klebsiella..........................................40
Bảng 3.11. Một sô đặc điểm sử dụng kháng sinh..........................................................41
Bảng 3.12.Tổng hợp kháng sinh sử dụng trong phác đồ điều trị ban đầu..................42
Bảng 3.13.Tỷ lệ bệnh nhân sử dụng 1 kháng sinh và kháng sinh phối hợp...............43
Bảng 3.14. Phác đồ kháng sinh đơn độc.........................................................................44

9. Bảng 3.15. Phác đồ phối hợp 2 kháng sinh ....................................................................45
Bảng 3.16. Phác đồ phối hợp hơn 3 kháng sinh ............................................................46
Bảng 3.17. Đổi phác đồ đơn độc ở bệnh nhân không xét nghiệm vi khuẩn và xét
nghiệm vi khuẩn (-)........................................................................................47
Bảng 3.18. Đổi phác phối hợp ở bệnh nhân không xét nghiệm vi khuẩn và xét
nghiệm vi khuẩn (-)........................................................................................48
Bảng 3.19. Lựa chọn kháng sinh theo kinh nghiệm trong phác đồ khởi đầu.............49
Bảng 3.20. Lựa chọn nhóm phác đồ KS khởi đầu theo mức độ nặng ........................50
Bảng 3.21. Các phác đồ kháng sinh khác không nằm trong HDĐT ...........................51
Bảng 3.22. Đánh giá lựa chọn kháng sinh khi biết căn nguyên gây bệnh..................52
Bảng 3.23. Mức độ nghiêm trọng của tương tác thuốc tra cứu được..........................53
Bảng 3.24. Mức độ nghiêm trọng của tương tác thuốc tra cứu được..........................54
Bảng 3.25. Chi tiết về tương tác thuốc ...........................................................................54

10. DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Trang
Biểu đồ 3.1. Tháng nhập viện của bệnh nhân...............................................................35

11. 1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Viêm phổi cộng đồng (VPCĐ) là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh
tật và tử vong ở người lớn. Theo nhận định của Tổ chức Y tế thế giới (2003) thì
nhiễm trùng hô hấp vẫn là vấn đề sức khỏe chính trong vòng 20 năm tới, nhất là ở
các nước kinh tế đang phát triển [Error! Reference source not found.].
Có rất nhiều tác nhân vi khuẩn gây ra viêm phổi cộng đồng như: Streptococcus
pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Legionella,
virus. Bệnh thường xảy ra về mùa đông hoặc khi tiếp xúc với lạnh. Ở các trường
hợp thể trạng kém: cơ thể suy yếu, già yếu, nghiện rượu, chấn thương sọ não, hôn
mê, mắc các bệnh phải nằm điều trị lâu dễ bị nhiễm các vi khuẩn Gram âm. Nhiễm
virus (nhất là virus cúm) đồng thời hoặc trước đó ít ngày có vai trò quan trọng trong
việc làm thay đổi cơ chế bảo vệ của cơ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho bội nhiễm vi
khuẩn. Viêm phổi cộng đồng có khả năng thay đổi theo mùa. Vì thế, việc khảo sát
tình hình bệnh theo các mùa trong năm không chỉ giúp đánh giá tần suất mắc bệnh
mà còn giúp cho việc quản lý công tác dự phòng và điều trị được tốt hơn.
Sự đề kháng với kháng sinh đang là mối đe dọa nghiêm trọng cho sức khỏe toàn
cầu. Theo Tổ chức Y Tế Thế giới, một số vi khuẩn gây nhiễm trùng ở cộng đồng
như Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Staphylococcus aureus có tỷ lệ đề
kháng rất cao. Việc đề kháng kháng sinh do E. coli, K. pneumoniae và Methicilin-
resistant S. aureus (MRSA) làm cho bệnh nhân có nguy cơ bệnh nặng hơn, khả năng
tử vong cao hơn và chi phí điều trị nhiều hơn [Error! Reference source not
found.].
Bệnh viện Đại học Y Dược Cơ sở 1 là một trong những bệnh viện đa khoa lớn của
Thành phố Hồ Chí Minh, nhận lượng bệnh nhân lớn từ khu vực phía Nam và miền
Trung Tây Nguyên, bệnh nhân bị viêm phổi cộng đồng thường được điều trị trước ở
tỉnh, một số bệnh nhân đã điều trị tại nhà trước đó nên tính chất bệnh đã thay đổi và
quá trình xét nghiệm, xác định căn nguyên cũng gặp khó khăn. Do đó, một lượng lớn
bệnh nhân được điều trị dựa trên kinh nghiệm. Chính vì vậy, việc đánh giá tình hình sử

12. dụng kháng sinh tại bệnh viện là cơ sở định hướng mô hình bệnh, mô hình vi khuẩn, từ
đó có sự lựa chọn và sử dụng kháng sinh hợp lý nhằm nâng cao hiệu quả, giảm giá
thành và hạn chế sự phát triển tràn lan của các chủng vi khuẩn kháng thuốc.
Xuất phát từ thực tế trên, chúng tôi tiến hành đề tài: “Khảo sát tình hình bệnh viêm
phổi cộng đồng và sử dụng thuốc trong điều trị tại Bệnh viện Đại Học Y Dược
Thành phố Hồ Chí Minh Cơ sở 1” với các mục tiêu sau:
1. Khảo sát đặc điểm dịch tễ học của bệnh nhân viêm phổi cộng đồng tại Bệnh viện
Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh Cơ sở 1, tình hình nhiễm khuẩn và tình
trạng đề kháng kháng sinh.
2. Đánh giá tình hình sử dụng thuốc và hiệu quả điều trị bệnh viêm phổi cộng đồng
tại bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh Cơ sở 1.
Từ đó đưa ra những đề xuất nhằm nâng cao chất lượng điều trị VPCĐ.