1. Drie-eenheid Verwering, erosie
en sedimentatie
Afbraak vast gesteente door verwering en
erosie los sediment (rotsblokken, grind,
zand, klei).
Opbouw nieuwe lagen bodem en uiteindelijk
vast sedimentgesteente door sedimentatie
Los sediment komt ergens te liggen; het
wordt “afgezet” ofwel “gesedimenteerd”.
Verweringsmateriaal in beweging / onderweg
(transport)
----
2. Afbraak proces 1: Verwering
Omschrijving: Het vergruizen / verbrokkelen
van gesteente onder invloed van het weer
en plantengroei.
Werking: Vast gesteente grote
rotsblokken grind fijnste mogelijke
eindproducten zand (kleine kwartskorrels)
en klei (zeer kleine mineralen; kleinste
bodemdeeltjes).
3. Fysische / mechanische verwering
Drie soorten
1. Opwarmen en afkoelen → uitzetten en
inkrimpen → hard gesteente breekt en brokkelt
af.
2. Water in nauwe spleten bevriest ‘s nachts en zet
uit → hard gesteente breekt en brokkelt af.
3. wortels groeien in spleten en worden dikker →
gesteente breekt en brokkelt af. (organogene
verwering volgens lesboek mag ook onder
fysische verwering)
Resultaat: Rotsblokken en grind met scherpe randen.
4. Links: veel barsten en scheuren sterk fysisch verweerd gesteente.
Vooral type 1 en 2, zie vorige sheet ; ook de losse blokken aan de voet
van de rots verweren nog steeds verder
Rechts: Bloot liggende steen is door fysische verwering type 1
(“kloppend hart) uit elkaar gebarsten.
Deze vorm zorgt ervoor dat je met stenen prachtig kunt
“puzzelen”.
5. Puzzelen met verweerde stenen?
Het kan echt wel!
Neem een natuurlijke
puzzel mee van vakantie
voor een (jong) familielid
of vriend!
---------------------------------
Let ook op het fijne
materiaal op de grond naast
de steen bijna het
eindproduct van verwering!
(fijn grind)
6. Deep Freeze Reveals Lake Superior's Secluded Ice Caves
http://www.smithsonianmag.com/travel/frozen-lake-reveals-secluded-ice-caves-180949470/
8. Zie het enorme wortelstelsel van deze bergreus en bedenk wat er met het
gesteente gebeurt als deze ooit omvalt.
9. Chemische verwering
Twee soorten
1 Oplossen en/of omvormen van mineralen onder
invloed van (zuur) water:
* veldspaten omgevormd (in graniet)
Kleimineralen gevormd, zandkorrels blijven los
achter dit is het eindproduct van alle verwering
samen!!
* kalk in kalksteen lost op Grotten, druipstenen
en dolines.
2 IJzer in gesteente kan oxideren Roestkleur
zichtbaar in bodem.
11. Roestkleur (geoxideerd) gesteente / (geoxideerde) bodem
Hier zie je ook fraai aan alle barsten en
scheuren dat fysische verwering sterk
op de rosten heeft ingewerkt en dat zal
het ook blijven doen! Hier zie je een laagliggend gebied
aan een kust, waar vooral
sedimentatie plaatsvindt. In deze
bodem zit (blijkbaar) ook ijzer,
getuige de roestkleur.
12. Zelfversterkend effect fysische
(organogene) en chemische
verwering samen
• Kleine mos/grasplantjes op kleine
scheurtjes in harde rotsbodem → gesteente
scheurt verder door wortels → water kan er
beter bij en lost meer mineralen op (door
bevriezing wordt scheur breder) → meer
voeding voor plant → grotere plant kan
groeien → grotere wortels → grotere
scheuren → water kan meer oplossen .....
Enz.
13.
14. Vorige foto
1. Vele barsten en scheuren door verwering lang
blootgesteld; zelfs hele bomen die uit de rotsen
groeien!
2. Boog is ontstaan door erosie lang geleden door
een rivier (stromend water). Aanwijzing:
Binnenkant boog is duidelijk “gladder” dan de
rest van de rots.
3. Hij ligt hoog op een helling geen normale plek
voor een rivier de rots is door tektonische
plooiing en/of opheffing in zijn geheel omhoog
gekomen en de rivier heeft hem daardoor verlaten
(is lager gaan stromen).
15. Nu hebben we verwering gehad
en het product van verwering –
“verweringsmateriaal”:
Rotsblokken, grind, zand en klei
Dat verweringsmateriaal komt
vervolgens in beweging!
16. verweringsmateriaal in beweging
Afbraak proces 2: Erosie
Omschrijving algemeen: Het afschuren en
uitschuren van hard gesteente door met
verweringsmateriaal geladen stromend
water, schuivend ijs of wind.
Bijzondere vorm: bodemerosie losliggend
sediment (bovenste laag) kan ook in
beweging komen als gevolg van stromend
water of wind.
17. Resultaten erosie:
1. Afronden en glad maken van gesteente.
2. Ontstaan van diepe dalen in geval van
rivier en gletsjererosie: Inslijten in het
gesteente waar het steeds overheen of
langsop stroomt/schuift:
* Rivieren: V-dalen.
* Gletsjers: U-dalen.
18. Tarn
let op de
V-vorm
V-dal!
Grand Canyon!
V-dal Colorado-
rivier
U-dalen gletsjers:
in de ijstijden (tot
10.000 jr. geleden)
lagen de gletsjers
midden in deze
dalen.
19. Resultaat winderosie en watererosie
1. Bij winderosie blijft het meest harde gesteente
het langst achter in het landschap, afgerond en
gladgeschuurd. Vaak als losliggende ronde
blokken/stenen zichtbaar. Soms kan ook 1 kant
van een steen langdurig in de wind liggen,
waardoor er een gladde en platte kant ontstaat
2. Bij watererosie bewegen de afgeronde stenen en
blokken langzaam mee met de stroom en
verzamelen zich bij elkaar in de loop van de
beek / rivier.
21. Conclusiefoto’s
Deze steen uit de sheet van fysische
verwering, heeft ook veelvuldig
blootgestaan aan winderosie, zichtbaar aan
de rond en gladde buitenkant.
Verwering en erosie kunnen
tegelijkertijd op gesteente inwerken!
ook deze steen van de sheet over
winderosie, zal in de toekomst vrijwel
zeker een keer uit elkaar breken door
fysische verwering.
22. Winderosie Uluru Australië ---
Geologische geschiedenis in
chronologische volgorde:
1.Sedimentatie verklaar!
2.Plooiing Verklaar!
3.Afbraak erosie en
verwering niet elke laag
even snel rotsbergen zijn
restanten van de hardste laag
die nog “overeind” staan!
23. Meer erosie en verwering op de foto 1
Watererosie
door bewegend
water aan de
kust let op
de “springende
stenen” in de
branding.
Gevolg: stenen zijn mooi rond en glad geschuurd. Bij vloed reikt het water tot aan of
nabij de rotsen links op foto. Er zit terplekke dermate veel stroming in de oceaan dat
fijnere deeltjes als grind (zand en klei dus!) hier niet kunnen blijven liggen vandaar
een “grindstrand” water “sorteert” door verschillende stroomsnelheden het sediment
naar “grootte” van de deeltjes. De stenen zijn allemaal “ongeveer even groot”.
Detail: achtergrond links een zeer smalle “rots” oprijzend uit de oceaan oude
magmakamer van vroegere vulkaan zeer hard gesteente dat overeind staat, terwijl de
rest van de berg die er omheen zat al verdwenen is door erosie en verwering!
25. Ook in Nederland!!
Waar is reliëf in NL?
1.Zuid-Limburg.
2.Stuwwallen Midden-NL:
*Veluwe
* Utrechtse
Heuvelrug
*Nijmegen
* en andere
kleinere…
Hier: Berg en Dal; nabij
26. Sedimentatie
Omschrijving: Het neerleggen van verweringsmateriaal door
lucht (wind), (stromend) water of ijs.
Sedimenten zijn meestal herkenbaar aan lagen in de bodem
en dat geldt ook voor sedimentgesteenten.
Sedimentatie vindt plaats wanneer de stroming afneemt /
stilvalt.
Zowel waterstromingen als wind hebben de eigenschap om
meegevoerde sedimenten op grootte te “selecteren”. Vaak
hebben de deeltjes die bij elkaar in de buurt terecht komen
daardoor een vergelijkbare grootte. Dat is hetgeen vreemd
is op de eerder getoonde foto bij “watererosie”.
Wind is niet of nauwelijks in staat om materiaal grover
dan grof zand te verplaatsen en ergens anders te
sedimenteren, water wel.
